Wobec islamu - XX

Autor: Krzysztof Laskowski

22.07.2007.

Prawo muzułmańskie.

Czym jest szarijat?

Prawo muzułmańskie, czyli po arabsku szarijat [dosłownie: „ścieżka”], jest zbiorem zasad i

przepisów, które określają wierzenia, przekonania i postawy moralne wyznawców islamu oraz w sposób

całościowy regulują ich działania w życiu indywidualnym i społecznym.

Prawo muzułmańskie.

Czym jest szarijat?

Prawo muzułmańskie, czyli po arabsku szarijat [dosłownie: „ścieżka”], jest zbiorem zasad i

przepisów, które określają wierzenia, przekonania i postawy moralne wyznawców islamu oraz w sposób

całościowy regulują ich działania w życiu indywidualnym i społecznym.

Według tradycji muzułmańskiej twórcą i gwarantem trwałości oraz niezmienności szarijatu jest Bóg. Ze

względu na fakt, że źródłem prawa jest Koran i Sunna, uznaje się je za istotną część objawienia. Celem

prawa, ustalonego przez Boga i przekazanego ludzkości za pośrednictwem proroków – najpełniej

przez Mahometa, jest prowadzenie muzułmanów po właściwej drodze do Boga.

W islamie nie ma rozdziału między prawem świeckim a religijnym, dlatego prawo od samego początku

stanowiło praktyczny aspekt religijnej i społecznej doktryny Proroka. Prawa i obowiązki muzułmanina

dzieli się na dwie kategorie: ‘ibada i mu‘malat. ‘Ibada ma charakter wertykalny i

dotyczy stosunków między Bogiem a człowiekiem, czyli kultu i oddawania czci Bogu we wszystkich

aspektach ludzkiego życia. Mu‘malat natomiast zajmuje się sprawami „ziemskimi”,

podejmując w wymiarze horyzontalnym problemy stosunków międzyludzkich.

Podstawowym kryterium oceny postępowania człowieka w prawie muzułmańskim jest podział uczynków

na dwie podstawowe grupy: dozwolone (halal) i zakazane (haram). W „dozwolonych”

wyróżnia się natomiast następujące kategorie: obowiązkowe (fard lub wadżib), zalecane (mandub),

dopuszczalne (mubah) i tolerowane (makru).

Z prawem muzułmańskim związane jest wydawanie tzw. fatw, czyli opinii prawnych. Ogłaszana na

podstawie wiedzy prawniczej danej szkoły, fatwa nie ma charakteru sankcji prawnej, lecz jest wyłącznie

poradą, stanowiącą odpowiedź na konkretne pytanie sędziego lub będącą zajęciem stanowiska wobec

zaistniałego problemu.

Teoretyczną podbudową konkretnych przepisów prawnych jest jurysprudencja (fikh), która dokonała

systematyzacji prawa. Istnieją cztery podstawy muzułmańskiej spekulacji prawnej, do której należą:

Koran, Sunna, idżma i kijas. Idżma oznacza zgodną opinię uczonych muzułmańskich. Kijas to analogia,

polegająca na rozstrzyganiu kwestii prawnych przez porównywanie ich z wydarzeniami, które miały

miejsce w przeszłości. Analogia stanowi metodę praktycznego działania prawników. Do czasu

ukształtowania się teorii prawa podstawowym pojęciem spekulacji prawnej był tzw. idżtihad, czyli

możliwości samodzielnego rozstrzygania kwestii prawnych.

W IX w. zakończył się w islamie rozwój prawa, a system prawny został opracowany przez szkoły

prawnicze, tzw. mazhaby. W islamie sunnickim istnieją cztery główne szkoły tego typu, a mianowicie:

malikicka, hanaficka, szafi’icka i hanbalicka. Szkołę malikicką założył Malik Ibn Anas (712-796) z

Medyny. Uważana jest ona za szkołę tradycjonalistyczną i rygorystyczną. Odrzuca osobistą opinię

prawników (ra‘j). Największą popularność zyskała w Hiszpani arabskiej, Afryce Północnej i

Zachodniej oraz Indonezji.

Twórcą szkoły hanafickiej był Abu Hanifa z Kufy (699-767), który podkreślał znaczenie osobistej opinii

prawników, zasady analogii i preferencji (istihsan). Cechą zwolenników tej najpopularniejszej szkoły jest

pragmatyczne i racjonalistyczne podejście w rozwiązywaniu problemów jednostkowych oraz dostosowanie

prawa do okoliczności. Hanafici zamieszkują Turcję, Azję Środkową i Indie.

Szkoła szafi‘icka założona została przez Idrisa Asz-Szaf‘iego (767-820) z Gazy. Szkołę

cechuje ograniczenie samodzielnej działalności prawników w zakresie tworzenia prawa. Popularna jest w

Arabii Południowej, Egipcie, Indonezji i Afryce Wschodniej.

Natomiast twórcą szkoła hanbalickiej był Ibn Hanbal (780-855) z Bagdadu. Cechą charakterystyczną tej

szkoły jest konserwatyzm i rygoryzm w stosowaniu przepisów koranicznych i tradycji Proroka. Szkoła jest

Strona misyjno- ewangelizacyjna, o. Z. Grad, SVD - misjonarz z Madagaskaru

http://www.grad.svd-mad.org

Kreator PDF

Utworzono 23 February, 2015, 18:40

popularna wśród ruchów fundamentalistycznych. Obowiązuje w Arabii Saudyjskiej i Zjednoczonych

Emiratach Arabskich.

Podstawową szkołą prawną szyitów imamickich, a więc tych, którzy uznają dwunastu imamów, jest

szkoła dżafarycka. Jej założycielem był Dżafar as-Sadik (700-765). Zwolennicy tej szkoły za źródła prawa

uważają tzw. chabary, czyli przekazy dotyczące imamów szyickich oraz usul, tzn. teoretyczne rozważania

dotyczące zasad prawa. Cechą charakterystyczną dżafarytów jest uznanie tylko najczystszych hadisów,

tj. takich, które pochodzą od członków rodu Proroka.

Główne różnice między poszczególnymi szkołami dotyczą metod, jakie należy stosować przy odwoływaniu

się do zasad tworzenia prawa. Powstanie szkół oznaczało ukształtowanie prawa muzułmańskiego, a w

konsekwencji zamknięcie bram idżtihadu i zastąpienie go naśladownictwem, tzw. taklidem. W praktyce

oznaczało to, że nie wolno było niezależnie i bezpośrednio sięgać do Koranu i Sunny, lecz trzeba było

korzystać z ich interpretacji, dokonanych przez poszczególne szkoły prawnicze.

Środowiska krytykujące taklid dopatrują się w nim intelektualnego ograniczenia i kulturowej stagnacji

muzułmanów. Krytyka przeciwników naśladownictwa skierowana była przede wszystkim na przywódców

religijnych, którzy bezkrytycznie przyjmowali tradycję minionych pokoleń bez dokonywania weryfikacji,

czy jest ona zgodna z Koranem i Sunną. Dążenie do reform obrało dwa kierunki: fundamentalistyczny i

modernistyczny. Elementem łączącym jest powrót do pierwotnego islamu na drodze oczyszczenia z

wielowiekowych naleciałości i uwolnienie z więzów tradycji. Tam, gdzie ten proces łączy się z

przesłankami racjonalizmu i liberalizmu, przybiera on formę modernistyczną, natomiast w przypadku

odrzucenia tych elementów staje się fundamentalizmem.

Ks. Adam Wąs SVD, Pieniężno

(Radio Wat.)

Strona misyjno- ewangelizacyjna, o. Z. Grad, SVD - misjonarz z Madagaskaru

http://www.grad.svd-mad.org

Kreator PDF

Utworzono 23 February, 2015, 18:40