SEMESTR 2 – NAUKA O INFORMACJI

dr M. Góralska

Informacja

Znaczenie:

1. Znaczenie potoczne: wiadomość będąca odbiciem rzeczywistości lub też ją zastępująca

2. W ujęciu cybernetycznym: każdy czynnik zmniejszający stopień niewiedzy o badanym

zjawisku, umożliwiający człowiekowi, innemu organizmowi żywemu lub urządzeniu lepsze

poznanie otoczenia i przeprowadzenie w sprawniejszy sposób celowego działania.

3. Wszelka treść zaczerpnięta z otaczającej rzeczywistości, zmieniająca stan danego obiektu

Obieg informacji (system przekazu informacji)

- źródło – zawiera pewną ilość informacji

- nadawca – wydobywa informację ze źródła

- odbiorca – osoba, której nadawca przekazuje informację

- fizyczna forma informacji – sygnał

- kanał komunikowania – drogą jaką sygnał przebywa od nadawcy do odbiorcy

- przekazywanie informacji – np. rozmowa

- utrwalenie informacji – wymaga posiadania nośnika. Możliwość przeniesienia informacji w

czasie i przestrzeni

- przetworzenie informacji – wszystkie informacje prowadzone w procesie obiegu informacji

Informacja a wiedza

- dane to reprezentacja pojedynczych cech jakiegoś obiektu lub faktów składających się na

jakieś wydarzenie

- informacja to dane, które zostały poddane kategoryzacji, klasyfikacji lub innemu

uporządkowaniu

- wiedza wykracza poza informację, ponieważ posiada zdolność do rozwiązywania

problemów oraz stanowi przesłanki podejmowanych działań i rozumowań

Wiedza to ogół treści utrwalonych w umyśle ludzkim w wyniku kumulowania doświadczenia

oraz uczenia się. Składa się na każdy typ myślenia, od wyobrażeń potocznych po twierdzenia

naukowe. Może być:

- prawdziwa lub fałszywa,

- racjonalna (weryfikowalna) lub irracjonalna (nieweryfikowalna)

Informacja uznana została współcześnie za jeden z zasadniczych zasobow, stanowiących

podstawę społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. W stosunku do innych zasobów wyróżnia

się tym, że:

- jest niewyczerpywalna

- jest ściśle związana z człowiekiem

- jej intensywniejsze wykorzystywanie powoduje rozwój jej zasobów poprzez kumulację

Działalność informacyjna

Działalnością informacyjną nazywamy organizowanie i doskonalenie przepływu informacji,

jednak tylko wtedy, gdy nie dzieje się to jednorazowo, lecz jest czynnością wielokrotną i

powtarzalną.

Działalność placówek informacyjnych

Działalność usługowa, odtwórcza, która polega na dostarczaniu informacji (np. typu

bibliograficznego) w celu udzielenia odpowiedzi na pytanie użytkownika.

Działalność twórcza to przetworzenie informacji pierwotnej w pochodną, czyli wykonywanie

opracowań dokumentacyjnych lub abstraktowych.

Obsługa informacyjna

a) formy udzielania informacji

- informacja indywidualna (adresowa) – skierowana do indywidualnego odbiorcy, najczęściej

w odpowiedzi na jego zapytanie

- informacja zbiorowa (powszechna) – do wszystkich użytkowników systemu interesujących

się daną dziedziną lub zagadnieniem

- bez osobistego udziału pracownika informacji – realizowana zazwyczaj w formie

wydawnictw informacyjnych (bibliografia, biuletyny informacyjne itd.)

b) ze względu na treść informacji udzielonej użytkownikowi

- informacja dokumentacyjna – pośrednia, wskazująca potencjalne źródła informacji, czyli

dokumenty, w których użytkownik może znaleźć interesujące go dane

- informacja faktograficzna (rzeczowa) – bezpośrednia, jest faktyczną końcową informacją

poszukiwaną przez użytkownika, opracowaną na podstawie różnych źródeł, przedstawioną

często w postaci skondensowanej, np. dane liczbowe, tabele, wykresy, schematy.

c) ze względu na kryterium czasowe

- informacja retrospektywna (jednorazowa) – bieżące zapytanie

- informacja bieżąca (ciągła) – informacja grupowa

Pracownicy służb informacyjnych

Ogólny model podstawowych kompetencji pracownika służb informacyjnych:

1. Kwalifikacje związane z zapewnieniem dostępu do zasobów informacyjnych

- umiejętność odnalezienia właściwych dokumentów, zapewnienie możliwości dotarcia do

nich, minimalizacja barier dostępu do dokumentów informacyjnych

- umiejętność dostosowywania usług do potrzeb użytkowników

- odpowiedni sposób prezentacji zasobów informacyjnych, przygotowanie narzędzi

(prezentacji, zestawień bibliograficznych)

2. Kwalifikacje z wiedzą fachową pracownika informacyjnego

- umiejętność klasyfikacji i opracowania rzeczowego

- wiedza dotycząca narzędzi wyszukiwania informacji, katalogów online, serwisów

informacyjnych, witryn internetowych itd.

- znajomość sposobów wyszukiwania i zachowań użytkowników, prawa autorskiego itd.

3. Kwalifikacje z projektowaniem i planowaniem usług informacyjnych oraz ich promocja

- umiejętność opracowania planu marketingowego, strategii promocji nowych usług oraz

oceny efektywności zastosowanych rozwiązań

- umiejętność odpowiedniego wykorzystywania mediów (elektronicznych i tradycyjnych)

w prezentacji i promowaniu usług informacyjnych

4. Zadania związane ze współpracą

- współpraca na poziomie różnych instytucji i z użytkownikami

- konieczność współpracy wynika z szybkiego rozwoju zasobów informacyjnych,

technologii

5. Kompetencje związane z mierzeniem oraz oceną zasobów i usług informacyjnych

- oszacowanie potrzeb użytkowników, stały ich monitoring oraz odpowiednia

modyfikacja praktyki informacyjnej

- dbałość o wysoką jakość zasobów

Pracownicy służb informacyjnych powinni posiadać predyspozycje:

- umiejętność analizy i krytycznego myślenia

- biegłość w zakresie syntezy różnych zasobów informacyjnych

- umiejętność wykorzystania materiałów drukowanych i elektronicznych

- wiedza nt. sposobu wykorzystywania informacji przez użytkownika

Od pracowników służb informacyjnych wymaga się:

- śledzenia przemian otoczenia społecznego i technologicznego w zakresie zw. z rozwojem

usług informacyjnych

- dzielenia się wiedzą z kolegami (szkolenia, prezentacje)

- wymiana doświadczeń (konferencje)

Infobroker – specjalista pośredniczący w udzielaniu wszelkiego rodzaju informacji. Zajmuje

się selekcją, opracowaniem oraz przekazywaniem informacji potrzebnym klientom. Za opłatą:

wyszukuje i udostępnia informację. Poza samym dostarczeniem zajmuje się także weryfikacją

wszystkich danych.

Zawodowy infobroker posiada:

- dostęp do źródeł informacji (zamknięte archiwa – gazet, raportów, dokumentów

branżowych, specjalistycznych baz danych; zbiory biblioteczne; kontakty ze specjalistami –

np. w środowisku medycznym)

- umiejętności redaktorskie (sporządzanie notatek, np. z przeglądu mediów, raportów,

komputerowa edycja tekstów itd.)

Wymagane umiejętności:

- znajomość źródeł informacji

- wszechstronne wyszukiwanie informacji

- opracowanie strategii wyszukiwawczej

- ocena wiarygodności źródeł

- zestawienie i analiza różnego typu danych

- tworzenie raportów, streszczeń i prezentacji multimedialnych

- rozumienie potrzeb klientów

- znajomość języków obcych

Etapy pracy infobrokera:

- opracowanie strategii wyszukiwania

- ocena trafności doboru źródeł informacji

- wykorzystanie informacji

- przetworzenie i analiza danych

- akredytacja informacji

- interpretacja informacji, przedstawienie jej klientowi w formie wcześniej z nim ustalonej

Odbiorcy usług infobrokerskich:

- biznes i przemysł, firmy marketingowe, literaci i dziennikarze, kadry kierownicze,

kancelarie prawne itd.

Jakich informacji udzielają infobrokerzy:

- informacje ogólne (faktograficzne, biograficzne, słownikowe, na temat kultury,

obyczajowości, tradycji, sytuacji ekonomicznej)

- informacje specjalistyczno-profesjonalne (zdobyte w sposób legalny z rejestrów publicznych

i publicznie dostępne, na temat firm, instytucji itd.)

- inne (o giełdach towarowych, branż, produktów itd.)

INFOBROKERZY

BIBLIOTEKARZE

Informacja odpłatna

Informacja nieodpłatna

Nie dzielą się swoją wiedzą na temat

wyszukiwania z klientem

W ich intencji leży szkolenie użytkowników

Źródła głównie elektroniczne i odpłatne

Źródła informacji są zróżnicowane –

odpłatne,

nieodpłatne,

drukowane,

elektroniczne

Klienci

oczekują

przede

wszystkim

informacji o charakterze biznesowym i

gospodarczym

Użytkownik

poszukuje

informacji

o

charakterze

bibliograficznym

i

pełnotekstowym

Duża

odpowiedzialność

za

udzieloną

informację

Brak

prawnej

odpowiedzialności

za

udzieloną informację

Rozwój systemów informacyjnych

Współczesne środki techniczne:

- środki techniczne, które umożliwiają realizację współczesnych procesów informacyjnych

stanowi pochodną rozwoju technologii informatycznej i obejmują ogół narzędzi

umożliwiających funkcjonowanie wszelkiego typu systemów informacyjnych, tj.

- zautomatyzowane biblioteki, archiwa

- systemy informacyjno-wyszukiwawcze (bazy i banki danych, katalogi)

- środki techniczne w działalności bibliotecznej i informacyjnej określają oraz determinują

rodzaj i skuteczność działań podejmowanych w zakresie organizacji zasobów informacyjnych

- środki techniczne (lub instrumenty informacyjne)

- instrumenty do nadawania komunikatu – nadajniki

- do odbierania – odbiorniki

- do przekazywania – przekaźniki

- do przechowywania – zwane pamięcią

- do transportowania

Zespół tych środków technicznych wykorzystywany jest do obsługi zautomatyzowanych

procesów informacyjnych, realizowanych za pomocą urządzeń technicznych w celu

organizacji i użytkowania zbiorów informacyjnych.

Procesy informacyjne i SIW

Procesy informacyjne obejmują poszczególne etapy organizacji zasobów informacyjnych i

zarządzanie nimi, a więc gromadzenie, przetwarzanie, aktualizację, wyszukiwanie i

udostępnianie oraz rozpowszechnianie informacji, a realizowane są w dużej części za

pośrednictwem SIW.

Z punktu widzenia stosowanej technologii systemy te można podzielić na:

- manualne

Początki: tradycyjne systemy informujące o zbiorach bibliotecznych zw. z tworzeniem

pierwszych wielkich kolekcji dokumentów, zbiorów bibliotecznych i archiwalnych

starożytności.

Kultura rękopiśmienna: katalogi rękopiśmienne (opracowania nieodbiegające pod wzgl.

formy zewnętrznej od opisywanych przez nią dokumentów)

Kultura druku: katalogi drukowane w formie książkowej, katalogi klamrowe, katalogi

kartkowe (informacje katalogowe zapisywane na ujednoliconych kartach usztywnionego

papieru lub kartonu)

- zmechanizowane (karty dokumentacyjne) – wykorzystują proste metody kodowania

informacji o cechach wydawniczo-formalnych i treściowych dokumentów pierwotnych w

polach perforowanych kart informacyjnych (karty o znormalizowanym charakterze,

wykonane z utwardzonego papieru lub cienkiej tekstury, prawy górny róg ścięty –

porządkowanie większych zbiorów, następnie wkładane do elektronicznych sektorów)

- zautomatyzowane – zastąpienie mechanicznych SIW przez komputerowe bazy danych oraz

wprowadzenie dokumentów elektronicznych jako nowej postaci utrwalania i

rozpowszechniania opracowań informacyjnych

Bazy danych

Rozwój baz danych zw. z piśmiennictwem

- początek lat 60. – prototyp komputerowych systemów informacyjnych (Protosyntex, BOLD

itd.)

- 1966 r. – regularna usługa wyszukiwawcza online dla NASA w oparciu o system DIALOG

(w bazie bibliografie literatury technicznej)

- 1970 r. – usługa wyszukiwawcza online (MEDLINE) dla US National Library of Medicine

w oparciu o system ORBIT – dostępna do dziś

- 1973 r. – pierwszy system pełnotekstowy LEXIS (amerykańskich akt sądowych)

Zróżnicowanie danych tekstowych: informacja bibliograficzna + abstrakty + pełne teksty

- dostęp: online, dyskietki, dyski optyczne

Bazy danych to najpopularniejszy sposób gromadzenia, porządkowania i przeszukiwania

dużych zasobów informacyjnych w postaci elektronicznej. System bazodanowy

wykorzystywany jest także w przypadku serwisów informacyjnych, portali, kartotek,

zintegrowanych systemów bibliotecznych.

Bazy danych – definicje

Bazę danych tworzy uporządkowany zbiór danych z powiązaniami, przechowywany w

pamięci masowej komputera. Będąc kolekcją danych opisuje i reprezentuje zawsze pewien

fragment rzeczywistości (obszar analizy). Dane w bazie nie mogą być gromadzone

przypadkowo, lecz być organizowane w odpowiednie struktury.

Struktura bazy danych

Informacje o obiektach ze świata rzeczywistego przechowywane są w bazie w postaci

wartości atrybutów (cech) opisywanych obiektów.

- zbiór pół, które opisują jeden obiekt nosi nazwę rekordu

- informacje te umieszczane są w pojedynczych segmentach struktury danych, zwanych

polami

- zbiory rekordów tworzą plik bazy danych

- baza danych może składać się z wielu plików, a pola różnych plików bazy danych mogą

pozostać w relacji ze sobą

System bazy danych

Dostęp do baz danych jest realizowany przez zorganizowany zestaw narzędzi zwany

systemem zarządzania bazą danych (SZBD). W jego skład wchodzą: aparat bazy danych oraz

aplikacja. Przykładowymi SZBD jest np. MS Access.

SZBD, model danych oraz baza danych tworzą system bazy danych, który jest podstawą

konstrukcji współczesnego systemu informacyjnego.

Termin elektronicznej bazy danych odnosi się do zapisanego cyfrowo zbioru danych

wzajemnie powiązanych tematycznie i uporządkowanych wg określonej struktury logicznej

wraz z oprogramowaniem służącym do zarządzania tymi danymi. Mechanizmy

zaimplementowane w takim oprogramowaniu oraz sposób organizacji samych danych

umożliwiają sprawne wyszukiwanie informacji wg różnych kryteriów:

- jednorodne typologicznie

- mieszane, które łączą w sobie cechy różnych grup

Bazy danych (jednorodne typologicznie)

- odsyłające (bibliograficzne i skierowujące)

- źródłowe (pełnotekstowe, numeryczne, faktograficzne)

Klasyfikacje baz danych:

- ze względu na model danych:

- hierarchiczne (rekordy bazy są pogrupowane w taki sposób, że tworzą strukturę drzewa)

- sieciowe (rekordy bazy tworzą strukturę drzewa, ale inaczej niż w hierarchicznych,

rekordy podrzędne powiązane z więcej niż 1 rekordem nadrzędnym)

- relacyjne (zbiory rekordów gromadzone są w odpowiednio powiązanych ze sobą

tabelach)

- obiektowe (przechowywanie nie rekordów, ale obiektów, np. multimedialnych)

- obiektowo-relacyjne

- strumieniowe (zbiory strumieni danych)

- temporalne (stempel czasowy, ok. czas, w jakim wartość jest prawdziwa)

- ze względu na rodzaj przechowywanych danych

- bibliograficzne (zawierają informację dokumentacyjną, czyli metainformację, opis

formalny, charakterystykę słowną itd.)

- faktograficzne (zawierają informację faktograficzną, czyli wszelką informację o

rzeczywistości niebędącą informacją dokumentacyjną)

SYSTEMY FAKTOGRAFICZNE

SYSTEMY DOKUMENTACYJNE

System

informacyjny przeznaczony

do

wyszukiwania faktów (opisów faktów)

System

informacyjny przeznaczony

do

wyszukiwania

dokumentów

(opis

dokumentów)

zawierających

żądane

informacje

Odpowiada wprost na pytania użytkownika

Dostarcza w odpowiedzi jedynie informacje

pośrednie, tzn. adresy odsyłające do

dokumentów

zawierających

informacje

poszukiwane przez użytkownika

Pozwala na ogólną orientację w badanej

problematyce

Systemy eksperckie (Wolfram Alpha)

System podający odpowiedź na pytania zadane w języku naturalnym, wykonujący obliczenia,

dane statystyczne, rozwiązuje równania itp. w zakresie matematyki, fizyki, astronomii,

finansów itd.

Licencjonowane (odpłatne) źródła elektroniczne w polskich bibliotekach szkół wyższych

- informacje bibliograficzne/faktograficzne

- poszczególne tytuły (Nature, Science)

- bazy danych

- e-książki, e-czasopisma

- serwisy wydawców naukowych

- platformy agregacyjne

Problemy dostępności informacji

Problem z dostępem do:

Rozwiązanie:

księgozbioru

- wolny dostęp do półek

- wypożyczenia międzybiblioteczne

cennych zasobów

digitalizacja

informacji elektronicznej w Internecie

projekt IKONKA, Biblioteka+, PRB

informacji naukowej

Open Access

Przyczyny współczesnych problemów bibliotek z zorganizowaniem dostępu do

informacji

- stale rosnąca masa wytwarzanych w świecie dokumentów

- trudności związane z ich magazynowaniem i opracowaniem

- ograniczenia finansowe

- poszerzenia zakresu gromadzenia w następstwie wprowadzenia nowych dziedzin do

szkolnych i akademickich programów nauczania

- wzrastająca liczba czytelników (rosną liczba studentów i ogólne podniesienie poziomu

edukacji)

W tej sytuacji biblioteki skazane są na współpracę (resource sharing) polegającą na

wprowadzeniu podziału zadań przy tworzeniu i utrzymywaniu zasobów informacyjnych,

współkatalogowanie i wspólne zarządzanie katalogiem, a także wspólne korzystanie z

zawartości zgromadzonych zasobów.

(Wypożyczenia międzybiblioteczne) Dostarczanie dokumentów:

- zakup kopii od bibliotek, ośrodków informacji lub firm komercyjnych

- są to materiały, które nie podlegają zwrotowi

To serwis rozwijany przez wiele bibliotek na świecie i polegający na przesyłaniu na

zamówienie czytelnika form kserokopii, mikrokopii, postaci elektronicznej artykułów z

czasopism. Powoli wybiera dawną bezpłatną lub prawie bezpłatną usługę świadczoną między

bibliotekami.

Dostęp do Internetu:

- Projekt IKONKA (od 2003 r.) – celem projektu było uruchomienie punktów powszechnego

dostępu do Internetu w bibliotekach publicznych danego województwa, przykład działań

rządowych mających na celu poszerzenie dostępu obywateli do Internetu

- Biblioteka+ jest programem MKiDN (2011-2015) – obszary działań: stworzenie MAKa+,

internetyzacja bibliotek, szkolenie bibliotekarzy, uruchomienie programu finansowego

wsparcia bibliotek gminnych

- Program Rozwoju Bibliotek – Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego (2009-

2013) – budżet 28 mln dolarów. Przeznaczony do wyposażony bibliotek w sprzęt

informatyczny, cykl szkoleń, wzmocnienie środowiska bibliotecznego i promocja bibliotek

Dostęp do informacji naukowej:

- tradycja OA wywodzi się z budowania na początku lat 90. pierwszych otwartych archiwów

elektronicznych dokumentów, tzw. e-punktów, które zwano open archives. Miały one

przyspieszyć przepływ informacji między naukowcami, zwłaszcza z dziedzin takich jak:

matematyka, fizyka, informatyka

- ich głównym założeniem było dać wolny, darmowy i szybki dostęp do wiedzy

- archiwa tego typu zaczęły się bardzo poważnie rozwijać w USA i Europie Zachodniej.

Kontynuacją open archives jest dziś inicjatywa, którą oficjalnie nazywa się Open Access

- głównym jej celem jest otwieranie elektronicznych archiwów (magazynów, repozytoriów),

prac nauk, ich ekonomiczniejsze wydawanie i udostępnianie wszystkim za darmo w

Internecie

Public Library of Science

- organizacja non profit, zajmują się propagowaniem idei OA i wydawaniem publikacji OA

(czasopismo Open DOAR), repozytoria: e-LIS – repozytorium dziedzinowe z zakresu

publikacji z informacji naukowej i bibliotekoznawstwa zawiera 415 dokumentów, 9279 z

zagranicy.

Open Access w Polsce:

- serwisy, portale, przewodniki, kursy

- serwis Otwarta nauka – ma przewodnik w wersji elektronicznej

- repozytorium Otwórz Książkę

- Centrum Otwartej Nauki

- kursy: OA przez platformę MOODLE

- repozytorium Ery Politechniki Wrocławskiej

Kierunki rozwoju działalności informacyjnej

Podstawowe kierunki rozwoju działalności informacyjnej:

1. „Kopiowanie” zasobów i usług w środowisku sieciowym

- digitalizacja i udostępnianie mat. bibliotecznych w Internecie (kolekcje regionalne

itd.)

- elektroniczne usługi informacyjne (synchroniczne i asynchroniczne)

- organizacja dostępu do zasobów internetowych (katalogi tematyczne)

2. Rozszerzenie działalności informacyjnej:

- biblioteki publiczne: o każdą informację (nie tylko bibliograficzną i biblioteczną)

- biblioteki naukowe: organizacja dostępu do inf. naukowej

Biblioteki cyfrowe

- Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa – pierwsza biblioteka wykorzystująca system dLibra,

stworzona jako wspólna inicjatywa poznańskiego środowiska akademickiego w październiku

2002 r. – dziedzictwo kulturalne, materiały dydaktyczne, regionalne, muzykalia

Biblioteka, która zmienia swoje oblicze pod wpływem technologii komputerowej –

terminologia

- zautomatyzowana – biblioteka, w której stosuje się komputery do zautomatyzowania

wszystkich lub niektórych czynności bibliotecznych

- polimedialna – biblioteka gromadząca i udostępniająca różne typy dokumentów

- hybrydowa – łączy elementy biblioteki cyfrowej z biblioteką tradycyjną

- elektroniczna – pełna komputeryzacja obejmująca różne/wszystkie procesy biblioteczne,

pełny dostęp do sieci komputerowych oraz polimedialny zbiór

- cyfrowa – cyfrowe zasoby + cyfrowe opracowanie + zdalny dostęp

- wirtualna – zbiory rozproszone w wielu systemach informatycznych zorganizowanych w

taki sposób, że wyglądają jak jedna baza

Biblioteka Cyfrowa

Rozpoczyna się od zgromadzenia dokumentów cyfrowych i digitalizacji dokumentów

tradycyjnych na postać cyfrową, którą umieszcza się na serwerze, a następnie na

elektronicznym katalogu baz danych. Na koniec mamy dostęp do elektronicznego dokumentu

poprzez elektroniczną metainformację.

- digitalizacja – zamiana danych z postaci analogowej na cyfrową, możliwą do

przechowywania i przetwarzania przez komputer. Ważnym procesem jest obróbka cyfrowa,

odpowiednia pozwala publikować materiały jako biblioteka cyfrowa.

Biblioteki jako centra informacji o regionie. Działalność w zakresie informacji regionalnej:

- gromadzenie zbiorów dotyczących regionu

- opracowanie bibliografii regionalnych

- działalność wydawnicza

- udzielanie informacji o regionie

- tworzenie różnych ośrodków informacji

- organizacja imprez kulturalnych

Organizacja dostępu do informacji naukowej

- usługa proxy (dostęp do czasopism elektronicznych spoza sieci UWr, dostęp do materiałów

licencjonowanych z każdego miejsca, gdzie się przebywa)

- bazy dorobku naukowego pracowników naukowych

- EBSCO PWr – multiwyszukiwarka, serwis zintegrowanego wyszukiwania, który umożliwia

jednoczesne przeszukiwanie m.in. baz danych, serwisów czasopism i książek elektronicznych

różnych wydawców i dostawców, a także katalogu bibliotecznego

Skuteczność informacji

Podstawą skuteczności każdej informacji jest spełnianie kilku uwarunkowań. Przede

wszystkim jej:

- aktualność

- relewantność

- kompletność

- przyswajalność

- wiarygodność

Bariery informacyjne – przeszkody utrudniające lub uniemożliwiające sprawny dostęp do

informacji, dotarcia do dokumentu i wykorzystania treści w nim zawartych

Określenia pokrewne: bariery w dostępie do informacji, bariery w komunikacji, bariery w

przepływie wiedzy.

Bariery:

- dostępność

- komunikacyjne

- technologiczne

- treściowe

- językowe

- ekonomiczne

- administracyjne

- psychologiczne

- polityczne (związane z aktualną sytuacją polityczną)

- wynikające z ochrony praw własności intelektualnej i przemysłowej

Ekologia informacji

Ekologia to dziedzina biologii zajmująca się badaniem wzajemnych stosunków pomiędzy

organizmami a otaczającym je środowiskiem.

Ekologia informacji

1. To dyscyplina wiedzy, której zadaniem jest odkrywanie praw rządzących przepływem

informacji w biosystemach, włącznie z człowiekiem, społeczeństwem, ich wpływem na

zdrowie psychiczne, fizyczne i społeczne ludzi oraz rozwijanie odpowiednich metodologii

mających na celu kształtowanie środowiska informacyjnego.

2. To kompleks zagadnień i działań związanych z ochroną informacji przez

„zanieczyszczeniem”

Infosfera – to ogół informacji dostępnych człowiekowi poprzez jego świadomość, które

potencjalnie może on zużytkować przy realizacji swoich życiowych celów.

Czynniki ekologiczne mające wpływ na człowieka w procesie informacyjnym:

- władza (może cenzurować, zabraniać upowszechniania pewnych informacji)

- drugi człowiek, ludzie (przekazanie przez człowieka informacji jest bardziej wiarygodne)

- masowe środki przekazu (telewizja, radio, telefon)

- technologie informacyjne (służące wszechstronnemu posługiwaniu się informacją)

- Internet

- biblioteki (jako zasoby, źródła informacji)

Skutki upowszechnienia Internetu:

- globalizacja

- fragmentacja teraźniejszości (czas dzielony na coraz mniejsze cząstki, zagospodarowany

przez coraz bardziej skondensowane komunikaty w ramach konkurencyjnych mediów)

- powstanie i bardziej dynamiczny wzrost ogólnie dostępnej „biblioteki” dokumentów

piśmienniczych i audiowizualnych (w których panuje jednak brak uporządkowania i

hierarchizacji)

- rozwój różnych patologii

Internet to sfera zagrożenia „smogiem” lub „dymem” informacyjnym.

Zagrożenia płynące ze stosowania nowoczesnych środków informacji:

- zagrożenia o charakterze psychologicznym, technicznym, medycznym, prawnym,

społecznym

Zagrożenia powstają w wyniku oddziaływania toksycznych procesów masowego

komunikowania, tj.:

- niewłaściwa selekcja materiałów zakwalifikowanych do przekazywania

- zanieczyszczenia inforsfery nieprawdziwymi, nieistotnymi informacjami (dezinformacjami)

W celu niwelowania zagrożeń płynących ze stosowania nowoczesnych środków można

przede wszystkim kształcić potencjalnych użytkowników w zakresie wyszukiwania, selekcji i

oceny informacji.

Badania w ramach ekologii informacyjnej:

- badanie potrzeb informacyjnych

- b. wartości informacyjnych

- b. metod przechowywania informacji

- b. relewancji

- b. procesów przekazywania i recepcji informacji

- ocena jakości usług informacyjnych

- określenie odpowiedzialności za informację i jej skutki społeczne

- zarządzanie informacją w miejscu pracy, organizacjach, społeczeństwie

- identyfikowanie kryteriów i jakościowych

- badanie relacji pomiędzy informacją a zdrowiem człowieka w celu określenia możliwości i

środków sterowania strumieniem informacji

Użytkownicy informacji

Potrzeby użytkowników:

- potrzeby informacyjne – gdy osoba stwierdza lukę w stanie swojej wiedzy i chce tą

nieprawidłowość usunąć

- potrzeby uśpione – brak świadomości o tym, że ma się luki

- potrzeby niewyrażone – użytkownicy są świadomi swoich potrzeb, lecz nic z tym nie robią

(dlatego, że nie chcą lub nie potrafią)

Wymogi informacyjne oznaczają to, co człowiek chciałby mieć

Zapytanie informacyjne jest prośbą o informację, których chce lub wymaga pytający

Grupy użytkowników biblioteki akademickiej:

1. Pracownicy uczelni (naukowo-dydaktyczni i osoby zatrudnione na innych stanowiskach)

- oczekują wiedzy przydatnej do wykonywania powierzonych im zadań, służącej rozwojowi

nauki i dydaktyki, samodoskonalenia i kształcenia

2. Studenci (najliczniejsza grupa)

- korzystają w podstawowych zbiorów biblioteki, a więc skryptów, podręczników, czasopism

- od biblioteki oczekują konkretnej wskazówki

Oczekiwania czytelników (ogólne)

- szeroko dostępne zasoby elektroniczne, z których można korzystać z dowolnego miejsca z

autoryzowanym dostępem

- aspekt rzeczowy udostępnianych zbiorów elektronicznych: studenci potrzebują materiałów

wprowadzających w podstawowe studiowanych dziedzin, dlatego przeszukują najczęściej

skrypty i podręczniki. Pracownicy oczekują specjalistycznych opracowań, publikacji,

raportów z badań

Model wymagań współczesnego użytkownika biblioteki akademickiej:

1. Zminimalizowanie czasu oczekiwania na potrzebny dokument (stworzenie ulepszonego

obiegu informacji biblioteki, który eliminowałby konieczność wielokrotnego pojawiania się

użytkownika w bibliotece).

2. Precyzowanie doboru informacji (tworzenie przejrzystych i w miarę zunifikowanych

interfejsów, które pozwolą czytelnikowi na szybkie dotarcie do informacji i nie będą zbyt

skomplikowane).

3. Wyeliminowanie kryterium odległości jako decydującego o jakości oferowanych usług.

4. Możliwość maksymalnego wykorzystania zdigitalizowanych zbiorów biblioteki.

5. Stworzenie nowoczesnych stanowisk pracy klienta biblioteki (tworzenie nowoczesnych,

multimedialnych stanowisk pracy, przy których możliwe jest korzystanie z notebooków itd.).

6. Udostępnianie fachowej pomocy przy użytkowaniu systemu bibliotecznego (mobilni i

dyspozycyjnie asystenci informacyjni).

7. Wyeliminowanie barier w korzystaniu z zasobów bibliotek innych niż macierzysta

Konieczność badania potrzeb użytkowników informacji elektronicznej:

- ogromne i nadal rosnące koszty komputeryzacji

- wzrost dyscypliny, z jaką placówki informacji poddawane są audytowi i kontroli wydatków

- współzawodnictwo ze strony serwisów WWW

- ogromny wzrost liczby użytkowników filialnych

- potrzeba danych na temat potrzeb informacyjnych (jeśli społeczeństwo ma się rozwijać)

Metody: wywiady, ankiety, obserwacja, zapiski/notatki, analizy (np. logowań do stron

internetowych, cytowań)

Idea Web 2.0

Web 2.0 – określenie serwisów internetowych powstałych po 2001 roku, w których działaniu

podstawową rolę odgrywa treść, generowana przez użytkowników danych serwisów. Wbrew

numeracji wersji oprogramowania Web 2.0 nie jest nową World Wide Web, ani Internetem,

ale innym sposobem na wykorzystanie jego dotychczasowych zasobów. Uważa się, że

serwisy Web 2.0. zmieniają paradygmat interakcji między właścicielami serwisu i jego

użytkownikami, oddając tworzenie większości treści w ręce użytkowników.

Cechy Web 2.0:

Techniczne:

- wykorzystywanie mechanizmu wiki, blogów

- udostępnianie interfejsów XML, które umożliwiają innym stronom i programom korzystanie

z danych Web 2.0. (przede wszystkim przez RSS i Atom)

Społeczne:

- generowanie treści przez użytkowników

- użycie folksonomii (kategoryzacji treści z wykorzystaniem dowolnie dobranych słów

kluczowych)

- tworzenie się wokół serwisów rozbudowanych społeczności

- wykorzystywanie kolektywnej inteligencji (zbiorowe wykorzystanie informacji i wiedzy,

jakimi dysponują poszczególne jednostki)

- wykorzystywanie otwartych licencji

Library 2.0. – Biblioteka 2.0.

- model biblioteki, w którym realizacja tradycyjnych procesów bibliotecznych, projektowanie

i udostępnianie nowych usług informacyjnych oraz kształtowanie jej zasobów dokonywane

jest w ścisłej współpracy bibliotekarzy i czytelników

- jest skoncentrowana na użytkowniku

- oferuje doświadczenie o charakterze multimedialnym

- tworzy kapitał społeczny

- jest innowacyjna społecznie

- stałe, celowe działania zachęcające użytkowników do uczestnictwa w tworzeniu usług

tradycyjnych, wirtualnych

- zorientowanie na użytkownika, miejsce spotkań wirtualnym lub rzeczywistym, gdzie

potrzeby użytkownika będą realizowane poprzez rozrywkę

Działania w kierunku realizacji modelu Biblioteka 2.0. w odniesieniu do bibliotek

cyfrowych:

- „otwieranie” bibliotek i promowanie idea partycypacji użytkowników

- wzbogacenie oferty np. biblioteczny blog

Zagrożenia z idei 2.0.

- zaśmiecanie sieci nieistotnymi informacjami, fałszywymi

- trywializacja i spłycenie informacji

- dobór informacji zgodny nie z potrzebami, ALE kaprysami konsumentów