Poradnik rekomendowany przez stowarzyszenie

A K T Y W N I E P R Z E C I W K O D E P R E S J I

Znów mog´ si´ cieszyç

z ma∏ych rzeczy...

Mia∏am ogromne szcz´Êcie.

Jest dobrze. Op∏aca∏o si´.

Nie jestem jeszcze

w pe∏ni zdrowa i leczenie troch´ potrwa,

ale ju˝ czuj´, ˝e moje ˝ycie

ca∏kowicie si´ zmieni∏o.

To tak, jakbym dosta∏a drugà szans´.

Znów mog´ si´ cieszyç z ma∏ych rzeczy.

Dla mnie to dopiero poczàtek drogi,

bo wiele jest jeszcze do zrobienia,

ale przynajmniej wiem,

˝e droga wiedzie do celu.

I z ka˝dym tygodniem jest mi coraz ∏atwiej.

Fragment listu pacjentki chorej na depresj´,

poddanej leczeniu.

1

Poradnik jest adresowany do wszys-

tkich, którzy z ró˝nych powodów sà

zainteresowani problemami zaburzeƒ

depresyjnych.

Skierowany jest wi´c:

•

do osób cierpiàcych na
depresj´,

•

do tych, którzy obawiajà si´, ˝e majà depresj´,

•

do krewnych i bliskich osób cierpiàcych na depresj´.

Warto równie˝ si´gnàç po poradnik wy∏àcznie w celach poznaw-
czych. Rzetelna wiedza jest niezb´dna, gdy˝ ca∏y czas w naszym
spo∏eczeƒstwie krà˝y wiele pó∏prawd, fa∏szywych opinii i przesàdów na
temat depresji.

Poradnik sk∏ada si´ z pi´ciu cz´Êci:

1.

Wprowadzenie w problematyk´ zwiàzanà z depresjà.

2.

Podstawowe informacje na temat depresji, takie jak:

•

Co to jest depresja?

•

Jak depresja mo˝e utrudniaç ˝ycie (w rodzinie, w domu, w pracy,
w grupie przyjació∏)?

•

Jakie sà najwa˝niejsze objawy depresji?

•

Jak cz´sto wyst´puje depresja?

•

Jakie sà g∏ówne przyczyny depresji?

3.

Informacje o leczeniu depresji:

•

Jakie sà g∏ówne sposoby leczenia depresji?

•

Kto powinien prowadziç leczenie depresji?

•

Jaka jest skutecznoÊç leczenia depresji?

S∏owem wst´pu

2

4.

W czwartej cz´Êci mo˝na znaleêç kilka prostych rad i wskazówek,

które mogà znacznie pomóc w leczeniu depresji. Niektóre z nich warto
zastosowaç w swoim ˝yciu, nawet gdy nie jesteÊmy chorzy. Z pewnoÊ-
cià korzystnie wp∏ynà na nasze samopoczucie.

5.

„Mini s∏owniczek” niektórych poj´ç zwiàzanych z depresjà.

Poradnik zawiera tak˝e prosty kwestionariusz samooceny, który
umo˝liwia wst´pnà odpowiedê na pytania: Czy mam depresj´? Je˝eli
tak, to jak jest ona g∏´boka?

Zach´cam do zapoznania si´ z ca∏à broszurà albo przynajmniej z kilko-
ma interesujàcymi Ci´ rozdzia∏ami. Powi´kszy to Twojà wiedz´
o depresji, a byç mo˝e u∏atwi podj´cie decyzji o zg∏oszeniu si´ do
lekarza, aby rozwiaç w∏asne wàtpliwoÊci czy podjàç leczenie.

Poradnik powsta∏ dzi´ki wsparciu firmy Organon Polska.

Goràco zach´cam do lektury!

Dr n. med. Leszek Wandzel

3

Spróbujmy zrozumieç

Pomimo wielu dzia∏aƒ edukacyjnych pro-

wadzonych w prasie, radiu i telewizji,

depresja jest nadal stanem budzàcym l´k

i stosunkowo ma∏o znanym opinii pub-

licznej. Ca∏y czas krà˝y wiele nieprawdzi-

wych przekonaƒ, które pog∏´biajà l´k

i b∏´dne stereotypy na temat depresji, np.:

˝e to choroba psychiczna bezwzgl´dnie

wymagajàca pobytu w szpitalu psychiat-

rycznym, ˝e jest nieuleczalna, jak ktoÊ raz

zapadnie na depresj´, to ju˝ zawsze b´dzie

musia∏ si´ leczyç itp. Zapomina si´ przy tym, ˝e zaburzenia depresyjne

mogà dotknàç wszystkich, niezale˝nie od rasy, pochodzenia, wykszta∏-

cenia, czy miejsca zamieszkania.

Niewiedza i negatywne stereotypy dotyczàce zaburzeƒ depresyjnych

sà tym bardziej niezrozumia∏e, ˝e przecie˝ ka˝dy cz∏owiek niejedno-

krotnie doÊwiadcza∏ smutku, przygn´bienia, melancholii, zmartwienia.

Jest to wi´c stan znany prawie ka˝demu. Z w∏asnego doÊwiadczenia

wiem, co to jest, sam by∏em kiedyÊ przygn´biony, smutny i w depresji.

JednoczeÊnie ludziom leczàcym si´ z powodu depresji nadal przypina

si´ etykiet´ - chory psychicznie. Odrzuca si´ ich w kontaktach towa-

rzyskich, rozpowszechnia nieprawdziwe i krzywdzàce opinie, mimo

w∏asnych doÊwiadczeƒ.

Smutek a depresja

Ka˝dy zdrowy cz∏owiek przechodzi∏ krótsze lub d∏u˝sze okresy smutku,

chandry, czy przygn´bienia. Z w∏asnego doÊwiadczenia wiemy dobrze,

jak wiele mo˝e byç przyczyn tych stanów. JesteÊmy za∏amani po Êmier-

ci najbli˝szych krewnych. Przygn´biajà nas k∏opoty i nieporozumienia

w rodzinie. Bywamy smutni z powodu ró˝nych trudnoÊci ˝yciowych,

Cz´Êç pierwsza

4

których nie szcz´dzà nam wspó∏czesne czasy. Popadamy w chandr´

i melancholi´, gdy odejdzie od nas ukochana osoba. Smutek wywo∏uje

niepomyÊlna wiadomoÊç, nag∏e zdarzenie losowe. To tylko przyk∏ady,

ka˝dy z nas znajdzie ich jeszcze wi´cej. Na ogó∏ przedstawione stany

trwajà krótko (ograniczajà si´ najwy˝ej do kilku dni) i przemijajà.

Zazwyczaj pojawiajà si´, jako zupe∏nie zrozumia∏e dla nas samych

i naszych bliskich, reakcje psychologiczne na wymienione i niewymie-

nione zdarzenia. Smutek, jako stan psychiczny, bywa wówczas

uzale˝niony od stopnia przykroÊci zdarzeƒ, a po ich przemini´ciu

z regu∏y ust´puje samoistnie. Czasami udaje si´ nam zapanowaç nad

chandrà. Wiemy, jak radziç sobie ze stanem przygn´bienia, sprawiajàc

sobie drobne przyjemnoÊci, na przyk∏ad spotykajàc si´ z dobrymi zna-

jomymi, idàc do kina czy teatru, kupujàc sobie jakiÊ drobiazg, czy

wybierajàc si´ na spokojny weekend. Bardzo cz´sto to wystarcza, aby

nasze przygn´bienie ustàpi∏o. Szczególnie pomocni okazujà si´ nasi

bliscy, krewni, przyjaciele. Cz´sto wr´cz szukamy w tych momentach

ich towarzystwa, pomocy, czy porady. Opisane nastroje, doznania,

prze˝ycia nazywamy smutkiem, przygn´bieniem, chandrà, do∏kiem

psychicznym. Nale˝y z ca∏à si∏à podkreÊliç, ˝e stany te nie sà depresjà.

Nawet jeÊli zamiast stwierdzenia: jest mi smutno, jestem pod∏amany,

jestem dziÊ przygn´biony i rozbity, mam chandr´, powiem: mam

depresj´, to i tak nie jest to depresja w sensie zaburzenia medycznego.

To tylko niew∏aÊciwie dobrane okreÊlenie na opisanie naturalnego

i spotykanego na co dzieƒ smutku i przygn´bienia, po którym

nast´pujà okresy zadowolenia, radoÊci i dobrego humoru. Zwyk∏a

chandra, melancholia, smutek, czy przygn´bienie nie jest depresjà.

Depresja to nie...

Po pierwsze depresja nie ma nic wspólnego z lenistwem, z∏à wolà,

s∏aboÊcià psychicznà, czy wadà charakteru. Jest to schorzenie medycz-

ne, jak wiele innych. Nie nale˝y wymagaç od osoby cierpiàcej na

depresj´, aby wzi´∏a si´ w garÊç. Nie prosilibyÊmy, ani nie domagali-

byÊmy si´ przecie˝ tego od cz∏owieka ze z∏amanà nogà, czy atakiem

5

kolki nerkowej. Nie wymagajmy wi´c tego od siebie, gdy cierpimy na

depresj´. W niczym to nam nie pomo˝e, jedynie pogorszy nastrój

i wywo∏a kolejne nieuzasadnione poczucie winy. Nie przejmujmy si´

te˝, gdy ktoÊ bliski b´dzie udziela∏ nam takich rad. Przecie˝ osoba ta

stara si´, jak tylko potrafi. Dobrze nam ˝yczy, martwi si´ i chce pomóc.

Jej rady Êwiadczà jedynie o tym, i˝ ona nie wie, jak naprawd´ mo˝e

wesprzeç nas w wychodzeniu z depresji. Po drugie depresja to nie

tylko przejÊciowy smutek, czy przygn´bienie, to tak˝e problem

medyczny, który wymaga odpowiedniego, specjalistycznego leczenia.

Depresja a ˝ycie codzienne

Depresja jest zaburzeniem medycznym, które dotyka pojedyncze

osoby. Jednak jego skutki widoczne sà we wszystkich grupach

spo∏ecznych, w jakich funkcjonuje cierpiàcy na depresj´. Chodzi tu

mi´dzy innymi o rodzin´, znajomych, Êrodowisko w pracy. Spo∏eczne

skutki depresji mo˝emy rozpatrywaç równie˝ w skali globalnej.

Depresja a rodzina i znajomi

Osoby cierpiàce na depresj´ nie spe∏niajà si´ w pe∏ni w swoich

codziennych, spo∏ecznych rolach, zadaniach i obowiàzkach. Objawy

depresji mogà utrudniaç realizowanie si´ w rodzinie jako matka, ojciec,

˝ona, mà˝, ale tak˝e jako córka, czy syn. Depresja wp∏ywa te˝ negatyw-

nie na kontakty towarzyskie.

Depresja a praca

Depresja uniemo˝liwia te˝ wype∏nianie obowiàzków pracownika, jak

równie˝ pracodawcy, w miejscu pracy. Zmniejszona energia, szybkoÊç

procesów myÊlowych lub skupienia si´, spowolnienie psychofizyczne,

zwi´kszona m´czliwoÊç, niezdecydowanie, spadek motywacji, wszys-

tko to w znacznym stopniu wp∏ywa na wyniki w pracy. Depresja jest

bardzo kosztowna, nie tylko dla samych chorych, ale i dla ca∏ego

spo∏eczeƒstwa, dla gospodarki. Koszty depresji sà nie tylko emocjo-

nalne, ale równie˝ wymierne finansowo.

6

Depresja a spo∏eczeƒstwo

Depresja to zaburzenie medyczne w du˝ym stopniu o charakterze
cywilizacyjnym i globalnym. Co roku w USA zapada na depresj´ oko∏o
16-17 milionów Amerykanów. W Polsce problem ten dotyczy oko∏o
kilkuset tysi´cy osób rocznie. Blisko co piàty cz∏owiek w ciàgu swo-
jego ˝ycia bywa dotkni´ty ró˝nie d∏ugo trwajàcà depresjà, wymagajàcà
jednak specjalistycznej pomocy lekarskiej.

Na zaburzenia depresyjne cz´Êciej cierpià kobiety. Ryzyko zapadni´cia
na zaburzenia depresyjne w ciàgu ca∏ego ˝ycia dotyczy 20 do 25%
wszystkich kobiet i 7 do 12% m´˝czyzn. Zaburzenia te najcz´Êciej wys-
t´pujà po 30-35. roku ˝ycia.
Rozpowszechnienie zaburzeƒ depresyjnych wynosi:

•

od 4,5 do 9,3% wÊród kobiet,

•

od 2,3 do 3,2% wÊród m´˝czyzn.

W ciàgu ostatnich lat obserwuje si´ wzrost rozpowszechnienia
zaburzeƒ depresyjnych. Próby oszacowania, jak du˝ym problemem
spo∏ecznym mogà one byç w przysz∏oÊci, nie nastrajajà optymistycz-
nie. Z danych Âwiatowej Organizacji Zdrowia wynika, ˝e depresja
znajduje si´ obecnie na czwartej pozycji wÊród chorób b´dàcych
zagro˝eniem dla cywilizacji. W roku 2020 znajdzie si´ na drugim miej-
scu, po chorobach uk∏adu krà˝enia. Jest to szczególnie istotne, gdy˝
depresja ÊciÊle wià˝e si´ z problemem samobójstw. Jest wi´c coraz
bardziej prawdopodobne, ˝e w którymÊ momencie swojego ˝ycia, byç
mo˝e zupe∏nie nieoczekiwanie i Ty b´dziesz musia∏(a) zmierzyç si´
z depresjà.

7

Podstawowe informacje o depresji

Depresja to...

Depresja to coÊ wi´cej ni˝ smutek. Depres-
ja nie jest przejÊciowym, trwajàcym kilka dni
stanem przygn´bienia wywo∏anym stresa-
mi, k∏opotami, czy trudnoÊciami ˝ycia
codziennego. W depresji negatywne stany
emocjonalne sà dominujàce, wszechogar-
niajàce, odciskajà si´ cieniem prawie na
ca∏ym ˝yciu psychicznym. Pojawia si´
pesymistyczna

samoocena,

poczucie

braku perspektyw i przysz∏oÊci. Dotychcza-

sowe ˝ycie postrzegane jest jako jedno wielkie pasmo niepowodzeƒ
i przykroÊci, przyt∏acza nas przekonanie o niemo˝noÊci poradzenia
sobie nawet z najprostszymi sprawami codziennymi itd. Obok tych
objawów wyst´puje wiele innych dolegliwoÊci, niekiedy bardziej
przykrych i dokuczliwych ni˝ sam smutek. Symptomów tych mo˝e byç
kilka, a nawet kilkanaÊcie. Wiele z nich przypomina objawy chorób,
z którymi zg∏aszamy si´ raczej do lekarza rodzinnego, czy internisty ni˝
do lekarza psychiatry (np.: os∏abienie, apatia, brak apetytu, chudni´cie,
dolegliwoÊci ze strony uk∏adu krà˝enia, zaburzenia miesiàczkowania,
bóle g∏owy, karku, pleców, stawów itp.).

Stan zaburzeƒ depresyjnych to stan przewlekajàcego si´ z∏ego
samopoczucia. Objawy (w tym smutek i przygn´bienie) trwajà co
najmniej 2 tygodnie. Bardzo cz´sto osobie cierpiàcej na depresj´
trudno jest znaleêç logiczne wyjaÊnienie dla tak d∏ugo trwajàcego
przygn´bienia. Najcz´Êciej w przypadku depresji w ogóle nie potrafimy
znaleêç ˝adnego powodu smutku. Kolejna wa˝na cecha, która pozwala
odró˝niç przejÊciowe przygn´bienie od depresji to fakt, ˝e w depresji
przestajà ca∏kowicie cieszyç sprawy, które zawsze poprawia∏y nastrój.
Czasem cz∏owiek z depresjà nie jest w stanie w ogóle odczuwaç radoÊci
i przyjemnoÊci. Jest to objaw, który nazywamy anhedonià. O ile w sytu-
acjach, kiedy prze˝ywamy chandr´, czy smutek, mi∏e towarzystwo mo˝e
poprawiç nasz nastrój, to w zaburzeniach depresyjnych najcz´Êciej

Cz´Êç druga

8

unika si´ towarzystwa, nawet bliskich i krewnych. Kontakty spo∏eczne
mogà wr´cz sprawiaç przykroÊç, czy pog∏´biaç chandr´. Gdy tracisz
apetyt i chudniesz, zaczynasz si´ ∏atwo i bez powodu m´czyç, boli Ci´
coraz cz´Êciej g∏owa, zg∏aszasz te objawy swojemu lekarzowi.
To dobrze, ale powinieneÊ powiedzieç mu tak˝e o innych dolegliwoÊ-
ciach. O tym, ˝e wszystkim si´ martwisz, ˝e do pracy chodzisz jedynie
z poczucia obowiàzku, ˝e nic Ci´ nie cieszy, po nocach nie mo˝esz
spaç, a Twoje potrzeby seksualne gdzieÊ znikn´∏y. Twój lekarz, majàc
te informacje, b´dzie umia∏ postawiç w∏aÊciwe rozpoznanie lub skieruje
Ci´ na konsultacj´. Bardzo u∏atwi to skuteczne leczenie i skróci Twoje
cierpienia.

Najwa˝niejsze objawy depresji

1.

Uczucie smutku i przygn´bienia.

2.

Spadek zainteresowaƒ i brak odczuwania przyjemnoÊci ze
spraw i zaj´ç, które wczeÊniej sprawia∏y radoÊç (hobby, spotka-
nia ze znajomymi, spacery, sport, rekreacja).

3.

Zmiany apetytu i wagi cia∏a (najcz´Êciej spadek apetytu i chud-
ni´cie).

4.

Zaburzenia snu:

najcz´Êciej: - utrudnione zasypianie (ponad 30 min),

- sen p∏ytki i przerywany,

- wczesne budzenie si´,

rzadziej:

- wzmo˝ona sennoÊç (równie˝ w dzieƒ).

5.

Zmniejszenie aktywnoÊci, spowolnienie, apatia, brak ch´ci do zaj-
mowania si´ nawet przyjemnymi sprawami.

6.

Ciàg∏e uczucie zm´czenia, znu˝enia i braku energii.

7.

Poczucie w∏asnej bezwartoÊciowoÊci lub ma∏ej wartoÊci, poczucie
beznadziejnoÊci, poczucie nieuzasadnionej winy.

8.

TrudnoÊci w koncentracji uwagi, zapami´tywaniu, podejmowaniu
nawet prostych, codziennych decyzji.

9.

Nawracajàce myÊli o w∏asnej Êmierci, poczucie, ˝e nie ma po co ˝yç,
pragnienie Êmierci, pojawiajàce si´ myÊli samobójcze.

9

Je˝eli zauwa˝asz u siebie prawie wszystkie wymienione objawy i wyst´-
pujà one od co najmniej 2. tygodni, mo˝e to Êwiadczyç, ˝e nie jest to
chandra, czy przejÊciowy smutek, ale ˝e cierpisz na depresj´. Zg∏oÊ si´
jak najszybciej do lekarza. Mo˝e to byç Twój lekarz rodzinny. Jeszcze
lepiej jeÊli od razu skonsultujesz si´ z lekarzem psychiatrà.
Je˝eli w ciàgu ostatnich 2. tygodni dokucza∏y Ci objawy nr 1 i/lub nr 2
oraz dwa lub trzy inne spoÊród wymienionych, to prawdopodobnie
przechodzisz depresj´ ∏agodnà. Je˝eli wyst´puje u Ciebie 5 objawów
z przedstawionej listy (w tym jeden z dwóch pierwszych), to praw-
dopodobnie cierpisz na depresj´ umiarkowanà.

Nie lekcewa˝ zarówno depresji ∏agodnej, jak i umiarkowanej.
Zasi´gnij porady swojego lekarza rodzinnego albo psychiatry. Najlepiej
je˝eli od poczàtku leczenie poprowadzi lekarz psychiatra. Od 80 do
90% zaburzeƒ depresyjnych mo˝e byç skutecznie leczonych. Nie prze-
d∏u˝aj wi´c swojego cierpienia i nie martw swoich bliskich.

Przyczyny depresji

WÊród wielu przyczyn zaburzeƒ depresyjnych wymienia si´ powody
biologiczne (czynniki genetyczne, ró˝ne choroby fizyczne, przyj-
mowane leki), psychologiczne (stresy, ci´˝kie prze˝ycia) i spo∏eczne
(np.: bezrobocie, trudnoÊci ekonomiczne). Najpe∏niej wzajemne relac-
je mi´dzy nimi wszystkimi oddajà tak zwane modele biopsycho-
spo∏eczne (holistyczne). Obecnie uwa˝a si´, ˝e wymienione przyczyny
prowadzà do zak∏ócenia równowagi mi´dzy subtelnymi zjawiskami
zachodzàcymi pomi´dzy substancjami naturalnie wyst´pujàcymi
w mózgu. Substancje te, nazywane neuroprzekaênikami, odgrywajà
bardzo wa˝nà rol´ w przekazywaniu pobudzeƒ pomi´dzy komórkami
nerwowymi. Wydzielenie odpowiedniej iloÊci w∏aÊciwego neuroprze-
kaênika we w∏aÊciwym czasie i we w∏aÊciwym miejscu powoduje prawi-
d∏owe przekazanie pobudzenia z jednej komórki nerwowej do drugiej.
Kiedy uÊwiadomimy sobie, ˝e w naszym mózgu znajduje si´ wiele
miliardów komórek nerwowych, stwarzajàc praktycznie nieskoƒczonà
mo˝liwoÊç kombinacji ich po∏àczeƒ, zrozumiemy, jak wa˝na jest dla
porzàdku mózgu rola neuroprzekaêników. Niektóre, zlokalizowane

10

w pewnych strukturach mózgu majà szczególnie du˝e znaczenie dla
samopoczucia, nastroju, aktywnoÊci, a ich zaburzenia wydajà si´ byç
kluczowe dla powstawania objawów depresji. WÊród tych neuro-
przekaêników od wielu lat wymienia si´ przede wszystkim noradrena-
lin´ i serotonin´. Odpowiednie proporcje i przemiany tych, ale tak˝e
i innych, naturalnie wyst´pujàcych w mózgu substancji sà potrzebne
do prawid∏owego komunikowania si´ komórek nerwowych mi´dzy
sobà, a w efekcie do naszego dobrego samopoczucia. Wspó∏czesne
leki przeciwdepresyjne w du˝ym stopniu przywracajà porzàdek
w zak∏óconej chemii mózgu i w ten sposób zmniejszajà lub ca∏kowicie
usuwajà objawy depresji. Niezale˝nie od przyczyny, zaburzenia
depresyjne mogà byç obecnie bardzo skutecznie leczone, a pomoc
jest szeroko dost´pna!

11

Leczenie depresji

Wypowiedzi pacjentów

...boj´ si´ tego, ˝e trac´ wszys-
tko... i ˝e z dnia na dzieƒ nie
widz´ ju˝ celu... leczenia, ˝ycia...
nie widz´ ju˝ siebie gdzieÊ tam
w mojej przysz∏oÊci... czy mi si´
uda? Nie wiem... teraz jest mi to
ju˝ oboj´tne... wiem i jestem
przygotowana na to, ˝e gdy
jeszcze raz zostan´ sama... gdy
znów b´dzie mi przeraêliwie
bardzo êle, tak jak tamtej nocy... umr´... nie mam ju˝ si∏... jestem nikim.

...od kilku miesi´cy si´ lecz´. To nie by∏o ∏atwe. Wiele strachu, przed
psychologiem, psychiatrà, lekami, psychoterapeutà. Gdy sz∏am na
pierwsze spotkanie do psychiatry, czu∏am, ˝e id´ na 100 skumu-
lowanych wizyt u dentysty. By∏am pe∏na obaw, czy to zadzia∏a, to by∏a dla
mnie ostateczna deska ratunku. Albo zadzia∏a, albo koniec, wycofuj´
si´. Nie mia∏am ju˝ si∏ na dalszà walk´. ... mia∏am ogromne szcz´Êcie.
Jest dobrze. Op∏aca∏o si´. Nie jestem jeszcze w pe∏ni zdrowa i leczenie
troch´ potrwa, ale ju˝ czuj´, ˝e moje ˝ycie ca∏kowicie si´ odmieni∏o.
To tak jakbym dosta∏a drugà szans´. Chce mi si´ ˝yç, mam marzenia,
plany, energi´, zapa∏. St´skni∏am si´ za tym. Znów mog´ si´ cieszyç
z ma∏ych rzeczy. Dla mnie to dopiero poczàtek drogi, bo wiele jest
jeszcze do zrobienia, ale przynajmniej wiem, ˝e droga wiedzie do celu.
I z ka˝dym tygodniem jest mi coraz ∏atwiej. Dostanie si´ do psychologa,
bàdê psychiatry, mo˝e byç dla Ciebie trudne z wielu powodów, wiem
o tym. Ale spróbujcie. WARTO. Wi´kszoÊç pracy to Wy b´dziecie musieli
wykonaç, nie przecz´, jednak mo˝ecie dostaç silne wsparcie. Goràco
Was Êciskam, b´dzie dobrze. ˚ycz´ wiele si∏y, spokoju, pogody i ch´ci.

Cz´Êç trzecia

12

Jest dobra wiadomoÊç!

Wieloletnie i zakrojone na szerokà skal´ badania, prowadzone w wielu
krajach, potwierdzi∏y, ˝e w∏aÊciwe leczenie mo˝e pomóc 80, a nawet
90% pacjentów z depresjà. To naprawd´ du˝o! Przy w∏aÊciwym lecze-
niu depresji dolegliwoÊci i zaburzenia wyraênie zmniejszajà si´, a nawet
ust´pujà ca∏kowicie. To równie˝ bardzo du˝a szansa dla Ciebie, aby
poczuç si´ dobrze, tak jak dawniej, przestaç cierpieç, znowu byç aktyw-
nym, cieszyç si´ ˝yciem rodzinnym i towarzyskim, wróciç do swojej
pracy zawodowej. Masz wielkà szans´. Skorzystaj z niej i rozpocznij
leczenie swojej depresji.

Sposoby leczenia depresji

Jest kilka sposobów leczenia depresji. Najcz´Êciej stosowane metody to:

a)

leczenie farmakologiczne,

b)

psychoterapia,

Wielu wybitnych psychiatrów uwa˝a, ˝e najlepsze efekty w leczeniu
depresji uzyskuje si´ ∏àczàc obie te metody.

c)

inne metody: elektrowstrzàsy (sà stosowane tylko w szpitalach,
w niektórych bardzo ci´˝kich depresjach, kiedy wczeÊniejsze lecze-
nie farmakologiczne nie da∏o efektów), fototerapia.

Leki przeciwdepresyjne

Na temat leków przeciwdepresyjnych krà˝y ciàgle wiele nieprawdzi-
wych opinii i mitów. Bardzo cz´sto sà to fa∏szywe, nienaukowe infor-
macje, przekazywane z ust do ust. Warto us∏yszeç prawd´ o tych
lekach.

Pierwsze leki przeciwdepresyjne opracowano na prze∏omie lat 40. i 50.
ubieg∏ego stulecia. Lata 50. i 60. to prawdziwy prze∏om w leczeniu
depresji. Pojawi∏y si´ wówczas takie leki, jak imipramina, czy amitry-
ptylina. Okaza∏y si´ bardzo skuteczne i do dziÊ zajmujà wa˝ne miejsce
wÊród preparatów przeciwdepresyjnych. Niestety, mimo swojej

13

skutecznoÊci wywo∏ujà one znacznà iloÊç dzia∏aƒ niepo˝àdanych, majà
doÊç du˝o przeciwwskazaƒ i mogà znacznie utrudniaç codzienne
funkcjonowanie pacjentów. Od lat 80. wprowadzono du˝o nowych
leków przeciwdepresyjnych. Charakteryzujà si´ one ma∏à liczbà raczej
∏agodnych dzia∏aƒ niepo˝àdanych, które sà krótkotrwa∏e i przejÊciowe.
Wi´kszoÊç z tych leków ju˝ po 2-3 tygodniach stosowania zmniejsza
objawy depresji i korzystnie wp∏ywa na funkcjonowanie pacjentów
w rodzinie, w pracy. Podczas stosowania nawet stosunkowo wysokich
dawek istnieje, co prawda nieco ograniczona, mo˝liwoÊç prowadzenia
pojazdów i obs∏ugi maszyn. Za dobrà wiadomoÊç nale˝y uznaç fakt,
i˝ w Polsce mamy dost´pnych w aptekach ponad 20 ró˝nych leków
przeciwdepresyjnych. Dzieli si´ je na kilka grup, ró˝niàcych si´ mi´dzy
sobà przede wszystkim mechanizmami dzia∏ania. Jeszcze lepszà
wiadomoÊcià jest to, ˝e co najmniej 6 z tych leków to Êrodki przeciw-
depresyjne, które wesz∏y na Êwiatowy rynek farmaceutyczny w ciàgu
ostatnich 10 lat (a wi´c mamy te˝ i w Polsce najnowoczeÊniejsze leki
przeciwdepresyjne!). Asortyment i wybór leków przeciwdepresyjnych
w Polsce jest prawie taki sam jak w USA, czy w krajach Europy Zachodniej.

Wspó∏czesne leki
przeciwdepresyjne:

•

sà bardzo skuteczne
w leczeniu depresji,

•

sà bezpieczne,

•

powodujà niewiele dzia∏aƒ
niepo˝àdanych,

•

nie uzale˝niajà.

Najnowsze leki przeciwdepresyjne dzia∏ajà poprzez odwo∏ywanie si´
do naturalnie wyst´pujàcych w mózgu przekaêników. Leki wp∏ywajà na
szybkoÊç ich tworzenia, przemiany i rozk∏adu. Szczególnie wa˝ne sà:
serotonina oraz noradrenalina, których os∏abiona aktywnoÊç, czy
brak harmonijnej równowagi mogà powodowaç objawy depresji.
Aby Êrodki przeciwdepresyjne zacz´∏y dzia∏aç, muszà byç stosowane
przez co najmniej 2, a nawet 4 tygodnie. Trzeba wi´c liczyç si´ z tym,
˝e ust´powanie objawów depresyjnych rozpocznie si´ dopiero po
2, a nawet 4 tygodniach systematycznego przyjmowania tych

14

leków. Je˝eli wczeÊniej przerwiesz leczenie, to poprawa mo˝e byç
niezadowalajàca lub tylko cz´Êciowa. Po uzyskaniu poprawy leki prze-
ciwdepresyjne nale˝y przyjmowaç systematycznie jeszcze co najmniej
przez 3 do 6 miesi´cy, czasami nawet d∏u˝ej. Daje to utrwalenie
poprawy i w znacznym stopniu zabezpiecza przed nawrotem zaburzeƒ
depresyjnych. Obok odpowiednio d∏ugiego czasu leczenia (oko∏o 6.
miesi´cy) bardzo wa˝na jest w∏aÊciwa dawka leku. Nie obawiaj si´ tak
zwanych dawek terapeutycznych, które mogà wydaç Ci si´ czasem
du˝e. Niejednokrotnie wi´kszym niebezpieczeƒstwem mo˝e byç przyj-
mowanie leku w za ma∏ej dawce. Zbyt ma∏a dawka leku przeciwde-
presyjnego nie tylko wyd∏u˝a leczenie, ale bardzo cz´sto jest g∏ównà
przyczynà jego niepowodzenia. Wielokrotnie obserwowano, ˝e po
wielu miesiàcach nieskutecznego leczenia depresji przy pomocy
zupe∏nie dobrego leku, dopiero wyraêne zwi´kszenie jego dawki
przynosi∏o zaskakujàco szybkà i du˝à popraw´. Bàdê cierpliwy, nie
przerywaj rozpocz´tego leczenia bez konsultacji, stosuj si´ do wszel-
kich zaleceƒ lekarskich, a zw∏aszcza do zaproponowanych dawek i d∏u-
goÊci trwania leczenia.

Psychoterapia

Sposobem leczenia wielu zaburzeƒ, w tym tak˝e niektórych zaburzeƒ
depresyjnych, jest psychoterapia. Metoda ta opiera si´ na zastosowa-
niu ró˝nych psychologicznych sposobów oddzia∏ywania na cz∏owieka.
Jest wiele tzw. szkó∏ psychoterapii. Wykorzystujà one ró˝ne szczegó∏o-
we techniki. Podstawowà jednak technikà jest rozmowa prowadzona
przez psychoterapeut´. G∏ównymi formami psychoterapii sà:

•

psychoterapia indywidualna,

•

psychoterapia grupowa.

Psychoterapia jest skuteczna, gdy trwa odpowiednio d∏ugo i gdy jest
prowadzona przez w∏aÊciwie wykszta∏conego psychoterapeut´.
W przypadku leczenia depresji, leki i psychoterapia nie wykluczajà si´,
a wr´cz powinny si´ uzupe∏niaç.

Kiedy zg∏osiç si´ do lekarza?

To pytanie potrafi z kilku powodów sp´dziç sen z oczu wielu ludziom.
Zadajà je sobie nie tylko sami cierpiàcy na depresj´, ale tak˝e ich bliscy,
krewni i znajomi. A odpowiedê na to pytanie jest zaskakujàco prosta!

15

Nigdy nie jest „za wczeÊnie” i nigdy nie jest „za póêno”, aby zg∏osiç
si´ z problemami depresji, najlepiej do lekarza psychiatry.
Co to znaczy, ˝e nigdy nie jest „za wczeÊnie”, by poszukaç porady
w sprawie depresji u lekarza psychiatry?
JeÊli nie dostrzegasz u siebie depresji, a masz szereg pytaƒ i wàtpli-
woÊci na ten temat nie zwlekaj, nie zadr´czaj si´ nimi, tylko zg∏oÊ si´
jak najszybciej do lekarza psychiatry. W spokojnej i ˝yczliwej atmos-
ferze uzyskasz:

•

rzeczowà ocen´ swego stanu,

•

rzetelnà, fachowà odpowiedê na Twoje pytania i wàtpliwoÊci,

•

kilka profesjonalnych rad, jak sobie radziç ze stresem, czy z∏ym
samopoczuciem,

•

informacje o higienie psychicznej, dzi´ki której mo˝esz wzmocniç
swoje zdrowie psychiczne.

Warto te˝ skorzystaç z takiej konsultacji, jeÊli martwisz si´ o swoich
bliskich, krewnych.

Co to znaczy, ˝e nigdy nie jest „za póêno”, aby poszukaç porady
w sprawach depresji u lekarza psychiatry?
Nawet je˝eli zaburzenia depresyjne wyst´pujà ju˝ od wielu miesi´cy,
czy jeszcze d∏u˝ej i nigdy nie by∏y leczone, nie oznacza to wcale, ˝e jest
za póêno na pierwszà wizyt´ u lekarza psychiatry. Mo˝e od tej
opóênionej wizyty zacznie si´ poprawa Twojego samopoczucia i lecze-
nie zaburzeƒ depresyjnych. Wspó∏czesne leki przeciwdepresyjne sà
skuteczne nawet w takich sytuacjach.

Zawsze warto skorzystaç z porady lekarza!

Kto powinien zajmowaç si´ leczeniem depresji?

Leczeniem zaburzeƒ depresyjnych zajmujà si´ przede wszystkim
lekarze psychiatrzy. JeÊli masz wàtpliwoÊci i pytania dotyczàce
jakichkolwiek spraw zwiàzanych z depresjà u Ciebie lub Twoich blis-
kich, skonsultuj si´ z lekarzem psychiatrà. Od niego otrzymasz
najpe∏niejsze i najbardziej rzetelne informacje. Byç mo˝e dostaniesz te˝
szereg materia∏ów informacyjnych. Warto je przeczytaç i przemyÊleç

16

w spokoju. Wyst´pujàce u Ciebie pojedyncze objawy depresji nie
oznaczajà jeszcze, ˝e cierpisz na zaburzenia depresyjne. Lekarz psy-
chiatra najlepiej dokona rzetelnej i obiektywnej ich oceny oraz wypowie
si´ czy w Twoim indywidualnym przypadku wskazana jest terapia, czy
te˝ nie. Je˝eli jest potrzebne leczenie, to tak˝e lekarz psychiatra
najlepiej wska˝e, jaka forma terapii b´dzie najskuteczniejsza, czy
wystarczy psychoterapia, czy oprócz niej potrzebne b´dzie przyjmo-
wanie leków przeciwdepresyjnych. Wielu psychiatrów jest te˝ profes-
jonalnie przygotowanych do prowadzenia psychoterapii. JeÊli jest
potrzebne przyjmowanie leków przeciwdepresyjnych, równie˝ najbar-
dziej kompetentnà osobà do wyboru leku i jego dawki jest psychiatra.
Leczenie ∏agodnych zaburzeƒ depresyjnych w wi´kszoÊci krajów
Europy Zachodniej i USA prowadzà lekarze rodzinni, ale zawsze
w bardzo Êcis∏ej wspó∏pracy z psychiatrà (konsultacje na temat
stosowanych leków, ich dawkowania, kontrolne oceny stanu psy-
chicznego leczonych pacjentów). Nie obawiaj si´ wizyt u psychiatry.
Psychiatra to Twój przyjaciel i sprzymierzeniec, wykwalifikowany
doradca, osoba, która szczerze chce Ci pomóc i zrozumieç, osoba,
której mo˝esz powiedzieç wszystko. Obowiàzuje jà przecie˝
najg∏´bsza tajemnica lekarska!

SkutecznoÊç leczenia depresji

Wspó∏czeÊnie mo˝na z du˝à skutecznoÊcià leczyç depresj´. Do dys-
pozycji sà nowoczesne leki przeciwdepresyjne, psychoterapia. Szacuje
si´, ˝e skutecznoÊç leczenia zaburzeƒ depresyjnych mo˝e si´gaç 80,
a nawet 90%. SkutecznoÊç leczenia depresji zale˝y szczególnie od:

•

w∏aÊciwego wyboru leku przeciwdepresyjnego,

•

zastosowania odpowiednio wysokiej dawki leku,

•

odpowiednio d∏ugiego okresu prowadzenia leczenia (kilka miesi´cy).

Przestrzegajàc sumiennie zaleceƒ psychiatry, przyczyniasz si´ do wi´k-
szej skutecznoÊci leczenia zaburzeƒ depresyjnych.

SkutecznoÊç leczenia w bardzo du˝ym stopniu zale˝y od Ciebie!

17

Kilka rad i wskazówek

Kilka prawd o depresji

Poni˝ej znajdziesz kilka powszech-
nie znanych prawd o depresji.
Mimo ich oczywistoÊci postaraj
si´ je wszystkie przeczytaç
i zapami´taç. Spróbuj przypom-
nieç je sobie lub odwo∏aç si´ do
nich, kiedy leczenie Twojej de-
presji przeciàga si´, a Ty zaczy-
nasz wàtpiç czy wyzdrowiejesz,
czy poczujesz si´ lepiej.

• Depresja to rozpoznanie medyczne takie jak ka˝de inne.

• Depresja to nic wstydliwego.

• Depresja wyst´puje cz´sto i byç mo˝e wiele osób wokó∏

Ciebie równie˝ na nià cierpi.

• Ka˝dy z nas jest w jednakim stopniu zagro˝ony depresjà.

• Leczenie depresji jest skuteczne, a poprawa wyst´puje u 80,

a nawet 90% leczonych.

• Bàdê cierpliwy, pierwsze efekty leczenia mogà pojawiç si´ po

kilku tygodniach.

• Nie przerywaj rozpocz´tego leczenia, czasami musi ono trwaç

nawet kilka miesi´cy.

• W∏aÊciwe leczenie depresji zmniejsza ryzyko jej nawrotów.

Cz´Êç czwarta

18

Pomó˝ samemu sobie w depresji

Przedstawione poni˝ej sposoby i pomys∏y same nie wyleczà depresji,
ale mogà bardzo wspomóc jej terapi´, zmniejszyç nat´˝enie objawów,
przyspieszyç powrót do dobrego samopoczucia. Gdy zdarzy Ci si´, ˝e
przez kilka dni b´dziesz czuç si´ smutny i przygn´biony, mieç do∏ek
psychiczny i zastanawiaç si´, co zrobiç, ˝eby poprawiç swoje
samopoczucie, poszukaj czegoÊ dla siebie w tych prostych radach,
które znajdziesz poni˝ej. Choç sà one adresowane do osób, które
leczà si´ na depresj´, to niektóre z nich mogà okazaç si´ skuteczne
równie˝ wtedy, kiedy nie masz depresji, a tylko przejÊciowy do∏ek,
chandr´, czy melancholi´. Spróbuj, wybierz coÊ dla siebie, mo˝e tym
razem sam poradzisz sobie ze swojà chandrà? JeÊli leczysz si´
z powodu depresji, stosuj wszystkie poni˝sze rady, z pewnoÊcià Ci nie
zaszkodzà, a mo˝e pomogà i skrócà Twoje cierpienie.

• Nie zapominaj o wyznaczonych wizytach u psychiatry czy

psychoterapeuty

Zapisz termin kolejnej wizyty w swoim kalendarzu, poproÊ, aby Twoi
bliscy przypomnieli Ci o niej dzieƒ, dwa dni wczeÊniej, w ˝yczliwy
sposób, np.: „Pami´taj, ˝e pojutrze jesteÊ umówiony ze swoim
lekarzem”. Takie przypomnienie traktuj jako przejaw troski z ich strony,
a nie z∏oÊliwoÊç. Ka˝demu przecie˝ mo˝e zdarzyç si´ zapomnieç
nawet o bardzo wa˝nych sprawach.

• Regularnie przyjmuj zalecone Ci przez lekarza leki

Staraj si´ regularnie przyjmowaç przepisane Ci leki przeciwdepresyjne
w zaleconych dawkach i o zaleconych porach dnia. PoproÊ swoich
bliskich, aby czasem przypominali Ci o nich. Nie denerwuj si´, kiedy
pytajà Ci´ po raz kolejny: „Czy ju˝ przyjà∏eÊ swoje leki?” Robià to
wy∏àcznie w trosce o Twoje dobro.

19

• Bàdê cierpliwy, leki przeciwdepresyjne przynoszà popraw´

dopiero po kilku tygodniach ich regularnego stosowania

Jak ju˝ wiesz, na pierwsze efekty leczenia depresji trzeba czasem
czekaç 2, a nawet 4 tygodnie. Bàdê cierpliwy, a Twoja cierpliwoÊç
zostanie nagrodzona, objawy si´ zmniejszà, a depresja ustàpi. Je˝eli
w trakcie leczenia (zw∏aszcza na poczàtku) wystàpià u Ciebie jakieÊ
dzia∏ania niepo˝àdane, to nie przerywaj stosowania leku przeciw-
depresyjnego. Jak najszybciej skontaktuj si´ wówczas ze swoim
lekarzem (nawet telefonicznie). Czasem prosta rada, np. propozycja
zmiany godziny przyjmowania leku, czy niewielkiej modyfikacji jego
dawek, mo˝e zmniejszyç lub nawet zlikwidowaç dzia∏ania
niepo˝àdane.

• Poznaj zaburzenia, które Ci dokuczajà (depresj´)

Szukaj wcià˝ nowych, rzetelnych informacji o depresji. Obecnie nie
powinno to stanowiç wi´kszego problemu. Jest ich bardzo wiele i sà
∏atwe do odnalezienia. Czytaj zw∏aszcza materia∏y informacyjne przy-
gotowane przez specjalistów psychiatrów, psychologów, psychotera-
peutów. Dowiesz si´ z nich nie tylko o objawach i przyczynach depresji,
ale tak˝e o sposobach leczenia i lekach przeciwdepresyjnych (których
ludzie do dziÊ obawiajà si´ stosowaç, g∏ównie z powodu w∏asnej
niewiedzy i uprzedzeƒ!).

Nie ufaj przygodnie zas∏yszanym opiniom, szczególnie osób, których
jedynà kompetencjà jest fakt, ˝e w przesz∏oÊci same cierpia∏y
z powodu depresji. Zachowaj rezerw´ zw∏aszcza wobec artyku∏ów
pseudonaukowych na temat depresji. Uwa˝aj, bo pojawia si´ ich coraz
wi´cej, najcz´Êciej w ró˝nych, barwnie ilustrowanych miesi´cznikach,
czy tygodnikach. Mo˝e si´ zdarzyç, ˝e znajdziesz w nich szereg
nieprawdziwych danych, utrwalajàcych jedynie b∏´dne stereotypy na
temat depresji.

• O wszystkich wàtpliwoÊciach rozmawiaj ze swoim lekarzem

(najlepiej psychiatrà)

20

• Prowadê regularny i higieniczny tryb ˝ycia

Jak ju˝ wiesz, wÊród wielu objawów depresji sà i takie, z którymi
mo˝esz próbowaç walczyç w∏asnymi si∏ami. Dla przyk∏adu:

•

spadek apetytu

- staraj si´ od˝ywiaç regularnie,

•

apatia, spowolnienie

- wybierz si´ codziennie na kilkudziesi´-

ciominutowy spacer, najlepiej z bliskà Ci
osobà,

•

brak ch´ci do pracy

- postaraj si´ zajàç drobnymi sprawami,

np.: podlej kwiaty, przewietrz mieszkanie,
kup gazety,

- ka˝dà z tych czynnoÊci traktuj jako swój

sukces!

•

zajmij si´ czymkolwiek - u∏ó˝ pasjansa, poczytaj gazet´, pos∏uchaj

radia, obejrzyj TV, spróbuj rozwiàzaç
krzy˝ówk´.

• PomyÊl o swojej aktywnoÊci fizycznej (30 minut dla zdrowia)

Przeznacz co najmniej 30 minut codziennie na aktywnoÊç fizycznà.
Wystarczy 2-3 km spacer czy 8-10 km przeja˝d˝ka rowerem. Oddawaj
si´ tej aktywnoÊci codziennie, najlepiej o tej samej porze. Mo˝e ktoÊ
z bliskich, czy znajomych zechce çwiczyç razem z Tobà. Jemu to tak˝e
wyjdzie na zdrowie!

• Sp´dzaj wi´cej czasu na Êwie˝ym powietrzu i na s∏oƒcu

OczywiÊcie, nie ma to nic wspólnego z fototerapià, ale z pewnoÊcià
korzystnie wp∏ynie na Twoje samopoczucie.

• Zatrzymaj si´ na chwilk´

Kiedy wychodzisz z budynku na Êwie˝e powietrze, przystaƒ na chwilk´,
podnieÊ g∏ow´, zrób par´ g∏´bokich, spokojnych wdechów, popatrz na
kszta∏ty chmur, na niebo (przez te kilkadziesiàt sekund myÊl tylko
o tym, co widzisz).

21

• Wa˝ne decyzje od∏ó˝ na póêniej

Gdy cierpisz z powodu depresji, nie podejmuj wa˝nych decyzji. JeÊli to
mo˝liwe, od∏ó˝ je do czasu, gdy poczujesz si´ lepiej. Nie czuj si´ z tego
powodu winny, nie rób sobie kolejnych wyrzutów. Pami´taj, ˝e w stanie
depresji wiele spraw postrzegasz innymi ni˝ sà naprawd´, wyolbrzy-
miasz trudnoÊci, nie doceniasz swoich mo˝liwoÊci i umiej´tnoÊci.
Wszystko to w sumie wp∏ywa na Twoje decyzje. Podj´te w tak nieko-
rzystnym dla Ciebie okresie ˝ycia, mogà okazaç si´ póêniej nieprze-
myÊlane albo êle przemyÊlane, zbyt asekuracyjne. Mo˝esz ich potem
˝a∏owaç. Przys∏owie mówi: „Co si´ odwlecze, to nie uciecze”. W Twojej
sytuacji, kiedy masz depresj´, jest to naprawd´ z∏ota myÊl. Zastosuj si´
do niej.

• Ostro˝nie z alkoholem

Zdarza si´, ˝e osoby cierpiàce na depresj´ szukajà pomocy i ulgi
w alkoholu. Tu tkwi bardzo powa˝ne niebezpieczeƒstwo. Alkohol
pozwala szybko roz∏adowaç napi´cie, wprowadza w stan odpr´˝enia
i lepszego nastroju. Trwa to jednak krótko, wszystkie dolegliwoÊci
wracajà i to z jeszcze wi´kszym nat´˝eniem. Spo˝ywany cz´sto i to
nawet w niewielkich iloÊciach alkohol nasila objawy depresji!

Pami´taj! Alkohol nie jest lekarstwem na depresj´!

Kiedy przyjmujesz leki przeciwdepresyjne, spo˝ywanie alkoholu mo˝e
byç niebezpieczne. Wchodzi on w ró˝ne reakcje z lekami. W efekcie
s∏abnie ich dzia∏anie przeciwdepresyjne i bardzo nasilajà si´ dzia∏ania
niepo˝àdane.

Je˝eli przyjemnoÊç sprawia Ci picie kawy, to powinieneÊ porozmawiaç
o tym ze swoim lekarzem. Problem spo˝ywania kawy w depresji i przy
stosowaniu leków przeciwdepresyjnych zawsze musi byç traktowany
bardzo indywidualnie. Bywa, ˝e u˝ywka ta jest jak najsurowiej przeciw-
wskazana (powoduje niepokój, zaburza sen). W pewnych przypadkach

22

jest jednak odwrotnie - kawa i Êrodki zawierajàce kofein´ mogà wspo-
magaç dzia∏anie leków przeciwdepresyjnych czy zmniejszaç ich dzia-
∏ania niepo˝àdane. Ostatecznà decyzj´ powinien podjàç lekarz.

Najwa˝niejsze sprawy

•

W ka˝dym trudnym momencie pami´taj, ˝e depresja jest
schorzeniem uleczalnym.

•

Przy w∏aÊciwym leczeniu specjalistycznym Twój stan i Twoje
samopoczucie mo˝e si´ bardzo poprawiç.

•

Tylko od Ciebie zale˝y, czy i kiedy z tego skorzystasz i czy
zg∏osisz si´ do lekarza, najlepiej psychiatry.

23

S∏owniczek

Anhedonia:

Brak lub utrata zdol-

noÊci do odczuwania przyjem-
noÊci, satysfakcji w sytuacjach,
które przewa˝nie dostarczajà
prze˝ycia o przyjemnym zabar-
wieniu emocjonalnym.

Apatia:

Zmniejszenie aktywnoÊci

i zainteresowaƒ, cz´sto z towa-
rzyszàcym uczuciem smutku
i rezygnacji.

Astenia:

Brak si∏y, wigoru z poczuciem niewydolnoÊci fizycznej i psy-

chicznej.

BezsennoÊç (insomnia):

NiezdolnoÊç do zasypiania i/lub do utrzymy-

wania snu odpowiednio d∏ugo przy w∏aÊciwej jego jakoÊci. Taki sen nie
zapewnia dobrego samopoczucia i koncentracji w ciàgu dnia. Samo
usypianie nie powinno trwaç d∏u˝ej ni˝ ok. 30 min.

Choroba afektywna dwubiegunowa:

Dawna nazwa cyklofrenia lub psy-

choza maniakalno-depresyjna, zaburzenie charakteryzujàce si´ wyst´-
powaniem na przemian zaburzeƒ depresyjnych i zaburzeƒ mania-
kalnych (najcz´Êciej przedzielonych równie d∏ugo trwajàcà remisjà).

Choroba afektywna jednobiegunowa:

Schorzenie polegajàce na pow-

tarzajàcych si´ co jakiÊ czas tylko zaburzeniach depresyjnych (bardzo
rzadko powtarzajà si´ tylko zaburzenia maniakalne). W pewnym stop-
niu jej charakter oddaje dawny termin - depresja endogenna, czy
depresja fazowa. Wspó∏czeÊnie u˝ywa si´ nazwy: zaburzenia
depresyjne nawracajàce (wg ICD-10).

Choroba somatyczna:

Choroba dotyczàca któregoÊ z narzàdów lub

tkanek organizmu.

Depresja sezonowa:

Depresja sezonowa pojawia si´ póênà jesienià

i trwa do wiosny. Charakteryzuje si´ sezonowoÊcià i cyklicznoÊcià.
Powoduje ona u chorego g∏´bokie poczucie smutku i beznadziejnoÊci.
Pozosta∏e jej objawy sà takie jak w zwyk∏ej depresji, np. nadmierna sen-
noÊç, du˝y apetyt, wyraêny brak energii, apatia. DolegliwoÊç ta
wyst´puje najcz´Êciej mi´dzy 30., a 60. rokiem ˝ycia, trzykrotnie
cz´Êciej u kobiet ni˝ u m´˝czyzn.

DSM-IV (Diagnostic Statistical Manual):

Klasyfikacja zaburzeƒ psy-

chicznych obowiàzujàca aktualnie w USA i Kanadzie.

Dysthymia (dystymia):

Zaburzenie nastroju cechujàce si´ przewlek∏ym,

24

choç raczej ∏agodnie depresyjnym nastrojem, czasem rozdra˝nieniem
z licznymi towarzyszàcymi objawami somatycznymi (ciàg∏e zm´czenie,
os∏abienie, spadek apetytu, zaburzenia snu itp.).

Elektrowstrzàsy:

Jedna z metod leczenia depresji, stosowana wy∏àcznie

w warunkach szpitalnych.

Fototerapia:

Zastosowanie Êwiat∏a sztucznego, zbli˝onego parametra-

mi do Êwiat∏a s∏onecznego, do leczenia depresji.

ICD-10:

Klasyfikacja (mi´dzy innymi) zaburzeƒ psychicznych opraco-

wana przez WHO i aktualnie obowiàzujàca. Inhibitor wychwytu zwrot-
nego tylko serotoniny (SSRI), serotoniny i noradrenaliny (SNRI) lub
tylko noradrenaliny (NRI). Grupy leków przeciwdepresyjnych ró˝nià-
cych si´ mechanizmem dzia∏ania na poziomie neurotransmisji. SSRI
blokujà zwrotne wychwytywanie przez komórki nerwowe wykorzystanej
ju˝ serotoniny, przez co wzrasta jej dost´pnoÊç dla neuronów. W przy-
padku SNRI zjawisko to obejmuje serotonin´ i noradrenalin´, a w NRI
tylko noradrenalin´.

Inhibitor monoaminooksydazy (IMAO):

Rodzaj leków stosowanych

w leczeniu depresji. Mechanizm ich dzia∏ania polega na zablokowaniu
enzymu (MAO) rozk∏adajàcego substancje pobudzajàce, wyst´pujàce
naturalnie w mózgu.

L´k:

Jeden z najcz´stszych objawów psychicznych, wyst´pujàcy prawie

we wszystkich zaburzeniach psychicznych. Uczucie podobne do stra-
chu, jednak wyst´pujàce bez konkretnej przyczyny, trwajàce wiele
godzin, a czasem i dni. Charakterystyczne dla l´ku jest wspó∏wys-
t´powanie wielu rozmaitych objawów wegetatywnych, g∏ównie ze
strony uk∏adu krà˝enia (bicie, ko∏atanie serca, ból ko∏o serca, zaczer-
wienienie, zbledni´cie itp.); je˝eli chodzi o objawy ze strony innych
narzàdów, to wyst´pujà tak˝e: przyÊpieszenie i sp∏ycenie oddechu
z uczuciem dusznoÊci, zawroty g∏owy, pocenie si´, cz´ste oddawanie
moczu, dr´twienie ró˝nych okolic cia∏a itp.

Leki przeciwdepresyjne:

Leki stosowane w leczeniu zaburzeƒ

depresyjnych.

Mania:

Faza choroby afektywnej dwubiegunowej charakteryzujàca si´

nadmiernym podwy˝szeniem nastroju.

Melancholia:

Starsze okreÊlenie depresji. DziÊ u˝ywane rzadko.

NaSSA:

Noradrenergiczny i specyficznie serotoninergiczny lek przeciw-

depresyjny, jeden z najnowoczeÊniejszych leków (III generacji),
stosowany w leczeniu depresji.

25

Nawrót

: Ponowne wystàpienie objawów po wyzdrowieniu lub remisji.

Niepokój:

Przykre uczucie dr˝enia lokalizowane najcz´Êciej w klatce

piersiowej, ale równie˝ w nogach czy r´kach. Cz´sto towarzyszy mu
ko∏atanie serca, potliwoÊç.

Noradrenalina:

Jeden z podstawowych zwiàzków biochemicznych pod-

noszàcy ciÊnienie t´tnicze krwi, przyÊpieszajàcy czynnoÊç serca.
Jeden z podstawowych neuroprzekaêników komórek nerwowych.

Psychiatra:

Lekarz specjalizujàcy si´ w rozpoznawaniu i leczeniu

zaburzeƒ psychicznych.

Psycholog:

Specjalista zajmujàcy si´ diagnozowaniem oraz terapià

ludzi z zaburzeniami psychicznymi, stosuje jedynie metody psycholo-
giczne, np. psychoterapi´.

Psychospo∏eczne:

OkreÊlenie s∏u˝àce oddaniu z∏o˝onych zwiàzków

zachodzàcych mi´dzy indywidualnymi zjawiskami psychicznymi
i spo∏ecznymi (w rodzinie, szkole, pracy), wp∏ywajàcymi na ró˝ne
aspekty zdrowia i zaburzeƒ psychicznych.

Psychoterapia:

Metoda terapii zaburzeƒ psychicznych wy∏àcznie Êrod-

kami psychologicznymi.

Remisja:

Okres, w jakim nast´puje ca∏kowite cofni´cie si´ lub ustàpie-

nie symptomów i zaburzeƒ.

Rokowanie:

Szanse, jakie ma pacjent na wyzdrowienie.

Rozpoznanie:

Ustalenie przez lekarza przyczyny problemów zdrowot-

nych wyst´pujàcych u pacjenta, polegajàce na zidentyfikowaniu pro-
cesu chorobowego i odpowiedzialnego zaƒ czynnika.

Serotonina:

Zwiàzek biochemiczny majàcy bardzo istotne zadanie

w procesie przekazywania impulsów nerwowych w mózgu (neuro-
przekaênik). Odgrywa wa˝nà rol´ w kontrolowaniu stanów snu i czuwa-
nia, nastroju, l´ku.

SNRI:

Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i nor-

adrenaliny. Leki przeciwdepresyjne III generacji.

SSRI:

Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny. Leki prze-

ciwdepresyjne II generacji.

TrójpierÊcieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD):

Leki I generacji od

lat pi´çdziesiàtych ubieg∏ego stulecia stosowane w leczeniu depresji.
Dobre i skuteczne, stosowane z powodzeniem do dziÊ, choç w ostat-
nich latach stopniowo wypierane przez leki z grupy SSRI, SNRI, czy
NaSSA.

26

27

Skala samooceny – czy jestem chory na depresj´?

Przeczytaj ka˝de poni˝sze stwierdzenie i podkreÊl odpowiedê, która
najlepiej oddaje Twoje samopoczucie w czasie ostatniego tygodnia.
Nie zastanawiaj si´ d∏ugo nad poszczególnymi punktami. Odpowiedê
natychmiastowa b´dzie bli˝sza stanu faktycznemu ni˝ odpowiedê po
d∏u˝szym namyÊle.

Rzeczy, które sprawia∏y mi przy-
jemnoÊç, ciàgle mnie cieszà:

Z pewnoÊcià tak samo
Nieco mniej
Du˝o mniej
W ogóle nie

3

2

1

0

Przesta∏em(am) interesowaç si´
swoim wyglàdem i nie dbam
o siebie:

Zupe∏nie nie dbam o siebie
Nie dbam tak, jak powinienem
(powinnam)
Dbam mo˝e nieco mniej
Dbam w takim samym stopniu,
jak zawsze

0

1

2

3

Jestem w stanie Êmiaç si´
i dostrzegaç zabawnà stron´
ró˝nych zdarzeƒ:

Tak jak zawsze
Nieco rzadziej
Z pewnoÊcià rzadziej
W ogóle nie

3

2

1

0

Z radoÊcià i nadziejà spoglàdam
w przysz∏oÊç:

Tak jak zawsze
Rzadziej ni˝ zwykle
Zdecydowanie rzadziej
Nigdy

3

2

1

0

Czuj´ si´ weso∏y(a), radosny(a):

Nigdy
Rzadko
Czasami
Prawie ca∏y czas

0

1

2

3

SUMA

PUNKTACJA:

0-8

– brak depresji

9-10

– depresja ∏agodna

11-12

– depresja umiarkowana

13 i wi´cej – depresja ci´˝ka

Opracowano na podstawie skali H.A.D.

Z przyjemnoÊcià czytam ksià˝ki,
pras´, oglàdam programy tele-
wizyjne lub s∏ucham audycji
radiowych:

Cz´sto
Czasami
Rzadko
Bardzo rzadko

3

2

1

0

ISBN 83-917430-6-3

03LE04