Kodeks etyczny

jako narzędzie w procesie budowania i utrwalania reputacji firmy

Wojciech Gasparski

Centrum Etyki Biznesu

Instytutu Filozofii i Socjologii PAN oraz Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im L. Koźmińskiego

w Warszawie

• Wstęp

1. Po co wprowadza się programy etyczne w firmach?

2. Kto jest interesariuszem firmy?

3. Co składa się na program etyczny firmy?

4. Co to jest wizja i misja firmy?

5. Od czego zależą standardy etyczne i zawodowe?

6. Jakie kodeksy firmy?

7. Co składa się na treść kodeksu firmy?

8. Co zawierają kodeksy firm?

9. Jak projektować programy i kodeksy etyczne?

10. Dlaczego programy i kodeksy świadczą o aktywach firmy?

• Konkluzja

1. PO CO WPROWADZA SIĘ PROGRAMY ETYCZNE W FIRMACH?

• Z dwu jednakowo efektywnych firm lepszą jest ta firma, która biznes uprawia rzetelnie i uczciwie.

• Daje jej to w dłuższym okresie konkurencyjną przewagę, jakiej firma w inny sposób nie mogłaby osiągnąć.

• W związku z tym coraz większa liczba firm na świecie, dąży do ujęcia elementów kultury organizacyjnej firmy w postaci strategicznych programów etycznych.

PO CO PROGRAMY ETYCZNE... c.d.

• Programy etyczne skierowane są na uczynienie z etyki biznesu najwyższego standardu zachowań:

• pracowników w firmie

• firmy na rynku

• firmy w otoczeniu społecznym w jakim działa

• Jest tak dlatego, że etyczne postępowanie stanowi aktywa firmy.

• Takie postępowanie świadczy o odpowiedzialności firmy wobec jej interesariuszy czyli wszystkich, którzy firmę tworzą i z którymi firma współdziała.

2. KTO JEST INTERESARIUSZEM FIRMY?

Akcjonariusze (właściciele)

Klienci

Menedżerowie Dostawcy

Pracownicy Banki

Zw. zawod.

FIRMA

Stow. zawodowe

Wielu innych

Wspólnicy Partnerzy Kooperanci

Środowisko

naturalne Społeczność lokalna

3. CO SKŁADA SIĘ NA PROGRAM ETYCZNY FIRMY?

• wskazanie wartości wspólnych

• sformułowanie wizji i misji firmy

• określenie standardów etycznych i zawodowych

• opracowanie kodeksu etycznego

• opracowanie podręcznika standardów zawodowych

• opracowanie programu kształcenia etycznego

• utworzenie stanowiska (komórki) ds. etyki

• promowanie zachowania etycznego

• monitorowanie przestrzegania norm etycznych oraz standardów zawodowych

• utworzenie etycznej infolinii

• okresowe przeprowadzanie audytu etycznego

4. CO TO JEST WIZJA I MISJA FIRMY?

• Każdy człowiek, każdy zespół współdziałających ludzi, kieruje się w swym działaniu tym, w co wierzy, że jest cenniejsze od wszystkiego innego - są to wartości.

• Firma (korporacja) jako zespół ludzi współdziałających powinna określić to, do czego dąży, czyli nadrzędny cel firmy, oraz sposób w jaki zamierza go osiągnąć, czyli wartości, jakimi na dłuższą metę kieruje się w działaniu.

• Określenie nadrzędnego celu firmy i sposobu jego osiągania zgodnie z wartościami firmy jest sformułowaniem określają-cym wizję (Nasz Horyzont) oraz misję firmy (Nasze Credo).

5. OD CZEGO ZALEŻĄ STANDARDY ETYCZNE

I ZAWODOWE?

• Normy etyczne są to reguły określające, jakie działania są poprawne (moralne), a jakie niewłaściwe (niemoralne) z etycznego punktu widzenia.

• Normy etyczne odniesione do charakterystycznych dla działalności firmy zachowań są standardami etycznymi obowiązującymi pracowników tej firmy.

• Techniczne sposoby postępowania dotyczące sytuacji typowych występujących w firmie są standardami zawodowymi obowiązującymi pracowników firmy.

• Standardy zawodowe powinny wspomagać postępowanie zgodne ze standardami etycznymi.

6. JAKIE KODEKSY FIRMY?

• Decyzje podejmowane w firmie na wszystkich stanowiskach powinny odwoływać się do tego samego zespołu wartości podstawowych podzielanego przez wszystkich pracowników od szefa firmy poczynając.

• Zespół wartości podstawowych i opartych na nich standardów postępowania tworzy kodeks firmy.

• W zależności od tego, czego kodeks dotyczy może to być kodeks etyczny, kodeks dobrej praktyki, kodeks postępowania lub tp.

JAKIE KODEKSY FIRMY... c.d.

• Kodeksy niektórych firm opatrywane są tytułami mającymi charakter haseł będących przesłaniem ich wizerunku (np. It's Good Business - jak nazwany został kodeks zachowań National Westminster Bank).

• Za najlepsze kodeksy etyczne uważa się kodeksy będące połączeniem kodeksu wartości, kodeksu postępowania oraz kodeksu norm jakich należy przestrzegać (np. norm dotyczących uczciwej konkurencji).

• Kodeksy zazwyczaj poprzedzane są pismem prezesa firmy nadającym ton treści kodeksu. List taki powinien być napisany językiem nie napuszonym, zrozumiałym i apelującym do adresatów.

7. CO SKŁADA SIĘ NA TREŚĆ KODEKSU FIRMY?

• Bezpieczeństwo wyrobów i usług

• Bezpieczeństwo w miejscu pracy

• Informowanie o nieprzestrzeganiu norm

• Inwestycje negatywne i międzynarodowy bojkot

• Jakość

• Konflikt interesów

• Likwidacja działalności i redukcje

• Molestowanie seksualne

• Nagradzanie i karanie

• Normy prawne jakich należy przestrzegać

• Ochrona środowiska

• Poufność

• Praca a rodzina

• Przechowywanie dokumentów finansowych

• Przechowywanie i udostępnianie informacji

• Prywatność w miejscu pracy i poza nim

• Różnorodność i tolerancja

• Stosunki ze światem polityki

• Świadczenia na rzecz społeczności lokalnych

• Upominki i udział w przyjęciach

• Zdrowie pracowników - badania okresowe

• Zwrot poniesionych kosztów

• Zagadnienia normowane przez kodeksy etyczne podano w porządku alfabetycznym, co nie znaczy, że takie powinno być ich uporządkowanie w kodeksie firmy, ani też, że wszystkie one powinny znaleźć się w nim oraz, że nie należy dodać innych kwestii.

• Treść kodeksu firmy w każdym konkretnym przypadku zależy od programu etycznego firmy oraz sytuacji jakie mogą występować w firmie.

• Świadczą o tym przykłady dostępne na stronie Centrum Etyki Biznesu:

www.wspiz.pl/~ cebi

8. CO ZAWIERAJĄ KODEKSY FIRM?

• Kodeks firmy Honeywell:

• etyka i jej przestrzeganie

• praktyki monopolistyczne - konkurencja

• zatrudnianie dzieci

• konflikt interesów

• dyskryminacja i molestowanie

• stanowisko pracy wolne od narkotyków

• środowisko, zdrowie, bezpieczeństwo

• eksport: kontrola, prawo

• praca przymusowa

• upominki i prezenty

• realizacja zamówień rządowych

• import: kontrola i prawo

• ujawnianie wewnętrznych tajemnic

• prowadzenie dokumentacji

• bojkot międzynarodowy

• niestosowanie odwetu

• łamanie polityki firmy

• bezpieczeństwo wyrobów i usług

• ochrona danych

• odpowiedzi na zapytania prasy i innych

• bezpieczeństwo aktywów

• sprzedawcy, konsultanci i inne usługi

• ochrona oprogramowania

• prawda w ogłoszeniach

• mimowolne nieprawidłowości

• Kodeks firmy United Biscuits

• personel

• klienci

• dostawcy

• konkurenci

• poufność

• konflikt interesów

• społeczeństwo

• Kodeks firmy PepsiCo

• stosunki globalne

• szacunek dla pracowników

• klienci, dostawcy i konkurenci

• upominki i wynagrodzenia

• bezpieczeństwo i ochrona środowiska

• udział w działalności publicznej

• konflikt interesów

• ujawnianie informacji wewnętrznych

• prowadzenie ksiąg i dokumentacji

• informowanie o nieprawidłowościach

• Kodeks Moralny United Technologies Corporation

• Klienci i dostawcy

• konflikt interesów

• stosowanie zasad antymonopolowych

• zakupy rządowe

• jakość wyrobów i bezpieczeństwo

• marketing i handel

• konsultanci, przedstawiciele i agenci

• ochrona własności intelektualnej

• dostawcy, sprzedawcy, podwykonawcy

• uzgodnienie błędu

• Pracownicy

• równouprawnienie w zatrudnieniu

• środowisko pracy (bhp)

• używanie narkotyków i alkoholu

• tajemnica pracownika (prywatność)

• otwartość (dostępność informacji, ombudsmen)

• rozwój pracowników

• wynagrodzenie i świadczenia

• Kodeks Moralny United Technologies Corporation (c. d.)

• Udziałowcy

• zwrot inwestycji

• ochrona własności (własność materialna, własność intelektualna)

• dokładność dokumentacji

• komunikowanie się z udziałowcami (w tym tajemnica handlowa)

• Społeczność świata

• donacje polityczne

• angażowanie się pracowników w działalność polityczną

• kontrola eksportu

• korupcja

• międzynarodowe bojkoty i restrykcyjna praktyka handlowa

• prawo i zwyczaje

• zagadnienia ekologiczne

• popieranie społeczności lokalnych

• Kodeks Moralny United Technologies Corporation (c. d.)

• Konkurencja

• przepisy antymonopolowe

• informacje o konkurencji

• marketing, zbyt i reklama

• Obowiązki pracownika

• przestrzegania norm postępowania

• zgłaszanie naruszeń

• [Społeczności] jesteśmy zdecydowani być odpowiedzialnymi obywatelami we wszystkich społecznościach świata

UT jest oddane sprawie przestrzegania najwyższych norm etycznych i handlowych. Obejmuje to nasze stosunki z naszymi klientami, naszymi dostawcami, naszymi udziałowcami, naszymi konkurentami, społecznościami, w których działamy, jak też ze sobą nawzajem jako pracownikami na każdym szczeblu organizacyjnym. To poświęcenie i odpowiedzialność jaka ono z sobą niesie znajduje tu podsumowanie:

• [Klienci] jesteśmy przede wszystkim odpowiedzialni wobec tych, którzy korzystają z naszych produktów i usług

• [Pracownicy] jesteśmy zdecydowani traktować się nawzajem sprawiedliwie ... z godnością bez dyskryminacji

• [Dostawcy] będziemy kładli nacisk na sprawiedliwą rywalizację ... w sposób odpowiadający długofalowym stosunkom handlowym

• [Udziałowcy] jesteśmy zdecydowania zapewniać doskonały zysk oraz podnosić wartość ich inwestycji przez racjonalne wykorzystanie zasobów oraz przestrzeganie najwyższych prawnych i etycznych norm postępowania

• [Konkurenci] jesteśmy zdecydowani konkurować energicznie opierając nasze wysiłki jedynie na zaletach naszej oferty konkurencyjnej

• Kodeks postępowania Lucent Technologies („Drogowskazy postępowania”)

• Relacje z klientami i dostawcami

• sprzedaż

• reklama

• wybór dostawców

• upominki, zaproszenia i przysługi

• prowadzenie interesów z rządami państw

• Konkurencja

• prawa antymonopolowe

• zbieranie informacji o konkurentach

• związki handlowe

• Handel międzynarodowy

• przepisy dotyczące eksportu i importu

• międzynarodowy bojkot gospodarczy

• Kodeks postępowania Lucent Technologies (c. d.)

• Ludzie

• bezpieczeństwo miejsca pracy

• traktowanie ludzi - wzajemny szacunek i współpraca

• prywatny charakter dokumentacji pracowniczej

• konflikt interesów

• konkurenci LT

• działanie dla osobistej korzyści

• informacje wewnętrzne

• Majątek firmy

• informacje zastrzeżone

• prawa autorskie

• fundusze i własność firmy

• komputery i sieć

• archiwa firmy

• sprawozdawczość finansowa

• Rola społeczna

• aktywność wśród w społeczności lokalnej

• dotacje i zaangażowanie polityczne

• podejmować odpowiednie działania ... w celu wykrycia i właściwego potraktowania zachowań nie licujących z etyką firmy

• Kodeks postępowania Lucent Technologies (c. d.)

• zapewnić właściwe zrozumienie wartości i postanowień kodeksu przez pracowników LT oraz prowadzić szkolenia na ten temat

• Ochrona środowiska

• Przestrzeganie kodeksu postępowania

Niniejszy kodeks postępowania obejmuje wszystkich pracowników LT. Jest on potwierdzeniem najwyższych standardów uczciwości i rzetelności w naszych wzajemnych relacjach
oraz stosunkach z naszymi klientami, dostawcami, udziałowcami i społecznościami lokalnymi. Każdy pracownik otrzyma ten kodeks, będzie mógł się z nim dokładnie zapoznać,
a przełożeni będą omawiać przedstawione tu tematy ze swoimi podwładnymi raz na dwa lata.

• stwarzać i podtrzymywać klimat otwartych kontaktów...

Osoby na stanowiskach kierowniczych mają szczególny obowiązek okazywania w słowach i czynach, swojego osobistego przywiązania do najwyższych norm uczciwości i rzetelności. W szczególności przełożeni, jako osoby pełniące funkcję przywódców i doradców, muszą:

• zatrudniając pracownika na odpowiedzialne stanowisko rozważyć czy osoba ta przestrzega systemu wartości LT

Każdy pracownik jest osobiście odpowiedzialny za przestrzeganie kodeksu,
a jednocześnie LT usystematyzowało zachowanie zgodności z postanowieniami kodeksu.
Generalna odpowiedzialność za przestrzeganie programu „Drogowskazów biznesu”
przez całą korporację spoczywa ... na Chief Financial Officer. Kierownicy jednostek
biznesu i oddziałów są odpowiedzialni za opracowanie, wprowadzenie w życie i utrzymanie
w mocy skutecznego programu ... w celu zapewnianie zgodności postępowania każdego z członków
ich organizacji z przepisami i postanowieniami kodeksu.

• Niektóre kodeksy etyczne sporządzane są w sposób ułatwiający ich stosowanie.

• Na przykład Code of Ethics and Business Conduct firmy Honeywell zawiera pytania i odpowiedzi prezentujące wybrane przypadki związane z sytuacjami dotyczącymi poszczególnych zagadnień uregulowanych w kodeksie.

• Oto wybrane przykłady takich pytań i odpowiedzi:

• Pytanie i odpowiedź dotycząca upominków

• Pytanie: Mam zorganizować konferencję w sprawach biznesowych. Jeden z hoteli, z którym się skontaktowa-łem zaoferował mi darmowy pobyt w czasie weekendu dla mojej rodziny jeśli konferencję zorganizuję w tym hotelu. Czy mogę przyjąć weekendową ofertę?

• Odpowiedź: Nie, nie możesz. Oferta weekendowa uczyniona została by wpłynąć na twoją decyzję w sprawie miejsca zorganizowania konferencji. Jest to jawna zachęta; jej akceptacja byłaby sprzeczna z polityką firmy.

• Pytanie i odpowiedź dotyczące zachowań antymonopo-listycznych

• Pytanie: Współpracownik poinformował mnie, że zamierza przedstawić szefowi propozycję sposobu zwiększenia konkurencyjności jednego z wytwarzanych produktów. Propozycja ta polega na znacznej redukcji ceny, co wyelimowałoby niektórych konkurentów z rynku. Po zawładnięciu w ten sposób rynkiem należałoby namówić klientów do zawarcia porozumień z naszą firmą na zasadach wyłączności, co spowodowałoby „nabycie” segmentu rynku klientów przez firmę. Czy pragnąc być liderem na rynku i zablokować konkurencję możemy postępować tak, jak radzi nam ten współpracownik?

• Odpowiedź: Nie. Twój współpracownik mógłby spro-wadzić na nas wielkie kłopoty, gdyby jego propozycja została wprowadzona w życie. Jego strategia cenowa ma charakter rozbójniczy, dumpingowy, ponieważ ustalałaby ceny poniżej kosztów produkcji, a to prowadziłoby do powstania monopolu. W powiązaniu ze specjalnymi porozumieniami prowadziłoby to do kosz-townych procesów z konkurentami. Zainteresowałby się tym zapewne Urząd Antymonopolowy jako postanowie-niem naruszającym przepisy zakazujące praktyk mono-polistycznych. Powiedz swemu współpracownikowi, aby nie proponował szefowi ani komukolwiek innemu swego pomysłu.

• Pytanie i odpowiedź dotycząca udostępniania poufnych informacji

• Pytanie: Pracując przy swoim biurku usłyszałem roz-mowę telefoniczną prowadzoną przez innego pracowni-ka. Rozmowa dotyczyła zamierzonego ogłoszenia przez naszą firmę tego, że firma osiągnęła wyniki finansowe wyższe niż się spodziewano. Po powrocie do domu powiedziałem o tym bratu, z którym uznaliśmy, że jest to najlepszy moment by kupić akcje firmy. Czy mogę kupić te akcje zanim firma opublikuje zawiadomienie o swych wynikach?

• Odpowiedź: Nie. Firma jest zobowiązana do przestrzegania przepisów państwowych dotyczących obrotu papierami wartościowymi. Korzystanie z informacji nieopublikowanej jest niezgodne z tymi przepisami. W dodatku poinformowanie o tym brata kłóci się z polityką firmy i może stanowić pogwałcenie prawa, jeśli uczyniłby z tej informacji użytek kupując akcje firmy.

• Kodeks f-my Honeywell zawiera ponadto wskazówki co robić, gdy ma się wątpliwości co do tego, jak należy postąpić. Wskazówki te mają postać pytań kontrolnych:

• Czy to jest legalne?

• Czy to narusza politykę firmy?

• Czy to jest w zgodzie z wartościami firmy?

• Czy to jest uczciwe (fair) i czyste?

• Jak bym się czuł, gdybym to uczynił?

• Co pomyślałaby o tym moja rodzina?

• Co napisano by o tym w gazecie?

• Czy mógłbym dobrze spać po zrobieniu tego?

• Co powiedziałbym o tym moim dzieciom?

• Kodeks f-my Honeywell zaleca zadawać pytania dopóty, dopóki nie uzyska się pewności, że to, co się robi jest dobre.

• Jeśli mimo wszystko ma się wątpliwości należy zasięgnąć rady:

• bezpośredniego przełożonego

• wyższego kierownictwa

• koordynatora ds. stosowania kodeksu

• specjalisty z zakresu etyki biznesu

• w dziale zasobów ludzkich

• w biurze radcy prawnego

9. JAK PROJEKTOWAĆ PROGRAMY I KODEKSY ETYCZNE?

• Projektowanie programu oraz kodeksu etycznego może być wykonywane „od góry” i narzucone pozostałym członkom organizacji.

• Sposób taki, jak wykazuje doświadczenie, nie odnosi spodziewanego skutku.

• Powodzenie bowiem zależy nie tyle od tego jak mądra jest treść tego programu/kodeksu, czy od jego logiki, ani umiejętności komunikowania szerszej społeczności tego, co program/kodeks zawiera, ile od procesu jego opracowywania.

• Powodzenie zależy w szczególności od stopnia w jakim osoby, których program/kodeks dotyczy czują się jego współtwórcami (partycypacja).

• W celu autentycznego zaangażowania współpracowników w proces przygotowywania programu etycznego należy:

• kształtować świadomość potrzeby opracowania programu etycznego wśród wszystkich pracowników („dlaczego program?”, „co ty z tego będziesz miał?”, „co z tego będzie miała firma”);

• zidentyfikować zagadnienia nurtujące ludzi w organizacji oraz zewnętrznych interesariuszy („jakie sprawy nurtują pracowników firmy?”, „a jakie naszych klientów?”, „co jest ważne dla członków zarządu?”, „...a co dla pracowników różnych szczebli?”, „kto jest interesariu-szem firmy?”, „...co jest dla niego ważne?”);

• zachęcić jak największą liczbę pracowników do uczestnictwa w opracowywaniu programu („program jest mój!”);

• znaleźć entuzjastów pośród ludzi zatrudnionych na różnych stanowiskach, którzy byliby gotowi włączyć się w tworzenie programu etycznego i jego realizację („JA to z chęcią zrobię!”);

• zapoznać się z tym co w tej sprawie robią inni, jakie obowiązują standardy i normy w krajach, z którymi współpracujemy („to samo zachowanie może mieć różne znaczenie w różnych krajach”, „jak zachowują się moi rywale?”, „jak partnerzy?”, „...a jak liderzy?”);

• rozważyć sposób w jaki powinny być sformułowane dokumenty („czy to ma być `piła'?”, „...a może powinno przemawiać do czytelnika?”, „czy dokumenty mają być suche i formalne jak przepisy prawne?”, „czy dokumenty mają być `przegadane'?”, „...a może odwoływać się do aktualnych problemów i dylematów spotykanych na stanowiskach pracy?”).

• zastanowić się nad tym, co będziemy robić później („czy program/kodeks ma spocząć w segregatorze na półce?”, „jak powinien przebiegać proces stałego komunikowania się?”, „jak często i w jaki sposób dokonywać zmian?”).

• Dobrze zaprojektowany program/kodeks etyczny przyczynia się do zmniejszenia kosztów oraz do zwiększenia zysków, ponieważ:

• zmniejsza przypadki kłamstwa, korupcji, defraudacji i innych złych praktyk

• zmniejsza liczbę sytuacji, w których występuje konflikt interesów

• zwiększa zaufanie klientów, kontrahentów i partnerów

• zwiększa wiarygodność personelu

• zwiększa lojalność pracowników

• znacząco wpływa na poprawę reputacji firmy

10. DLACZEGO PROGRAMY I KODEKSY ETYCZNE ŚWIADCZĄ O AKTYWACH FIRMY?

• Firmy, szczególnie o dłuższej tradycji, której elementy zawarte są implicite w rutynach codziennego funkcjonowania tych organizacji, dążą w coraz większym stopniu do tego, by elementy ich kultury przedstawić explicite w postaci zwartych opracowań.

• Opracowania te stanowią część główną programów etycznych tych firm.

• Myliłby się jednak ktoś, kto sądziłby, że programy te kodyfikują tradycję i kulturę korporacyjną dla niej samej.

• Tradycja i kultura stanowią fundament, na którym budowane są plany zamierzeń, swego rodzaju `etyczne biznes-plany'.

• Za przykład takiego planu służyć może Ethics Business Plan 1994 - 1996 firmy Nynex. Firma ta uznaje `etykę jako inwestycję długoterminową'.

Prowadzenie biznesu rzetelnie, uczciwie i z najwyższą zgodnością słów i czynów (integrity) daje przewagę, jakiej nie można byłoby osiągnąć w inny sposób. Buduje to zaufanie klientów, ufność inwestorów i dumę pracowników. Dzięki naszemu zaangażowaniu się w etykę jesteśmy atrakcyjni dla pracowników wysokiej klasy. Nasze standardy spełniają wymagania prawa. W Nynex'ie etyka jest kluczową składową jakości usług i produktów, jakich dostarczamy.

• Programy etyczne wyznaczają minima etyczne firm stanowiące przedmiot szlachetnej rywalizacji między nimi, rywalizacji skłaniającej korporacje do podnoszenia standardów etycznych i zawodowych na coraz wyższy poziom.

• Programy etyczne - jako całościowe przedsięwzięcia skierowane na uczynieniu z etyki biznesu najwyższego standardu o randze strategicznej, a nie redukowanie jej do techniki organizatorskiej czy czegoś ekstra - powstały w firmach amerykańskich.

• Przyczynami wzrostu zaangażowania firm amerykańskich

w przestrzeganie norm etyki biznesu są m. in.:

• naciski ze strony konsumentów

• uznanie znaczenia zadowolenia pracowników

• dążenie do doskonalenia obsługi klientów

• uznanie dla pracy zespołowej

• wpływ polityki państwa

• polityka liderów firm wynikająca z ich przekonań religij-nych i aktywności społecznej z lat młodzieńczych

• zaufanie osiągane dzięki wzrostowi zainteresowania spra-wami duchowymi i postępującą zmianą wartości uznawanych przez korporacje

• globalizacja gospodarki

• Źródła standardów etycznych w biznesie zachodnim zdefiniowane są przez siedem następujących powinności:

• dostarczanie klientom wartościowych wyrobów i usług

• zapewnianie inwestorom zasadego zwrotu nakładów od kapitału powierzonego korporacji

• tworzenie nowego bogactwa

• tworzenie nowych miejsc pracy

• przeciwdziałanie zazdrości przez tworzenie warunków awansu oraz dostarczanie empirycznego świadectwa zasadzie, że dobra praca i talent są należycie wynagradzane

• promowanie wynalazczości, pomysłowości oraz rozwoju umiejętności

• angażowanie się w różnorodne przedsięwzięcia kraju

• Kraje europejskie nie będą zdolne skutecznie konkurować z firmami amerykańskimi, ani na rynku amerykańskim ani na innych rynkach, bez przyjęcia amerykańskich standardów etycznych w biznesie jako minimów.

• Mając powyższe na uwadze nie ulega wątpliwości, że pozytywne funkcjonowanie firmy w wymiarach efektywności oraz ekonomiczności nie jest wystarczające dla jej dobrej reputacji.

• Firma powinna określić swój status także w wymiarze etycznym tworząc program/kodeks etyczny.

• Tylko trzy punkty podparcia (potrójne E) zapewniają stabilność.

• W wytycznych projektowania kodeksów etycznych opra-cowanych przez jeden z bardziej aktywnych ośrodków etyki biznesu na świecie - jakim jest Hong Kong Ethics Development Centre - zwraca się uwagę na to, że etyczne postępowanie firmy stanowi jej aktywa.

• Wolność uprawiania działalności gospodarczej połączona być musi z odpowiedzialnością.

• Odpowiedzialność za to co się czyni zaczyna się w firmie, a najlepszym ujęciem organizacyjnej kultury odpowiedzialności jest program etyczny i kodeks firmy.

• Dlatego też coraz więcej renomowanych firm poddaje się audytowi etycznemu publikując związane z tym raporty.

• KONKLUZJA

• Jak wynika z badań, kodeksy firm przyczyniają się do zachowań etycznych tym bardziej, w im większym stopniu kodeksy te są postrzegane przez pracowników (interesariuszy wewnętrznych) jako prawdziwie wdrożone i zagnieżdżone w kulturze organizacji.

• Analogicznie, kodeksy firm przyczyniają się do tego, że firma cieszy się tym lepszą reputacją, w im większym stopniu firmy te są postrzegane przez interesariuszy zewnętrznych jako funkcjonujące zgodnie z prawdziwie wdrożonymi i zagnież-dżonymi w kulturze tych firm programami i kodeksami etycznymi.

1

---