Polityka pieniężna

Niezależność banku centralnego na

przykładzie NBP

Prof. dr hab. Wiesława Przybylska-Kapuścińska

1

Plan wykładu



Powstanie koncepcji niezależności banku
centralnego (CBI)

 Weryfikacja koncepcji - mierniki CBI


Niezależność wg Traktatu z Maastricht



Niezależność NBP

2

Powstanie koncepcji CBI



Relacje rząd-bank centralny są skutkiem dawnych relacji

władca-bank komercyjny finansujący władcę w zamian za

przywilej emisji pieniądza



Problem ten zanikł w dobie laissez faire i pieniądza
kruszcowego



Powrócił w dobie keynesizmu, gdy politykę banku

centralnego podporządkowywano planom gospodarczym, a

ewentualny sprzeciw kończył się nacjonalizacją banku
centralnego

 Upadek systemu z Bretton Woods

dodatkowo podkreślił

problem niezależności banku centralnego

3

Powstanie koncepcji CBI –cd.

 F. E. Kydland i E. C. Prescott (1977) - problem

niespójności w czasie programów optymalnych

(time inconsistency problem)

wynikający z faktu, że polityka gospodarcza nie jest grą przeciwko naturze, lecz

przeciw racjonalnym podmiotom

 R. J. Barro (1983) –

wyższość reguł nad dyskrecjonalnymi

działaniami (rules vs. discretion), gdyż te prowadzą do
skrzywienia inflacyjnego (inflation bias)

Inflacja z jednej strony przysparza korzyści rzędom a z drugiej podwyższa koszty

obsługi długu, a zatem politykę trzeba oprzeć na regułach

4

Skrzywienie inflacyjne

Termin

używany w literaturze przedmiotu przeważnie w

znaczeniu

tendencji

jakiegoś podmiotu (rządu, banku

centralnego) do tolerowania inflacji z braku

właściwego

przeglądu sytuacji (np. gdy bank centralny jest obarczony
wieloma sprzecznymi celami

działania), a zwłaszcza do

przedkładania korzyści, jakie może mu przynieść inflacja nad
koszty z

nią związane (np. gdy rząd chce inflacyjnie

zmniejszyć ciężar obsługi długu publicznego). Powodem
skrzywienia inflacyjnego

rządu lub banku centralnego mogą

być zatem zarówno ich świadome preferencje, jak i

niewłaściwa ocena rzeczywistości.

5

Skrzywienie inflacyjne

Skrzywienie inflacyjne można rozwiązać przez

mianowanie na kierownicze stanowisko w banku

centralnym konserwatywnego bankowca, tzn.

preferującego cel stabilizacji poziomu cen

.

6

Niespójność w czasie powstaje, gdy najlepszy

plan stworzony w teraźniejszości z myślą

o przyszłości, staje się nieoptymalny wraz

z nadejściem okresu dla którego został

opracowany.

W modelach rząd i społeczeństwo zgodnie

z dylematem więźnia, poszukują sposobu

minimalizacji swej funkcji straty.

7

Niespójność w czasie

Inne źródła niespójności w czasie wywodzą się

z finansów publicznych. Są to:



pokusa rządu dokonania zmian inflacyjnych

przed i

po dostosowaniu się społeczeństwa

do nominalnych % biorąc pod uwagę

spodziewaną stopę inflacji,

 renta emisyjna jako motyw ekspansji

monetarnej.

8

Niespójność w czasie

Skrzywienie inflacyjne

i niespójność w czasie

Redukcja skrzywienia i niespójności w czasie polega

na stosowaniu stałych reguł w polityce pieniężnej.

Autorytetem, który gwarantuje realizację zasad ,jest

bank centralny. Przez ten fakt politycy akceptują

ograniczanie swej przyszłej swobody działania.

Alternatywą dla reguł może być budowanie reputacji

banku centralnego.

9

Powstanie koncepcji CBI –cd.

 R. J. Barro i D. Gordon (1983)

wykazali, że najlepszy

sposób rozwiązania problemu skrzywienia inflacyjnego

składa się z dwóch etapów



oparcia polityki pieniężnej na regułach



przekazania kompetencji w tym zakresie do apolitycznego banku
centralnego

 K. Rogoff (1985) - kompetencje w dziedzinie polityki

pieniężnej powinien otrzymać KONSERWATYWNY
bankier,

czyli taki, który w swej funkcji straty ma wyższą wagę przy inflacji niż

społeczeństwo.

10

Powstanie koncepcji CBI –cd.



S. Lohmann (1992) wprowadziła do modelu K. Rogoffa

możliwość usunięcia konserwatywnego bankiera z urzędu

wprowadzając w funkcji straty społeczeństwa dodatkową zmienną, będącą określonej i

skończonej wysokości kosztami, które pojawiają się, gdy takie zdarzenie ma miejsce.

 T. Persson i G. Tabellini (1993)

dopuścili określenie przez

rząd poziomu inflacji, jaki bank centralny ma zrealizować,

co umożliwia odwołanie bankiera, jeśli zrealizowana inflacja będzie się bardzo różniła od

założonego poziomu

 E. Walsh (1995) sugeruje budowanie optymalnych
kontraktów dla bankiera

lecz zaczyna się to mijać z ideą konserwatyzmu

11

Weryfikacja koncepcji –

mierniki CBI



Trudności w ilościowym ujęciu zmiennej jakościowej



Podziały mierników CBI



R. Bade i M. Parkina (1982) -

wskaźniki ekonomicznej i

politycznej niezależności banku centralnego



A. Cukierman, S. B. Webb i B. Neyapti (1992) - obok

wskaźników

niezależności prawnej wyróżnili oni wskaźniki niezależności
pozaprawnej



m

ierniki pozaprawnej niezależności dzielą się z kolei na wskaźniki

rotacji na stanowisku prezesa i

wskaźniki oparte na ankiecie



mierniki niezależności prawnej dzielą się na wskaźniki niezależności
celowej i instrumentalnej

12

Weryfikacja koncepcji –

mierniki CBI

Wskaźniki niezależności banku centralnego

Wskaźniki niezależności prawnej

banku centralnego

Wskaźniki niezależności

pozaprawnej (rzeczywistej)

banku centralnego niezależność

Wskaźniki

niezależności

politycznej banku

centralnego

Wskaźniki

niezależności

ekonomicznej

banku centralnego

Wskaźniki oparte

na ankiecie

Wskaźniki rotacji

na stanowisku

Prezesa

13

Weryfikacja koncepcji –

mierniki CBI

Badaj

ąc niezależność banku centralnego przez pryzmat

odpowiednich aktów prawnych R. Bade i M. Parkin (1988)
stawiali trzy pytania:



czy bank centralny ostatecznie decyduje o polityce pieni

ężnej,



czy reprezentant rz

ądu nie jest członkiem zarządu banku (z prawem

lub bez prawa

głosu),



czy obsada ponad

połowy miejsc w zarządzie jest dokonywana

niezależnie od rządu.

14

Weryfikacja koncepcji –

mierniki CBI

Tabela 1. Wskaźnik politycznej niezależności banku centralnego R. Bade’a i M. Parkina

Bank centralny

ostatecznie

decyduje o polityce

pieniężnej

Reprezentant

rządu nie jest

członkiem zarządu

banku (z prawem

lub bez prawa

głosu)

Obsada ponad

połowy miejsc w

zarządzie jest

dokonywana

niezależnie od

rządu

Indeks politycznej

niezależności banku

centralnego

-

-

-

1

-

•

-

2

•

•

-

3

•

•

•

4

Źródło: Opracowanie własne na podstawie W. S. Maliszewski,

Central Bank Independence

..., art. cit., s. 749-789

15

Niezależność banku centralnego według

kryterium źródeł informacji

wykorzystywanych do jej opisu

Niezależność banku centralnego

Niezależność prawna

(de iure)

Niezależność rzeczywista

(de facto)

16

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: A. Strzelec, Niezależność NBP w latach 1989-1993, Bank i Kredyt nr 7/1994, s. 4

Systematyka pojęcia

niezależności banku centralnego

Niezależność banku

centralnego

Zakres przedmiotowy

niezależności (ang. responsibility)

(w zakresie jakich decyzji bank

centralny jest niezależny)

Niezależność

polityczna banku

centralnego

(celowa)

Niezależność
ekonomiczna

banku centralnego

(instrumentalna)

Zakres podmiotowy

niezależności (ang. accountability) (od

kogo bank centralny jest niezależny przy

podejmowaniu i wprowadzaniu w życie

swych decyzji)

Zakres

podmiotowy

odpowiedzialności

ex ante

Zakres

podmiotowy

odpowiedzialności

ex post

17

Źródło: Opracowanie własne

Dyskusja nad niezależnością

banku centralnego

W dyskusji nad niezależnością banku centralnego przytacza się

wiele różnych opinii. Najważniejsze argumenty,

przemawiające za niezależnością banku centralnego (CBI) są

następujące:



ceteris paribus

prowadzi do niższej inflacji,



zwiększa wiarygodność polityki pieniężnej,



prowadzi do mniejszej zmienności poziomu inflacji,



sprzyja wzrostowi gospodarczemu.

18

Dyskusja nad niezależnością

banku centralnego

Najczęściej uzasadnienie tych argumentów wiąże się

z zagadnieniem niespójności czasowej. Dlatego też przyjmuje

się, że koncepcja CBI wywodzi się z badań nad niespójnością

czasową i skrzywieniem inflacyjnym, zapoczątkowanych

przez nową szkołę klasyczną. Z podejścia dynamicznej

niespójności wywodzi się wiele modeli, w których relacje

rząd–społeczeństwo są odnoszone do tzw. dylematu więźnia.

19

Dyskusja nad niezależnością

banku centralnego

Za metodę ograniczania niespójności czasowej polityki

gospodarczej uznano delegowanie części „władztwa”

(uprawnień i kompetencji rządu) na apolityczną instytucję

o odpowiedniej reputacji. Dlatego też CBI jest jednym z

dostępnych rozwiązań problemu skrzywienia inflacyjnego.

Odgrywa znaczącą rolę wtedy, gdy bank centralny ma nieco

odmienne preferencje/cele od rządu.

20

Weryfikacja koncepcji –

mierniki CBI

Tab ela 2. Porównanie

wartości wybranych indeksów niezależności banków centralnych w krajach EU-8

Kraj (rok wejścia w życie

ustawy o banku

centralnym)

Rodzaj wskaźnika niezależności banku centralnego

V. Grilliego, D.

Masciandara i G.

Tabelliniego

Ważony wskaźnik A.

Cukiermana

A. Freytaga*

ogólny

wewnętrzny

zewnętrzny

Czechy (1993)

13

0,73

0,74

0,84

0,73

Estonia (1992)

13

0,78

0,91

0,94

0,83

Litwa (1996)

15

0,78**

0,74

0,67

0,83

Łotwa (1992)

12

0,49

0,77

0,76

0,81

Polska (1997)

14

0,89

0,61

0,76

0,48

Słowacja (1993)

11

0,62

0,54

0,53

0,48

Słowenia (1991)

11

0,63

0,48

0,48

0,48

Węgry (1991)

10

0,67

0,71

0,65

0,89

* - A. Freytag

dzielił niezależność banku centralnego na wewnętrzną (aspekty niezwiązane z kursem walutowym) i zewnętrzną (aspekty

związane z kursem walutowym), przy czym w tym przypadku zmieniały się wagi służące do agregacji zmiennych.
** - A. Cukierman, G. P. Miller, B. Neyapti (2002) przyznali w swych wyliczeniach bankowi centralnemu Litwy 0,28,

gdyż oparli się przy

jego wyliczeniu na pierwszym akcie prawnym

regulującym jego niezależność.

21

Weryfikacja koncepcji –

mierniki CBI

 W wielu badaniach dowodzono,

że w krajach o wyższej

niezależności banku centralnego inflacja jest niższa (przykład
Bundesbanku)



Te badania nie

przekonują jednak wszystkich

 Nie

udało się do tej pory jednoznacznie potwierdzić, że kraje

o bardziej

niezależnych bankach centralnych rozwijają się

szybciej



Ale

jednocześnie nikt nie zaprzeczył takiej tezie

22

Argumenty

Za

Przeciw

niezależność
operacyjna

- ograniczenie problemu dynamicznej

niespójności i skrzywienia inflacyjnego,

-

zwiększenie skuteczności antyinflacyjnej
polityki banku centralnego,

- zmniejszenie nacisków polityków na

rozluźnienie polityki pieniężnej,

-

zwiększenie wiarygodności polityki,

-

ograniczenie zmienności poziomu inflacji,

-

ograniczenie wymienności inflacja–
wzrost

gospodarczy w długim okresie,

-

ograniczenie elastyczności polityki

pieniężnej w reakcji na szoki,

- nadmierne fluktuacje poziomu

zatrudnienia i produkcji,

niezależność
personalna

- ograniczenie problemu dynamicznej

niespójności i skrzywienia inflacyjnego,

- zmniejszenie nacisków polityków na

rozluźnienie polityki pieniężnej,

-

ograniczenie zmienności poziomu inflacji,

-

nadmierna niezależność banku
centralnego, nieoptymalna z punktu

widzenia społeczeństwa,

- deficyt demokracji,

niezależność
instytucjonalna

-

umożliwienie bankowi centralnemu
skupienie

się na jednym celu,

- ograniczenie koordynacji,
- deficyt demokracji,

niezależność
finansowa

-

dyscyplinujący wpływ na władze fiskalne

-

zwiększenie wiarygodności polityki.

- ograniczenie koordynacji,
-

ograniczenie elastyczności polityki

pieniężnej w reakcji na szoki,

niezależność
celu

–

- deficyt demokracji,
- ograniczenie koordynacji.

23

Najważniejsze argumenty za i przeciw niezależności banku centralnego

Źródło: opracowanie własne.

Właściwości

A

GMT

ES

LVAW

Zakres rangi

1-4

3-16

1-5

0-1

Elementy

wskaźnika

niezależności
prawnej

• czy BC ostatecznie

decyduje
o polityce

pieniężnej

• czy przedstawiciel

rządu

zasiada w radzie

zarządzającej BC

• czy ponad polowa rady

jest mianowana przez

rząd

• czy BC ma

obowiązek

nabywania

rządowych

papierów

wartościowych

• procedury mianowania

członków rady

zarządzającej

•

długość kadencji

członków rady

zarządzającej

• istnienie zapisu w

statucie

dotyczącego

celu

stabilności

poziomu cen

• zakres swobody banku

centralnego w

kształtowaniu polityki

pieniężnej

• umiejscowienie

ostatecznej

odpowiedzialności za

politykę pieniężną

•

obecność/brak

obecności
przedstawiciela

rządu na spotkaniach

rady zarządzającej

•

procent członków
rady wybieranych

przez rząd

• dodatkowe punkty za

zapis w prawie, że
bank centralny

stanowi najwyższą

władzę monetarną

• procedury

mianowania,

odwołania oraz

długość kadencji
prezesa BC

• umiejscowienie

najwyższej władzy
monetarnej i
procedury

rozwiązywania
konfliktów

między

rządem i BC

•

znaczenie stabilności
poziomu cen na tle
innych celów

•

surowość i

uniwersalność

ograniczeń

zaciągania kredytów

przez rząd w BC

b

Struktura

niezależności

personalna 50%

finansowa 25%

polityczna 25%

personalna 37,5%

finansowa 31,25%

polityczna

c

31,25%

personalna 50%

finansowa 0%

polityczna 50%

personalna 20%

finansowa 50%

polityczna

d

30%

24

Najpopularniejsze wskaźniki niezależności prawnej

a

Ostatni element dotyczy niezależności ekonomicznej, a pozostałe niezależności politycznej, zaś całość składa się na niezależność prawną.

B

Wskaźnik wykorzystywany przez A. Cukiermana oraz przez A. Cukiermana, S. Webba i B. Neyapti’ego składa się aż z 16 ważonych elementów podlegających

ocenie, które uporządkowano w 4 wymienione w tabeli grupy. Ocena polega na wyborze jednego z kilku wariantów odpowiedzi na każde pytanie.

c

Gdzie 18,75% przypada na niezależność instrumentów, a 12,5% na niezależność celu.

D

Gdzie 15% przypada na niezależność instrumentów i 15% na niezależność celu.

Źródło: Współczesna polityka pieniężna, red. W. Przybylska-Kapuścińska, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2008, s. 212.

Mierniki niezależności V. Grillego, D.

Mascindro i G. Tabelliniego (GMT)

Wyznacznik

A. Niezależność polityczna
1. Prezes nie jest powoływany przez rząd
2. Prezes powoływany na więcej niż pięć lat
3. Całość zarządu nie jest powoływana przez rząd
4. Brak udziału przedstawiciela rządu z głosem stanowiącym
5. Zatwierdzanie kształtu polityki pieniężnej przez rząd nie ma miejsca
6. Wymogi ustawowe mówiące, że bank centralny realizuje stabilizację monetarną pośród celów swojego działania
7. Prawne przesłanki wzmacniające pozycję banku centralnego w przypadku konfliktu z rządem
B. Niezależność ekonomiczna

1)

Bezpośrednie kredytowanie rządu: nie jest automatyczne

2) Bezpośrednie kredytowanie rządu: według stóp procentowych
3) Bezpośrednie kredytowanie rządu: tymczasowe
4) Bezpośrednie kredytowanie rządu: w ograniczonej ilości
5) Bank centralny nie partycypuje w pierwotnym rynku długu publicznego

6) Stopa dyskontowa jest ustalana przez bank centralny

7) Nadzór bakowy nie jest powierzony bankowi centralnemu (2 pkt.) lub powierzony nie jest tylko jemu (1 pkt.)

25

Wskaźnik niezależności Narodowego Banku

Polskiego w latach 1997-1999 na podstawie

miary Grilliego, Masciandra i Tabelliniego

Pytania

1997

1998

1999

Niezależność polityczna

1) Prezes nie jest powoływany przez rząd

*

*

*

2) Prezes powoływany na więcej niż pięć lat

*

*

*

3) Całość rządu nie jest powoływana przez rząd

*

*

*

4) Zarząd powoływany na więcej niż pięć lat

-

*

*

5) Brak udziału przedstawiciela rządu z głosem stanowiącym

*

*

*

6) Zatwierdzenie kształtu polityki pieniężnej przez rząd nie ma miejsca

*

*

*

7) Wymogi ustawowe

, ze bank centralny realizuje stabilizację monetarną

pośród celów swego działania

-

*

*

8)

Prawne przesłanki wzmacniające pozycję banku centralnego w

przypadku konfliktów z rządem

-

*

*

Wskaźnik niezależności politycznej

5

8

8

26

Wskaźnik niezależności Narodowego Banku

Polskiego w latach 1997-1999 na podstawie

miary Grilliego, Masciandra i Tabelliniego

(cd.)

Pytania

1997

1998

1999

Niezależność ekonomiczna

1)

Bezpośrednie kredytowanie rządu: nie jest automatyczne

*

*

*

2) Bezpośrednie kredytowanie rządu: według stóp procentowych

*

*

*

3) Bezpośrednie kredytowanie rządu: tymczasowe

*

*

*

4) Bezpośrednie kredytowanie rządu: w ograniczonej ilości

-

*

*

5) Bank centralny nie partycypuje w pierwotnym rynku długu publicznego

*

*

*

6) Stopa dyskontowa jest ustalana przez bank centralny

*

*

*

7) Nadzór bakowy nie jest powierzony bankowi centralnemu (**) lub

powierzony nie jest tylko jemu (*)

-

*

*

Wskaźnik niezależności ekonomicznej:

5

6

7

Łączny wskaźnik niezależności politycznej i ekonomicznej:

10

14

15

27

Wagi przypisane zmiennym niezależności

w mierniku ważonym Cukiermana

Zmienna

Waga

Prezes

0,20

Formułowanie polityki

0,15

Cele banku centralnego

0,15

Ograniczenia

niezabezpieczonego kredytowania rządu

0,15

Kredyty sekurytyzowane

0,10

Warunki kredytów

0,10

Podmioty mogące zaciągać kredyty w banku centralnym

0,05

Ograniczenia kredytowania (różne)

0,10

28

Źródło: J. Pietrucha, Ramy instytucjonalne …, s. 87.

Niezależność wg Traktatu z

Maastricht

 Zgodnie z artyku

łem 107 Traktatu z Maastricht:

podczas wykonywania uprawnień oraz zadań i obowiązków nałożonych przez

niniejszy Traktat i Statut ESBC ani EBC, ani narodowy bank centralny, ani

żaden członek ich organów decyzyjnych nie starają się o instrukcje ani nie

przyjmują instrukcji od instytucji czy organów Wspólnoty, rządów państw

członkowskich czy od jakiegokolwiek innego organu. Instytucje i organy

Wspólnoty i rządy państw członkowskich zobowiązują się respektować tę

zasadę i starać się nie wywierać wpływu na członków organów decyzyjnych

EBC lub narodowych banków centralnych w wykonywaniu ich obowiązków.



Niezależność banku centralnego nakazano w traktacie z Maastricht:



stała się jedynym jakościowym kryterium konwergencji



jedynym kryterium konwergencji, które musi być spełnione już w
momencie przyjmowania do UE, a nie dopiero do Eurosystemu

29

Niezależność wg Traktatu z

Maastricht

 W dokumencie Progress towards convergence w 1995 roku

EIW uszczegółowił, że każdy bank centralny UGW

powinien dysponować:



niezależnością instytucjonalną



niezależnością funkcjonalną



niezależnością personalną



niezależnością finansową

30

Niezależność instytucjonalna



Zgodnie z tym kryterium za niezgodne z Traktatem uznaje się

następujące prawa stron trzecich:



prawo dawania instrukcji



prawo do zatwierdzania, zawieszania, anulowania czy odraczania
decyzji



prawo do cenzurowania decyzji na gruncie prawnym



prawo do udziału w ciałach decyzyjnych NBC z prawem głosu



prawo do konsultowania ex ante decyzji NBC.

Dialog pomiędzy NBC a

władzami politycznymi, nawet jeśli bazuje na statutowym zobowiązaniu do

dostarczania informacji i wymiany poglądów, nie jest niezgodny z Traktatem i

Statutem, jeśli:



n

ie skutkuje wpływem na niezależność członków ciał decyzyjnych NBC,



kompetencje w EBC, odpowiedzialność na poziomie Wspólnoty, jak również specjalny status Prezesa jako członka ciała

decyzyjnego (Rady Generalnej EBC) są respektowane,



spełniony jest wymóg poufności wynikający ze Statutu.

31

Niezależność personalna



Według raportu Progress Towards Convergence 1996

statuty NBC powinny uwzględniać następujące właściwości

niezależności personalnej:



minimalna długość kadencji Prezesa NBC wynosi 5 lat



Prezes nie może zostać zdymisjonowany z przyczyn innych, niż
podane w artykule 14.2 Statutu



stabilność zatrudnienia członków ciał decyzyjnych NBC, innych

niż Prezesi, którzy są zaangażowani w realizację zadań

związanych z uczestnictwem w ESBC



zapewnienie, że nie powstaną żadne konflikty interesów

32

Niezależność funkcjonalna

Działanie NBC na trzecim etapie UGW jest zdeterminowane przez

zapisy artykułu 105 Traktatu i 2 Statutu ESBC, zgodnie z którymi

priorytetowym celem NBC jest utrzymywanie stabilności

cen

,

a zatem statuty NBC powinny jednoznacznie to odzwierciedlać.

Zgodnie z a

rtykułem 14.4 Statutu NBC mogą wykonywać funkcje

odmienne od określonych niniejszym Statutem, chyba że Rada

Zarządzająca, działając większością dwóch trzecich oddanych

głosów, orzeknie, że są one sprzeczne z celami i zadaniami

ESBC powinno się zatem również traktować jako element

niezależności funkcjonalnej chroniący integralność ESBC .

33

Niezależność finansowa

NBC powinny mieć zapewnione środki do prawidłowego

realizowania swych funkcji w ramach ESBC

 Prezentacja ex post

sprawozdań finansowych NBC może być postrzegana jako

odpowiednik odpowiedzialności NBC wobec ich właścicieli, jednakże statut NBC

musi zapewniać, że taki obowiązek nie będzie naruszał niezależności NBC.
 Jakikolwiek

wpływ ex ante na kwestie finansowe NBC należy postrzegać jako

naruszenie jego niezależności.


W krajach, w których strony trzecie, w szczególności rząd i parlament, mają

możliwość, bezpośrednio lub pośrednio, wpływać na ustalenia dotyczące budżetu

NBC albo podziału zysków, ich statut powinien zawierać klauzulę bezpieczeństwa,

że nie będzie to przeszkadzało w wykonywaniu jego zadań w ramach ESBC.

34

Niezależność instytucjonalna

NBP

Art. 227 Konstytucji

C

entralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski, któremu

przysługuje wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i

realizowania polityki pieniężnej

Rozdział 3

NBP a władze państwowe

Art. 21.

W wykonaniu swoich zadań NBP

współdziała z właściwymi

organami państwa w kształtowaniu i realizacji polityki gospodarczej

państwa, dążąc przy tym do zapewnienia należytej realizacji założeń

polityki pieniężnej (uchwalanych przez RPP)

35

Niezależność personalna NBP

Art. 9.2. Kadencja Prezesa NBP wynosi 6 lat.
4. Kadencja Prezesa NBP wygasa:
1) po upływie okresu sześcioletniego;

2) w razie śmierci;

3) w razie złożenia rezygnacji;

4) w razie odwołania.

5. Odwołanie Prezesa NBP może nastąpić, gdy:

1) nie wypełnia on swych obowiązków na skutek długotrwałej choroby;

2) został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popełnione

przestępstwo;

3) Trybunał Stanu orzekł wobec niego zakaz zajmowania kierowniczych

stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną

odpowiedzialnością w organach państwowych.

36

Niezależność funkcjonalna

NBP

Art. 227 Konstytucji

Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego

pieniądza.

Art. 3. 1.

Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie

stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki

gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.
Art. 9.3.

Prezes NBP obejmuje obowiązki po złożeniu wobec Sejmu

przysięgi następującej treści: "Obejmując obowiązki Prezesa

Narodowego Banku Polskiego przysięgam uroczyście, że

postanowień Konstytucji i innych ustaw będę ściśle przestrzegać

oraz że we wszystkich swoich działaniach dążyć będę do rozwoju

gospodarczego Ojczyzny i pomyślności
obywateli".

37

Niezależność finansowa NBP

Art. 64.

NBP prowadzi gospodarkę finansową na podstawie

rocznego planu
Finansowego (wykorzystując fundusz statutowy (1,5 mld PLN) i
rezerwowy (max 1,5 mld PLN) –

patrz artykuły 60-62).

Art. 17.4.

Do zakresu działania Zarządu NBP należy w

szczególności:

6) uchwalanie planu działalności i planu finansowego NBP;

8) określanie zasad gospodarowania funduszami NBP;

12) sporządzanie rocznego sprawozdania finansowego NBP;
Art.12.2.

Kierując się założeniami polityki pieniężnej Rada w

szczególności:

4) zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności
NBP;
5) przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP;

38

Wskaźnik niezależności NBP

Wykres 1. Zmiany poziomu niezależności NBP w latach 1989 -

2001

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

Lata

N

ieza

leżn

oś

ć

N

B

P

39