PROGRAM NAUCZANIA RELIGII DLA PRZEDSZKOLA
Kraków 2003
RADOŚĆ DZIECI BOŻYCH
PROGRAM NAUCZANIA RELIGII DLA PRZEDSZKOLA
NUMER PROGRAMU: AZ-0-03/1
Program Radość dzieci Bożych jest przeznaczony do realizacji z dziećmi cztero- i pięcioletnimi oraz z klasą zerową. Założeniem programu jest pomoc dziecku w nabywaniu antropologicznych podstaw przyszłego samodzielnego życia wiarą, przez umożliwienie mu pozytywnych doświadczeń w relacjach z ludźmi (proces socjalizacji) i z Bogiem (proces inicjacji religijnej).
Program Radość dzieci Bożych ma na celu kształtowanie w dziecku pozytywnego obrazu siebie, świata i dobrego Boga. Zawiera trzy bloki tematyczne:
Dzieci czteroletnie: Cieszymy się Bogiem;
Dzieci pięcioletnie: Kochamy Boga;
Klasa 0: Wędrujemy z Bogiem.
Dziecko w procesie katechizacji poznaje i zaczyna rozumieć siebie i świat w świetle wiary przyjaznego Boga, zatroskanego o człowieka i jego rozwój (Podstawa Programowa Katechezy Kościoła Katolickiego w Polsce z 20 VI 2001 r.). Odnajduje ono swoje miejsce w rodzinie i otoczeniu, ucząc się okazywania życzliwości motywowanej chęcią naśladowania nie tylko dorosłych, ale także pragnieniem podobania się Bogu. W ten sposób buduje system wartości oparty na Ewangelii. Niejako w naturalny sposób doświadcza, czym jest modlitwa i dowiaduje się o swoim dziecięctwie Bożym oraz o znaczeniu Pisma Świętego i przynależności do wspólnoty Kościoła.
Uwaga!!
Pominięto program katechezy dzieci cztero- i pięcioletnich.
KLASA ZERO
WĘDRUJEMY Z BOGIEM
Adresatami programu są dzieci sześcioletnie, które w przeciwieństwie do cztero- i pięciolatków zostały objęte nauczaniem bez względu na to, czy uczęszczały do przedszkola czy nie. Większość z nich być może pierwszy raz spotka się z katechezą poza kościołem. Program skonstruowany jest w taki sposób, by każde dziecko, bez względu na to czy uczestniczyło w katechizacji przedszkolnej, czy nie - mogło zrozumieć i zainteresować się jego treściami z pożytkiem dla rozwoju swojego życia religijnego.
Program zwraca uwagę na to, by dziecko doświadczyło działania Boga, szczególnie wobec siebie i bliskich. Można założyć, że w klasie zerowej każde dziecko nawiązało już jakiś kontakt z najbliższym otoczeniem i będzie go nadal pogłębiało i rozwijało. Natomiast być może niektóre dzieci dopiero rozpoczną nawiązywanie świadomej relacji z Bogiem.
Program prowadzi do szukania i niejako tworzenia własnego sposobu modlitwy. Dziecko się będzie uczyć zwracania się do Boga Imieniem, wybranym spośród poznanych biblijnych Imion (dział 1. Jest Ktoś, kto czeka na mnie z miłością i mną się cieszy).
Jednym z podstawowych celów katechetycznych jest doprowadzenie dziecka do doświadczenia Boga przychodzącego w Jezusie Chrystusie. Dziecko zostaje wprowadzone w liturgię Adwentu i Bożego Narodzenia (dział 2. Jezus darem Boga - Bóg daje siebie).
Odpowiedzią na przyjaźń Jezusa jest pragnienie okazywania mu miłości i naśladowania Jego dobroci względem ludzi (dział 3. Przyjmujemy dary i obdarowujemy innych).
Dziecko doświadcza i poznaje rzeczywistość obecności królestwa Bożego w gronie najbliższych (dział 4. Jezus mówi o królestwie Bożym).
Zabawy i twórczość dziecka, prowokujące aktywne słuchanie, mają stworzyć atmosferę sprzyjającą budzeniu się zażyłości między dzieckiem a Chrystusem, jako Dobrym Nauczycielem, któremu zależy na dziecku (dział 5. Jezus kocha ludzi i troszczy się o nich).
Program zakłada, że dziecko zostanie wprowadzone w celebrację najważniejszego wydarzenia w roku liturgicznym, Triduum Paschalnego i Uroczystości Zmartwychwstania Pańskiego (dział 6. Nasze świętowanie z Jezusem zmartwychwstałym).
JEST KTOŚ, KTO CZEKA NA MNIE Z MIŁOŚCIĄ
I MNĄ SIĘ CIESZY
Cele katechetyczne
Tworzenie serdecznej atmosfery zaufania, radości, poczucia bezpieczeństwa sprzyjających otwarciu się na obecność Boga.
Rozwijanie zdolności nawiązywania kontaktu z Bogiem, doświadczania spotkania z Nim, jako Tym, który kocha oraz czeka na odpowiedź.
Umożliwianie doświadczenia Boga, jako źródła życia. Wzbudzanie zachwytu Bogiem i jego stworzeniem.
Treści
Bóg jest Tym, który obdarowuje życiem.
Człowiek jest najwspanialszym darem Boga. Bóg obdarzył człowieka rodzicami, rodziną, dał mu imię, podarował mu godność człowieczeństwa ze wszystkimi jego darami. Podarował mu zdolność poszukiwania Boga i zdolność poznawania, kim jest sam człowiek, pozwolił mu odczytywać cel swojego życia - niebo, na tej drodze obdarzył człowieka swoją bliskością i podarował człowiekowi dar innych ludzi.
Człowiek odkrywa swoje życie jako dar otrzymany od Boga przez rodziców.
Bóg jest Tym, który człowieka zawsze kocha.
Troszczymy się o dary Boga i uczymy się odpowiedzialności za nie.
Bóg jest naszym przewodnikiem. Poznajemy Jego drogę w Piśmie Świętym.
Odczytujemy biblijne Imiona Boga.
Zadania nauczyciela religii
Zintegrowanie grupy przedszkolnej - wzbudzenie poczucia przynależności do grupy i pomoc w znalezieniu swojego miejsca w niej.
Uwrażliwienie na obecność Boga, który z miłością czeka.
Budzenie w dziecku chęci odpowiedzi na Bożą miłość.
Doświadczenie wyboru i ukazanie Boga obdarowującego wolnością.
Budzenie wdzięczności wobec Boga za Jego dary. Uczenie postawy i modlitwy dziękczynnej.
Pomoc dziecka w akceptacji siebie jako osoby.
Uczenie relacji z innymi, budowanej na wzajemnej akceptacji.
JEZUS DAREM BOGA - BÓG DAJE SIEBIE
Cele katechetyczne
Poznanie Boga, jako Tego, który działa z miłością do człowieka.
Wprowadzenie w przeżycie Adwentu i w tajemnicę Bożego Narodzenia.
Wprowadzenie w świętowanie Bożego Narodzenia.
Nawiązywanie dialogu z Bogiem, który pierwszy do nas mówi.
Przyjęcie postawy uwielbienia i dziękczynienia Bogu.
Treści
Bóg wybiera miejsce i naród, aby przyjść do nas. Obietnice Boga.
Bóg daje nam światło - wyprowadza z ciemności.
Bóg wybiera i kocha to, co małe w oczach ludzi.
Bóg dąży do jedności z człowiekiem.
Bóg mówi do ludzi o tajemnicy swojego przyjścia.
Bóg wybiera Mamę dla Jezusa. Modlitwa Zdrowaś Maryjo. Maryja wzorem słuchania Boga.
Bóg przychodzi do nas w Osobie Jezusa - Jezus darem Boga.
Boże Narodzenie: Wigilia, Pasterka, pokłon pasterzy, pokłon trzech Mędrców.
Zadania nauczyciela religii
Pomaganie w dostrzeżeniu tego, jakie wartości ceni Bóg (co jest wartościowe w oczach Boga).
Wprowadzenie do zrozumienia symboliki światła w liturgii i w życiu chrześcijanina.
Angażowanie dziecka w przygotowywanie świąt w rodzinie i z rodziną.
Ukazanie Matki Bożej jako wzoru przyjęcia tajemnicy Bożej o Jego narodzeniu.
PRZYJMUJEMY DARY I OBDAROWUJEMY INNYCH
Cele katechetyczne
Kształtowanie postawy wdzięczności wobec Boga i ludzi oraz umiejętności dzielenia się darami we wspólnocie Kościoła.
Kształtowanie w dziecku postawy otwartości na miłość Boga.
Wprowadzanie w różne rodzaje postaw i gestów modlitwy.
Treści
Wymiana darów między Bogiem a człowiekiem.
Wdzięczność wobec Boga za wszystko, co człowiek od Boga i od innych ludzi otrzymuje.
Pozdrawianie Boga: różne pozdrowienia ludzi i Boga.
Bóg zna nasze serce i On pomaga nam, abyśmy nasze serce poznawali.
Bóg jest Miłością - miłość łączy nas z Bogiem i ludźmi.
Zadania nauczyciela religii
Pomaganie w dostrzeganiu darów, którymi jesteśmy obdarowani przez Boga oraz innych ludzi.
Stwarzanie okazji, aby dziecko doświadczyło wymiany darów między Bogiem a człowiekiem.
Angażowanie dziecka w okazywanie miłości Bogu przez darowanie miłości ludziom.
Uczenie pozdrowień chrześcijańskich.
JEZUS MÓWI O KRÓLESTWIE BOŻYM
Cele katechetyczne
Kształtowanie postawy słuchania słowa Bożego.
Wychowanie do wyboru prawdziwych wartości, które przynoszą radość.
Uczenie modlitwy, której nauczył nas sam Jezus.
Treści
Przypowieści o królestwie Bożym, które jest jak np.:
ziarnko gorczycy - moc królestwa Bożego silniejsza od śmierci,
zasiew - Bóg daje siłę wzrostu i wzywa do współdziałania,
drogocenna perła - królestwo Boże jest prawdziwą wartością.
Modlitwa Ojcze nasz - Przyjdź Królestwo Twoje kształtowanie gotowości na przyjęcie królestwa Bożego.
Zadania nauczyciela religii
Przygotowanie dzieci do przyjęcia nauki o królestwie Bożym.
Wzbudzenie zachwytu królestwem Bożym.
Współdziałanie z Bogiem w rozwoju Jego królestwa w nas.
Kształtowanie obrazu Boga Ojca na podstawie modlitwy Ojcze nasz.
5. JEZUS KOCHA LUDZI I TROSZCZY SIĘ O NICH
Cele katechetyczne
Wskazywanie na Jezusa jako Dobrego Pasterza, który jest z ludźmi, troszczy się o każdego człowieka i oddaje życie za ludzi.
Nawiązanie szczególnej zażyłości z Chrystusem i budowanie zaufania do Niego.
Wprowadzenie w celebrację Eucharystii jako uczty.
Treści
Przypowieść o Dobrym Pasterzu, który jest ze swoimi owcami, zna je po imieniu, troszczy się o nie i oddaje swoje życie za nie.
Przypowieść o odnalezionej owcy: Bogu zależy na każdym człowieku.
Dary Dobrego Pasterza:
uczta: Jezus zaprasza na ucztę - Eucharystię i daje siebie pod postacią chleba i wina;
światło: symbolika chrztu, Chrystus zmartwychwstały oświeca nasze umysły i serca;
imię: Jezus zna nas po imieniu;
słowo: Jezus naucza nas i wzywa do zachowywania słowa Bożego.
Zadania nauczyciela religii
Przedstawienie dziecku Jezusa - Dobrego Pasterza, który chroni i troszczy się o każdą osobę.
Doprowadzenie do odkrycia, że królestwo Boże jest w nas i wśród nas.
Kształtowanie postawy akceptacji siebie i innych.
NASZE ŚWIĘTOWANIE Z JEZUSEM ZMARTWYCHWSTAŁYM
Cele katechetyczne
Wprowadzenie w tajemnicę celebracji Triduum Paschalnego.
Wzbudzenie wiary w zbawczą śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa.
Wzbudzenie wiary w działanie Ducha Świętego.
Kształtowanie postawy modlitewnej.
Treści
Uroczysty wjazd do Jerozolimy - Świątynia Jerozolimska, Niedziela Palmowa.
Wieczernik - Ostatnia Wieczerza.
Ogród Oliwny - modlitwa Jezusa po Wieczerzy.
Góra Kalwaria - śmierć krzyżowa.
Święty grób - złożenie ciała do grobu i miejsce Jego zmartwychwstania.
Jezus żyje tutaj i teraz pośród nas.
Zesłanie Ducha Świętego - Jezus nie zostawia nas samych.
Ducha Święty - Pocieszyciel.
Spotkanie z Jezusem zmartwychwstałym - świętowanie niedzieli.
Maryja prowadzi do Jezusa - Matka Boża naszym wzorem życia z Bogiem na ziemi.
Bóg jest blisko - Boże Ciało.
Chcę być z Panem Bogiem - nasze wakacje.
Zadania nauczyciela religii
Wprowadzenie w rozumienie znaków liturgii eucharystycznej.
Zapoznanie z liturgią okresu Wielkanocnego.
Wspomaganie dziecka w odkrywaniu świętowania niedzieli.
Rozpoznawanie Ducha Świętego - Pocieszyciela działającego pośród dzieci Bożych.
Przygotowanie do świętowania uroczystości Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa.
Kształtowanie w dziecku doświadczenia działania mocy Boga, który zawsze człowiekowi towarzyszy, również poprzez Anioła, którego Bóg podarował człowiekowi w drodze do nieba.
WSKAZANIA DO REALIZACJI PROGRAMU
Należy pamiętać, że dziecko sześcioletnie nie jest „gotowym” człowiekiem. Ono się „staje” i zmienia na naszych oczach. Nie wolno osądzać i potępiać zachowań egocentrycznych, gdyż w tym wieku dziecko stanowi centralny punkt własnego małego świata, na który składa się najbliższa rodzina i krąg znajomych. Zaczyna dopiero budować podstawy późniejszej hierarchii wartości, rozróżniania dobra i zła, postępowania słusznego i niesłusznego. Dziecko najbardziej potrzebuje akceptacji swojej osoby i aprobaty dla swoich wyborów. Jeśli ma pojęcie Boga, rozumie Go jako Kogoś, kto je kocha i troszczy się o nie i jego bliskich.
Program zakłada, że zawsze będziemy wychodzić od przeżyć dziecka już doświadczonych lub od sytuacji, w których dziecko zdobędzie doświadczenia. Proces nauczania jest bowiem skuteczny, gdy dziecko uczy się przez działanie. Tworzymy takie sytuacje (nieskomplikowane opowiadania, inscenizacje, zabawy), które umożliwią dziecku ocenę różnych wydarzeń (wyrażoną słowami lub działaniem np. gestem, rysunkiem, piosenką). Sytuacje te powinny być bliskie dziecku, życiowe. W atmosferze życzliwości i zaufania dziecko będzie chętnie dzieliło się tym, co czuje i czego pragnie w toku lub po zaproponowanej zabawie. Zabawa musi mieć zawsze określony cel, do którego świadomie zmierzamy.
Nie wolno nam hamować naturalnej potrzeby badania świata. Przeciwnie, wykorzystujemy tę potrzebę w procesie katechizacji. Każde pytanie dziecka traktujemy poważnie. Sami także wnikliwie pytamy o to, co dziecko rozumie z katechezy. Często bowiem percepcja dziecka przebiega inaczej, niż dorośli to sobie wyobrażają.
Dziecko nie może długo biernie przyswajać treści, , słuchać ani rozumować, posługując się abstrakcyjnymi pojęciami. Myślenie dziecka jest konkretno-obrazowe. Jak zatem nauczyć je kontemplacji, skupienia, medytacji? Także ten cel można osiągnąć stosując np. pracę z obrazem, metody plastyczne, własne opowiadania dzieci, dramy, śpiew i zabawę katechetyczną.
Specyficznymi metodami dla katechezy są metody liturgiczne, które dobrze przygotowane, służą bardzo konkretnie przygotowaniu do życia liturgią i uczą relacji z Bogiem we wspólnocie rówieśników.
Ważne jest, aby katecheta zdawał sobie sprawę, jak istotną rolę pełni on sam w procesie katechizowania. T od niego zależy, czy uczeń wykorzysta swoje możliwości i rozwinie własną aktywność, aby skutecznie przyswoić sobie nowe treści kształcenia. To on będzie pierwszym świadkiem Jezusa, którego głosi i wzorem życia Dobrą Nowiną, którą przybliża dzieciom - właśnie w dużej mierze przez własną postawę życzliwości i miłości do dzieci.
ZAMIERZONE OSIĄGNIĘCIA
Uczeń powinien umieć:
wymienić przykłady darów, które ludzie otrzymują od Boga: przyroda, zycie, inni ludzie, sam Bóg, Jezus, Maryja,
odnosić się z szacunkiem do Pisma Świętego jako słów Boga do ludzi,
modlić się samodzielnie własnymi słowami lub wybranymi piosenkami religijnymi i formułami wziętymi z Pisma Świętego,
modlić się w grupie modlitwą znaku krzyża, Ojcze nasz, Zdrowaś Maryjo,
modlić się „w myślach”,
pozdrawiać Boga własnymi słowami lub formułami,
skojarzyć poznaną przypowieść z nauczaniem Jezusa.
Uczeń powinien znać:
pojęcia: Bóg Ojciec, Jezus Chrystus Bóg i człowiek, Duch Święty,
zwyczaje związane z Bożym Narodzeniem i Wielkanocą,
symbolikę krzyża jako wyrazu miłości Jezusa do ludzi i znaczenie światła (świeca, chrzest),
podstawowe przedmioty znajdujące się w kościele: krzyż, ołtarz, kielich itd.
WSPÓŁPRACA ŚRODOWISK KATECHETYCZNYCH
Należy pamiętać, że dzieci cztero- i pięcioletnie nie są objęte obowiązkiem nauczania. Tylko nieliczna grupa, uczęszczających do przedszkola, jest katechizowana. Proponuje się, by szczególnie dzieci, które nie uczą się w przedszkolu, objąć systematyczną katechizacją przy parafii. Niniejszy program służy tu pomocą i wyznacza treści takiego nauczania. Oczywiście katechizacja przy parafii nie może tym bardziej obyć się bez pomocy rodziców. To oni przyprowadzą dziecko do kościoła lub salki. Pozostaną z dziećmi, szczególnie młodszymi, na spotkaniu. Warto włączyć rodziców w takie zajęcia, prosząc o pomoc dziecku w przygotowaniu np. rysunku, rozdawaniu materiałów (tekstów) oraz o udział we wspólnej modlitwie w domu. Zawsze można skierować kilka słów związanych z celami i treściami katechezy - specjalnie do obecnych rodziców. Katechizacja taka może odbywać się po Mszy świętej dla przedszkolaków albo w tygodniu.
W każdym przypadku istnieje potrzeba przygotowywania dla dzieci przedszkolnych dodatkowej katechezy w formie nabożeństw liturgicznych związanych z uroczystościami roku liturgicznego. Spotkania te powinny objąć wszystkie grupy wiekowe przedszkola. Propozycje tematyki takich spotkań dla dzieci cztero- i pięcioletnich, jak tez sześciolatków podane są poniżej.
TEMATYKA SPOTKAŃ DLA KATECHEZY PARAFIALNEJ PRZEDSZKOLAKÓW
Weź Maryję za rękę - Ona poprowadzi cię do Jezusa (październik, nabożeństwo różańcowe).
Aby nie zbłądzić w drodze do Jezusa - światło adwentowego lampionu (Adwent).
Zabawka dla Bożej Dzieciny - czuwamy przy żłóbku (nabożeństwo na Boże Narodzenie).
Przepraszam - jak dobrze, że mi wybaczasz (nabożeństwo pokutne w Wielkim Poście).
Pusty grób - radosne spotkanie z Jezusem zmartwychwstałym (Wielkanoc).
Wiele nas łączy, ale tylko Jego Miłość łączy wszystkich (Zesłanie Ducha Świętego).
Weźmy wzór z Maryi, ukochanej Mamy Jezusa i naszej (nabożeństwo majowe).
Skaczemy radośnie razem z pagórkami - chwalimy Boga Stwórcę (spotkanie przed wakacjami).
1