1

MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ

DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOŚCI

NARKOTYKI

NAJLEPSZE WYJŚCIE

NIE WCHODZIĆ

Materiał o charakterze profilaktycznym

do prowadzenia zajęć z żołnierzami

WARSZAWA 2006

2

3

PLAN – KONSPEKT

do przeprowadzenia zajęć z żołnierzami

z zakresu profilaktyki narkotykowej

TEMAT:

NARKOTYKI – NAJLEPSZE WYJŚCIE NIE WCHODZIĆ.

CELE:

1. Zapoznanie uczestników zajęć z podstawowymi pojęciami dotyczącymi narkotyków

i uzależnienia, oraz podstawowymi rodzajami narkotyków i ich działaniem.

2. Przedstawienie mechanizmu powstawania uzależnienia.
3. Uświadomienie żołnierzom konsekwencji zdrowotnych, psychospołecznych oraz

prawnych używania narkotyków.

CZAS:

2 x 45’

METODY:

Wykład, prezentacja foliogramów, dyskusja.

MATERIAŁY I ŚRODKI DYDAKTYCZNE:

Foliogramy, rzutnik światła dziennego lub projektor multimedialny.

MIEJSCE:

Świetlica, sala wykładowa.

ZAGADNIENIA:

1. Podstawowe pojęcia związane z używaniem narkotyków.
2. Przyczyny używania narkotyków.
3. Proces powstawania uzależnienia od narkotyków.
4. Podstawowe grupy narkotyków i ich działanie.
5. Konsekwencje używania narkotyków:

− zdrowotne;
− psychiczne;
− społeczne i prawne.

6. Prawo a narkotyki.
7. Gdzie można uzyskać pomoc?

4

LITERATURA:

1. Mejer – Zahorowski O., Zimak J. Problemy narkomanii. Warszawa 2002.
2. Unicri, Kompendium wiedzy o profilaktyce, t. II Używanie i nielegalny obrót

substancjami uzależniającymi.

3. Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 29 lipca 2005 r.

5

PRZEBIEG ZAJĘĆ

Lp.

Treść zagadnienia

czas

Wskazówki

organizacyjno-metodyczne

CZĘŚĆ WSTĘPNA

1. Zapoznanie uczestników z tematem i celem zajęć

5 min

CZĘŚĆ ZASADNICZA

2. Przeprowadzenie

ćwiczenia

LISTA STRATY – KORZYŚCI

15 min

Opis ćwiczenia

w skrypcie do konspektu

3.

ZAGADNIENIE 1

(patrz szerzej str. 11)

P

ODSTAWOWE POJĘCIA ZWIĄZANE Z UŻYWANIEM

NARKOTYKÓW

Narkotyk – substancja pochodzenia naturalnego lub
syntetycznego, która przyjęta przez człowieka, wpływa
na działanie układu nerwowego, a przez to zaburza
jedną lub kilka funkcji organizmu.

Uzależnienie – stan, w którym człowiek nie potrafi obyć
się bez danej substancji. Istnieją dwa rodzaje
uzależnienia: fizyczne i psychiczne.

Tolerancja – jest to wzrost odporności organizmu na
dany środek. Dla uzyskania takich samych efektów,
konieczne staje się przyjmowanie coraz większych
dawek narkotyku.

Przedawkowanie – przyjęcie dawki narkotyku, której
organizm nie może znieść. Oznaki przedawkowania to
silne zaburzenia układu oddychania, zaburzenia pracy
serca oraz duże ryzyko śmierci. Taka osoba wymaga
pomocy lekarza.

10 min FOLIA NR 1

4.

ZAGADNIENIE 2 (patrz szerzej str. 12)

P

RZYCZYNY UŻYWANIA NARKOTYKÓW

Główne przyczyny sięgania po narkotyki przez
młodzież:

Â

chęć przeżywania odmiennych stanów świadomości;

Â

ciekawość i moda;

Â

chęć poprawienia nastroju, uzyskania lepszego
samopoczucia;

Â

ucieczka od codzienności, trosk, doznawanych
trudności, frustracji czy stresu;

Â

poszukiwanie „mocnych wrażeń”;

Â

wpływ kolegów – środowiska – subkultury;

Â

chęć bycia akceptowanym i uznawanym w grupie
rówieśniczej;

10 min FOLIA NR 2

Pytanie do słuchaczy:

Czy macie propozycje dotyczące
przyczyn sięgania po narkotyki?

6

4. Â nadmierne odczuwanie lęku przed wyzwaniami

i obowiązkami codziennego życia;

Â

brak wiary we własne siły, niska samoocena;

Â

brak odpowiednich emocjonalnych więzi rodzinnych;

Â

z powodu trudności w szkole lub na studiach;

Â

brak autorytetów (dom, szkoła, środowisko);

Â

bunt przeciw dorosłym i ich światu.

5.

ZAGADNIENIE 3 (patrz szerzej str. 12)

P

ROCES POWSTAWANIA UZALEŻNIENIA

OD NARKOTYKÓW

.

FAZA I: eksperymentowanie

Zapoznanie z narkotykami następuje najczęściej
z ciekawości, na imprezie, w czasie wakacji, w grupie
rówieśników. Na tym etapie bierze się narkotyki, gdy
inni częstują: marihuanę, ekstazę, amfetaminę. Część
osób uznaje na tym etapie, że zaspokoiło swoją
ciekawość i nigdy więcej nie próbuje tego typu środków.

FAZA II: częstsze używanie
Na tym etapie człowiek zaczyna szukać okazji
i towarzystwa, w którym będzie mógł zażywać
narkotyki. Przejmuje inicjatywę, aktywnie poszukuje
nowych doznań. Na tym etapie branie ma charakter
instrumentalny, aby zmienić swoje uczucia – aby bez
wysiłku poczuć się przyjemnie, aby zapomnieć
o smutku, zmniejszyć napięcie czy stres.

FAZA III: regularne zażywanie
Na tym etapie narkotyki stają się niezbędnym
dodatkiem do życia. Stan odurzenia staje się celem
nadrzędnym. Coraz krótsze stają się okresy absty-
nencji. Pojawiają się też pierwsze konsekwencje,
których narkoman nie chce zauważyć: gorsze oceny
w nauce, problemy w pracy, kłopoty z koncentracją
i pamięcią, problemy zdrowotne. W tej fazie po krótkiej
przerwie szybko wraca się do dalszego brania.

FAZA IV: uzależnienie
W tej fazie bycie na haju staje się głównym celem
życia. Stan odurzenia właściwie się nie kończy.
Nieważna jest cena, jaką trzeba zapłacić, ważny jest
tylko narkotyk. Pojawiają się nowe narkotyki,
zwiększają się też dawki. Czwarta faza to całkowity
brak kontroli nie tylko nad narkotykami, ale i całym
życiem. Coraz częstsze stają się kolizje z prawem,
przedawkowania i utraty przytomności.

10 min

7

6.

ZAGADNIENIE 4 (patrz szerzej str. 13)

P

ODSTAWOWE GRUPY NARKOTYKÓW I ICH DZIAŁANIE

AMFETAMINY

amfetamina, ecstasy

Wygląd: biały proszek lub tabletki

Działanie: silnie pobudzające, znoszą zmęczenie

i senność. Wywołują euforię. Mogą także wywołać
niekontrolowane reakcje i agresję, w tym seksualną.
Zwiększają ciepłotę ciała, wzmagają pragnienie,
znoszą poczucie głodu, przyspieszają akcję serca.
Po okresie podwyższonej aktywności następuje
wyczerpanie energii, silne zmęczenie, zaburzenia
depresyjne, potrzeba snu. Możliwy jest głęboki,
nawet 12 godzinny sen, po przebudzeniu towarzyszy
zły nastrój, apatia. Powodują silne uzależnienie
psychiczne.

15 min FOLIE OD NR 3 DO NR 6

KONOPIE INDYJSKIE

marihuana, haszysz i olejek haszyszowy

Wygląd: marihuana – zielone lub brązowo-zielone

suche liście i kwiatostany,

Działanie: zależy od wielkości dawki, nastroju i stanu

psychofizycznego osoby oraz rodzaju środka. Skala
działania jest szeroka. Od stanu błogiego zadowo-
lenia, spokoju, dobrego samopoczucia do depresji
i stanów lękowych. Używanie narkotyku powoduje
również upośledzenie pamięci, koncentracji uwagi,
czasu reakcji, zdolności uczenia się, zaburza
koordynację ruchową, wyczucie odległości, poczucie
czasu i spostrzeganie bodźców. Narkotyk powoduje
uzależnienie psychiczne. Mogą pojawić się też stany
chronicznej apatii, bierności i lenistwa czyli tzw.
syndrom amotywacyjny.

OPIATY I OPIOIDY

Opiaty: polska heroina tzw. kompot, opium

Opioidy: morfina, kodeina, heroina

Wygląd: polska heroina – ciecz koloru brunatnego,

Heroina – zwykle biały lub brązowy proszek.

Działanie: skutki działania zależą od rodzaju substancji,

jej ilości, sposobu wprowadzenia do organizmu jak
i cech przyjmującego tj. stan fizyczny, psychiczny,
wiek oraz wcześniejsze doświadczenia z narkotykami.
Główny efekt to stan euforii, poczucie błogości,
uśmierzenie bólu, spowolnienie ogólne funkcjono-
wania organizmu.

Po kilku godzinach od odstawienia narkotyku (od 2 do 8)
pojawiają się objawy.
Narkotyki z tej grupy powodują uzależnienie fizyczne
i psychiczne.

8

KOKAINA I CRACK

Wygląd: kokaina – biały krystaliczny proszek,

crack – białe krystaliczne kryształki lub płatki.

Działanie: Początkowo powodują aktywność, euforię

i odprężenie. Często pojawiają się zachowania
agresywne, w tym autoagresywne. Po około 20–30
minutach działania następuje wyraźne pogorszenie
nastroju, zmęczenie i zniechęcenie. Efektem jest
silne uzależnienie psychiczne i wycieńczenie
organizmu zarówno fizyczne jak i psychiczne.

NARKOTYKI HALUCYNOGENNE

LSD, PCP, grzyby halucynogenne

Wygląd: LSD – biały krystaliczny proszek, roz-

puszczalny w wodzie, tworzący bezbarwną ciecz,
którą nasącza się papierki, obrazki.

Działanie: Następują intensywne halucynacje. Pojawia

się skłonność do niekonwencjonalnych zachowań
np.: chodzenie bez ubioru, próby latania, przeno-
szenia ciężarów, mylenie znaczenia i funkcji
różnych przedmiotów. Po użyciu LSD, mogą
pojawić się zaburzenia pohalucynogenne tzw. flash
backs.

INHALATY

Do tej grupy należą:

kleje, pasty, rozpuszczalniki lotne

Wygląd: kleje, pasty, płyny o intensywnych zapachach.

Działanie: wdychanie oparów tych substancji powoduje

szybkie oszołomienie, euforię, zamroczenie,
bełkotliwą mowę, senność.

Długotrwałe używanie tych substancji powoduje:

–

silne uzależnienie psychiczne;

–

uszkodzenie lub zniszczenie komórek mózgu;

–

oparzenia lub paraliż dróg oddechowych;

–

zaburzenia układu trawiennego;

–

uszkodzenia wątroby i nerek.

ŚRODKI FARMAKOLOGICZNE

środki przeciwbólowe, uspokajające oraz nasenne

i ułatwiające zasypianie

Wygląd: tabletki, kapsułki, sproszkowana substancja.

Działanie: W zależności od substancji następuje

poprawa nastroju, uśmierzenie bólu lub zniesienie
zaburzeń lękowych, nastroju czy zaburzeń depre-
syjnych. Przyjmowanie przewlekłe prowadzi do
uzależnienia psychicznego i fizycznego, oraz
wzrostu tolerancji. Może dojść do przypadkowego
przedawkowania na drodze tzw. „automatyzmu
tabletkowego”.

9

7.

ZAGADNIENIE 5

(patrz szerzej str. 16)

K

ONSEKWENCJE UŻYWANIA NARKOTYKÓW

SKUTKI ZDROWOTNE –

m.in.:

¾

wyniszczenie ogólne – fizyczne organizmu;

¾

obniżenie potencji seksualnej;

¾

zakażenia bakteriologiczne i wirusowe (HIV,
zapalenie wirusowe wątroby);

¾

zaburzenia koordynacji ruchowej;

¾

obniżenie sprawności mięśniowej.

SKUTKI PSYCHICZNE –

m.in.:

¾

trudności w koncentracji uwagi i zapamiętywaniu;

¾

czasem występują objawy chorób psychicznych:
majaczenia, depresje, głównie poamfetaminowe;

¾

częste zmiany nastroju, niepokój;

¾

zmiany w funkcjonowaniu zmysłów – wzroku,
węchu, czucia;

¾

brak motywacji do działania, osłabienie zdolności
twórczych.

SKUTKI SPOŁECZNE I PRAWNE –

m.in.:

¾

łamanie norm społecznych i moralnych;

¾

tendencje do izolacji społecznej, lękowe
nastawienie do ludzi, niezdolność do
nawiązywania długotrwałych związków;

¾

pogorszenie jakości wykonywanej pracy;

¾

tendencja do naruszania dyscypliny w służbie;

¾

skłonność do łamania prawa pod wpływem
narkotyków lub w celu ich zdobycia np.: kradzieże
i rozboje;

¾

wypadki komunikacyjne.

10 min FOLIA NR 7

8.

ZAGADNIENIE 6 (patrz szerzej str. 17)

P

RAWO A NARKOTYKI

Przepisy karne regulują odpowiedzialność za szereg
zachowań związanych z posiadaniem, używaniem lub
handlem narkotykami. Zawarte są w Rozdziale 7
(Art. od 53 do 74) Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r.
o przeciwdziałaniu narkomanii oraz Kodeksie Karnym.

5 min FOLIA NR 8

10

CZĘŚĆ KOŃCOWA

9.

ZAGADNIENIE 7 (patrz szerzej str. 18)

G

DZIE MOŻNA UZYSKAĆ POMOC

?

Przekazując informacje na temat miejsc, w których
osoby używające narkotyków mogłyby uzyskać pomoc
należy zwrócić uwagę na:

–

takie miejsca usytuowane na terenie jednostki
np.: gabinet konsultanta ds. psychoprofilaktyki,
gabinet lekarski, kancelarię oficera społeczno-
wychowawczego, itp.;

–

adresy palcówek leczenia i terapii uzależnień
działających w regionie stacjonowania jednostki
wojskowej;

–

można podać numery ogólnopolskich telefonów
zaufania. Podsumowanie zajęć, odpowiedzi na
pytania uczestników.

10 min FOLIA NR 8

Opracowano w Oddziale Społecznych

Problemów Służby i Psychoprofilaktyki

11

SKRYPT DO KONSPEKTU

NARKOTYKI – NAJLEPSZE WYJŚCIE NIE WCHODZIĆ

do przeprowadzenia zajęć z żołnierzami

z zakresu profilaktyki narkotykowej

Na początku zajęć, przed rozpoczęciem realizacji zagadnień tematycznych można zaproponować

uczestnikom ćwiczenie – czas trwania ok. 15 min.

Ważne jest aby prowadzący zapoznał się z tematyką tych zajęć, po to by mógł udzielać krótkich

komentarzy i odpowiedzi na pytania, pojawiających się już w trakcie przeprowadzania ćwiczenia.

LISTA STRATY – KORZYŚCI

Prowadzący zajęcia zadaje pytanie: Jak myślicie, jakie korzyści czerpią ludzie z tego, że biorą

narkotyki? Następnie zapisuje na tablicy wszystkie zgłoszone przez żołnierzy propozycje.

Bardzo ważne jest, aby w tym miejscu nie komentować zgłoszonych propozycji. Na początku

zgłoszenia mogą być nieśmiałe, mogą wystąpić gry słowne, żarty, niemądre propozycje. Nie szkodzi,
prowadzący zapisuje wszystko. Propozycje zbieramy do momentu wypełnienia miejsca na tablicy.

Po zakończeniu etapu korzyści proponujemy zbudowanie listy strat spowodowanych przez

branie narkotyków.

Zbieranie propozycji na tablicy powinno zakończyć się krótkim ich podsumowaniem. W tym miejscu

wykładowca powinien odnieść się do poszczególnych punktów. Może okazać się, że po stronie korzyści
znajdziemy pozycje, które dadzą się zinterpretować jako straty, a po stronie strat takie, które są rzeczy-
wiście korzyściami. Np. złe samopoczucie po ustaniu działania środka, zgłaszany jako strata a w rzeczywi-
stości jest to korzyść, ponieważ jest to bardzo ważny sygnał obronny organizmu przed nadmiarem
toksyn.

Niektóre korzyści należy zakwestionować np. narkotyk zwiększa fizyczną wydolność organizmu (np.

można uczyć się przez całą noc przed ważnym sprawdzianem, pozornie nie czując zmęczenia).

Lista ta może wymagać uzupełnień. Prowadzący ma prawo wzmocnić poszczególne twierdzenia,

uzupełnić listę, rozwinąć treść propozycji.

Istotne jest aby wykorzystać pojawiające się pytania, wątpliwości uczestników jako zapowiedź dla

realizowanej w trakcie zajęć problematyki.

ZAGADNIENIE 1

P

ODSTAWOWE POJĘCIA ZWIĄZANE Z UŻYWANIEM NARKOTYKÓW

Narkotyk – substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, która przyjęta przez człowieka,

wpływa na działanie układu nerwowego, a przez to zaburza jedną lub kilka funkcji organizmu.
Efektem przyjmowania może być zależność fizyczna i psychiczna oraz szkodliwe następstwa dla
zdrowia fizycznego i psychicznego.

Uzależnienie – stan, w którym człowiek nie potrafi obyć się bez danej substancji. Istnieją dwa rodzaje

uzależnienia:

a) fizyczne – kiedy zaprzestanie przyjmowania danej substancji powoduje pojawienie się

dolegliwości fizycznych związanych z zaburzeniami funkcjonowania układu oddechowego,
krążenia i trawiennego – m. in. rwany oddech, duszności, palpitacje serca, niepokój wewnętrzny,
bóle mięśni, biegunka, wymioty) – tzw. zespół abstynencyjny;

12

b) psychiczne – istnieje silna potrzeba psychiczna ponownego przyjęcia narkotyku w celu poprawy

samopoczucia, redukcji napięcia, stresu, oddalenia strachu, lęku.

Jedna osoba może być uzależniona od wielu narkotyków. Towarzyszyć temu może zjawisko tzw.
tolerancji.

Tolerancja – jest to wzrost odporności organizmu na dany środek. Dla uzyskania takich samych

efektów, konieczne staje się przyjmowanie coraz większych dawek narkotyku.

Przedawkowanie – przyjęcie dawki narkotyku, której organizm nie może znieść. Jest to w znacznym

stopniu sprawa jakości, jak i ilości przyjętego narkotyku. Oznaki przedawkowania to silne
zaburzenia układu oddychania, zaburzenia pracy serca oraz duże ryzyko śmierci. Taka osoba
wymaga pomocy lekarza.

ZAGADNIENIE 2

P

RZYCZYNY UŻYWANIA NARKOTYKÓW

Główne przyczyny sięgania po narkotyki przez młodzież:

¾

chęć przeżywania odmiennych stanów świadomości;

¾

ciekawość i moda;

¾

chęć poprawienia nastroju, uzyskania lepszego samopoczucia;

¾

ucieczka od codzienności, trosk, doznawanych trudności, frustracji czy stresu;

¾

poszukiwanie „mocnych wrażeń”;

¾

wpływ kolegów – środowiska – subkultury;

¾

chęć bycia akceptowanym i uznawanym w grupie rówieśniczej;

¾

nadmierne odczuwanie lęku przed wyzwaniami i obowiązkami codziennego życia;

¾

brak wiary we własne siły, niska samoocena;

¾

brak odpowiednich emocjonalnych więzi rodzinnych;

¾

z powodu trudności w szkole lub na studiach;

¾

brak autorytetów (dom, szkoła, środowisko);

¾

bunt przeciw dorosłym i ich światu.

ZAGADNIENIE 3

P

ROCES POWSTAWANIA UZALEŻNIENIA OD NARKOTYKÓW

FAZA I: eksperymentowanie

Słowem kluczowym tej fazy jest ciekawość, chęć przeżycia czegoś nowego. Zapoznanie z narko-

tykami następuje najczęściej na imprezie, w czasie wakacji, w grupie rówieśników. Na tym etapie bierze
się narkotyki, gdy inni częstują. Najczęściej jest to marihuana, ekstaza, amfetamina. Mniej ważne są
przeżycia po narkotyku, ważna jest sama sytuacja, towarzystwo. Pierwszy papieros z marihuaną kończy
się zwykle rozczarowaniem. Część osób uznaje w tym momencie, że zaspokoiło swoją ciekawość i nigdy
więcej nie próbuje tego typu środków. Są jednak tacy, którym zaczyna się to podobać.

FAZA II: częstsze używanie

Po pierwszym eksperymencie z narkotykami osoba w tej fazie nie oczekuje już na kolejną imprezę,

czy sytuację, gdy ktoś go czymś poczęstuje. Na tym etapie kluczowym słowem jest poszukiwanie
wrażeń. Człowiek zaczyna szukać okazji i towarzystwa, w którym będzie mógł zażywać narkotyki.
Przejmuje inicjatywę, aktywnie poszukuje nowych doznań. Rozpoczyna się gra w zaprzeczanie, której

13

częścią staje się podwójny styl życia. Jeden cichy i spokojny – przeznaczony dla rodziców, drugi –
swobodny i wyluzowany wśród kolegów. Na tym etapie branie ma charakter instrumentalny. Młody
człowiek bierze, aby zmienić swoje uczucia – aby bez wysiłku poczuć się przyjemnie, aby zapomnieć
o smutku, zmniejszyć napięcie czy stres.

FAZA III: regularne zażywanie

Na tym etapie narkotyki stają się niezbędnym dodatkiem do życia. Stan odurzenia staje się celem

nadrzędnym. Coraz krótsze stają się okresy abstynencji. Na zakup kolejnej porcji potrzebne są coraz
większe fundusze. Z domu giną drobne przedmioty. Zaczynają się kradzieże, długi lub handel narko-
tykami. Pojawiają się też pierwsze konsekwencje, których narkoman nie chce zauważyć: gorsze oceny
w nauce, problemy w pracy, kłopoty z koncentracją i pamięcią, problemy zdrowotne. Nadal trwa
zaprzeczanie i udowadnianie innym i samemu sobie, że nie jest się uzależnionym, że w każdej chwili
mogę przestać brać. Jednak przestać palić na parę dni to nie problem, problem w tym, żeby tę
abstynencję utrzymać. W tej fazie po krótkiej przerwie szybko wraca się do dalszego brania.

FAZA IV: uzależnienie

W tej fazie bycie na haju staje się głównym celem życia. Stan odurzenia właściwie się nie kończy.

Nieważna jest cena, jaką trzeba zapłacić, ważny jest tylko narkotyk. Przestał on być eliksirem szczęścia,
pomaga tylko uniknąć nieprzyjemnych wrażeń. Bycie trzeźwym oznacza konfrontację z poczuciem winy,
porażkami, niezadowoleniem z siebie, z psychicznymi i fizycznymi dolegliwościami bycia na głodzie.
Pojawiają się nowe narkotyki, zwiększają się też dawki. W tej fazie młodzież rezygnuje ze szkoły czy też
pracy lub zostaje z niej wyrzucona. Czwarta faza to całkowity brak kontroli nie tylko nad narkotykami, ale
i całym życiem. Coraz częstsze stają się kolizje z prawem, przedawkowania i utraty przytomności.

ZAGADNIENIE 4

P

ODSTAWOWE GRUPY NARKOTYKÓW I ICH DZIAŁANIE

AMFETAMINY

Najbardziej popularne z tej grupy to: amfetamina, ecstasy.

Wygląd: biały proszek lub tabletki

Działanie:

silnie pobudzające, znoszą zmęczenie i senność, wzmacniają wydolność rganizmu. Wywołują euforię.
Mogą także wywołać niekontrolowane reakcje i agresję, w tym seksualną.
Zwiększają ciepłotę ciała, wzmagają pragnienie, znoszą poczucie głodu. Przyspieszają akcję serca,

znoszą potrzebę odpoczynku i snu. Po okresie podwyższonej aktywności następuje wyczerpanie energii,
silne zmęczenie, zaburzenia depresyjne, potrzeba snu. Możliwy jest głęboki, nawet 12 godzinny sen, po
przebudzeniu towarzyszy zły nastrój, apatia.

Powodują silne uzależnienie psychiczne. Możliwą konsekwencją są psychozy amfetaminowe

z halucynacjami oraz objawami rozkojarzenia i manii prześladowczej. Psychoza amfetaminowa pojawia
się jeden lub dwa dni po zażyciu środka. Zdarza się zwykle u osób, które przez długi czas brały spore
dawki, nie jest to jednak regułą, może wystąpić już po pierwszym eksperymencie z narkotykiem.

Z tej grupy narkotyków najsilniejsze działanie ma ecstasy. Występuje w wielu odmianach, często

w połączeniu z amfetaminą, kofeiną. Pod postacią tabletek lub kapsułek różnych kształtów, kolorów
i rozmiarów. Opatrzonych różnymi nazwami.

Działanie ecstasy: podobne do amfetaminy, lecz silniejsze. Wyzwala poczucie energii i nieogra-

niczonej siły – nieadekwatne do rzeczywistości. Drastycznie zwiększa temperaturę ciała, podnosi tętno
i ciśnienie krwi. Może indywidualnie prowadzić do przegrzania ciała i zaburzeń rytmu pracy serca.
W połączeniu z brakiem kontroli nad własnym zachowaniem może stać się to przyczyną śmierci.

Pojawia się uczucie sympatii do wszystkich ludzi z otoczenia, następują zmiany w spostrzeganiu

światła, które mogą przybrać formę halucynacji wzrokowych.

14

KONOPIE INDYJSKIE

Do tej grupy należą przetwory konopii indyjskich: marihuana, haszysz i olejek haszyszowy.

Wygląd:

marihuana – zielone lub brązowo-zielone suche liście i kwiatostany;
haszysz – zielone, brązowo-zielone, czerwone lub czarne sprasowane kostki lub kulki.

Konsystencja oleista ale zbita.

olej haszyszowy – gęsty zielono-brązowy olej.

Działanie:

zależy od wielkości dawki, nastroju i stanu psychofizycznego osoby oraz rodzaju środka. Aktywną
substancją która wywołuje efekt odurzający jest THC (tetrahydrokanabinol). Najmniej jest tej substancji
w marihuanie, więcej w haszyszu, największe stężenie zaś występuje w oleju haszyszowym. Skala
działania jest szeroka. Od stanu błogiego zadowolenia, spokoju, dobrego samopoczucia do depresji
i stanów lękowych. Zależy to przede wszystkim od nastroju osoby przed użyciem środka, który
zostaje spotęgowany przez narkotyk. Używanie narkotyku powoduje również upośledzenie pamięci,
koncentracji uwagi, czasu reakcji, zdolności uczenia się, zaburza koordynację ruchową, wyczucie
odległości, poczucie czasu i spostrzeganie bodźców.

Narkotyk powoduje uzależnienie psychiczne. Mogą pojawić się też przy długotrwałym używaniu

środka, paranoje (podobnie jak po amfetaminie) a także stany chronicznej apatii, bierności i lenistwa
czyli tzw. syndrom amotywacyjny.

OPIATY I OPIOIDY

Opiaty: polska heroina tzw. kompot, opium
Opioidy: morfina, kodeina, heroina.

Wygląd:

polska heroina – ciecz koloru brunatnego,
opium – mleczko makowe koloru brązowo-czarnego, po przerobieniu może przyjąć formę syropu,

tabletek, sztabek, pałeczek lub niekształtnych bryłek.

morfina – ciecz koloru brunatnego w ampułkach lub fiolkach,
kodeina – syrop brunatno-słomkowy, może być w postaci tabletek.
heroina – zwykle biały lub brązowy proszek. Rzadziej granulki lub bryłki.

Działanie:

skutki działania zależą od rodzaju substancji, jej ilości, sposobu wprowadzenia do organizmu jak
i cech przyjmującego tj. stan fizyczny, psychiczny, wiek oraz wcześniejsze doświadczenia z narko-
tykami. Główny efekt to stan euforii, poczucie błogości, uśmierzenie bólu, spowolnienie ogólne
funkcjonowania organizmu. Po kilku godzinach od odstawienia narkotyku (od 2 do 8) pojawiają się
objawy abstynencyjne – nagle robi się nieprzyjemnie, pojawia się gęsia skórka i obfity pot.
Rozszerzają się źrenice, pojawia się drżenie rąk, a z czasem całego ciała. Mogą pojawić się mdłości,
wymioty i biegunka. Zakłócenia snu, z koszmarami powodują silny niepokój, rozdrażnienie. Po ok. 48
godzinach objawy nasilają się maksymalnie, potem stopniowo zaczynają zanikać. Pojawia się jednak
ból mięśni i stawów. Narkotyki z tej grupy powodują uzależnienie fizyczne i psychiczne.

KOKAINA I CRACK

Wygląd:

kokaina – biały krystaliczny proszek,
crack – białe krystaliczne kryształki lub płatki.

Działanie:

Początkowo powodują aktywność, euforię i odprężenie. Crack ma silniejsze i bardziej gwałtowne
działanie. Często pojawiają się zachowania agresywne, w tym auto-agresywne. Podnosi się
samoocena, popęd seksualny, ogólna radość i optymizm. Zmniejsza się apetyt i potrzeba odpoczynku

15

oraz snu. Po około 20 – 30 minutach działania następuje wyraźne pogorszenie nastroju, zmęczenie
i zniechęcenie. W konsekwencji tego osoby sięgają po koleje i z uwagi na powstającą tolerancję
coraz większe dawki. Efektem jest silne uzależnienie psychiczne i wycieńczenie organizmu zarówno
fizyczne jak i psychiczne, częste są lęki, znużenie i zaburzenia depresyjne. Przedawkowanie
powoduje niebezpieczeństwo paraliżu układu oddechowego i zaburzenia pracy serca, czego
skutkiem może być śmierć.

NARKOTYKI HALUCYNOGENNE

Najbardziej popularne z tej grupy: LSD, PCP, grzyby halucynogenne.

Wygląd:

LSD – biały krystaliczny proszek, rozpuszczalny w wodzie, tworzący bezbarwną ciecz, którą

nasącza się papierki, obrazki. Może też występować pod postacią tabletek lub kapsułek.

PCP – biały proszek, płyn lub kapsułki.

Działanie:

Skutki działania są zróżnicowane, zależne od stanu i nastroju wyjściowego, przed zażyciem
narkotyku. Następują intensywne halucynacje – czyli zmiany w funkcjonowaniu zmysłów, odbioru
bodźców, intensyfikacja nastroju, przecenianie własnych możliwości. Pojawia się skłonność do
niekonwencjonalnych zachowań np.: chodzenie bez ubioru, próby latania, przenoszenia ciężarów,
mylenie znaczenia i funkcji różnych przedmiotów. Jednak halucynacje mogą być też nieprzyjemne
i wywoływać strach, przerażenie lub agresję. Pojawiają się zaburzenia ostrości widzenia i oceny
odległości (niebezpieczne podczas prowadzenia pojazdów mechanicznych).

Ważną informacją jest fakt, że po użyciu LSD, mogą pojawić się zaburzenia pohalucyno-

genne tzw. flash backs. Po upływie dni, tygodni a nawet miesięcy mogą wystąpić nawroty
wcześniejszych zaburzeń i halucynacji mimo, że narkotyk nie został ponownie użyty. Flash back
może trwać kilka sekund ale i kilka godzin. Zwykle wiąże się ze zmęczeniem lub stresem. Ze
względu na brak możliwości przewidzenia momentu jego wystąpienia stanowi znaczne niebezpie-
czeństwo nawet dla zdrowia i życia.

INHALATY

Do tej grupy należą: kleje, pasty, rozpuszczalniki lotne.

Wygląd: kleje, pasty, płyny o intensywnych zapachach.

Działanie:

wdychanie oparów tych substancji powoduje szybkie oszołomienie, euforię, zamroczenie, bełkotliwą
mowę, senność. Jednak w drugiej fazie po około 30 – 50 minutach pojawia się gonitwa myśli,
rozdrażnienie, agresja. Brak jest kontroli nad sobą, swoim zachowaniem, mogą pojawić się
halucynacje, utrata świadomości lub też zapaść.

Długotrwałe używanie tych substancji powoduje:

–

silne uzależnienie psychiczne;

–

uszkodzenie lub zniszczenie komórek mózgu;

–

oparzenia lub paraliż dróg oddechowych;

–

zaburzenia układu trawiennego;

–

uszkodzenia wątroby i nerek.

ŚRODKI FARMAKOLOGICZNE

Do tej grupy należą: środki przeciwbólowe, uspokajające oraz nasenne i ułatwiające zasypianie.

Wygląd: tabletki, kapsułki, sproszkowana substancja.

Działanie:

W zależności od substancji następuje poprawa nastroju, uśmierzenie bólu lub zniesienie zaburzeń
lękowych, nastroju czy zaburzeń depresyjnych. Przyjmowanie przewlekłe prowadzi do uzależnienia

16

psychicznego i fizycznego, oraz wzrostu tolerancji, a niekiedy do wystąpienia tolerancji krzyżowej
z alkoholem. Mogą pojawić się zaburzenia nastroju, senność, apatia, zaburzenia pamięci i koncentracji,
spadek zainteresowań i ogólnej sprawności intelektualnej. Występują także zaburzenia sprawności
ruchowej, osłabienie siły mięśni, drżenie kończyn i zawroty głowy. Mogą pojawić się problemy
z płynnością mówienia, lęki, wzrost agresji. Przy nadużywaniu także zaburzenia krążenia i oddy-
chania.

Ważną informacja jest fakt, że może dojść do przypadkowego przedawkowania na drodze tzw.

„automatyzmu tabletkowego”. Kiedy zażycie większej ilości leków powoduje przymglenie świadomości
zaburzenia pamięci świeżej osoba sięga po kolejne dawki leku nie pamiętając o zażyciu poprzednich.

ZAGADNIENIE 5

K

ONSEKWENCJE UŻYWANIA NARKOTYKÓW

SKUTKI ZDROWOTNE

¾

wyniszczenie ogólne – fizyczne organizmu;

¾

zmiany dermatologiczne – zapalne skóry;

¾

choroby układu pokarmowego: próchnica zębów, dolegliwości żołądkowe, uszkodzenie
funkcjonowania wątroby;

¾

zaburzenia apetytu, anemia;

¾

choroby nerek;

¾

choroby dróg oddechowych i oskrzeli;

¾

podwyższona ciepłota ciała;

¾

wzmożona potliwość;

¾

obniżenie potencji seksualnej;

¾

zakażenia bakteriologiczne i wirusowe (HIV, zapalenie wirusowe wątroby);

¾

zaburzenia koordynacji ruchowej;

¾

obniżenie sprawności mięśniowej;

¾

czasowe i subiektywne poczucie dużej wydolności psychicznej i fizycznej;

¾

zaburzenia snu;

¾

zapalenie spojówek.

SKUTKI PSYCHICZNE

¾

trudności w koncentracji uwagi i zapamiętywaniu;

¾

czasem występują objawy chorób psychicznych: majaczenia, depresje, głównie
poamfetaminowe;

¾

stany euforyczne lub paradoksalnie – nasilenie stanów lękowych i drażliwości;

¾

częste zmiany nastroju, niepokój;

¾

poczucie pobudzenia psychicznego i ruchowego;

¾

zmiany w funkcjonowaniu zmysłów – wzroku, węchu, czucia;

¾

występowanie zjawiska „flashback” – kolorowe omamy połączone z reakcjami lękowymi
i zaburzeniami percepcji zmysłowej;

¾

wysoka podatność na zmęczenie;

¾

brak motywacji do działania, osłabienie zdolności twórczych;

17

¾

obniżenie zdolności planowania i osiągania wytyczonych celów;

¾

zmiany w poczuciu czasu.

SKUTKI SPOŁECZNE I PRAWNE

¾

łamanie norm społecznych i moralnych;

¾

tendencje do rezygnacji z celów życiowych;

¾

ograniczenie zainteresowań;

¾

tendencje do izolacji społecznej, lękowe nastawienie do ludzi, labilność emocjonalna;

¾

niezdolność do nawiązywania długotrwałych związków;

¾

pogorszenie jakości wykonywanej pracy;

¾

tendencje do utraty poczucia tożsamości;

¾

tendencje do zachowań aspołecznych;

¾

zaburzenia w procesie rozwoju i dorastania;

¾

tendencja do naruszania dyscypliny w służbie;

¾

skłonność do łamania prawa pod wpływem narkotyków lub w celu ich zdobycia np. kradzieże
i rozboje;

¾

wypadki komunikacyjne.

ZAGADNIENIE 6

P

RAWO A NARKOTYKI

Przepisy karne regulują odpowiedzialność za szereg zachowań związanych z posiadaniem, używaniem

lub handlem narkotykami.

Zawarte zostały w Rozdziale 7 (art. od 53 do 74) Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu

narkomanii. Oto wybrane przykłady:

Art. 53. 1. Kto wbrew przepisom ustawy, wytwarza, przetwarza albo przerabia środki odurzające lub

substancje psychotropowe albo przetwarza słomę makową,

podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

2. Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust.1, jest znaczna ilość środków odurzających,

substancji psychotropowych albo słomy makowej lub czyn ten został popełniony w celu osiągnięcia
korzyści majątkowej lub osobistej, sprawca

podlega grzywnie i karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.

Art. 56. 1. Kto wbrew przepisom art. 33-35 i 37, wprowadza do obrotu środki odurzające, substancje

psychotropowe lub słomę makową albo uczestniczy w takim obrocie,

podlega grzywnie i karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

3. Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest znaczna ilość środków odurzających,

substancji psychotropowych lub słomy makowej, sprawca

podlega grzywnie i karze pozbawienia wolności do lat 10.

Art. 58. 1. Kto, wbrew przepisom ustawy, udziela innej osobie środka odurzającego lub substancji

psychotropowej, ułatwia lub umożliwia ich użycie albo nakłania do użycia takiego środka lub substancji,

podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

18

2. Jeżeli sprawca czynu, o którym mowa w ust. 1, udziela środka odurzającego lub substancji

psychotropowej małoletniemu lub nakłania go do użycia takiego środka lub substancji albo udziela ich
w znacznych ilościach innej osobie,

podlega karze pozbawienia wolności do lat 5.

Art. 62. 1. Kto, wbrew przepisom ustawy, posiada środki odurzające lub substancje psychotropowe,

podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

2. Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest znaczna ilość środków odurzających lub

substancji psychotropowych, sprawca

podlega grzywnie i karze pozbawienia wolnośći do lat 5.

3. W przypadku mniejszej wagi, sprawca

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

ZAGADNIENIE 7

G

DZIE MOŻNA UZYSKAĆ POMOC

?

Przekazując informacje na temat miejsc, w których osoby używające narkotyków mogą uzyskać pomoc
należy zwrócić uwagę na:

–

takie miejsca usytuowane na terenie jednostki wojskowej np. gabinet konsultanta
ds. psychoprofilaktyki, gabinet lekarski, kancelarię oficera społeczno-wychowawczego;

–

adresy palcówek leczenia i terapii uzależnień działających w regionie stacjonowania jednostki
wojskowej.

Można też podać numery telefoniczne ogólnopolskich telefonów zaufania:

NARKOTYKI – NARKOMANIA – 0 801 199 990

Ogólnopolski Telefon Zaufania, czynny codziennie od godz. 16.00 do 21.00

(całkowity koszt połączenia to jednostka taryfikacyjna TP S.A.)

ZATRZYMAĆ PRZEMOC – 0 800 120 148

Anonimowa Bezpłatna Infolinia Komendy Stołecznej Policji, czynna całodobowo przez 7 dni w tygodniu,

NARKOMANIA POMOC RODZINIE POGOTOWIE MAKOWE – 0 801 10 96 96

czynny od poniedziałku do piątku od godz. 11.00 do 19.00, w soboty od godz.11.00 do 15.00

(całkowity koszt połączenia to jednostka taryfikacyjna TP S.A.)

PORADNIA INTERNETOWA – www.narkomania.org.pl

Dodatkowe informacje z zakresu wiedzy źródłowej

oraz pomoc merytoryczną można uzyskać w:

1. Wojskowym Biurze Badań Socjologicznych

00-910 Warszawa 72

ul. Emilii Gierczak 1

tel. [phone], fax [phone]

e-mail: [e-mail]

2. Centralnej Bibliotece Wojskowej

04-041 Warszawa

ul. Ostrobramska 109

tel. [phone], fax [phone]

www.cbw.pl / e-mail: [e-mail]

19

MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ

00-911 WARSZAWA, Aleje Niepodległości 218

www.wojsko-polskie.pl

www.mon.gov.pl

DYREKTOR DEPARTAMENTU WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOŚCI

tel. [phone], fax [phone]

Dyrektorowi Departamentu Wychowania i Promocji Obronności są podporządkowane następujące

jednostki organizacyjne resortu:

1) Centralna Biblioteka Wojskowa w Warszawie;
2) Dom Wojska Polskiego w Warszawie;
3) Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie;
4) Reprezentacyjny Zespół Artystyczny Wojska Polskiego w Warszawie;
5) Wojskowe Biuro Badań Socjologicznych w Warszawie;
6) Wojskowe Biuro Badań Historycznych w Warszawie.

ZAKRES DZIAŁANIA I ZADANIA ODDZIAŁÓW DEPARTAMENTU

I. ODDZIAŁ SPOŁECZNYCH PROBLEMÓW SŁUŻBY I PSYCHOPROFILAKTYKI tel. [phone]

Oddział Społecznych Problemów Służby jest komórką wewnętrzną Departamentu, właściwą w sprawach

rozpoznawania społecznych problemów służby, określania kierunków i głównych zadań w dziedzinie profi-
laktyki wychowawczej oraz działalności psychoprofilaktycznej, koordynowania i nadzorowania ich realizacji.

II. ODDZIAŁ EDUKACJI OBYWATELSKIEJ tel. [phone]

Oddział Edukacji Obywatelskiej jest komórką wewnętrzną Departamentu, właściwą w zakresie

programowania, koordynowania i realizacji zadań w sferze: edukacji obywatelskiej w wojsku, kształcenia
proobronnego młodzieży, upowszechniania międzynarodowego prawa konfliktów zbrojnych, ochrony
dóbr kultury na wypadek konfliktu zbrojnego oraz upowszechniania i kultywowania tradycji orężnych
w Siłach Zbrojnych RP, nadawania nazw wyróżniających i patronów, opracowywania rodowodów
związków i jednostek, przygotowywania projektów wniosków nadania sztandarów, proporców i innych
symboli wojskowych.

III. ODDZIAŁ PROMOCJI OBRONNOŚCI tel. [phone]

Oddział Promocji Obronności jest komórką wewnętrzną Departamentu, właściwą do programowania,

ko-ordynowania i realizowania zadań wynikających z szeroko rozumianej promocji obronności w kraju
i zagranicą, w tym także prowadzenia zadań patronackich, realizowanych w oparciu o obowiązujące
uregulowania ustawowe oraz odrębne ustalenia resortu obrony narodowej w tej dziedzinie.

IV. ODDZIAŁ KULTURY I OŚWIATY tel. [phone]

Oddział Kultury i Oświaty jest komórką wewnętrzną Departamentu właściwą do określania głównych

celów i zadań działalności kulturalno-oświatowej oraz turystycznej, krajoznawczej i rekreacyjnej w resorcie.

V. ODDZIAŁ KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ tel. [phone]

Oddział Komunikacji Społecznej jest komórką wewnętrzną Departamentu właściwą do współpracy

ze społeczeństwem w zakresie programowania, koordynowania i realizowania zadań komunikacji
społecznej, współdziałania z instytucjami państwowymi, organami samorządowymi, organizacjami
pozarządowymi (w tym prowadzącymi działalność charytatywną na prawach wolontariatu) w dziedzinie
tworzenia obywatelskiego zaplecza obronności kraju, prowadzenie wniosków w sprawie nieodpłatnego
przekazywania przez jednostki organizacyjne niewykorzystywanego mienia ruchomego resortu na cele
muzealne, wystawiennicze lub szkoleniowe (według odrębnych przepisów).

VI. ODDZIAŁ ANALIZ I CEREMONIAŁU WOJSKOWEGO tel. [phone]
Oddział Analiz i Ceremoniału Wojskowego jest komórką wewnętrzną Departamentu właściwą

w zakresie programowania, koordynowania i realizowania zadań organizowania ceremonii wojskowych
i patriotycznych z udziałem wojska w kraju i poza jego granicami.

20

NOTATKI