SKALA KONTROLI DZIAŁANIA (ACS – 90)

Action Control Scale ACS - 90 J. KHULA w adaptacji M. Marszał - Wiśniewskiej

KONCEPCJA KONTROLI DZIAŁANIA KHULA

Życie codzienne pokazuje, że sformułowanie określonego zamiaru nie jest wystarczające

do tego, aby był on zrealizowany. Zanim jednostka zacznie realizować aktualny zamiar (oraz

w trakcie jego realizacji) pojawia się wiele konkurencyjnych tendencji motywacyjnych, które

przeszkadzają w zamierzonym pierwotnie działaniu.

Zdaniem Kuhla w przebiegu procesów motywacyjnych zasadniczą rolę pełni

KONTROLA DZIAŁANIA (siła woli), która:

(1)

pośredniczy między zamiarem a jego realizacją;

(2)

wzmacnia siłę zamiaru, a jednocześnie hamuje konkurencyjne schematy

działania. Proces ten trwa tak długo, aż aktywująca siła określonego zamiaru będzie większa

od wszystkich innych konkurencyjnych schematów działania.

Zamiarem może zostać schemat działania charakteryzujący się słabszą od innych

tendencją motywacyjną. Wynika to z rozdzielenia tendencji motywacyjnej (impulsywnej i

emocjonalnej oceny przeszłych doświadczeń) od zamiaru, opartego na poznawczej

analizie przyszłych konsekwencji działania.

Na przykład, osoba uwielbiająca ciastka z kremem, która właśnie podjęła zamiar

ograniczenia liczby spożywanych kalorii, może ciągle odczuwać silniejszy pociąg do zjedzenia

ciastka, niż do powstrzymania się od tego. Pomimo to będzie ona realizowała początkowo

słabszą tendencję motywacyjną (odmowa zjedzenia ciastka) na skutek określonych procesów

kontroli, które stopniowo zmienią siłę tych dwu konkurujących ze sobą tendencji do działania,

na rzecz wcześniejszego zobowiązania (ograniczenia liczby spożywanych kalorii).

EFEKTYWNOŚĆ KONTROLI DZIAŁANIA jest funkcją dwóch czynników:

(1)

efektywności strategii wolicjonalnych (aktywna selektywność uwagi, kontrola

kodowania informacji, kontrola emocji i motywacji, oszczędność w przetwarzaniu informacji,

kontrola otoczenia), dzięki którym aktualny zamiar jest utrzymywany i ochraniany przed

konkurencyjnymi tendencjami do działania.

(2)

trudności w realizacji zamiaru

TRUDNOŚĆ W REALIZACJI ZAMIARU mówi o wielkości wysiłku (stopniu

samokontroli), jaki jest konieczny do realizacji danego zamiaru. Jest funkcją trzech

czynników:

(1)

liczby i siły konkurencyjnych tendencji do działania generowanych przez podmiot;

(2)

wielkości nacisku zewnętrznego przeciw aktualnemu zamiarowi w postaci norm

społecznych, wymagań, instrukcji itp., wzmacniających alternatywne działania;

(3)

typu kontroli aktywizowanego w danej sytuacji.

TYPY KONTROLI działania:

(1)

typ katastatyczny (catastatic), który uniemożliwia lub utrudnia zmianę aktualnej

sytuacji podmiotu,

(2)

typ metastatyczny (metastatic), który powoduje zmianę danej sytuacji podmiotu.

Tym, co aktywizuje metastatyczny i katastatyczny typ kontroli jest ORIENTACJA NA

DZIAŁANIE I ORIENTACJA NA STAN.



osoba zorientowana na działanie - jej uwaga jest skoncentrowana kolejno lub

jednocześnie na czterech elementach struktury działania:

(1) stanie teraźniejszym,

(2) stanie przyszłym,

(3) rozbieżności między stanem teraźniejszym a stanem przyszłym,

(4) przynajmniej jednej możliwości działania mogącej zlikwidować ową rozbieżność.

Orientacja na działanie aktywizuje procesy poznawcze i emocjonalne ułatwiające

realizację zamiaru

Jeżeli jeden z powyższych elementów jest opuszczony, to osoba zorientowana jest na

stan



osoba zorientowana na stan – charakteryzuje się:

(1)

uporczywymi myślami o stanie przeszłym, teraźniejszym lub przyszłym, lub też

(2)

brakiem myśli logicznie związanych z daną sytuacją.

Orientacja na stan aktywizuje procesy poznawcze i emocjonalne, utrudniające

realizację zamiaru.

TYPY ORIENTACJI NA STAN związane z niedoczynnością (niedostatecznym

funkcjonowaniem) systemu inicjującego działanie:

Orientacja na stan - typ „przemyśliwający” = złe zdefiniowanie kontekstu i sposobów

działania po powtarzającym się niepowodzeniu sprzyja koncentracji na myślowym

przetwarzaniu doznanych porażek i wiąże się z biernością w działaniu;

Orientacja na stan – typ „wahający się” = słaba aktywizacja osobistego zaangażowania

podmiotu oraz orientacja na stan podczas planowania i podejmowania decyzji sprzyja

wahaniu się i niezdecydowaniu w podejmowaniu decyzji, któremu towarzyszy zwlekanie z

realizacją zamiaru już po jego sformułowaniu.

ORIENTACJA NA ZMIENNOŚĆ jest kolejnym czynnikiem utrudniającym realizację

podjętego zamiaru; wiąże się z nadczynnością systemu inicjującego działanie i przejawia się

w:

(1)

niemożności kontynuowania czynności sprawiającej podmiotowi przyjemność,

(2)

niemożności „zatopienia się” w owej czynności,

(3)

przedwczesnym jej porzucaniu i podejmowaniu nowych działań.

W związku z powyższym Kuhl wyróżnił trzy typy orientacji:

(1) orientacja na działanie/stan po niepowodzeniu,

(2) orientacja na działanie/stan podczas planowania i podejmowania decyzji,

(3) orientacja na działanie/zmienność podczas wykonywania czynności.

OPIS SKALI KONTROLI DZIAŁANIA (ACS-90)

Skala Kontroli Działania (ACS-90) służy do oszacowania różnic indywidualnych w

zakresie kontroli działania, która wpływa na zdolność do podtrzymywania i realizacji

zamiarów. Kontrola działania ujmowana jest tu w kategoriach orientacji na działanie -

orientacji na stan oraz orientacji na działanie - orientacji na zmienność.

Skala składa się z trzech podskal:

1) AOF/ SOF (Feilure) orientacji na działanie – orientacji na stan w sytuacjach

niepowodzenia

2) AOD/SOD (Decision) orientacji na działanie w sytuacjach decyzyjnych - orientacji na stan

w sytuacjach decyzyjnych (wahanie się)

3) AOP/VOP (Performance) orientacji na działanie podczas wykonywania czynności -

orientacji na zmienność podczas wykonywania czynności

Każda podskala zawiera 12 pozycji opisujących konkretne sytuacje. Przy każdej pozycji

są dwie alternatywne odpowiedzi (A i B), wskazujące odpowiednio orientację na działanie i

orientację na stan (lub zmienność).

Wyniki oblicza się oddzielnie w każdej podskali, sumując odpowiedzi świadczące o

zorientowaniu na działanie, przyznając 1 punkt za każdą odpowiedź diagnostyczną dla

orientacji na działanie. Zatem im wyższy wynik, tym większa orientacja na działania, a im

niższy wynik, tym większa orientacja na stan lub zmienność.