14. MITYZACJA RZECZYWISTO ÜCI


MITYZACJA RZECZYWISTOŚCI

Punktem wyjścia procesu "mityzacji" jest dla Schulza jego rodzinne miasto Drohobycz położone w Galicji, miasto o bogatej i różnorodnej tradycji kulturowej, w którym w zgodnej koegzystencji żyły obok siebie społeczności Polaków, Żydów i Ukraińców. Tam też w roku 1892 w zamożnej i szanowanej rodzinie przyszedł na świat Bruno Schulz. Jego ojciec - Jakub był kupcem bławatnym, a zarazem postacią malowniczą, marzycielem i wizjonerem. Matka, pochodząca z zamożnej rodziny handlarzy drewnem dzięki swemu zmysłowi praktycznemu potrafiła zadbać o sprawy rodziny. Bruno uczęszczał do drohobyckiego gimnazjum im. Cesarza Franciszka Józefa. Był jednym z najlepszych uczniów, a po skończeniu gimnazjum rozpoczął studia architektury na Politechnice Lwowskiej. Marzenia o karierze architekta rozwiał wybuch I wojny światowej. Źródłem utrzymania Schulza stało się nauczanie prac ręcznych i rysunku w drohobyckich szkołach. Nie było to jego pasją, a borykanie się z wychowankami odbierało mu siły i energię do pracy twórczej. Stanęło przed nim zadanie nobilitowania banalnej codzienności poprzez poddanie jej procesowi mityzacji.


0x01 graphic
WIOSNA
Zawarty w opowiadaniu Wiosna mit odnosi się do czasu utraconego dzieciństwa i młodości, czasu w którym panowała solidarność i bezinteresowność. Zdarzenia ujęte w wielu rysunkach i grafikach Schulza rozgrywają się poza czasem realnym, w mitycznym czasie świętej wiosny, biorącym swój początek ze starożytnych misteriów i religii. Potwierdzają to liczne aluzje do kultu mitycznych bogów: Dionizosa i Bachusa.

Odwołując się do toposu podróży, który we wczesnym dzieciństwie zdominował jego widzenie świata, Schulz tworzy szereg niezwykłych kompozycji. Obraz powozu zaprzężonego w dwa konie, przecinającego puste ulice miasteczka, jest jednym z najczęstszych tematów jego rysunków. Większość z nich stanowi szkice przygotowawcze do ilustracji opowiadania Wiosna.

W świecie Schulza walczą ze sobą idea ładu, stałości, odwiecznego porządku, z ideą rewolucji. Uosobieniem niezmiennej postaci świata staje się cesarz Franciszek Józef, dobrotliwy demiurg, którego świat nie może się jednak oprzeć "wiosennej" rewolucji, tak jak sam artysta nie jest w stanie wyrwać się spod pensjonarskiego uroku Bianki.

Tak bliski dzieciństwu Schulza banalny handel prowadzony w sklepie ojca zmienia się w jego prozie i rysunkach w tajemniczy obrzęd sytuujący się na granicy jawy i snu. Ojciec urasta do rozmiarów biblijnego proroka, moralizatora i prawodawcy. Sklepy przy pobliskiej ulicy Krokodyli są natomiast siedzibą oszustwa, i perwersyjnego erotyzmu. W zwykłej czynności ubierania kobiet w pracowni krawieckiej dla Schulza jest coś zdecydowanie erotycznego. Klęczący przed nią krawiec biorący miarę bierze ją tym samym w wyimaginowane posiadanie.


Świat handlu bez zasad symbolizuje dla Schulza upadek obyczaju, a tym samym zasad i człowieczeństwa. W opowiadaniu Sanatorium pod Klepsydrą wielu scenom towarzyszy erotyczna aura. Zwykłe towarzyskie spotkania wymykają się z realnego czasu, a wyobraźnia artysty przekształca je w swoiste bachanalia. Za stołami zasiadają obnażone kobiety ignorujące zaloty grup nagich, skurczonych pod stołami mężczyzn, niekiedy dopuszczając ich wspaniałomyślnie do swego grona.

Postulowanie "mityzacji rzeczywistości" kojarzyć można z reakcją na nudę prowincjonalnej codzienności, a zarazem stanowi dowód na twórczą potęgę wyobraźni. Dla rzeczywistego twórcy nie ma bowiem zdarzeń i miejsc nieciekawych. Świat wyobraźni Schulza żywi się codziennością Drohobycza. Mijanie się świata kobiet i mężczyzn dostrzec można w codziennej ulicznej scenie. Jedyny zachowany obraz olejny Schulza Spotkanie, ok. 1920, przedstawia spotkanie młodego chasyda z drohobyckimi prostytutkami. To spotkanie dwóch przeciwstawnych światów, z których jeden prowokuje i kusi, drugi zaś składa mu dyskretny hołd. Sednem sceny jest próba przekroczenia przez chasyda granicy dozwolonych obyczajem zachowań. Sytuacja przedstawiona w Spotkaniu rozpisana zostaje na dziesiątki rysunków i grafik przedstawiających ten odwieczny kontredans płci.


0x01 graphic
REPUBLIKA MARZEŃ

Mityzacja rzeczywistości powraca w twórczości Schulza kiedy w jego życie dramatycznie wkracza historia, która kwestionuje i niszczy tworzony przez artystę mit "republiki marzeń", idyllicznej krainy, w której można szczęśliwie żyć i tworzyć. Pisał Schulz:


W indywidualnym wymiarze egzystencji artysty forteca ta zostaje rozbita przez faszystowski totalitaryzm. Latem 1941 roku do Drohobycza wkroczyli Niemcy i jesienią tegoż roku przesiedlili wszystkich Żydów na teren getta. Tam też trafił Schulz z rodziną. Artysta został zatrudniony do porządkowania bibliotecznego zbioru jezuitów z Chyrowa, zagrabionego przez Niemców. Natomiast jego talenty plastyczne wykorzystał funkcjonariusz Gestapo Landau, który zlecił Schulzowi ozdabianie rysunkami ścian miejscowego kasyna Gestapo i pokojów własnych dzieci.


Przeczuwając zagrożenie Schulz wraz z przyjaciółmi przygotował ucieczkę do Warszawy. W dzień wyjazdu, 19 listopada 1942, udał się do drohobyckiego Urzędu do spraw Żydów, by zaopatrzyć się w przydział chleba na drogę. Właśnie tego dnia hitlerowcy urządzili na ulicach miasta masakrę jego mieszkańców. Uciekającego wraz z innymi Schulza dopadł Scharführer Karl Günther i zabił strzałem w tył głowy.


0x01 graphic
XIĘGA BAŁWOCHWALCZA

W życiu prywatnym Schulz był miłośnikiem kobiet, które darzył szacunkiem i którym powierzał sprawy swej twórczości. Debora Vogel, pisarka a zarazem doktor filozofii, skłoniła go do opracowania pisanych do niej listów, a znana polska pisarka Zofia Nałkowska spowodowała w roku 1933 wydanie jego Sklepów Cynamonowych i wprowadziła Schulza w artystyczne środowisko Warszawy. Głośny debiut sprawił, że Schulz uznany został przez krytykę za jednego z najciekawszych, awangardowych pisarzy polskich.


W czasie pierwszej wojny światowej rodzina Schulzów wyjechała do Wiednia. Dla Brunona wyjazd ten stał się okazją do spotkania ze sztuką najwybitniejszych twórców secesji - Gustava Klimta i Otto Wagnera, a także ekspresjonistów Egona Schiele i Oskara Kokoschki.


Tak więc na kształtowanie się jego twórczości wpływ zasadniczy wywarła dekadencka i katastroficzna atmosfera sztuki fin-de-siècle'u. Tu właśnie dopatrywać się można przyczyn mrocznej atmosfery prac literackich i plastycznych Schulza, której dostrzeżenie pozwoliło Stanisławowi Ignacemu Witkiewiczowi włączyć jego twórczość w krąg demonologów, za prekursora których uznawano wówczas Francisco de Goyę.


Kluczową rolę w porządku demonologicznym odegrała kobieta, Schopehauerowska "apokaliptyczna nierządnica". To w jej cieniu rodzi się Schulzowska, sado-masochistyczna wizja kobiecości. Świat Schulza rozpada się na dwie części, świat mężczyzn i świat kobiet. Świat dolny, zdegradowany, ukryty w mroku zamieszkują mężczyźni; niedojrzali chłopcy, starcy (wśród których pojawia się często autoportret artysty). Adoruje on i składa poddańcze hołdy światu kobiet; pensjonarkom, kobietom dojrzałym i kokotom.


Manifestem relacji między kobietami i mężczyznami staje się słynna Xsięga Bałwochwalcza. Około roku 1920 Schulz zaczął wykonywać techniką cliché-verre ryciny niewielkich rozmiarów, które następnie łączył w teki pt. Xsięga Bałwochwalcza. Całość Xsięgi utrzymana w sado-masochistycznym tonie, uwidacznia erotyczną fascynację autora wszechobecną kobiecością.


Oczywiste zauroczenie Schulza światem kobiet trzeba jednak poddać zasadniczej korekcie. Bowiem pamiętać trzeba, że artysta ten posiadał niezwykłe poczucie humoru i dystans do siebie samego, ujawniający się w widocznej w jego sztuce autoironii. Świadczy o tym chociażby słynna polemika prowadzona z Witoldem Gombrowiczem, której przedmiotem stała się wyimaginowana przez autora Ferdydurke pani doktorowa z Wilczej. 0x01 graphic



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
14 Tw rczo Ť¦ç B Schulza (koncepcja mityzacji rzeczywisto Ťci, poetycko Ť¦ç j¦Özyka, wp éyw psychoan
Mityzacja rzeczywistości Brunona Schulza jako esej programowy, Dwudziestolecie Międzywojenne, Opraco
(2170) mityzacja rzeczywistosci, religioznawstwo
SCHULZ mityzacja rzeczywistości
BRUNO SCHULZ mityzacja rzeczywistości
Funkcje rzeczywiste 14
prawo cywilne, 14. Wlasnosc jako prawo rzeczowe, Nieruchomość to jeden z rodzajów rzeczy w rozumieni
D19210700 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 listopada 1921 r w przedmiocie ujednostajnienia o
2018 08 14 Duchowny zniesmaczony tęczowymi flagami na tramwajach Do Rzeczy
D19241024 Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 grudnia 1924 r o uzupełnieniu przepi
D19240450 Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 14 maja 1924 r w sprawie zmian w ustawi
D19240927 Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 14 listopada 1924 r o prawie czekowem
2018 12 14 Euroweek Niepokojące zdjęcia z polskimi dziećmi Do Rzeczy
D19230467 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 czerwca 1923 r w przedmiocie podwyższenia akcyzy
D19240564 Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 28 czerwca 1924 r zmieniające §§ 6, 7 i
D19250190 Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 3 marca 1925 r w sprawie sprostowania błęd

więcej podobnych podstron