Głębia ostrości - co to jest

Głębia ostrości, jest jednym z najważniejszych dla fotografa środków wyrazu. Ostre obiekty
przyciągają uwagę widza, a rozmazane cofają się na drugi plan. Jak sterować głębią ostrości
piszemy w naszym poradniku.

Nasze oczy, a także obiektyw aparatu fotograficznego mogą w danym momencie ostro widzieć
tylko jeden punkt. Wszystko co znajduje się przed nim, jak i za nim będzie dla nas nieostre,
rozmazane. Oczywiście nasze oczy mogą szybko "ustawić" ostrość także na inne obiekty, jednak
wtedy inne staną się nieostre.

Co to jest głębia ostrości?
Fotografia jest statyczna i jednowymiarowa. Oglądając gotowe zdjęcie nasze oczy nie mogą
wyostrzyć obiektów, które podczas robienia zdjęcia były nieostre i zostały tak zapisane na kliszy
fotograficznej. Dotyczy, to również aparatów cyfrowych, gdzie obraz zamiast na kliszy,
odczytywany jest z półprzewodnikowej matrycy światłoczułej pełniącej rolę kliszy. Fotografujący
stoi więc przed wyborem, co na zdjęciu ma być ostre. Musi podjąć decyzję, na który obiekt ustawić
ostrość w aparacie. Przyglądając się uważnie niektórym zdjęciom można jednak zauważyć, że
zakres ostrości jest większy i nie ogranicza się do jednego punktu (patrz ilustracja poniżej).

Dzieje się tak ponieważ zarówno przed, jak i za obiektem na który nastawiona jest ostrość istnieje
przestrzeń, która na zdjęciu sprawia wrażenie ostrej. Przestrzeń tą nazywamy głębią ostrości . W
przybliżeniu, zakres głębi ostrości przed obiektem jest dwa razy mniejszy niż za nim (rys. 1). .

| fotopolis.pl © | sharing >> a u d i o k s i a z k i.org |

1

a

u

d

i o

k

s

i

a

z

k i

.o

rg

rys. 1: zakres głębi ostrości

Obiekty znajdujące się poza zakresem głębi ostrości wyjdą na zdjęciu nieostro (rys. 2). Należy
jednak pamiętać, że granica głębi ostrości nie jest linią. Po prostu im bliżej punktu ustawienia
ostrości, tym obiekt ostrzejszy, a im dalej, tym bardziej rozmazany. Oddalając obiekt od punktu
ustawienia ostrości osiągamy w pewnym momencie punkt, w którym jego ostrość spada poniżej
akceptowanego przez nas poziomu (nie można na przykład rozróżnić szczegółów). To jest umowna
granica głębi ostrości.

rys. 2: poza zakresem głębi ostrości obiekty są rozmazane

Gdy wykonujemy zdjęcie, często chcemy, aby wszystkie obiekty (plany) były dobrze widoczne i
zachowały szczegóły. Aby to osiągnąć musimy zadbać, żeby znalazły się w zakresie głębi ostrości
(rys. 3).

| fotopolis.pl © | sharing >> a u d i o k s i a z k i.org |

2

a

u

d

i o

k

s

i

a

z

k i

.o

rg

rys. 3: obiekty w zakresie głębi ostrości zachowują szczegóły

Robiąc zdjęcia możemy dążyć, aby tylko jeden obiekt był ostry (bo chcemy go na zdjęciu
wyróżnić) lub starać się pokazać szczegóły większej ilości obiektów. Jednak zazwyczaj nie jest
możliwe dowolne zaaranżowanie interesującego nas planu zdjęciowego. Dlatego pożądane byłoby
wydłużanie (zwiększanie) lub skracanie (zmniejszanie) głębi ostrości.

Co decyduje o głębi ostrości?
Doświadczeni fotografowie potrafią w całkiem dużym zakresie sterować głębią ostrości, aby
uzyskać pożądany efekt. O głębi ostrości decydują trzy podstawowe czynniki:

•

wartość przysłony

•

długość ogniskowej obiektywu

•

odległość od fotografowanego obiektu

O zastosowaniu jednego z nich lub ich kombinacji decydują warunki w jakich fotografujemy (ilość
dostępnego światła, zakres ogniskowych obiektywu, możliwość zbliżenia się do obiektu itp.).
Poniżej omówimy każdy z czynników decydujących o wielkości głębi ostrości.

Wartość przysłony
To najprostsza i zarazem najbardziej efektywna metoda kontroli głębi ostrości. Podstawowa zasada
brzmi: Im większa wartość przysłony, tym większa głębia ostrości . Dlatego, jeżeli na zdjęciu
chcemy uzyskać małą głębię ostrości, to powinniśmy wybrać małą wartość przysłony. Na przykład
f/2.8 lub f/4 w zależności o tego jaką wartość oferuje nasz obiektyw. Na rysunkach poniżej
pokazano zdjęcia tego samego tematu wykonane przy takiej samej długości ogniskowej, jednak
różniące się wartością przysłony (im większa wartość przysłony, tym bardziej przysłona zamknięta
i mniej światła wpada przez obiektyw).

| fotopolis.pl © | sharing >> a u d i o k s i a z k i.org |

3

a

u

d

i o

k

s

i

a

z

k i

.o

rg

rys. 4: ogniskowa 50mm, czas 0,4s, PRZYSŁONA f/22

rys. 5: ogniskowa 50mm, czas 1/200s, PRZYSŁONA f/3.2

Jak widać na rys. 5 tylko środkowy kwiatek jest ostry. Głębia ostrości w tym przypadku jest tak
mała, że pozostałe kwiatki są rozmazane. Dopiero zmniejszenie przysłony na rys. 4 pozwoliło
pokazać ostro wszystkie trzy kaktusy. Jak widać, aby uzyskać dużą głębię należy stosować duże
wartości przysłony, jak na przykład f/16 lub f/22.

Niestety użycie większej przysłony zmniejsza ilość światła padającego na kliszę. Dlatego
konieczne jest wydłużenie czasu naświetlania (1/200s na rys. 5 i 0,4s na rys. 4). Może być
konieczne użycie statywu, aby uniknąć poruszenia zdjęcia. Innym sposobem jest dobieranie
minimalnej wartości przysłony, która w danych warunkach gwarantuje pożądaną, nie koniecznie
maksymalną, głębię ostrości (na przykład f/5.6 lub f/9).

Na rys. 5 widać także, że kaktus z przodu jest bardziej rozmazany, niż ten daleko z tyłu. Ilustruje to
dwa zjawiska, o których już było wspominane. Ostrość nastawiona jest na środkowy kwiatek, tak
więc jej zakres z przodu wynosi 1/3 całej wartości głębi ostrości, za środkowym kaktusem wartość
ta jest dwa razy większa (rys. 1) . Kaktusy są od siebie równo oddalone. Ten z produ jest bardziej

| fotopolis.pl © | sharing >> a u d i o k s i a z k i.org |

4

a

u

d

i o

k

s

i

a

z

k i

.o

rg

rozmazany, bo stoi dalej od granicy głębi ostrości niż tylny kaktus, który z kolei jest wyraźniejszy,
bo bliższy umownej dalszej granicy głębi ostrości. Widać, że zjawisko głębi ostrości jest płynne.

Wybór wartości przysłony jest możliwy tylko w aparatach oferujących możliwość ręcznych
nastawów. Taką opcję ma większość tradycyjnych i cyfrowych lustrzanek. W przypadku innych
aparatów należy sprawdzić w instrukcji obsługi lub zapytać sprzedawcę. W aparatach manualnych
przysłonę ustawia się najczęściej pierścieniem na obiektywie. Natomiast w przypadku aparatów
sterowanych elektronicznie (tradycyjnych i cyfrowych), należy najpierw wybrać odpowiedni tryb
pracy (priorytet przysłony), oznaczany najczęściej Av lub A . W tym trybie aparat sam dobierze
czas naświetlenia do wybranej wartości przysłony.

Jeżeli aparat nie dysponuje możliwością wyboru nastawów przysłony pozostaje skorzystać z innych
metod kontroli głębi ostrości.

Długość ogniskowej obiektywu
Większość oferowanych na rynku aparatów wyposażona jest w obiektywy zmiennoogniskowe
(zoom). Oznacza to, że fotografujący może nie ruszając się z miejsca powiększyć lub zmniejszyć
obraz w aparacie. W rezultacie uzyskuje mniejszy (dłuższa ogniskowa) lub większy kadr (krótsza
ogniskowa). Za krótkoogniskowe, czyli szerokokątne obiektywy uważa się szkła o ogniskowej
mniejszej niż 30mm. Natomiast obiektywy tele, mają ogniskową w dłuższą niż 200mm i może ona
osiągać nawet 600mm. W praktyce wykorzystuje się najczęściej obiektywy w zakresie 28-210mm i
przyjmuje się, że obiektywem standardowym jest obiektyw 50mm.

Wracając do głębi ostrości, tu obowiązuje zasada, że: Im dłuższa ogniskowa, tym mniejsza głębia
ostrości . Oznacza, to że w przypadku bardzo szerokich kątów (np. 16mm) praktycznie nie trzeba
martwić się o głębię ostrości. Jest ona tak duża, że obejmuje cały kadr. Z tego powodu obiektywy
szerokokątne (również dłuższe np. 28mm) idealnie nadają się do zdjęć krajobrazowych, gdzie
pożądana jest jak największa głębia ostrości. Jednak również w przypadku dłuższych ogniskowych
widoczny jest wzrost zakresu ostrości (rys. 6).

rys. 6: OGNISKOWA 75mm, czas 1/10s, przysłona f/16

| fotopolis.pl © | sharing >> a u d i o k s i a z k i.org |

5

a

u

d

i o

k

s

i

a

z

k i

.o

rg

rys. 7: OGNISKOWA 300mm, czas 1/10s, przysłona f/16

Ilustracje powyżej pokazują jak zwiększenie długości ogniskowej z 75mm do 300mm zmniejszyło
głębie ostrości. Mimo zachowania tej samej, stosunkowo dużej wartości przysłony, kaktusy po
bokach na rys. 7 są wyraźnie nieostre. Obiektywy tele są wykorzystywane do zdjęć portretowych,
gdzie najważniejszy element ? twarz pozostaje ostra, natomiast tło powinno być rozmyte. W
przypadku portretów ostrość powinna być ustawiana na oczy.

W przypadku ekstremalnie długich obiektywów (np. 600mm) mała głębia ostrości może być
problemem. Wtedy należy uważnie nastawiać ostrość.

Oprócz długości ogniskowej o głębi ostrości decyduje także fizyczna odległość od
fotografowanego obiektu.

Odległość od fotografowanego obiektu
Ostatnim elementem decydującym o głębi ostrości jest fizyczna odległość aparatu od
fotografowanego obiektu. Zasada w tym przypadku brzmi: Im bliżej obiektu, tym mniejsza
głębia ostrości . Ilustracje poniżej pokazują różnicę w głębi ostrości.

rys. 8: ogniskowa 70mm, czas 1/200s, przysłona f/2.8, ODLEGŁOŚĆ 1m

| fotopolis.pl © | sharing >> a u d i o k s i a z k i.org |

6

a

u

d

i o

k

s

i

a

z

k i

.o

rg

rys. 9: ogniskowa 70mm, czas 1/200s, przysłona f/2.8, ODLEGŁOŚĆ 50cm

Jak widać na rys. 9 głębia ostrości przy dużym przybliżeniu jest tak mała, że nieostre są nawet
poszczególne gałązki kaktusa. Z tym problemem borykają się fotografujący małe obiekty (owady,
kwiaty). Często zdarza się, że na przykład wyostrzając na tułów motyla końcówki jego skrzydeł są
już nieostre. Można temu zapobiec oddalając nieco aparat. Po wykonaniu zdjęcia można już w
laboratorium powiększyć wybrany fragment kadru do odpowiednich rozmiarów. W ten sposób
udaje się zachować odpowiednią głębię ostrości.

Hiperfokalna
Zazwyczaj, gdy wykonujemy zdjęcia dalekich obiektów, ustawiamy ostrość na wybrany obiekt.
Patrząc teraz na rys. 1 (dla ułatwienia powtórzony poniżej) widać, że dużo głębi ostrości marnuje
się z tyłu. Wykorzystana jest tylko 1/3 głębi dostępnej przy danej przysłonie. Łatwo się domyślić,
że część zdjęcia może być nieostra.

rys. 1: zakres głębi ostrości

Aby uzyskać ostre zdjęcie w całym kadrze, należy ustawiać ostrość mniej, więcej w jednej trzeciej
odległości między aparatem, a obiektem.

| fotopolis.pl © | sharing >> a u d i o k s i a z k i.org |

7

a

u

d

i o

k

s

i

a

z

k i

.o

rg

Oblicz sobie głębię ostrości
W niektórych sytuacjach sprawdzenie głębi ostrości "na oko" może być niemożliwe. Istnieje jednak
specjalny wzór, który pomaga dokładnie obliczyć zakres głębi:

Db = D/(1+(D*0,3*f/F^2)) i Dd = D/(1-(D*0,3*f/F^2))

Gdzie:

•

Db - bliższa granica głębi ostrości

•

Dd - dalsza granica głębi ostrości

•

D - odległość od obiektu (zakres ostrości)

•

f - użyta przesłona

•

F - użyta ogniskowa

Znak "*" oznacza mnożenie, a "^2" podniesienie do drugiej potęgi.
Powyższy wzór podajemy za "EOS Magazine".

| fotopolis.pl © | sharing >> a u d i o k s i a z k i.org |

8

a

u

d

i o

k

s

i

a

z

k i

.o

rg