ANALIZA TECHNICZNA

TP S.A.

Informacje o spółce.

Historia Telekomunikacji Polskiej liczy zaledwie 10 lat. W tym czasie z sukcesem

przeobraziła się z przedsiębiorstwa telekomunikacyjnego w nowoczesną firmę
teleinformatyczną. Jest kontynuatorką ponad 60-letniej tradycji przedsiębiorstwa
państwowego Polska Poczta, Telegraf i Telefon. Działa na rynku telefonii stacjonarnej,
transmisji danych, telefonii komórkowej, internetu. Przez cały czas rozszerza zakres
świadczonych usług o nowe obszary biznesowe. Jest największą polska firmą
telekomunikacyjną, świadczącą swoje usługi dla ok. 10,5 mln klientów. Powstała w
grudniu 1991 roku z przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego Poczta Polska,
Telegraf i Telefon w telekomunikacyjną spółkę akcyjną oraz przedsiębiorstwo
użyteczności publicznej Poczta Polska.
Od listopada 1998 roku TP jest notowana na Giełdzie Papierów Wartościowych w
Warszawie oraz w postaci GDR-ów w Londynie. W lipcu 2000 r. strategicznym partnerem
TP został France Telecom obejmując 25 % udziałów oraz Kluczyk Holding z udziałem 10
%. We wrześniu 2001 r. konsorcjum zwiększyło swój udział do 47,5 % nabywając pakiet
12,5 % akcji od skarbu państwa.
Dziś Telekomunikacja Polska to wiodący operator usług telefonicznych w Polsce. Firma
jest również liderem w zakresie transmisji danych, łączności satelitarnej oraz dostępu do
Internetu. Współtworzy Grupę Kapitałową TP, do której należą również operator
komórkowej sieci Idea - PTK Centertel, dostawca nowoczesnych rozwiązań internetowych
- TP Internet oraz platforma handlu elektronicznego - Marketplanet. Spółka jest częścią
światowej grupy telekomunikacyjnej France Telecom. Grupa TP jest największą grupą
telekomunikacyjną w Europie Środkowej.

Cel pracy.

Celem pracy jest analiza techniczna spółki TP S.A.. Właśnie ta spółka wydała mi

się ciekawa, ze względu na jej pozycję na rynku. Przy tak słabej, od niedawna
wkraczającej na rynek telekomunikacyjny konkurencji TP S.A jest gigantem. Oceniając TP
S.A. według jej pozycji na rynku, wydaje się że inwestowanie w jej akcje niesie ze sobą
znikomy stopień ryzyka, oraz niskie zyski. Inwestycja wręcz idealna dla początkujących.

Wstęp do analizy technicznej.

Analiza techniczna służy do określenia prawdopodobieństwa zmiany kursów na

podstawie ich zmiany z przeszłości, przy uwzględnieniu optymalnie wszystkich
czynników, które miały i mają obecnie oraz mogą mieć wpływ na kształtowanie się
podaży i popytu na akcje. W analizie technicznej wykorzystuje się przede wszystkim
zmiany kursów, wolumenu obrotu i wskaźniki techniczne.

Przy stosowaniu analizy technicznej należy kierować się następującymi zasadami:

•

Wzajemny wpływ pomiędzy podażą a popytem na akcje decyduje o kursie akcji.

•

Kursy akcji zmieniają się w trendzie, który zawsze trwa pewien czas.

•

Ceny akcji w trendzie zmieniają się pod wpływem ich popytu i podaży.

•

Zmiany wykazują tendencje do powtarzalności, co należy wykorzystywać do
przewidywania zmian w przyszłości.

•

Wykresy zmian kursów wyraźnie przedstawiają okresy, w których można było
uzyskać zyski kapitałowe ze sprzedaży akcji.

•

Analizując wykresu kursu i wolumenu można przewidzieć zmiany w popycie i
podaży

•

Zmiany w trendzie na ogół obejmują wszystkie notowane spółki, jednak występują
często wyjątki od tej reguły.

•

Rynek nigdy nie znajduje się w stanie stagnacji. Jeżeli rynek uzna, że kurs akcji
jest niski, to inwestorzy natychmiast przystępują do zakupów akcji. Właściciele
akcji reagują podniesieniem ich ceny. Wyższa cena powoduje spadek
zainteresowania ze strony inwestorów, a to z kolei wyhamowuje tempo wzrostu
cen akcji. Wzrost cen akcji kończy się, gdy inwestorzy uznają, że osiągnęli
zadawalający zysk i rozpoczynają sprzedaż nabytych akcji. Początek sprzedaży
akcji powoduje odwrócenie się trendu, czyli spadek ich cen.

Analiza techniczna jest traktowana na rynkach wykształconych, zrównoważonych i o
wieloletniej tradycji drugorzędnie. W Polsce odgrywa w dalszym ciągu pierwszorzędne
znaczenie, ze względu na spekulacyjny charakter rynku.

Formacje.

Wykresy przedstawiające ruchy cen akcji można podzielić na dwie grupy: wykresy

liniowe i wykresy słupkowe. Wykresy liniowe stosowane są zazwyczaj, gdy w przyjętym
okresie (np. jeden dzień) mamy do czynienia tylko z jedną pojedynczą wartością
notowania kursu. Tego rodzaju wykresy stosujemy na rynkach, gdzie cena akcji (lub
jednostki funduszu, obligacji itp.) ustalana jest według jednolitego kursu dnia i ulega
zmianie tylko z dnia na dzień.

Przyjętą zasadą rozpoznawania formacji, jest:

•

łączenie wykresu zmian cen ze zmianami obrotu (akcjogramy). Pomaga to
rozpoznawać właściwą konfigurację. Przyjmuje się bowiem, na co zresztą zwracali
uwagę zarówno Elliot jak i Dow, ze wielkość obrotu zbieżna jest z kierunkiem
zmian cen, a nawet często go wyprzedza. Jeśli ceny rosną i obrót rośnie, mamy
dobre podstawy sądzić o trendzie zwyżkowym. Jeśli spadają i spada obrót to o
zniżkowym. Jeśli tej zgodności nie ma, istnieje niebezpieczeństwo zmiany
tendencji cenowej.

•

wykreślanie dolnej i górnej granicy wahań kursowych wybranego wycinka krzywej
kursowej jako tzw. linii wsparcia (na dole) i linii oporu (u góry) - tworzą one
proste figury geometryczne, co ułatwia identyfikacje formacji.

Rodzaje formacji:

•

Trend – Linie trendu są liniami, które wyznaczają kierunek bieżącej tendencji. Dla
trendów rosnących linię trendu wyznacza układ coraz wyższych minimów, które
można połączyć prostą. Taką linię określa się również linią wsparcia, której
przebicie może stanowić sygnał spowolnienia trendu lub jego odwrócenia. W
przypadku trendu malejącego, wyznaczają go coraz niższe maksima cenowe i jest
on linią oporu. Jej istotne naruszenie stanowi sygnał, że za chwilę może nastąpić
odwrócenie trendu.

W przypadku spółki TP S.A. zauważyć można trzy główne linie trendu; dwie malejące i
jedną rosnącą. W przypadku pierwszej linii trendu malejącego następował nabierający
tempa spadek, który odwrócił się w powolny wzrost. Druga linia trendu o wiele
krótsza pociągnęła za sobą niezbyt szybki spadek i powolną tendencję wzrostową,
którą obrazuje wzrostowa linia trendu. Po niej nastąpił gwałtowny spadek.
Obserwacja linii trendu w przypadku długoterminowego inwestowania w akcje TP S.A

była czytelna, jednak inwestycje krótkoterminowe byłyby obciążone dużo większym
ryzykiem.

•

Kanał - Poziomo lub pod pewnym kątem ustawiający się zygzak ruchu cen. Jego
cechą charakterystyczną jest to, że zmiany cen zawierają się regularnie między
równoległymi do siebie liniami wsparcia i oporu. Powstanie kanału oznacza
wyczekiwanie nieuchronnej zmiany tendencji (niekoniecznie odwrócenie, może to
być np. przyspieszenie wzrostu) - im dłuższy kanał, tym zmiana silniejsza i
długotrwała.

Pierwszy kanał trendu dla TP S.A. zwiastuje gwałtowną zwyżkę od sesji 80 dając
sygnał do zakupu akcji. Natomiast drugi kanał trendu wyraźną zniżkę od sesji 235
dającą sygnał do sprzedaży akcji.

•

Trójkąty, kliny. Względnie najpewniejsze wskazanie daje trójkąt symetryczny.
Charakteryzuje się on zbliżonym kątem nachylenia obu ramion w stosunku do osi
poziomej. Jeśli krzywa kursu zacznie przebijać linię wsparcia lub oporu, nie długo
nastąpi silna zmiana cen. Pójdą w górę jeśli przebicie nastąpi w tym samym
kierunku,

w

dół,

jeśli

przekroczona

zostanie

linia

wsparcia.

Informacje te jednak muszą być potwierdzone odpowiednimi tendencjami w
poziomie obrotów. W pierwszym przypadku muszą rosnąć, w drugim maleć.
Interesującym jest, że taki sam trójkąt, tyle że zwrócony wierzchołkiem w
przeciwną stronę, nie daje praktycznie żadnych wartościowych wskazań.
Interesującą natomiast odmianą jest trójkąt prostokątny. Charakteryzuje się on
tym, że jeden z jego boków stanowi linię poziomą. Pokazuje on w dość czytelny
sposób kierunek trendu. Jeśli jego poziomy bok jest jednocześnie linią oporu (czyli
znajduje się u góry) - spodziewać należy się dużego przyspieszenia wzrostu kursu,
jeśli

pozioma

linia

jest

u

dołu

-

szybkiego

spadku.

Odmianą formacji trójkąta są kliny. Ich cechą charakterystyczną jest to, że oba
ramiona trójkąta nachylone są w tym samym kierunku. Ciekawym jest to, że
kierunek zwrotu klina (w górę czy w dół) jest odwrotny w stosunku do
występującego trendu. W przypadku trendu zwyżkowego tłumaczy się to próbą
zdyskontowania przez inwestorów części zysków powstałych dzięki hossie. Choć
wówczas ceny spadają, to jednak fakt ten w krótkim czasie przyciąga nowych
inwestorów Zachęceni obniżonymi cenami wchodzą na rynek, wywołując po
pewnym

czasie

szybki

wzrost

kursów.

Odwrotnie będzie się działo przy rynku zniżkującym. Wstrzymanie się ze
sprzedażą w obawie przed poniesieniem strat powoduje przejściowe powstanie
nadwyżki popytu nad podażą. Późniejsza jednak poprawa cen doprowadzi do
całkowitej odmiany tej relacji. Mianowicie popyt początkowo jeszcze wzrośnie, u
inwestorów powstanie obawa przed przegrzaniem koniunktury i ceny spadną.

•

Głowa i ramiona. Uznaje się ją za jedną z najbardziej wiarygodnych wskazań
zmiany trendu. Pojawienie się formacji oznacza moment przejścia trendu
zwyżkującego w zniżkujący. W przypadku pojawienia się formacji symetrycznie
odwróconej (głowa i ramiona w pozycji "nietoperza") na rynku zniżkującym, fakt
ten interpretować należy jako zmianę w kierunku rynku zwyżkującego

•

Wachlarz. Jest to pęk linii wychodzących z jednego punktu, które tworzą linie
wsparcia (względnie oporu) dla kształtujących się w kolejnych okresach linii
trendu. Oznacza to sytuację, kiedy w następujących po sobie okresach powstają
odmienne trendy cenowe. Przy rynku zwyżkującym formacja ta sygnalizuje
stopniowe osłabienie. Dawna linia wsparcia tego trendu staje się w tej formacji na
krótki czas, linią oporu. Ostrzeżenia o zmianie przychodzą tu stopniowo.
Przekroczenie linii pierwszej i drugiej jest poważnym sygnałem niebezpiecznego
zwrotu trendu cenowego. Przekroczenie trzeciej linii zdecydowanie oznacza
ukształtowanie

się

nowego

niekorzystnego

poziomu

cen.

Podobne rozumowanie należy zastosować w przypadku wachlarza występującego
przy trendzie zniżkującym. Wówczas pojawienie się tej formacji oznacza poprawę
trendu cenowego. Formację tę możemy znaleźć analizując tylko dość długie
okresy. W krótkich odcinkach czasu można bowiem pomylić trend z przejściowymi
fluktuacjami.

•

Flagi, proporczyki. Są to krótkotrwałe (ok. miesiąca) wyłamania ze względnie
spokojnych trendów zniżkujących lub zwyżkujących. Cechą charakterystyczną są
tu dwie rzeczy: pierwsza - wychylające się z linii trendu drzewce (duży skok
ceny), druga - przeciwne do kierunku trendu nachylenie krótkiego kanału
zmienności kursów. Po ok. miesiącu ceny akcji wracają do poprzedniego trendu.
Bardzo podobne do flag są tzw. proporczyki. Różnica polega jedynie na tym, że na
drzewcu wisi nie pochylony prostokąt, a trójkątny proporzec. Interpretacja
zachowań rynku - taka sama jak flagi.

•

Spodek (spodek odwrócony). - hiperboliczny przebieg wzrostu (spadku) cen,
zapowiada głęboką zmianę tendencji. Często spodek kończy się płaską, krótką
platformą. Jest to przejściowe ustabilizowanie ceny, po którym następuje silny
wzrost. Taka postać akcjogramu stanowi bardzo dobre wskazanie dla inwestora,
ponieważ wie on, że spodziewany, gwałtowny ruch ceny jest bardzo blisko.

•

Inne. Należą do nich m.in. formacja diamentu, trzech szczytów, potrójnego dnia,
formacja "M" i "W'. Występują one jednak albo rzadko, albo ich prawidłowa
identyfikacja nastręcza nieprofesjonaliście poważnych kłopotów.

Wszystkich powyższych formacji można doszukać się na akcjogramie TP S.A.. Nie jest
to jednak wiarygodna metoda, ponieważ w momencie podejmowania decyzji nigdy do
końca nie wiadomo czy formacja jest zakończona, a dodatkowo jej interpretacja jest
wysoce ryzykowna.

Wolumen obrotów.

Jest to liczba akcji, które zmieniły właściciela w danym okresie, np. na sesji.

Na wykresie relacji między ceną akcji a wolumenem obrotów akcji TP S.A. wyraźnie widać
cztery sygnały generowane przez inwestorów. Pierwszy (sesja 94) zwiastował spadek cen
akcji, drugi (sesja 127) powolny wzrost, a trzeci i czwarty nagły spadek. Były to więc
wyraźne sygnały do kupna lub sprzedaży akcji, które w połączeniu z innymi wskaźnikami
były wysoce wiarygodne i pomocne w analizie.


Średnie ruchome.

Do najpopularniejszych i zarazem najstarszych narzędzi analizy technicznej

należą średnie ruchome . Służą one do pomiaru zasięgu trendu oraz odczytywania
dominującej tendencji obecnej na rynku papierów wartościowych. Ponadto generują
sygnały o nadchodzących zmianach w kierunkach trendów jak również identyfikują
najlepsze momenty do kupna i sprzedaży akcji.

Średnie 15 i 45 okresowe obliczone są ze wzoru

k

n

k

X

X

n

k

n

i

i

≥

=

∑

+

−

=

,

1

gdzie:

Xn- kolejna wartość średniej arytmetycznej zmieniająca się od k do liczby
notowań,
k - przesunięcie średniej ruchomej(15, 45),
Xi - kurs akcji na i-tej sesji

Jeżeli spadający kurs przebija z góry nie rosnąca SK15, oznacza to słabość akcji i
sygnał do sprzedaży. Dodatkowo przebicie z góry nierosnącej SK45 informuje o
tym , że tendencja spadkowa może mieć charakter długofalowy i może to być początek
formowania się trendu spadkowego.

Sygnały do sprzedaży akcji dla spółki TP S.A. inwestorzy otrzymali na 21, 103, 169, oraz
237 sesji (przy SK 15). Jeśli pod uwagę weźmiemy SK 45 to wyraźny sygnał do
sprzedaży nastąpił na 121 sesji.


ROC

Wskaźnik Zmiany (ang. ROC czyli Rate of Change) jest jednym z najbardziej

popularnych wskaźników. ROC to zmiana procentowa kursu z obecnej sesji w stosunku
do kursu sprzed k sesji.

ROC (t,k) = 100% * (Kurs(t) - Kurs(t-k)) / Kurs(t-k)

gdzie:

Kurs(t) - kurs aktualny
Kurs(t-k) - kurs sprzed k sesji

Jak widać ROC podaje o ile % aktualna cena jest wyższa (niższa) od ceny

sprzedaży sprzed k sesji. Zalecane wartości parametru k to 5 dla inwestycji
krótkoterminowych i 10 dla średnioterminowych. ROC oscyluje wokół zera.
Zazwyczaj wyznacza się linie wysprzedania i wykupienia akcji(rynku), która łączy punkty
maksymalne(minimalne) na wykresie. Linie te są poziome i wyznaczają możliwe
zahamowanie wzrostu (spadku) wskaźnika (a więc i ceny) a nawet i jego spadek
(wzrost). Jeśli wzrostowi (spadkowi) ceny towarzyszy wzrost (spadek) wskaźnika, to
wzrost (spadek) ceny można uznać za trwały.
Jest to wskaźnik szczególnie ważny przy dynamicznych wzrostach lub spadkach kursu.
Jeżeli linia wskaźnika rośnie, wskazuje to na zwiększającą się dynamikę ruchu kursu,
jeżeli maleje, może to świadczyć o słabości trendu. Za typowy sygnał kupna uważa się
przecięcie od dołu linii 0, a sprzedaży przecięcie linii 0 od góry

•

Dla rynku zrównoważonego wykreślamy linie wykupienia i wysprzedania jako
dwie poziome proste w równej odległości od zera. Linie powinny znajdować się w
takim położeniu, aby około 90 % przebiegu wskaźnika znajdowało się pomiędzy
nimi. Wyjście ponad linie wykupienia, a następnie jej przebicie w dół, jest
sygnałem sprzedaży, spadek poniżej poziomu wysprzedania i jego przebicie w
górę oznacza sygnał kupna.

•

Dla rynku niestabilnego (podczas długotrwałej zwyżki lub zniżki ). Poziomy
wykupienia i wysprzedania wykreślone na podstawie obserwacji historycznych
mogą się okazać mylące.

•

Przy inwestycjach długoterminowych pomocne wydają się być linie trendu
wykreślone dla wskaźnika i kursu. Jeżeli trendy te nie są zgodne (np. kurs
zwyżkuje a wskaźnik zniżkuje) świadczy to o osłabieniu kursu, nie jest jednak
sygnałem do natychmiastowego kupna lub sprzedaży.

Ogólne zasady interpretacji wskaźnika ROC można przedstawić następująco :

•

Równoczesne osiągnięcie przez kurs i ROC maksimum (minimum) wzmacnia trend
rosnący ( malejący )

•

Osiągnięcie przez kurs maksimum ( minimum) przy jednoczesnym spadku
(wzroście ) wskaźnika oznacza osłabienie trendu i możliwość jego zmiany na
przeciwny

•

Długotrwała konsolidacja ( stabilizacja ) wskaźnika zmian na jednym poziomie
zapowiada zmianę trendu.

W przypadku TP S.A. wskaźnik ROC wzmacnia trend malejący na sesji 10 i 119, oraz
potwierdza jego zmianę na sesji 230.


MACD i linia sygnałowa.

MACD jest oscylatorem średnich wykładniczych - o ściśle ustalonych parametrach.

Znaczenie wskaźnika najlepiej wyjaśnia tłumaczenie jego pełnej angielskiej nazwy -
Zbieżność i Rozbieżność Średnich Ruchomych (ang. Moving Average Convergence
Divergence).

MACD jest różnicą wartości długo- i krótkoterminowej średniej wykładniczej. Najczęściej
stosuje się średnie 8- i 17-dniowa ( dla inwestycji długoterminowych mogą być to średnie
12 i 26-dniowa ). Analiza MACD opiera się o linię SIGNAL, która jest średnią wykładniczą
o okresie 9 dni wyliczoną ze wskaźnika

MACD (SW z x sesji,SW z y sesji) = SW1 - SW2

x < y

SIGNAL to średnia wykładnicza z MACD z s sesji

Podczas tendencji wzrostowej średnia z x sesji rośnie szybciej, niż średnia z y sesji, co
powoduje zwiększenie wartości oscylatora. Podczas tendencji spadkowej jest odwrotnie.
Przecięcie przez wykres MACD swojej linii sygnału od góry to sygnał sprzedaży, a od dołu
to sygnał kupna. Potwierdzeniem tych sygnałów jest przecięcie przez wykres MACD linii
równowagi znajdującej się na poziomie 0.

Sygnał kupna następuje, gdy MACD przecina SIGNAL od dołu (wzmocnienie następuje
wtedy gdy przechodzi ona z wartości ujemnych na dodatnie).

Sygnałem sprzedaży jest przecięcie przez MACD linii SIGNAL od góry (najlepiej przy
równoczesnym przebiciu linii zera od góry).

Momenty kupna i sprzedaży sygnalizowane przez wskaźnik MACD są często sygnałami
spóźnionymi i nadają się raczej do inwestycji długoterminowych. Istnieje szkoła
podejmowania decyzji już po zmianie kierunku trendu wskaźnika. Opiera się ona na
założeniu, że po zakończeniu spadku i rozpoczęciu wzrostu MACD w krótkim czasie
przetnie SIGNAL od dołu (analogicznie dla przejścia z okresu wzrostu do spadku - nastąpi
przecięcie od góry). Podejście takie jest jednak obarczone sporym ryzykiem.

Na podstawie wskaźnika MACD i linii sygnałowej momenty sprzedaży nastąpiły na sesji
83, oraz 147. Momenty kupna nie kształtowały się zbyt wyraźnie, jednak takie sygnały
wystąpiły na sesjach: 67, 119, 140, 186, 205. Na podstawie wskaźnika MACD ciężko
podjąć decyzje inwestycyjne. W połączeniu z dotychczasową analizą można jednak
uzyskać pewne wskazówki inwestycyjne.

Momentum.

Momentum jest wskaźnikiem wykupienia/wysprzedania, który mierzy zmiany ceny

w większym stopniu niż sam poziom cen.
Momentum obliczamy odejmując od ceny dnia (zamknięcia) cenę sprzed [n] okresów.
Rezultatem jest linia, która reprezentuje pozytywne i negatywne zmiany w cenach.
Momentum oscyluje wokół linii 0, która jednocześnie jest wartością momentum w chwili
rozpoczęcia

analizy.

Konwencjonalna

interpretacja

wskaźnika

–

rynek

jest

wykupiony, gdy momentum jest dodatnie a wysprzedany, gdy momentum jest ujemne.
Interpretacja momentum jest identyczna jak interpretcja ROC. Oba wskaźniki pokazują
zmianę ceny. Jednak ROC pokauje procentową zmianę ceny, podczas gdy, momentum
pokazuje

zmianę

ceny

jako

ratio.

Za sygnał kupna akcji TP S.A. należy przyjąć sesje 78, 85, 137, 164. Za moment
sprzedaży należy przyjąć sesje: 13, 95, 112, 234.



Podsumowanie.

Po przeprowadzonej analizie można wywnioskować, że po dłuższych okresach

utrzymywania się trendów następują gwałtowne spadki cen, lecz nie są one duże. Akcje
TP S.A. są inwestycją długoterminową, na nagłych zakupach, lub sprzedaży można
stracić. Przewidywalność kursu jest rzeczą subiektywną i zależną tylko i wyłącznie od
doświadczenia i szczęścia inwestora. Prognozowanie krótkoterminowe w wielu wypadkach
zakończyłoby się nietrafną decyzją.