42. Podział dziejów Ziemi na ery i okresy, ich charakterystyka.
W dziejach Ziemi wyróżniamy następujące ery i okresy:
a) era Kenozoiczna
- czwartorzęd (plejstoceńskie zlodowacenia)
Plejstoceńskie zlodowacenie nastąpiło w wyniku oziębienia klimatu i pozostawiło charakterystyczne formy w rzeźbie terenu na znacznych obszarach Europy, Azji i Ameryki Północnej. Świat organiczny stawał się coraz bardziej podobny do współczesnego.
- trzeciorzęd (alpejskie ruchy górotwórcze)
Podczas alpejskich ruchów zostały wypiętrzone Pireneje, Alpy, Karpaty, Apeniny, Bałkany, Kaukaz, Himalaje, Kordyliery, Andy. Nastąpiło także powtórne wydźwignięcie , a następnie odmłodzenie, starych europejskich górotworów - kaledonidów i hercynidów, m.in. Sudetów i Gór Świętokrzyskich.
W trzeciorzędzie rozwinęły się mięczaki (ślimaki, małże) oraz potężne ssaki. Wymarły olbrzymie gady a także amonity i belemnity. Pod koniec trzeciorzędu pojawił się człowiek.
b) era Mezozoiczna
Zmieniły się granice lądów. Wielki prakontynent na półkuli północnej rozpadł się na Europę i Amerykę Północną, a między nimi powstał Ocean Atlantycki. Na półkuli południowej podzielił się on na Afrykę, Amerykę Południową, Indie i Australię.
- Kreda
Z końcem Kredy wymarły gady, przewagę uzyskały rośliny okrytozalążkowe.
- Jura
Do szczytowego rozwoju doszły gady żyjące na lądzie, w wodzie i powietrzu. Rozwinęły się amonity i belemnity. Pojawiły się pierwsze ptaki i ssaki.
- Trias (dolomity kruszconośne, wapienie, margle)
c) era Paleozoiczna
Wystąpiły w niej wielkie ruchy górotwórcze tzw. kaledońskie (Sylur, Dewon) i hercyńskie (Karbon, Perm). Objęły one swoim zasięgiem istniejące wówczas kontynenty. W Europie kaledońskie ruchy górotwórcze występowały głównie na terenach dzisiejszej Irlandii, Walii, Szkocji i Norwegii, zaś górotwórczość hercyńska znana jest m.in. z płd. Anglii, Bretanii, Sudetów i Gór Świętokrzyskich.
- Perm
Skały osadowe: piaskowce pustynne, złoża soli kamiennej i potasowej oraz gipsy
- Karbon
Dominowały paprocie, widłaki, skrzypy.
- Dewon
Żyły prymitywne płazy, pojawiły się pierwsze rośliny lądowe (psylofity) i rośliny nagozalążkowe.
- Sylur
Pojawiły się pierwsze kręgowce. Skamieniałościami przewodnimi są graptolity.
- Kambr
Występowały glony morskie. Skamieniałościami przewodnimi są trylobity.
- Ordowik
Skamieniałościami przewodnimi są trylobity.
d) era Proterozoiczna
Po raz pierwszy w dziejach Ziemi występują skały osadowe (zlepieńce, piaskowce). Znaleziono pierwsze ślady życia organicznego, które rozwinęło się w wodach. Ówczesne organizmy nie posiadały twardych szkieletów i pancerzy. Na początku ery utworzyły się fundamenty współczesnych kontynentów.
e) era Archaiczna
Pierwsze powstały skały magmowe. Dopiero później para wodna uległa skropleniu i powstała hydrosfera. Wtedy też mogły się odbywać procesy: wietrzenia, erozji, mogło powstać życie. Cienka skorupa ziemska była niestabilna, zachodziły w niej częste ruchy górotwórcze i zjawiska wulkaniczne. Skały archaiczne: gnejsy, granity, łupki krystaliczne.