Błąd w prawie karnym
Błąd (poznawczy) – niezgodność rzeczywistości z jej odbiciem w psychice sprawcy. Dzieli się:
⇨
ze względu na kierunek owej niezgodności:
nieświadomość – rozbieżność polega na istnieniu elementu rzeczywistości, który nie ma odbicia w psychice
sprawcy – coś jest a sprawca o tym nie wie
urojenie – rozbieżność polegająca na istnieniu w psychice sprawcy elementu nie istniejącego w
rzeczywistości – czegoś nie ma, a sprawca myśli, że jest xD
⇨
ze względy na przedmiot błędu:
co do znamienia czynu –
Art. 28. § 1. „Nie popełnia
umyślnie
czynu zabronionego
, kto pozostaje w błędzie co do
okoliczności stanowiącej jego znamię”
✔
błąd może również dotyczyć przesłanki zaostrzającej lub łagocącej odpowiedzialność.
✔
Art. 28 §2. Odpowiada na podstawie przepisu przewidującego łagodniejszą odpowiedzialność sprawca, który
dopuszcza się czynu w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu, że zachodzi okoliczność stanowiąca znamię czynu
zabronionego, od której taka łagodniejsza odpowiedzialność zależy –
Jeśli urojenie przesłanki uprzywilejowania
jest usprawiedliwione, stosuje się odpowiedzialność za typ uprzywilejowany
co do bezprawności czynu –
Art. 30. „Nie popełnia przestępstwa, kto dopuszcza się
czynu zabronionego
w
usprawiedliwionej nieświadomości
jego
bezprawności
; (...)”
✔
jest często konsekwencją błędu co do znamienia – w takiej sytuacji stosuje się przepisy dot. tego rodzaju
błędu
✔
„(...) jeżeli błąd sprawcy jest nieusprawiedliwiony, sąd może zastosować
nadzwyczajne złagodzenie kary
.”
co do kontratypu –
Art. 29
„
Nie popełnia przestępstwa, kto dopuszcza się czynu zabronionego w usprawiedliwionym błędnym
przekonaniu, że zachodzi okoliczność wyłączająca bezprawność albo winę; jeżeli błąd sprawcy jest nieusprawiedliwiony, sąd może
zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
”
⇨
ze względu na wpływ na odpowiedzialność karną – może być istotny lub nieistotny.
Przykłady:
X
nieświadomość
urojenie
co do znamienia
czynu
używał prawdziwej broni, a sądził, że to
straszak , więc sądził, że nie wypełnia
znamienia ;p
ERGO:
Z art. 28 §1 popełnia przestępstwo
nieumyślnie.
używał straszaka, a myślał, że to prawdziwa
broń, więc sądził, że wypełnia znamię
ERGO:
Nie popełnił przestępstwa, ale usiłował
nieudolnie z art.13 §2
co do znamienia
typu
kwalifikowanego /
uprzywilejowanego
czynu
Chciał zabić jedną osobę, a 2 inne jakoś tak mu
weszły pod lufę xD
ERGO:
Wyłącza umyślność typu kwalifikowanego.
Podobnie jest z typem uprzywilejowanym, z
tym że tu błąd działa na niekorzyść sprawcy.
Chciał zabić trzy osoby, ale dwie mu uciekły ;p
ERGO:
Nie popełnił czynu z art. 148 §3 (usiłowanie
nieudolne), ale odpowiada z art. 148 §1)
ALE: jeśli uroił sobie przesłankę
uprzywilejowania a błąd był uzasadniony, z
art. 28 §2 odpowiada za typ uprzywilejowany.
co do bezprawności
Komuś wydaje się, że istnieją okoliczności
wyłączające bezprawność, a de facto takich nie
ma – ERGO:
Tylko wyjątkowo może nie odpowiadać.
2
Czyn nie był bezprawny, choć „sprawca”
sądzi, że jest. Oczywiście nie popełnia on
przestępstwa ;p
co do kontratypu
Ktoś powołuje się na kontratyp stanu wyższej
konieczności, mimo iż nie wiedział,
popełniając przestępstwo o jego istnieniu
ERGO:
Czyn nie jest kontratypizowany, ponieważ
sprawca nie działa „
w celu uchylenia
zagrożenia”
Ale jeśli intencja nie jest wymagana, to nie ma
to znaczenia.
Ktoś sądził, że jest atakowany, chociaż miał do
czynienia tylko z żartownisiem xD
ERGO:
Nie odpowiada, jeśli tylko jego błąd był
usprawiedliwiony.
1
Umyślność popełnienia przestępstwa to zamiar wypełnienia wszystkich znamion czynu
2
Przepis ten (i.e. art. 30 KK) jest sui generis wyjątkiem od zasady Ignorantia iuris nocet – i tak też jest traktowany przez sądy.
3
W tej sytuacji nie popełnia czynu zabronionego – jest to usiłowanie nieudolne ;p
4
Interpretacja taka nasuwa często wątpliwości natury sprawiedliwościowej. Stąd wielu twierdzi, że należy tu mimo wszystko stosować typ
uprzywilejowany (m. in. prof. Cieślak, co może być znaczące na egzaminie – szydu – szydu xD)