OBRÓBKA SKRAWANIEM METALI

•

Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie

bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć
nauki i techniki.

•

Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny w zakładzie pracy.

W szczególności jest on obowiązany :

•

organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
uwzględniając:

o

*wymagania dotyczące rodzajów prac wymagających szczególnej
sprawności psychofizycznej (określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy
i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r w sprawie rodzajów prac
wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej,

Dz. U. 1996 r. nr 62,

poz. 287

), takich np. jak:

- prace przy obsłudze podnośników i platform hydraulicznych
- prace przy obsłudze urządzeń ciśnieniowych, podlegających pełnemu
dozorowi technicznemu
- prace przy materiałach łatwo palnych, środkach toksycznych

o

*wymagania dotyczące rodzajów prac, które powinny być wykonywane
przez co najmniej dwie osoby (określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy
i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r w sprawie rodzajów prac, które
powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby,

Dz. U. 1996 r. nr 62,

poz. 288

), takich np. jak:

- prace związane z konserwacją, montażem i naprawą dźwigów, suwnic,
ż

urawi wieżowych i samojezdnych, układnic magazynowych i schodów

ruchomych

o

*wymagania dotyczące prac na wysokości (każda praca wykonywana
powyżej 1 m od podłoża jest pracą na wysokości)

•

zapewniać przestrzeganie w zakładzie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia stwierdzonych uchybień w tym
zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń

•

zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych
przez organy nadzoru nad warunkami pracy

•

znać, w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nim obowiązków,
przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy

•

zaznajamiać pracowników z zakresem ich obowiązków, sposobem wykonywania
pracy na wyznaczonych stanowiskach, w tym zapewnić przeszkolenie pracowników w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem ich do pracy oraz
zapewnić prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie

•

informować pracowników o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą
oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami

•

zapewnić pomieszczenia pracy odpowiednie do rodzaju wykonywanych prac i liczby
zatrudnionych pracowników

•

utrzymać obiekty budowlane i znajdujące się w nich pomieszczenia pracy, a także
tereny i urządzenia z nimi związane, w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne
warunki pracy

•

wyposażać stanowiska pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne oraz narzędzia
pracy, które uzyskały wymagany obowiązującymi przepisami certyfikat na znak
bezpieczeństwa i zostały oznaczone tym znakiem albo mają deklarację zgodności
z normami wprowadzonymi do obowiązkowego stosowania oraz wymaganiami
określonymi właściwy- mi przepisami

•

wyposażać maszyny, inne urządzenia techniczne oraz narzędzia pracy w odpowiednie
zabezpieczenia (środki ochrony zbiorowej)

•

dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie
robocze

•

zapewnić pracownikom odpowiednie urządzenia higieniczno-sanitarne oraz
dostarczyć pracownikom niezbędne środki do udzielania pierwszej pomocy

•

odbywać szkolenie podstawowe i okresowe

•

zawiadamiać na piśmie, w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia działalności,
właściwego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o
miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności oraz o przewidywanej liczbie
pracowników, a także złożyć pisemną informację o środkach i procedurach przyjętych
w celu spełnienia wymagań wynikających z przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
dotyczących danej dziedziny działalności.

•

zawiadamiać na piśmie, w terminie 30 dni od rozpoczęcia działalności, właściwego
inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju
i zakresie prowadzenia działalności

•

wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną, w
razie gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni
przez różnych pracodawców

•

Naruszenie praw pracowników wynikających z przepisów lub zasad bezpieczeństwa

i higieny pracy może rodzić odpowiedzialność karną lub wykroczeniową.

Obróbka skrawaniem metali jest podstawową techniką wytwarzania części maszyn, urządzeń,
przedmiotów użytkowych, itp., polegającą na nadawaniu przedmiotowi obrabianemu
żą

danego kształtu, wymiarów i właściwości warstwy wierzchniej poprzez usunięcie części

materiału za pomocą narzędzia skrawającego. Można wyróżnić następujące rodzaje obróbki
skrawaniem:

•

obróbka ścierna - obróbka skrawaniem wykonywana ziarnami ściernymi luźnymi lub
związanymi spoiwem; m.in.: szlifowanie, docieranie, gładzenie, polerowanie.

•

obróbka wiórowa - obróbka skrawaniem narzędziami o określonym kształcie i
geometrii ostrza (np. nożem tokarskim, frezem), które usuwają materiał w postaci
wiórów; m.in. poprzez: toczenie, wiercenie, frezowanie, struganie, dłutowanie,
przeciąganie.

•

obróbka ubytkowa - obróbka, podczas której następuje usunięcie określonej części
materiału obrabianego przedmiotu, m. in. poprzez: obróbkę skrawaniem lub obróbkę
erozyjną.

•

obróbka obwiedniowa - obróbka skrawaniem, podczas której zarys obrabianego
elementu (np. zębów) stanowi obwiednię kolejnych, blisko siebie leżących krawędzi
skrawających narzędzia, najczęściej stosowana przy obróbce uzębień kół zębatych.

W obróbce skrawania metali stosuje si

ę

obrabiarki:

•

do skrawania metali, takie jak:

o

tokarki (wielonożowe, kopiarki, półautomaty i automaty tokarskie,
uchwytowe, kłowe, tarczowe, rewolwerowe, karuzelowe, zataczarki),

o

wiertarki (stołowe, kolumnowe, promieniowe, współrzędnościowe,
wielowrzecionowe),

o

frezarki (pionowe i poziome, uniwersalne, do kół zębatych, do gwintów,
wiertarko-frezarki, frezarko-wytaczarki, kopiarki),

o

wytaczarki,

o

przecinarki (taśmowe, włośnicowe, tarczowe),

o

strugarki (ogólnego przeznaczenia (wzdłużne, poprzeczne i pionowe (tzw.
dłutownice) oraz specjalizowane (do kół zębatych , do obróbki krawędzi blach,
do łóż obrabiarek , kopiarki)),

o

przeciągarki (do otworów i do płaszczyzn),

o

szlifierki (do płaszczyzn, do otworów, honownice , dogładzarki, docieraczki,
polerki),

Ogólne zasady BHP dotycz

ą

ce u

ż

ytkowania obrabiarek do obróbki metali

•

do pracy na obrabiarce powinien być dopuszczony pracownik mający odpowiednie
umiejętności,

•

obrabiarka powinna być sprawna technicznie,

•

osłony stałe lub ruchome powinny mieć niezawodne blokady uniemożliwiające ich
przypadkowe otwarcie. Jeżeli istnieje możliwość pracy na obrabiarce z otwartą osłoną,
to osłona powinna być wyposażona w urządzenie blokujące uniemożliwiające jej
otwarcie bez zatrzymania pracy obrabiarki.,

•

urządzenia sterujące i inne zabezpieczenia powinny być zgodne z dokumentacją
techniczno-ruchową oraz oznakowane w wyraźny sposób,

•

obrabiarka powinna być wyposażona w odpowiednie urządzenia ochronne osłaniające
przestrzeń roboczą, chroniące przed odpryskującymi wiórami, rozpryskującymi się
płynami smarująco-chłodzącym i medium roboczym,

•

obrabiarka powinna być wyposażona w odpowiednie urządzenia zapobiegające
zalewaniu podłogi przez płyn smarujaco-chłodzący.

•

osłony stałe wystające poza obrys obrabiarki oraz osłony ruchome zmieniające swoje
położenie podczas pracy obrabiarki powinny być oznakowane barwami i znakami
bezpieczeństwa,

•

lampy elektryczne przeznaczone do oświetlania miejscowego na stanowisku pracy
powinny być zasilane napięciem bezpiecznym, a natężenie tego oświetlenia powinno
zapewniać widoczność pozwalającą na bezpieczne wykonywanie pracy,

•

obrabiany przedmiot powinien być zamocowane w odpowiednim uchwycie lub imadle
w sposób pewny,

•

do pracy na obrabiarkach stosowane powinny być tylko narzędzia ostre i właściwe dla
danej obróbki,

•

ręczne pomiary powinny być dokonywane po zatrzymaniu obrabiarki,

•

obrabiarki powinny być wyposażone w urządzenia do usuwania powstających
wiórów,

•

podczas naprawy, konserwacji i czyszczenia obrabiarka powinna być odłączona od
zasilania prądem elektrycznym,

•

przed przystąpieniem do naprawy lub czyszczenia obrabiarki należy sprawdzić, czy jej
napęd jest odłączony od zasilania oraz, czy jest możliwe jej przypadkowe włączenie.
W widocznych miejscach powinny być umieszczone czytelne tablice, „NAPRAWA.
Nie uruchamiać”,

•

pracownik obsługujący obrabiarkę powinien być ubrany w odzież roboczą, ściśle
przylegającą, dotyczy to przede wszystkim rękawów przy nadgarstkach
obsługującego, które powinny być opięte. Obsługujący powinien pracować z nakrytą
głową i obuwiu roboczym.

Pracownik zanim przyst

ą

pi do pracy na obrabiarce do metali, powinien:

•

zapoznać się z dokumentacją wykonawczą, z instrukcją obsługi obrabiarki i tabliczką
znamionową maszyny,

•

zaplanować kolejność wykonywania poszczególnych czynności,

•

przygotować odpowiednie urządzenia pomocnicze umożliwiające składowanie
materiałów, półfabrykatów i odpadów,

•

przygotować materiał do obróbki ustawiając go w sposób zapewniający maksymalne
bezpieczeństwo i łatwość pobierania,

•

przygotować niezbędne pomoce warsztatowe, tj.: przyrządy pomiarowe, narzędzia
pracy, zmiotki, haczyki, itp.,

•

zastosować odpowiednie środki ochrony osobistej, np. okulary, maski, ochronniki
słuchu, fartuchy skórzane, itp.,

•

sprawdzić stan techniczny obrabiarki, oświetlenia stanowiska, a w szczególności
wizualnie stan instalacji elektrycznej,

•

próbnie uruchomić obrabiarkę i sprawdzić jakość jej działania,

•

sprzątnąć stanowisko pracy po wykonaniu powierzonych zadań.

Ogólne wymagania dotycz

ą

ce stanowisk pracy do obróbki metali:

•

montaż i eksploatacja obrabiarek w miejscu pracy powinno być zgodna
z dokumentacją techniczno-ruchową lub instrukcją obsługi,

•

dojście do stanowiska pracy powinno być bezpieczne i wygodne, przy czym wysokość
dojścia na całej długości nie powinna być mniejsza niż 2 m. Jeżeli wysokość ta nie
może być spełniona (np.: ze względów konstrukcyjnych maszyny i innych urządzeń
technicznych) dopuszcza się zmniejszenie jej do 1,8 m przy odpowiednim
zabezpieczeniu i oznakowaniu znakami bezpieczeństwa. Przejścia między maszynami
a innymi urządzeniami lub ścianami przeznaczone tylko do obsługi tych urządzeń
powinny mieć szerokość, co najmniej 0,75 m, jeżeli w przejściach tych odbywa się
ruch dwukierunkowy, szerokość ich powinna wynosić, co najmniej 1 m. [1],

•

szerokość dróg transportowych powinna być dostosowana do potrzeb panujących w
zakładzie, lecz nie węższych niż 1,2 m,

•

transportowanie przedmiotów przeznaczonych do obróbki skrawaniem i ich odbiór po
wykonanej obróbce powinno być tak zorganizowane, aby nie powodowało zagrożenia
bezpieczeństwa dla ruchu pieszego,

•

narzędzia pomocnicze i pomiarowe stosowane w procesie skrawaniem metali powinny

być oddzielone od miejsca składowania przedmiotów przed i po obróbce skrawaniem
(np.: trzymane na stole warsztatowym, stole, wózki warsztatowe),

•

wióry powstające podczas pracy obrabiarek powinny być odprowadzane
z pomieszczenia lub hali fabrycznej na składowisko zakładowe,

•

w przypadku gdy obsługa obrabiarki wymaga kilku pracowników, o jej uruchomieniu
i przebiegu procesu skrawania powinien decydować pracownik odpowiedzialny za
całość procesu skrawania na obrabiarce. Jego stanowisko pracy powinno być
usytuowane w takim miejscu, aby mógł on bez przeszkód obserwować pracę
nadzorowanych obrabiarek.,

•

stanowisko pracy przy obrabiarce powinno znajdować się na powierzchni równej,
przyczepnej i bez progów,

•

stanowisko wokół obrabiarki powinno być utrzymane w czystości,

•

przedmioty obrabiane powinny być składowane w miejscach wyznaczonych (przed i
po obróbce),

•

obrabiarki zainstalowane przy ciągu komunikacyjnym (pieszym lub transportowym)
lub ustawione obok siebie, powinny być odpowiednio zabezpieczone przed
zagrożeniami (np.: odpryski wiórów lub chłodziwa) stwarzanymi dla (sąsiednich
stanowisk pracy, ruchu pieszego, transportu),

•

do podnoszenia i zakładania przedmiotów przeznaczonych do obróbki, o dużej masie
powinno się stosować urządzenia transportowe (np.; żurawie, suwnice, wciągniki,
wciągarki, wózki jezdniowe z odpowiednim wyposażeniem, itp.) zmniejszające
wysiłek pracownika.

Wymagania dotycz

ą

ce oraganizacji stanowiska pracy

Stanowisko pracy powinno mieć dostateczną powierzchnię umożliwiającą swobodne
wykonywanie przez pracownika czynności związanych z obróbką skrawaniem metali. Na
stanowisku powinno być miejsce na maszynę wraz z jej wyposażeniem i stołem
warsztatowym, wolną przestrzeń zapewniającą pracownikowi swobodę ruchu niezbędną do
wykonania powierzonego zadania w procesie skrawaniem metali w sposób bezpieczny
i z uwzględnieniem wymagań ergonomii. Na stanowisku powinno być przewidziane miejsce
na składowanie półfabrykatów i gotowych wyrobów, itp.. W przypadku instalowania maszyn
blisko siebie należy zachować odległości bezpieczeństwa pomiędzy nimi tak aby nie
ograniczać swobody ruchów pracownika.

Przejścia między maszynami, a innymi urządzeniami lub ścianami przeznaczone tylko
do obsługi tych urządzeń powinny być szerokość co najmniej 0,75 m; jeżeli w przejściach
tych odbywa się ruch dwukierunkowy, szerokość ich powinna wynosić co najmniej 1 m.
Ponadto pomiędzy tymi maszynami powinny być zainstalowane osłony (np.: ekrany
zamocowane do maszyn lub wolno stojące) chroniące innych pracowników przed
wyrzucanymi wiórami, uszkodzonymi przedmiotami lub narzędziami oraz płynami
chłodniczymi. Wysokość stanowiska pracy na całej długości nie powinna być mniejsza niż
2m. Jeżeli wysokość ta nie może być spełniona (np.: ze względów konstrukcyjnych maszyny
i innych urządzeń technicznych) dopuszcza się zmniejszenie jej do 1,8 m przy odpowiednim
zabezpieczeniu i oznakowaniu znakami bezpieczeństwa. – wg rozporządzenia Ministra Pracy
i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U.
2003r. nr 169, poz.1650).

Wyznaczenie miejsca składowania narzędzi, półfabrykatów i gotowych wyrobów w
dużej mierze zależy od rodzaju procesu skrawaniem metali (np. produkcji seryjnej lub
jednostkowej). Przy produkcji seryjnej wskazane jest ustawienie pojemników na półwyroby
i wyroby gotowe bliżej obrabiarki, a szafkę narzędziową w pewnym oddaleniu. Uzasadnione
jest tym, że przy produkcji masowej obsługujący wybiera przed rozpoczęciem pracy
wszystkie niezbędne dla danej operacji narzędzia i rozkłada je na stole. Eliminuje to potrzebę
częstego sięgania po narzędzia do szafki.

W przypadku, gdy wykonywanie pracy niewymaga stale pozycji stojącej w procesie
skrawaniem meatli należy przwidzieć dla pracownika siedzenie. Natomiast przy
wykonywaniu pracy wymagającej stale pozycji stojącej lub chodzenia przy maszynie należy
zapewnić pracownikowi możliwość odpoczynku w pobliżu miejsca pracy w pozycji
siedzącej.

Zatrudniając pracowników niepełnosprawnych należy im zapewnić odpowiednie warunki
na stanowisku pracy. Stanowisko oraz dojście do niego powinno być dostosowane do potrzeb
i możliwości tych osób niepełnosprawnych, wynikających ze zmniejszonej sprawności.

Wymagania dotycz

ą

ce obiektów budowlanych, pomieszcze

ń

pracy,

stanowisk do obróbki metalu

Obiekty budowlane wraz ze związanymi z nimi urządzeniami budowlanymi należy
projektować i budować zgodnie z zasadami wiedzy technicznej i prawa budowlanego (Dz. U.
2003 nr 207 poz. 2016 z póź. zm.), zapewniając:

•

spełnienie wymagań podstawowych dotyczących:

bezpieczeństwa konstrukcji,

bezpieczeństwa pożarowego,

bezpieczeństwa użytkowania,

odpowiednich warunków higienicznych i zdrowotnych oraz ochrony
ś

rodowiska,

ochrony przed hałasem i drganiami,

oszczędności energii i odpowiedniej izolacyjności cieplnej przegród;

•

warunki użytkowe zgodne z przeznaczeniem obiektu, w szczególności w zakresie:

zaopatrzenia w wodę i energię elektryczną oraz, odpowiednio do
potrzeb, w energię cieplną i paliwa, przy założeniu efektywnego
wykorzystania tych czynników,

usuwania ścieków, wody opadowej i odpadów;

•

warunki bezpieczeństwa i higieny pracy;

•

niezbędne warunki do korzystania z wybudowanych obiektów użyteczności publicznej
przez osoby niepełnosprawne, w szczególności poruszające się na wózkach
inwalidzkich;

•

odpowiednie usytuowanie obiektów na działce budowlanej;

•

odpowiednie dostosowanie obiektów do rodzaju prowadzonej działalności oraz liczby
zatrudnionych pracowników;

•

poszanowanie, występujących w obszarze obiektu, uzasadnionych interesów osób
trzecich, w tym zapewnienie dostępu do drogi publicznej.

Budowę nowych, modernizację lub rozbudowę dotychczasowych obiektów powinno
prowadzić się na podstawie projektu pozytywnie zaopiniowanego pod względem zgodności
z wymaganiami:

•

bezpieczeństwa i higieny pracy (przez rzeczoznawcę do spraw bezpieczeństwa i
higieny pracy - uprawnionego przez Głównego Inspektora Pracy),

•

ochrony przeciwpożarowej (przez właściwą ze względu na lokalizację komendę
Wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej lub rzeczoznawcę do spraw zabezpieczeń
przeciwpożarowych),

•

higieniczno – sanitarnymi (przez rzeczoznawcę do spraw sanitarno- higienicznych -
uprawnionego przez Głównego Inspektora Sanitarnego).

Wymagane kwalifikacje przy obsłudze i konserwacji urz

ą

dze

ń

technicznych

W rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 18 lipca 2001 r. w sprawie trybu sprawdzania
kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych. (Dz. U. 2001r.
nr 79 poz.849) w załączniku 2 przedstawiono wykaz urządzeń technicznych przy których
obsłudze i konserwacji wymagane jest posiadanie kwalifikacji, a mianowicie:

•

Urządzenia techniczne, przy których obsłudze wymagane jest posiadanie kwalifikacji:

suwnice, żurawie, wciągarki i wciągniki, z wyjątkiem urządzeń z
napędem ręcznym wszystkich mechanizmów,

układnice przeznaczone do składowania ładunków w magazynach,

układnice przeznaczone do układania torów,

dźwigi, z wyjątkiem dźwigów osobowych, dźwigów towarowych ze
sterowaniem zewnętrznym, dźwigów towarowych małych i urządzeń
do transportu osób niepełnosprawnych,

wyciągi towarowe,

podesty ruchome, z wyjątkiem załadowczych podestów burtowych,

dźwignice linotorowe,

urządzenia do manipulacji kontenerami,

osobowe i towarowe koleje linowe oraz wyciągi narciarskie,

pomosty ruchome z zespołami napędowymi w przystaniach
promowych,

zbiorniki stałe z zespołami napędowymi na skroplone gazy
węglowodorowe oraz zbiorniki przenośne o pojemności powyżej 350
cm3 - w zakresie napełniania,

urządzenia do napełniania i opróżniania zbiorników transportowych.

•

Urządzenia techniczne, przy których konserwacji wymagane jest posiadanie
kwalifikacji:

suwnice, żurawie, wciągarki i wciągniki,

układnice przeznaczone do składowania ładunków w magazynach,

układnice przeznaczone do układania torów,

dźwigi,

wyciągi towarowe,

podesty ruchome,

dźwignice linotorowe,

dźwigniki (podnośniki), z wyjątkiem dźwigników stanowiących
fabryczne wyposażenie pojazdów oraz mechanizmów wywrotu skrzyń
ładunkowych pojazdów i mechanizmów pochylania stołów
technologicznych,

urządzenia do manipulacji kontenerami,

przenośniki osobowe i towarowe,

osobowe i towarowe koleje linowe oraz wyciągi narciarskie,

pomosty ruchome z zespołem napędowym w przystaniach promowych.

„Człowiek w środowisku pracy może być narażony na oddziaływanie różnorodnych
czynników zagrażających jego zdrowiu i życiu.

Z punktu widzenia ich oddziaływania na organizm człowieka czynniki te dzieli się na:
niebezpieczne, szkodliwe lub uciążliwe.

Zależnie od stężenia lub natężenia, czynniki uciążliwe mogą stać się szkodliwymi
(zagrażającymi zdrowiu) lub niebezpiecznymi (zagrażającymi życiu).

W aspekcie ich natury, czynniki środowiska pracy dzieli się, zgodnie z obowiązującą w
normach klasyfikacją, na czynniki fizyczne, chemiczne, biologiczne i psychofizyczne.

Praca w warunkach ekspozycji na oddziaływanie wymienionych czynników stwarza
możliwość wystąpienia niekorzystnych skutków dla zdrowia i życia człowieka, a
prawdopodobieństwo i zakres wystąpienia tych następstw określa się jako ryzyko
zawodowe…

Ryzyko zawodowe, związane z wykonywaną pracą wynika, więc z narażenia pracownika na
działanie czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych występujących na
stanowisku pracy.

Czynnik niebezpieczny to czynnik, którego oddziaływanie może prowadzić do urazu lub
innego istotnego natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia człowieka bądź do zejścia
ś

miertelnego.

Czynnik szkodliwy oznacza czynnik, którego oddziaływanie może prowadzić do pogorszenia
stanu zdrowia człowieka.

Czynnik uciążliwy nie stanowi wprawdzie zagrożenia dla życia lub zdrowia człowieka, lecz
utrudnia pracę lub przyczynia się w inny istotny sposób do obniżenia jego zdolności do
wykonywania pracy lub innej działalności bądź wpływa na zmniejszenie wydajności.

W zależności od poziomu oddziaływania lub innych warunków czynnik uciążliwy może stać
się szkodliwym, a szkodliwy - niebezpiecznym.
Wykonywanie czynności związanych z obsługą maszyn w procesie obróbki skrawaniem
metali wiążę się z narażeniem operatora obrabiarki na oddziaływanie większości powyższych
czynników, stwarzających potencjalne możliwości występowania wypadków przy pracy
i wymaga zachowywania, na co dzień szczególnych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
regulowanych na ogół stosownymi aktami prawnymi.
Do czynników niebezpiecznych powodujących u operatora obrabiarki natychmiastowe
urazy, należą przede wszystkim czynniki mechaniczne, takie jak:

•

ruchome elementy obsługiwanych maszyn, w szczególności:
- obracające się głowice frezarskie lub rewolwerowe, uchwyty tokarskie, wrzeciona,
ś

ruby, wały, itp.,

- miejsca zbiegania się obracających elementów maszyn, np. koła zębate, koła cierne,
koła pasowe, koła łańcuchowe, itp.,
- narzędzia poruszające się ruchem prostoliniowym, np.: piły ramowe i taśmowe,

•

przemieszczające się elementy maszyn, przemieszczane przedmioty, np.: suport
maszyn (strugarki porzeczne, tokarki, itp.), ruchome stoły maszyn (frezarki, strugarki,
szlifierki, itp.),

•

ostre, wystające i chropowate elementy maszyn, np.: elementy konstrukcyjne maszyn,
narzędzia, wióry, zadziory na obrabianych przedmiotach, itp.,

•

spadające elementy maszyn, np.: ciężkie obrabiane przedmioty, uchwyty, imadła,
konik, itp.,

•

ś

liskie i nierówne powierzchnie wokół maszyn (np.: w skutek rozprysku lub rozlania

się płynów technologicznych (oleje, płyny chłodzące, itp.),

•

powierzchnie gorące lub zimne ( gorące powierzchnie, części maszyn i obrabianych
przedmiotów, gorącą wodę, płyn chłodzący, olej i parę),

•

wyrzut obrabianych elementów lub narzędzi podczas procesu skrawania metali, np.:
wiórów, odprysków, przedmiotów obrabianych, uszkodzonych narzędzi (ściernicy,
noży tokarskich, frezów, itp.).

Do czynników niebezpiecznych należy również zaliczyć zagrożenia związane z porażeniem
prądem elektrycznym w skutek:

•

bezpośredniego kontaktu z elementem maszyny znajdującym się pod napięciem,

•

pośredniego kontaktu z częściami maszyny pod napięciem w warunkach uszkodzenia
(np.: pojawienie się napięcia na obudowie maszyny bądź na innym elemencie, które
powinny być odizolowane).

Do szkodliwych czynników fizycznych występujących przy obsłudze maszyn do obróbki
metali należą:

•

hałas i drgania związane z pracą maszyn do metali, np.: gilotyny do cięcia metalu,
przecinarek, itp.),

•

mikroklimat (głównie wysoka lub niska temperatura otoczenia oraz wysoka
wilgotność powietrza) powoduje obniżenie komfortu pracy, złe samopoczucie
operatora oraz zmniejszenie zdolności wykonywanej pracy.

Hałas pochodzący od maszyn do obróbki metali można obniżyć przez dokładne wyważenie
statyczne i dynamiczne obracających się części maszyny, regularne sprawdzanie i dokręcanie
obluzowanych śrub oraz smarowanie. Maszyny i urządzenia powodujące uciążliwy hałas
i drgania należy ustawiać na amortyzatorach lub osobnych fundamentach niezwiązanych
z konstrukcją budynku. Bardzo dobrą metodą jest wyłożenie wykładziną dźwiękochłonną
osłon maszyn lub sufitu i ścian zwłaszcza w małych pomieszczeniach. W walce z hałasem
korzystne jest zwiększenie odległości pomiędzy maszynami do 2-3 metrów oraz zastosowanie

ekranów dźwiękochłonnych między stanowiskami. pracy oraz tłumiących hałas.

Po wyczerpaniu możliwości obniżenia hałasu powyższymi sposobami, gdy hałas nadal
przekracza wartości dopuszczalne trzeba zastosować rotację pracowników ze stanowisk
hałaśliwych do cichszych oraz zastosować atestowane ochronniki słuchu.

Natomiast do szkodliwych czynników chemicznych, które mogą występować przy obsłudze
maszyn do obróbki metali należą mgły olejowe lub pyły szlifierskie.

Niemal wszystkie prace obróbcze metali powodują powstawanie pewnej ilości mgły
olejowej. Płyny używane do chłodzenia narzędzi i obrabianych przedmiotów (podczas
obróbki metali) wskutek działania sił mechanicznych oraz oddziaływania ciepła
generowanego w wyniku tarcia przekształcają się w lekką mgiełkę. Mgiełka ta stwarza
potencjalne zagrożenie dla zdrowia operatorów i szkodliwie oddziaływuje na środowisko
pracy maszyn. Natomiast podczas prac szlifierskich ściernica wytwarza dużo pyłu
szlifierskiego (cząsteczki zeszlifowanego materiału oraz wykruszone ziarna ściernicy), co
daje efekt w postaci snopu świecących iskier. Większa cześć rozrzuconego pyłu szlifierskiego
zatrzymywana zostaje przez osłonę, lecz znaczna część wydostaje się na zewnątrz.

Przebywanie w takim środowisku pracy (duże zapylenie pyłem szlifierskim lub mgłą
olejową) może powodować problemy z układem oddechowym – można je łatwo zauważyć,
gdyż objawia się w postaci kaszlu, ciężkiego lub płytkiego oddechu. W zależności od stopnia
oddziaływania i częstotliwości przebywania w takim środowisku może powodować reakcje
alergiczne lub podrażnienia skóry u pracownika jak również przewlekłe choroby zawodowe
(np.: astmę). Ponadto oprócz bezpośredniego wpływu na zdrowie operatorów maszyn i
przerw w produkcji, warto wspomnieć, że mgła olejowa osadza się na wszelkich
powierzchniach wokół maszyny, sprawiając, że podłoga i powierzchnie miejsca pracy się
niebezpiecznie śliskie, co może prowadzić do poślizgnięcia się pracownika i w konsekwencji
do jego upadku.

Podczas obsługi obrabiarki mogą występować również niekorzystnie wpływające na
operatora czynniki uciążliwe, które mogą zaistnieć z powodu:

•

wielogodzinnej pracy w pozycji stojącej przy maszynie niedostosowanej do cech
fizycznych i psychicznych operatora,

•

podnoszenia, przenoszenia, przesuwania ciężkich elementów i przedmiotów,

•

stresu wywołanego pośpiechem w pracy.

Praca przy obrabiarkach wykonywana jest zwykle w pozycji stojącej. Pozycja stojąca ma
niekorzystny wpływ na organizm ludzki. Powoduje ona zwiększenie zużycia energii w
stosunku do pozycji siedzącej oraz jest przyczyną powstawania żylaków, płaskostopia,
zniekształceń stawów kolanowych oraz skrzywień kręgosłupa. Z tych względów stanowisko
robocze przy obrabiarce powinno być zaopatrzone w siedzisko, aby pracownik mógł co
pewien czas usiąść, co zapobiega jego zmęczeniu oraz sprzyja regeneracji sił pracownika,
nawet przy krótkotrwałym wykorzystywaniu siedziska w czasie przerw w pracy lub
odpoczynku.

Podnoszenie, przesuwanie ciężkich przedmiotów, zwłaszcza jeśli czynności te powtarzane
są często, mogą być przyczyną nadmiernego zmęczenia fizycznego, przeciążenia mięśni,
stawów, a przede wszystkim kręgosłupa. Skutkami mogą być: wycieńczenie organizmu,

zmniejszenie wydolności fizycznej, zwiększenie podatności na wypadki, powstawanie urazów
ś

cięgien i kręgosłupa. W przypadku ręcznego dźwigania ciężkich przedmiotów może

powodować urazy rąk i nóg.

Środkiem prowadzącym do zapobiegania niekorzystnym skutkom dźwigania jest
przestrzeganie wymagań dotyczących dźwigania ciężkich przedmiotów z uwzględnieniem
różnic w wydolności indywidualnej lub poszczególnych grup pracowników (młodociani,
kobiety). Wymagania dotyczące dźwigania ciężkich przedmiotów przez pracowników jak
również przez pracowników młodocianych i kobiety, podano w rozporządzeniu Ministra
Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy
przy ręcznych pracach transportowych. (Dz. U. nr 26, poz. 313). Ponadto należy dążyć do
zmniejszania lub ograniczania ręcznego przenoszenia ciężkich przedmiotów przez
pracowników poprzez określenie prawidłowych sposobów podnoszenia i przenoszenia
ciężarów na poszczególnych stanowiskach pracy, prowadzenie szkoleń pracowników w
zakresie bezpiecznej techniki dźwigania lub stosowanie odpowiednich urządzeń
transportowych, np.: wciągników, żurawi, suwnic lub wózków jezdniowych z odpowiednim
osprzętem.

Stres może powodować zmęczenie i zmniejszenie wydolności umysłowej i psychicznej,
zmniejszenie odporności na choroby, zmniejszenie sprawności wzroku, słuchu oraz precyzji
czynności manualnych. W konsekwencji prowadzi do zwiększenia ilości błędów
popełnianych podczas obróbki metali, mylnych decyzji, złej oceny stanu bezpieczeństwa oraz
braku motywacji do pracy. Przyczyny powstawania stresu to: zła organizacja pracy, zbyt
szybkie i wymuszone tempo pracy, zbyt duża ilość pracy oraz złe stosunki międzyludzkie.

Stres może powodować zmęczenie i zmniejszenie wydolności umysłowej i psychicznej,
zmniejszenie odporności na choroby, zmniejszenie sprawności wzroku, słuchu oraz precyzji
czynności manualnych. W konsekwencji prowadzi do zwiększenia ilości błędów
popełnianych podczas obróbki metali, mylnych decyzji, złej oceny stanu bezpieczeństwa oraz
braku motywacji do pracy. Przyczyny powstawania stresu to: zła organizacja pracy, zbyt
szybkie i wymuszone tempo pracy, zbyt duża ilość pracy oraz złe stosunki międzyludzkie.

Problem: Podnoszenie i przenoszenie ciężkich przedmiotów obrabianych
lub części maszyn

Pytania / obserwacje

Dzialania poprawiajace stan bhp

Czy masa ciężarów
podnoszonych i
przenoszonych przekracza
dopuszczalne wartości?

Masa (kg)

Wiek

(lata)

kobiety

praca powtarzalna dorywcza

15-16

5

10

17-18

8

20

ponad

18

12

20

Stosowanie urządzeń transportowych eliminujących pracę
ręczną (np. wózków, podnośników, transporterów).
Zapoznanie pracowników z normami i technikami
dźwigania ciężkich przedmiotów oraz przestrzeganie ich
stosowania. Stosowanie przenoszenia zespołowego przez
dwóch lub trzech pracowników. Zastosowanie rotacji
pracowników na stanowiskach pracy związanych z
przenoszeniem i podnoszeniem ciężkich
wyrobów/półwyrobów.

Masa (kg)

Wiek

(lata)

mężczyźni

praca powtarzalna dorywcza

15-16

8

15

17-18

12

25

ponad

18

30

50

Problem: Zagrożenia powodowane przez przemieszczające się elementy maszyn lub
przedmioty oraz transportowane materiały.

•

wciągniki,

•

dźwignice,

•

ż

urawie,

•

suwnice,

•

wózki jezdniowe z odpowiednim wyposażeniem,

•

materiały lub przedmioty metalowe do obróbki, gotowe wyroby/półwyroby.

Pytania / obserwacje

Dzialania poprawiajace stan bhp

Czy stosowane urządzenia transportowe
są odpowiednie do wykonywanych
zadań?

Stosowanie urządzeń transportowych, mających
odpowiedni certyfikat bezpieczeństwa, np.:

•

dla dźwignic, żurawi, suwnic - decyzję
Urzędu Dozoru Technicznego (UDT) o
dopuszczeniu do eksploatacji po
zmontowaniu przez przeszkolonych
(uprawnionych) montażystów na placu
budowy i dokonaniu odbioru przez
inspektora UDT lub o dopuszczeniu do
obrotu, zgodnie z przeznaczeniem wg
instrukcji obsługi lub DTR .

Czy urządzenia transportowe są w stanie
pełnej sprawności i z kompletnym
wyposażeniem?

Zapewnienie montażu urządzeń przez
przeszkolonych (uprawnionych) montażystów.

Czy istnieje zagrożenie przygniecenia
przez manewrujące urządzenia
transportowe, spowodowane: nie
wyznaczeniem dróg przejazdu, złą
widocznością lub brakiem wyznaczenia
strefy niebezpiecznej, podczas
przemieszczania ładunków?

Prowadzenie transportu poziomego po
wyznaczonych i uporządkowanych drogach
komunikacyjnych i transportu pionowego w
wyznaczonych przestrzeniach; wyznaczenie stref
niebezpiecznych, wynikających z koniecznych
manewrów urządzeń transportowych.

Czy przewożony lub podnoszony
ładunek ogranicza widoczność i może
spowodować utratę stateczności
urządzenia transportowego lub jego
przeciążenie ?

Przestrzeganie dopuszczalnej nośności i udźwigu
urządzeń transportowych. Stosowanie sprawnego
technicznie urządzenia z wyposażeniem zgodnym z
instrukcją obsługi lub DTR. Zapewnienie
odpowiednich kwalifikacji dla operatorów
obsługujących dane urządzenie. Prawidłowe
układanie i mocowanie ładunku.

Problem: Narażenie na hałas emitowany przez:

•

obrabiarki do metali,

•

narzędzia:
- zmechanizowane (z napędem elektrycznym, pneumatycznym, itp.),
- ręczne (młotki, przecinaki, pilniki, piłki ręczne, wkrętaki (śrubokręty), klucze),

•

czynności wykonywane w hali produkcyjnej:
- związane ze transportem,
- składowaniem itp..

Pytania / obserwacje

Dzialania poprawiajace stan bhp

Czy występują przekroczenia
wartości dopuszczalnych (NDN)
hałasu na stanowiskach pracy?

Okresowe dokonywanie pomiarów hałasu.
Informowanie pracowników o wynikach pomiarów.

Okresowe dokonywanie pomiarów
hałasu. Informowanie pracowników
o wynikach pomiarów. ?

Eliminowanie hałaśliwych metod pracy. Stosowanie
obudów dźwiękochłonno-izolacyjnych maszyn.
Ekranowanie stanowisk pracy (ekrany dźwiękochłonno-
izolacyjne). Ograniczenie czasu pracy operatora.
Oznakowanie stref zagrożonych hałasem.

Czy są stosowane właściwie
dobrane środki ochrony
indywidualnej słuchu (wkładki lub
nauszniki przeciwhałasowe)?

Stosowanie właściwie dobranych środków ochrony
indywidualnej słuchu.

Czy są przeprowadzane wstępne
i okresowe badania lekarskie?

.

Problem: Zagrożenia urazami powodowanymi ruchomymi lub wirującymi elementami
maszyn, narzędzi, przedmiotów obrabianych podczas obsługi:

•

tokarek

•

frezarek,

•

wiertarek,

•

szlifierek,

•

strugarek,

•

i innych obrabiarek,

Pytania / obserwacje

Dzialania poprawiajace stan bhp

Czy maszyna jest prawidłowo posadowiona i
podłączona do instalacji oraz użytkowana
zgodnie z przeznaczeniem?

Posadowienie i/lub zamocowanie oraz
podłączenie do instalacji i utrzymywanie
maszyn w stanie technicznym zgodnym z
wymaganiami aktualnych przepisów i norm
oraz stosowanie w zakresie i warunkach
podanych w instrukcji obsługi lub
dokumentacji techniczno-ruchowej (DTR).
Wprowadzanie do eksploatacji wyłącznie
maszyn, urządzeń oraz narzędzi:

•

oznaczonych znakiem bezpieczeństwa
i posiadających aktualny certyfikat
uprawniający do oznaczania tym
znakiem, jeśli znajdują się one w
wykazie wyrobów podlegających
obowiązkowi zgłaszania do
certyfikacji na znak bezpieczeństwa i
oznaczania tym znakiem

•

posiadających deklarację zgodności z
normami

Czy jest możliwy dostęp rąk, nóg lub innych
części ciała do ruchomych i wirujących
elementów obrabiarek do metali (np. kół
pasowych i zębatych, wałów napędowych),
narzędzi skrawających (np. pił, wałów
nożowych) lub przedmiotów obrabianych,
mogących powodować następujące
zagrożenia:

•

pochwyceniem,

•

wciągnięciem,

•

uderzeniem,

•

wplątaniem,

•

dotknięciem,

•

obcięciem,

Wykonywanie przeglądów, napraw i
podłączeń tylko przez elektryka z
uprawnieniami odpowiednimi do stosowanych
urządzeń i napięcia zasilania.

•

przecięciem,

•

zgnieceniem, zmiażdżeniem,

•

stłuczeniem,

•

otarciem.

Czy narzędzia skrawające są właściwie
dobrane, w dobrym stanie technicznym i
odpowiednio zamocowane?

Stosowanie narzędzi właściwie dobranych (np.
frezy, noże o wielkości i kształcie do
odpowiednich operacji obróbczych i
odpowiednio dobrane do gatunku obrabianego
materiału) z oraz w dobrym stanie
technicznym (ostre, niewyszczerbione).
Wyeliminowanie narzędzi niesprawnych, np.
ś

ciernic z pęknięciami.

Odpowiednie mocowanie narzędzi
skrawających np. noża tokarskiego w imaku
nożowym lub oprawce nożowej.

Czy na obrabianych przedmiotach pojawiają
się zadziory mogące spowodować skaleczenia
rąk zwłaszcza przy zdejmowaniu
przedmiotów z obrabiarki, układaniu ich w
pojemnikach, itp.

Używanie odpowiedniego i prawidłowo
zaostrzonego narzędzia oraz właściwych
parametrów obróbki. Usuwanie zadziorów
pilnikiem, używanie rękawic ochronnych.

Czy prędkości dopuszczalne narzędzi
skrawających są właściwe dla danej
obrabiarki?

Stosowanie narzędzi o prędkościach
dopuszczalnych równych lub większych od
obrotów obrabiarek. Odpowiednie dobranie
parametrów obróbki.

Czy wytrzymałość, usytuowanie i mocowanie
osłon jest właściwe (kompletność, pewność
mocowań, kształt i wielkość otworów oraz
odpowiednie odległości bezpieczeństwa)?

Sprawdzenie i zapewnienie usytuowania osłon
i innych urządzeń ochronnych w odległościach
bezpieczeństwa uniemożliwiających dostęp
rąk i nóg oraz innych części ciała do stref
niebezpiecznych. Nie zdejmowanie osłon i
innych urządzeń ochronnych. Nie otwieranie
osłon podczas ruchu maszyny.

Czy przedmioty obrabiane są właściwie
zamocowane i czy oprzyrządowanie służące
do mocowania są właściwie dobrane i
sprawne

Sprawdzenie i zapewnienie właściwego
funkcjonowania oprzyrządowania służącego
do właściwego mocowania przedmiotu
obrabianego np. czy szczeki uchwytu
tokarskiego mają nie zużyte nacięcia dające
pewność zamocowania.

Czy funkcjonowanie, lokalizacja i
oznakowanie elementów sterowniczych, w

Sprawdzenie i zapewnienie właściwego
funkcjonowania elementów sterowniczych

tym wyłączania awaryjnego i informacyjnych
są właściwe?

(zwłaszcza wyłączników „Start" i „Stop",
wyłącznika awaryjnego, wyłączników
krańcowych) oraz elementów informacyjnych,
pewnie zamocowanych, łatwo dostępnych
i odpowiednio oznakowanych.

Czy usytuowanie oraz działanie pozostałych
urządzeń ochronnych i zabezpieczających (tj.:
fotokomórek, zaworów, bezpieczników) jest
właściwe?

Sprawdzenie i zapewnienie właściwego
funkcjonowania pozostałych urządzeń
ochronnych i zabezpieczających.

Czy na stanowisku pracy jest dostępna pełna
informacja o użytkowaniu maszyny
(instrukcja obsługi, bhp, znaki i napisy na
maszynie)?

Zapewnienie właściwej informacji o
użytkowaniu dla operatora: instrukcja obsługi,
bhp, znaki i napisy na maszynie.

Czy mogą występować zagrożenia podczas
czyszczenia, smarowania i konserwacji
maszyn i narzędzi?

Zachowanie szczególnej ostrożności podczas
czyszczenia, konserwacji i napraw
(wyłączenie zasilania).

Czy są prowadzone okresowe przeglądy
techniczne i przewidziane wymiany części w
maszynach bądź ich naprawy, wg instrukcji
obsługi lub dokumentacji techniczno-
ruchowej (DTR)?

Wykonywanie okresowych przeglądów
technicznych oraz napraw zgodnie z instrukcją
obsługi lub DTR.

Czy operatorzy stosują właściwe środki
ochrony indywidualnej oraz odpowiednie
ubranie i obuwie robocze?

Stosowanie środków ochrony indywidualnej
oznaczonych znakiem bezpieczeństwa
i posiadających ważny certyfikat
upoważniający do takiego oznaczania.
Stosowanie odpowiedniego ubrania i obuwia
roboczego.

Problem: Zagrożenia związane z występowaniem niskiej lub wysokiej temperatury na
stanowisku pracy

Pytania / obserwacje

Dzialania poprawiajace stan bhp

Czy przeprowadzono pomiary
mikroklimatu w środowisku
pracy?

Przeprowadzenie pomiarów mikroklimatu w środowisku
pracy.

Czy wystąpiły przekroczenia

Informowanie pracowników o wynikach pomiarów.

wartości dopuszczalnych
(NDN)?

Czy podjęto działania
eliminujące bądź ograniczające
niekorzystne warunki
mikroklimatu?

Ograniczanie prac na zewnątrz budynku. Podjęcie działań
redukujących lub ograniczających niekorzystne warunki
mikroklimatu. Stosowanie mechanicznej wentylacji
nawiewno-wywiewnej lub klimatyzacji.

Czy jest stosowana odzież
ochronna?

Wyposażenie pracowników w odpowiednią odzież
ochronną.

Problem: Zagrożenia urazami z powodowane narzędziami ręcznymi, takim jak:

•

młotki,

•

przecinaki,

•

pilniki,

•

pilniki,

•

wkrętaki (śrubokręty),

•

uchwyty, imadła,

•

wiertarki,

•

szlifierki (ręczne, stacjonarne),

•

i inne,

Pytania / obserwacje

Dzialania poprawiajace stan bhp

Czy narzędzia ręczne są właściwie
dobrane do wykonywanych zadań?

Stosowanie właściwie dobranych narzędzi ręcznych
zgodnie z ich przeznaczeniem. Prawidłowe
zamocowanie (osadzenie) narzędzia na rękojeści.
Prawidłowe wymiary (wielkość) używanego narzędzia
(długość, kąt ostrza, wymiar klucza dostosowany do
nakrętki).

Czy narzędzia ręczne są w stanie
pełnej sprawności, kompletne?

Utrzymywanie ręcznych narzędzi w pełnej sprawności i
kompletności oraz sprawdzenie przed użyciem.

Czy narzędzia ręczne w czasie
przerw w pracy są właściwie
zabezpieczone przed dostępem do
nich osób nie upoważnionych?

Składowanie narzędzi ręcznych w wyznaczonych
miejscach w sposób uniemożliwiający ich spadanie.

Czy narzędzia ręczne z własnym
napędem są kompletne i w stanie
pełnej sprawności?

Wyposażenie zakładu w ręczne narzędzia z własnym
napędem oznaczone znakiem bezpieczeństwa,
posiadające ważny certyfikat uprawniający do takiego
oznaczania i instrukcję obsługi lub DTR w języku
polskim.

Czy pracownicy stosują
odpowiednie środki ochrony
indywidualnej (dłoni,
przedramienia, tułowia i części
udowej kończyn dolnych)?

Stosowanie właściwie dobranych środków ochrony
indywidualnej oznaczonych znakiem bezpieczeństwa
i posiadających ważny certyfikat uprawniający do
takiego oznaczania.

Problem: Zagrożenia urazami z powodowane ostrymi narożami i krawędziami:

•

elementów konstrukcji maszyn używanych w procesie skrawaniem metali,

•

elementów urządzeń transportowych używanych przy przenoszeniu, podnoszeniu
przedmiotów obrabianych i części maszyn,

•

narzędzi ręcznych (tj.: młotki, przecinaki, pilniki, piłki ręczne, itp.),

•

pojemników (skrzynie) na wyroby lub półwyroby.

Pytania / obserwacje

Dzialania poprawiajace stan bhp

Czy istnieje możliwość kontaktu z
ostrymi elementami konstrukcyjnymi
maszyn (krawędzie, naroża) mogącymi
powodować urazy:

•

przecięciem,

•

przekłuciem,

•

starciem,

•

obtarciem?

Eliminowanie wystających źródeł zagrożeń poprzez
osłonięcie, zaokrąglenie ostrych krawędzi
konstrukcji maszyny, stępienie wystających
elementów maszyn. Stosowanie rękawic
chroniących przed urazami mechanicznymi, np.
skórzano-tkaninowych lub z dzianin powlekanych
gumą.

Czy części, które muszą wystawać i ze
względów technologicznych nie mogą
być osłonięte oraz strefy ich
aktywności są oznakowane barwami i
znakami bezpieczeństwa?

Zapewnienie właściwego oznakowania barwami
i znakami bezpieczeństwa.

Czy użytkowane narzędzia, a
przynajmniej ich ostrza (np.
przecinaków, dłut), są odpowiednio
przechowywane, gdy nie są używane?

Zapewnienie prawidłowego przechowywania na
półkach i przenoszenia narzędzi, np.: w futerałach,
oraz chronienia ich ostrzy, np.: pochwami.

Czy występują postrzępione,
chropowate elementy narzędzi, maszyn
i materiałów?

Zapewnienie gładkiego wykończenia i dobrego stanu
narzędzi (bez ścięć, zbić, rozklepów, tzw. grzybków
itp.), właściwego ich używania do określonych
czynności oraz wymiany lub naprawy zużytych
narzędzi, a także prawidłowego osadzenia narzędzi
ręcznych na trzonku i stosowania rękawic.

Problem:Zagrożenie urazami powodowanymi upadkami ludzi z wysokości podczas
wykonywania czynności związanych z procesem skrawania metali

•

do zagłębień wokół maszyn,

•

podczas przechodzenia z jednego do drugiego pomieszczenia, gdzie pomieszczenia
położone są na różnych kondygnacjach,

Pytania / obserwacje

Dzialania poprawiajace stan bhp

Czy wokół stanowisk jest
utrzymywany porządek?

Zachowanie porządku wokół stanowiska pracy, (uprzątanie
odpadów metalowych, porozrzucanych przedmiotów).

Czy istnieje możliwość upadku
osób z wysokości:

•

ze schodów,

•

z drabin, podestów i
ramp,

•

do kanałów lub
zagłębień wokół
maszyny?

Stosowanie schodów odpowiadających wymaganiom norm i
przepisów. Stosowanie drabin (metalowych lub
drewnianych) zgodnie z przeznaczeniem (oznaczonych
znakiem bezpieczeństwa, posiadających ważny certyfikat
uprawniający do takiego oznaczania). Zapewnienie
właściwego stanu technicznego drabin, schodów i
pomostów. Powierzchnia schodów (wejść do pomieszczeń
lub zejść do zagłębień wokół maszyn), pomostów, drabin
powinna zapewniać spełnienie wymagań bezpieczeństwa
i higieny pracy. Przestrzeganie zakazu wchodzenia na regały
i stoły warsztatowe.

Czy przy pracach
prowadzonych na wysokości
powyżej 1 m od podłoża
stosowane są właściwe środki
ochronne, np. podest z
balustradą?

Stosowanie podestu z balustradą (poręcz o wysokości co
najmniej 1,1 m, krawężnik o wysokości 0,15 m i poprzeczka
w środku) przy pracach prowadzonych na wysokości
powyżej 1 m od podłoża.

Problem: Zagrożenia porażeniem prądem elektrycznym przez:

•

instalację elektryczną (przewody) występującą w pomieszczeniach pracy,

•

maszyny i urządzenia zasilane energią elektryczną (stacjonarne i przenośne) używane
w procesie skrawaniem metali.

Pytania / obserwacje

Dzialania poprawiajace stan bhp

Czy są prowadzone okresowe
kontrole skuteczności ochrony
przeciwporażeniowej i stanu
izolacji przewodów? Czy przeglądy

Okresowe (jeden raz w roku) kontrole skuteczności
ochrony przeciwporażeniowej i stanu izolacji
przewodów. Wykonywanie przeglądów, napraw
i podłączeń tylko przez elektryka z uprawnieniami

i naprawy urządzeń i instalacji
elektrycznych wykonują osoby
uprawnione?

odpowiednimi do stosowanych urządzeń i napięcia
zasilania.

Czy są użytkowane urządzenia
elektryczne i instalacje:

•

niewłaściwie dobrane do
warunków pracy i instalacji
elektrycznej (m.in.
bezpieczniki, wyłączniki),

•

z uszkodzoną lub
naprawianą izolacją (tzw.
gołe przewody),

•

z prowizorycznie
podłączanymi odbiornikami,

•

z niesprawnymi gniazdami i
wtykami,

•

z otwartymi lub
niezabezpieczonymi przed
otwarciem przez osoby
niepowołane obudowami
wyposażenia elektrycznego,

•

z otwartymi pokrywami
elektrycznych skrzynek
zaciskowych?

Wykonywanie napraw i konserwacji urządzeń
elektrycznych po wyłączeniu zasilania. Używanie
zgodnie z przeznaczeniem osprzętu i przewodów
elektrycznych oznaczonych znakiem bezpieczeństwa
i posiadających aktualny certyfikat uprawniający do
oznaczania takim znakiem. Zapobieganie uszkodzeniom
mechanicznym przewodów elektrycznych
(podwieszanie, prowadzenie pod osłoną, np. korytka,
rury itp.). Podłączanie urządzeń energetycznych
i prowadzenie przewodów na stałe (unikanie
prowizorycznych podłączeń i instalacji). Zamknięcie
wyposażenia elektrycznego w obudowach o
wystarczającej wytrzymałości mechanicznej i stopniu
ochrony IP odpowiednim do warunków użytkowania.
Uniemożliwienie, środkami technicznymi
i organizacyjnymi, otwierania szaf pod napięciem
i skrzynek zaciskowych przez osoby nieupoważnione.
Stosowanie nadmiarowych wyłączników instalacyjnych
(w starych instalacjach bezpieczników topikowych)
i różnicowoprądowych, o parametrach zgodnych z
projektem instalacji. Wymienianie (a nie naprawianie)
spalonych bezpieczników topikowych. Nie używanie
urządzeń, gdy są zawilgocone, bądź gdy przewody
zasilające leżą w wodzie.

Czy na tablicach rozdzielczych,
skrzynkach zaciskowych maszyn i
obudowach sterowniczych są znaki
ostrzegawcze i informacyjne?

Opisywanie i oznakowanie instalacji elektrycznych
(kombinacja barw żółtej i zielonej zarezerwowana dla
przewodu ochronnego i połączeń wyrównawczych,
barwa niebieska - dla przewodu neutralnego).
Wyposażenie maszyn i urządzeń w wyraźnie oznaczony
i łatwo dostępny główny wyłącznik zasilania.

Czy instalacja i przyłączone do niej
maszyny objęte są systemem
połączeń wyrównawczych?

Stosowanie połączeń wyrównawczych między
instalacjami i elementami metalowymi wyposażenia
pomieszczeń pracy.

Czy występują strefy zagrożenia
wybuchem?

Oznaczenie stref zagrożonych wybuchem.

Czy instalacja eksploatowana w
strefach zagrożonych wybuchem
jest w wykonaniu
przeciwwybuchowym?

Zastosowanie instalacji i urządzeń tylko w wykonaniu
wymaganym w protokole klasyfikującym daną strefę
jako strefę zagrożenia wybuchem.

Problem: Zagrożenia związane z oparzeniami powodowanymi przez:

•

gorące powierzchnie, części maszyn i obrabiane przedmioty metalowe,

•

gorącą wodę, płyn chłodzący, oleje, itp.,

Pytania /

obserwacje

Dzialania poprawiajace stan bhp

Czy istnieje ryzyko
oparzeń:

•

gorącymi
powierzchniami
(rozgrzane
elementy silnika),

•

gorącymi cieczami
(np. płyny z
chłodnic) parą
wodną?

Stosowanie izolacji termicznej gorących powierzchni lub ich
wychłodzenie. Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa przy
otwieraniu korków spustowych oleju i chłodnic, zaworów
z gorącymi płynami oraz przy ich wypływie. Stosowanie rękawic
i odzieży chroniących przed oparzeniami .

Problem: Zagrożenie pożarem

Pytania / obserwacje

Dzialania poprawiajace stan bhp

Czy są stosowane
substancje łatwo palne (np.
benzyna, oleje,
rozpuszczalniki, lakiery)?

Właściwe składowanie i oznakowanie opakowań substancji łatwo
palnych.

Czy występują uszkodzone
urządzenia i instalacje
elektryczne?

Prowadzenie okresowej konserwacji urządzeń elektrycznych
przez elektryków z odpowiednimi uprawnieniami.

Czy są wytyczone i
oznakowane drogi
ewakuacyjne?

Zapewnienie wolnych dróg komunikacyjnych i ewakuacyjnych
oraz dostępu do bram i wejść z/do pomieszczeń pracy, ponadto
oznakowanie dróg ewakuacyjnych.

Czy istnieją możliwości
zaprószenia ognia?

Przestrzeganie zakazu palenia tytoniu w pomieszczeniach pracy.
Przestrzeganie zakazu używania otwartego ognia w
pomieszczeniach zagrożonych pożarem. Dobór sprzętu i środków
gaśniczych odpowiednich do używanych substancji.

Czy jest dostępny sprawny
sprzęt przeciwpożarowy?

Prowadzenie okresowych kontroli sprzętu przeciwpożarowego
i pomieszczeń. Zapewnienie łatwego dostępu do sprzętu
przeciwpożarowego. Wyposażenie obiektów w systemy
sygnalizacji pożaru: półautomatyczne (przyciski alarmowe),
automatyczne (czujniki np. dymowe, optyczne itp.) w
pomieszczeniach i telefon.

Czy są prowadzone
szkolenia pracowników
z zakresu ochrony
przeciwpożarowej ?

Szkolenie pracowników w zakresie ochrony przeciwpożarowej
i postępowania w razie pożaru.

Czy są oznakowane
pomieszczenia zagrożone
pożarem?

Oznakowanie pomieszczeń zagrożonych pożarem.

Problem:Zagrożenie urazami z powodowane spadającymi:

•

ciężkimi obrabianymi przedmiotami (wyroby/półwyroby),

•

narzędziami,

•

częściami maszyn,

•

uchwytami lub imadłami.

Pytania / obserwacje

Dzialania poprawiajace stan bhp

Czy wyznaczono i przygotowano
miejsca do składowania
wyrobów/półwyrobów?

Wyznaczenie i przygotowanie miejsc składowania
wyrobów/półwyrobów.

Czy są przekraczane dopuszczalne
obciążenia stropów, podłóg, regałów
oraz innych miejsc i urządzeń do
składowania wyrobów/półwyrobów?

Określenie dopuszczalnego obciążenia stropów,
posadzek, stojaków, regałów oraz innych miejsc
i urządzeń do składowania wyrobów/półwyrobów.
Zapewnienie informacji o wartościach obciążenia, np.:
przez wywieszanie czytelnych napisów. Zapewnienie,
aby masa wyrobów/półwyrobów nie przekraczała
dopuszczalnego obciążenia stojaków, regałów i innych
urządzeń do składowania, a także podłóg, stropów
i innych miejsc, na których są składowane.

Czy są spełnione wymagania
bezpieczeństwa dotyczące
składowania i użytkowania butli
z gazami technicznymi?

Zabezpieczenie butli z gazami technicznymi przed:
przewróceniem, promieniami słonecznymi, opadami
atmosferycznymi i dostępem osób nieupoważnionych.

Zabezpieczenie butli z gazami

Ustalenie zasad i sposobów układania oraz pobierania

technicznymi przed: przewróceniem,
promieniami słonecznymi, opadami
atmosferycznymi i dostępem osób
nieupoważnionych.?

wyrobów/półwyrobów, zapewniających przede
wszystkim:

•

zachowanie stateczności stosów: przez
ustalenie i przestrzeganie wysokości stosów
odpowiednio do rodzaju składowanych
wyrobów/półwyrobów i powiązania między
warstwami, zapewnienie, aby środek ciężkości
pozostawał w obrysie stosu, a odległości
między stosami zapewniały bezpieczeństwo
przy układaniu, pobieraniu i przemieszczaniu
wyrobów/półwyrobów.

Czy właściwie zamocowane są
uchwyty, imadła mocujące obrabiane
przedmioty.

Należy sprawdzić przed rozpoczęciem prac
skrawaniem i ewentualnie odpowiednio zamocować
uchwyty, imadła do maszyny..

Problem: Stres psychologiczny w pracy

Pytania / obserwacje

Dzialania poprawiajace stan bhp

Czy występują przyczyny
stresu w pracy: jazda
zmianowa (nocna),

•

praca w godzinach
nadliczbowych,

•

praca w nocy,

•

konflikty między
pracownikami,

•

narzucone tempo
pracy,

•

długa monotonna
pracy?

Przestrzeganie norm dziennych i tygodniowych dotyczących
czasu pracy. Rozważenie możliwości zatrudnienia dodatkowych
pracowników. Angażowanie pracowników w ustalanie sposobów
i terminów wykonania poszczególnych prac i ustalanie grafików
czasu wolnego. Doskonalenie metod instruktażu i szkoleń.
Ustalenie jasnych zasad wynagradzania, premiowania i kar
regulaminowych. Dbanie o poprawne stosunki międzyludzkie.
Ustalenie jasnego podziału obowiązków między pracowników.

Problem: Zagrożenia urazami z powodowane poślizgnięciem, potknięciem i upadkiem
na podłogę lub innym podłożu stanowiska pracy w skutek wycieku płynów
technologicznych lub nierówności podłoża przy:

•

obrabiarkach do metali (tj.: tokarek, frezarek, wiertarek, szlifierek, strugarek, gilotyn,
przecinarek, itp.),

•

centrach obróbczych.

Pytania / obserwacje

Dzialania poprawiajace stan bhp

Czy mogą wystąpić potknięcia,
poślizgnięcia i upadki na skutek:

•

nierównych i
uszkodzonych podłóg w
pomieszczeniach,

•

znajdującej się na podłodze
cieczy technologicznych
(olejów, płynów
chłodzących),

•

wystających progów
między pomieszczeniami,
w drzwiach wejściowych
i na drogach
komunikacyjnych,

•

dziur i pęknięć w
podłodze,

•

nieodpowiedniego obuwia
roboczego?

Wykonanie podłóg z materiałów nienasiąkliwych
i zapobiegających poślizgom. Zapewnienie równej
powierzchni podłogi. Zlikwidowanie progów między
pomieszczeniami, ograniczenie ich wysokości w
drzwiach wejściowych. Likwidowanie na bieżąco
nierówności i ubytków podłoża. Uzupełnianie na bieżąco
ubytków podłoża (wyrównywanie nawierzchni).
Stosowanie odpowiednio dobranego obuwia ochronnego
i roboczego.

Czy istnieje łatwe przejścia
miedzy stanowiskiem pracy a
drogami transportowymi w hali
produkcyjnej?

Zapewnienie wolnych, nie zastawionych przedmiotami
szerokość dróg komunikacyjnych o szerokości
umożliwiającej swobodne poruszanie się pracowników
i przenoszenie lub przewożenie materiałów, gotowych
wyrobów, itp.. Zapewnienie najkrótszej drogi transportu
obrabianych wyrobów/półwyrobów co wymaga
ustawienia obrabiarek w kolejności wykonywanych przez
nie operacji. Pozostawienie pomiędzy obrabiarkami
wolnych przestrzeni – gwarantujących prawidłową pracę
oraz pełne bezpieczeństwo obsługujących je osób.

Czy wokół stanowisk jest
utrzymywany porządek?

Zachowanie porządku wokół stanowiska pracy
(uprzątanie porozrzucanych części, przedmiotów).
Stosowanie schodów odpowiadających wymaganiom
norm i przepisów.

Problem: Zagrożenie wybuchem

Pytania / obserwacje

Dzialania poprawiajace stan bhp

Czy wszystkie eksploatowane
urządzenia, w których są zawarte
ciecze lub gazy pod ciśnieniem
różnym od atmosferycznego,
mają decyzję UDT, zezwalającą

Stosowanie urządzeń ciśnieniowych dopuszczonych
decyzją UDT do produkcji, obrotu i eksploatacji.
Przeprowadzanie przeglądów eksploatowanych urządzeń
ciśnieniowych podlegających dozorowi technicznemu.
Sprawdzenie wykonania zaleceń UDT.

na ich eksploatację?

Czy są dokonywane okresowo
przeglądy urządzeń
ciśnieniowych?

Systematyczne poddawanie instalacji ciśnieniowych
wymaganym przeglądom i konserwacjom.

Czy występują zagrożenia
wybuchem na skutek:

•

ulatniania się gazu z
niesprawnej instalacji
gazowej na propan-butan,

•

tworzenia się mieszanek
wybuchowych z
powietrzem (np. olejów,
pyłów,
rozpuszczalników)?

Zainstalowanie czujników gazu. Zapewnienie skutecznej
wentylacji pomieszczeń. Przywrócenie pełnej szczelności
instalacji.

Problem: Wymuszona pozycja ciała przy pracy

Pytania / obserwacje

Dzialania poprawiajace stan bhp

Czy często występują wymuszone
pozycje ciała przy pracy, jak np.:

•

długie stanie podczas
wykonywanych prac
związanych ze skrawaniem,

•

praca siedząca,

•

pochylanie i skręcenie tułowia,

•

kucanie, klękanie,

•

z rękoma uniesionymi powyżej
linii głowy,

•

wymuszona pozycja,
wynikająca z ograniczonej
przestrzeni (bardzo małe,
niskie pomieszczenia)?

Zapewnienie pracownikom możliwości zmiany
pozycji przy pracy. Zapewnienie łatwego dostępu do
wyposażenia na stanowisku pracy. Dostosowanie
struktury przestrzennej stanowiska pracy do wzrostu
pracownika i zasięgu jego kończyn. Stosowanie
przerw w pracy. Stosowanie rotacji pracowników.

Problem: Narażenie na szkodliwe substancje chemiczne (mgły olejowe i pyły szlifierskie)
w skutek wykonywania czynności związanych z procesem skrawaniem metali

Pytania / obserwacje

Dzialania poprawiajace stan bhp

Czy personel warsztatu jest
narażony na oddziaływanie
substancji chemicznych i pyłów
w stężeniach przekraczających
wartości najwyższych
dopuszczalnych stężeń (NDS)?

Dokonywanie okresowych pomiarów stężenia szkodliwych
substancji chemicznych w powietrzu na stanowiskach
pracy. Informowanie personelu o przekroczeniach wartości
NDS czynników chemicznych.

Czy są stosowane rozwiązania
techniczne i organizacyjne
ograniczające narażenie na
szkodliwe substancje chemiczne
i pyły?

Zastosowanie odpowiedniej wentylacji w pomieszczeniach
pracy. Zapewnienie odprowadzenia spalin z pomieszczeń
pracy. Ograniczanie w procesie pracy w pomieszczeniach
czynności wymagających uruchamiania silnika
spalinowego. Zainstalowanie mierników stężeń tlenku
węgla. Ograniczenie czasu pracy.

Czy są zapewnione środki
ochrony indywidualnej?

Stosowanie prawidłowo dobranych środków ochrony
indywidualnej.

Czy narzędzia ręczne z własnym
napędem są kompletne i w stanie
pełnej sprawności?

Wyposażenie zakładu w ręczne narzędzia z własnym
napędem oznaczone znakiem bezpieczeństwa, posiadające
ważny certyfikat uprawniający do takiego oznaczania
i instrukcję obsługi lub DTR w języku polskim.

Czy są przeprowadzane wstępne
i okresowe badania lekarskie?

Przeprowadzanie wstępnych i okresowych badań
lekarskich.

Special thanks to: www.ciop.pl