• Zwykle ma charakter świecki, ale może mieć też charakter konfesyjny, religijny. Mogą występować same odwołania do religii.

Może przybierać formę:

• Obecności klasycznego invocatio dei.

• Konstytucja grecka z 1975r. - klasyczny przykład państwa wyznaniowego.

• Konstytucja irlandzka z 1937r.

• Krótkie odwołania do imienia Boga.

• Konstytucja szwajcarska z 1999r.

• Konstytucja RPA - nie ma invocatio dei, ale na końcu preambuły znajduje się wezwanie „niech Bóg chroni nasz lud”.

Konstytucja USA z 1787r. - mur separacji pomiędzy religią a państwem. Jednak różne ceremoniały są nacechowane religijnie (przysięga prezydenta, na banknocie widnieje napis „Ufamy Bogu”).

• Preambuła zawiera:

• Wskazanie na ustrojodawcę (kto stanowi podmiot władzy zwierzchniej w państwie).

• Genezę ustroju.

• Cele, którym ma służyć konstytucja.

• Podkreśla szczególnie istotne zasady ustrojowe.

Jeśli sędziowie Trybunału Konstytucyjnego potrafią z treści preambuły zbudować normę prawną to nie należy jej odmawiać charakteru normatywnego. Jest to integralna część konstytucji mimo iż na pierwszy rzut oka nie ma charakteru normatywnego. Preambuła podobnie jak inne przepisy konstytucji może służyć interpretowaniu konstytucji i może mieć znaczenie przy ustalaniu wykładni innych, bardziej szczególnych postanowień konstytucji.

9. Stosowanie konstytucji

• Pojęcie to oznacza proces ustalania w sposób wiążący przez organ państwa skutków prawnych dla określonych podmiotów na podstawie norm obowiązującego prawa.

• Z treści konstytucji da się ustalić jakie podmioty powinny stosować konstytucje bezpośrednio-samoistnie a jakie pośrednio-niesamoistnie.

• Są sytuacje gdy podmioty takie wskazane są w sposób dorozumiany i wówczas ostateczne ustalenie kto i w jaki sposób konstytucję będzie stosował może być dokonywane przy pomocy doktryny lub orzecznictwa sądu/ trybunału konstytucyjnego. Możliwe rozwiązania mieszczą się pomiędzy 2. skrajnymi modelami.

I MODEL

• Konstytucja stosowana jest bezpośrednio tylko przez naczelne organy państwa (parlament, głowa państwa, rząd).

• Parlament stosuje zawsze konstytucje bezpośrednio, w tym modelu może ograniczać inne podmioty w zakresie stosowania konstytucji.

• Jeżeli występuje zasada podległości przez sędziów ustawom oznacza to niemożność dla tych sędziów bezpośredniego stosowania norm konstytucyjnych przy rozstrzyganiu spraw przed sądami.

• Obywatele nie mogą powoływać się na normę konstytucyjną jako bezpośrednią normę umożliwiającą im dochodzenie naruszonych przez organy państwa ich praw i wolności. Mogą to czynić o tyle o ile norma konstytucja uległa rozwinięciu, doprecyzowaniu w normach niższego rzędu.

• Nie istnieje system pozaparlamentarnej kontroli konstytucyjności prawa, a ustaw w szczególności i nie istnieje instytucja odpowiedzialności konstytucyjnej.

II MODEL

• Cała konstytucja albo przynajmniej poważna jej część (dotycząca sfery praw i wolności jednostki) obowiązuje we wszystkich rodzajach stosunków prawnych i jest bezpośrednio stosowana przez wszystkie rodzaje organów państwowych.

• Jednostka może się powoływać na przepis konstytucji jako podstawę dochodzenia swoich roszczeń z tytułu naruszenia ich działaniami i zaniechaniami organów władzy państwa.

• Wprowadzenie modelu pozaparlamentarnej kontroli konstytucyjności prawa, instytucji odpowiedzialności konstytucyjnej i całego szeregu innych gwarancji konstytucyjnego działania organów państwa np. skargi konstytucyjnej.

• Model współczesnych państw demokratycznych.

SAMOISTNE - BEZPOŚREDNIE stosowanie konstytucji

Polega na wydawaniu aktów indywidualnych i konkretnych bezpośrednio i wprost w oparciu o normę konstytucji. Czyli bez potrzeby rozwijania normy konstytucyjnej w normach szczegółowych - podstawowych.

NIESAMOISTNE - POŚREDNIE stosowanie konstytucji (współstosowanie)

Norma konstytucyjna wymaga uprzedniego rozwinięcia, skonkretyzowania w akcie rangi ustawowej. Norma konstytucji może być stosowana we właściwym tego słowa znaczeniu w razie luki w ustawie oraz winna być stosowana razem z normą ustawową jako podstawa jej wykładni.

10) Normy konstytucyjne

• Wszystkie mają taką samą szczególną moc prawną, powinny być identycznie przestrzegane, respektowane i wykonywane przez wszystkie podmioty stosujące prawo.

• Faktycznie istnieje wśród nich swoista hierarchia. Istnieją normy, które nie mogą zostać zmienione. Sam ustrojodawca wskazuje, że te normy mają wyższą rangę i pełnią inną rolę.

• Ustrojodawcy często wprowadzają katalog zasad podstawowych konstytucji i dają tym normom priorytet. Priorytet ten widoczny jest też w systematyce konstytucji. Istnieje grupa zasad podstawowych, które zostają jakby wyjęte przed nawias wszystkich przepisów konstytucji i pomieszczone są w jej I rozdziale, który często nazwany jest „zasady naczelne” albo „zasady fundamentalne”. Wyrażają one najistotniejsze treści ustroju, a pozostałe zasady mają mniej lub bardziej służebną rolę w stosunku do nich.

• Podział norm konstytucyjnych ze względu na treść:

a) O charakterze materialnym - regulują granice i program działalności państwa, zasady ustroju, stosunki pomiędzy państwem a jednostką.

b) O charakterze proceduralno-organizacyjnym - dotyczą organizacji państwa, procedur funkcjonowania różnych podmiotów w obrębie państwa.

Waga obydwu rodzajów norm jest identyczna.

11) Systematyka konstytucji

• Treść jest uporządkowana, nie jest to przypadkowy zbiór norm prawnych.

• Treść aktów prawnych jest podzielona: działy i rozdziały, które zawierają przepisy (artykuły, paragrafy, ustępy, punkty, podpunkty, litery).

• Może mieć dwojaki charakter:

• ogólna - duże fragmenty konstytucji: działy, rozdziały,

• szczegółowa - struktura poszczególnego rozdziału (artykuły, paragrafy, ustępy…).

• Systematyka konstytucji nie jest tylko zabiegiem proceduralno-organizacyjnym. Jeżeli twórca konstytucji konstruuje systematykę to tym samym tworzy cały zespół przesłanek umożliwiających zrozumienie i interpretacje przepisów konstytucyjnych.

• Rodzi się (zwłaszcza ogólna) pod wpływem pewnych koncepcji, idei, założeń które popiera autorytet ustrojowy (filozoficzne, religijne, historyczne, polityczne).

• W ten sposób twórca konstytucji tworzy aksjologię konstytucji - system wartości tekstu konstytucji. Układ wewnętrzny treści aktu normatywnego może i musi oznaczać pewne priorytety co do pewnych koncepcji politycznych, religijnych, filozoficznych.

• Założenia techniczno-legislacyjne są uniwersalne, nie podlegają wpływom politycznym, ideologicznym.

• W konstytucjach państw liberalno-demokratycznych na czele wysuwa się normy dotyczące sfery praw i wolności człowieka i obywatela tuż po zasadach naczelnych. W państwach realnego socjalizmu sfery te zostały umiejscowione na końcu regulacji.

12) Funkcje konstytucji

Jako podstawowy akt w państwie musi spełniać kilka istotnych funkcji.

Funkcje konstytucji - skutki społeczne, jakie wywołuje w sposób stały w danej społeczności, w odniesieniu do określonej sfery rzeczywistości istnienie konstytucji albo rola jaką może pełnić w określonej rzeczywistości społeczno-politycznej danego państwa.

1.	FUNKCJA PRAWNA
		Spełnianie przez konstytucje roli aktu prawnego w zakresie regulowania stosunków społecznych, ekonomicznych, politycznych. Inaczej funkcja jurydyczna. Uznanie konstytucji jako podstawowego źródła prawa i wszystkich konsekwencji, jakie są tego następstwem, a więc przyjęcie pozaparlamentarnego systemu kontroli konst. prawa a ustaw w szczególności i ustanowienie szeregu konstytucyjnych gwarancji zgodnego z konstytucją funkcjonowania organów państwowych - aprobata dla istnienia : skargi konstytucyjnej, trybunału konstytucyjnego, odpowiedzialności konstytucyjnej.
	2.	FUNKCJA INTEGRACYJNA
		Służy integracji społecznej, jest zwykle efektem zgody pomiędzy dążeniami różnych grup społecznych, ekonomicznych i politycznych. Ma stworzyć spójną i zintegrowaną całość. Określa formy udziału obywateli w kształtowaniu woli państwa. Dzięki temu zbliża jednostkę do państwa, integruje obywatela z państwem. Powinna wprowadzać procedury mediacyjne, procedury na wypadek konfliktów społecznych.
	3.	FUNKCJA ORGANIZACYJNA
		Polega na wytyczeniu form życia zbiorowego, struktur społecznych, zasad funkcjonowania państwa. Konstytucja w tym znaczeniu porównywana jest do statutu organizacyjnego.
	4.	FUNKCJA PROGRAMOWA
		Inaczej funkcja dynamiczna lub programowo dynamiczna. Zadaniem konstytucji nie jest jedynie raz na zawsze wytyczenie modelu państwa, powinna także określać kierunki rozwoju państwa jako instytucji. Powinna być otwarta na zmiany ustrojowe, nie może być bilansem przebytej drogi państwa (jak mówił Stalin). Winna zawierać akty stabilizacyjne - funkcja petryfikująca - konstytucja bilansuje i konserwuje pewien układ, a jednocześnie stara się nadać przepisom ogólny wyraz aby kształtować zróżnicowane społeczeństwo, ma reagować na wyzwania rzeczywistości, co do funkcjonowania państwa i społeczeństwa, ale też ma być programem, stymulatorem z określeniem aktualnych realiów. Musi zapobiegać chaosowi.
	5.	FUNKCJA WYCHOWAWCZA
		Pewien system wartości, przekonania społeczne, idee aby dążyć do ich realizacji, oddziałuje na świadomość społeczną w obszarze powszechnym i na poszczególnych obywateli, podstawa ludzkiego współdziałania musi być zgodna, co do pewnych fundamentów: życie ludzkie godność wolność równość sprawiedliwość

Przykład:

Wyrok TK w sprawie K 36/2001 z 28 XI 2001r. Po wyborach okazało się do parlamentu weszła grupa posłów, wobec których toczyło się postępowania karne (na różnych etapach). Powstał problem odnośnie tego postępowania, czy je zawiesić do czasu uchylenia immunitetu czy je dalej prowadzić. Prokuratorzy i sędziowie wzięli ustawę z 9 V 1996r. w której był przepis (at.8 ust.1), który wprowadzał zakaz pociągania posła/senatora do odpowiedzialności karnej i karno-administracyjnej bez zgody sejmu lub senatu również odnośnie czynów popełnionych przed uzyskaniem mandatu. Postępowanie karne wszczęte przed tym terminem z chwilą uzyskaniu mandatu ulega zawieszeniu po uzyskaniu zgody sejmu i senatu.

Efektem stosowania konstytucji jest akt stosowania konstytucji. Konsekwencją jest ustalenie prawa i obowiązków adresatów aktu albo określenie stanu prawnego, co do którego zaistniały wątpliwości.

---