K³ótniom stop! Us³ysz

i zrozum swoje dziecko

Autor: Michael P. Nichols

T³umaczenie: Maciej Prostak

ISBN: 978-83-246-1714-2

Tytu³ orygina³u:

Stop Arguing with Your Kids:

How to Win the Battle of Wills by

Making Your Children Feel Heard

Format: A5, stron: 280

Sposoby na ma³oletniego buntownika

•

Przejmowanie kontroli bez walki

•

Wspólne ustalanie zasad

•

Wys³uchiwanie argumentów dziecka

•

Wspó³praca z dzieckiem bez wzglêdu na jego wiek

Niewa¿ne, czy musia³am sobie radziæ z czteroletnim synem, czy z przebojowymi

nastolatkami mojej siostry, ta ksi¹¿ka pomog³a mi znaleŸæ praktyczne rozwi¹zania

wszystkich problemów

Mary Comerford, matka trójki dzieci

Nadstaw (wra¿liwych) uszu

WyobraŸ sobie swój dom jako harmonijn¹, pogodn¹ przystañ. Domowników, którzy

rozmawiaj¹, zamiast sprzeczaæ siê ze sob¹. Pos³uszne dzieci, które nie k³óc¹ siê

i nie buntuj¹ wy³¹cznie po to, ¿eby postawiæ na swoim. Zrelaksowanych rodziców,

wspó³pracuj¹cych ze swoimi pociechami, a nie rozkazuj¹cych im i narzucaj¹cych

w³asne zasady.
Nawet jeœli obraz Twojej rodziny w chwili obecnej przypomina dzie³o szalonego artysty,

wszystko ulegnie zmianie wraz z poci¹gniêciami pêdzla doktora Michaela Nicholasa.

Dziêki niezwykle skutecznym (a tak¿e ³atwym do wcielenia w ¿ycie) radom szybko

zrozumiesz, ¿e kluczem do Waszych konstruktywnych rozmów jest wra¿liwe s³uchanie.

W piêciu prostych krokach nauczysz siê podejmowaæ i egzekwowaæ trudne decyzje,

a przy tym wci¹¿ s³uchaæ tego, co dzieci maj¹ do powiedzenia – obojêtne, czy dotyczy

to obowi¹zków domowych, pory snu i jedzenia, korzystania z komputera, wychodzenia

na randki, czy wyboru szko³y œredniej.

Od rujnuj¹cej niezgody do wspólnego budowania zrozumienia

•

Utrzymywanie autorytetu w atmosferze zaufania i szacunku.

•

Oferowanie rodzicielskiego wsparcia.

•

Poznawanie uczuæ i opinii dziecka.

•

Zakoñczenie przykrych konfliktów.

•

Wprowadzenie do relacji rodzinnych wra¿liwego s³uchania.

3

Spis treci

Wstp

5

CZ I

W jaki sposób wraliwe suchanie
pozwala wyeliminowa kótnie

1. Jak bez walki przej kontrol nad dzieckiem

13

2. Pi kroków wraliwego suchania

29

3. Jak unika kótni, zanim si zaczn

45

4. Jak zachci dzieci do wspópracy

71

5. Przerwanie cyklu cigych kótni

99

4

Spis treci

CZ II

W jaki sposób zastosowa technik wraliwego suchania
do rónych grup wiekowych

6. Mae dzieci: zy i napady histerii

123

7. Dzieci w wieku szkolnym: „Musz?”

155

8. Nastolatki: „Nie moesz mówi mi, co mam robi !”

189

CZ III

Komplikacje

9. Zmieniajca si dynamika dorastajcej rodziny

221

10. Kiedy kótnia wydaje si nieunikniona:

Jak stosowa technik wraliwego suchania
w najtrudniejszych momentach

245

Skorowidz

269

O autorze

275

13

R O Z D Z I A  1 .

Jak bez walki przej
kontrol nad dzieckiem

asia bya urocz siedmioletni dziewczynk z krconymi rudymi

wosami. Ona i jej mama wanie wracay z niedzielnej wycieczki do
zoo, zakoczonej kolacj w ulubionej restauracji Kasi. Mimo e byo
ju póno, jej mama Dorota zgodzia si, aby Kasia — zanim pójdzie
do óka — pograa jeszcze pó godziny w jedn ze swoich ulubionych
gier komputerowych. To by dzie peen wrae i Dorota mylaa,
e Kasia moe potrzebowa chwili, aby si odpry , zanim zanie.

Pó godziny póniej Dorota pochylia si, by da Kasi buziaka,

i powiedziaa: „Kochanie, pora ju spa ”.

„Mamo, prosz! Mog pogra w Pokemony jeszcze troch? Nie

jestem zmczona i nie chc i do óka”.

„abko, przykro mi, ale min ju czas, kiedy kadziesz si spa .

Miaymy dzisiaj dugi dzie, a jutro musisz wsta do szkoy” —
powiedziaa cierpliwie Dorota. „Wiesz, jak ciko ci wsta rano. Jeli
zaraz nie pójdziesz spa , nie wstaniesz rano i nie zdysz przygotowa
si do szkoy”. Dorota nie naleaa do tych rodziców, którzy mówi
swoim dzieciom, co maj robi , „bo ja tak mówi”. Chciaa, aby Kasia
rozumiaa powody, dla których niektóre rzeczy musz by robione
w okrelony sposób.

K

14

W R A  L I W E S  U C H A N I E P O Z W A L A W Y E L I M I N O W A  K  Ó T N I E

„Wstan, obiecuj!” — bagaa Kasia.
„Kasiu, spdziymy dzi mio czas w zoo, prawda? Zjadymy

twoje ulubione danie w chiskiej restauracji. Chc, aby bya grzeczna
i zacza si szykowa do spania”.

„Ale prosz, jeszcze tylko kilka minut, ju prawie skoczyam” —

jczaa Kasia.

„Wycz ten komputer i id spa ” — powiedziaa podniesionym

gosem Dorota. Miarka si przebraa.

„Nigdy nie pozwalasz mi nic robi !” — wya Kasia.— „To nie

fair!”.

Teraz Dorota bya ju zdenerwowana: „Jeli w cigu piciu mi-

nut nie znajdziesz si w óku, moja panno, to bardzo tego poau-
jesz!”.

Kasia, nieprzyzwyczajona do takiej szorstkoci ze strony matki, roz-

pakaa si i pobiega do swojego pokoju.

Dorota musiaa si opiera chci pobiegnicia za córk. Nie miaa

nastroju do godzenia si. Dlaczego, po tym wszystkim, co dzi dla niej
zrobia, Kasia bya taka uparta? Dlaczego musiaa popsu taki miy
dzie?

Kiedy Dorota siedziaa i rozmylaa, usyszaa ciche kanie docho-

dzce z pokoju Kasi. Zacza czu si winna. Moe powinna bya ina-
czej rozwiza ten problem. Czy dla matki, kochajcej swoje dziecko
tak mocno jak ona Kasi, nie byo innego sposobu, tylko posa sied-
miolatk do óka we zach?

Kiedy kwadrans póniej Dorota posza sprawdzi , co si dzieje

u Kasi, ta udawaa, e pi. „Dobranoc” — powiedziaa Dorota. Nie
byo odpowiedzi. Pochylia si, aby pocaowa Kasi w czoo, i poczu-
a, jak ta sztywnieje.

Kiedy Kasia usyszaa, jak mama schodzi na dó, chciaa zawoa :

„Mamo, wró !”. W jej gowie kbiy si smutek i zo . Czemu mama
nie pozwolia jej pogra jeszcze pi minut w Pokemony, pewnie prze-
szaby ca gr. Z drugiej strony, bardzo nie lubia denerwowa mamy.
Czy mama przestanie j kocha , jeli bardzo si zdenerwuje?

Jak bez walki przej kontrol nad dzieckiem

15

Pitnastoletni Marcin zawsze by odpowiedzialnym dzieckiem, wic

rodzice dawali mu duo swobody. Ju w wieku dziesiciu lat móg sam
pojecha autobusem do centrum, a w wieku trzynastu lat zarabia
pienidze, opiekujc si dzie mi i koszc trawniki po szkole. Jego ojciec
by wic zszokowany, kiedy Marcin powiedzia, e wybiera si z kole-
gami na film z Pamel Anderson. „Czy ten film nie jest przypadkiem
dozwolony od 18 lat?” — zapyta. „Przykro mi, ale bdziesz musia
si przej na inny film”.

Marcin nie móg uwierzy w to, co usysza. Dla niego byo absur-

dalne, e ojciec zabrania mu ogldania takiego nieszkodliwego filmu.
Nie zamierza przecie oglda filmu porno.

„Ale tato, wszyscy moi przyjaciele id”.
„Nie interesuje mnie, co robi twoi przyjaciele” — powiedzia tata

Marcina. — „Jeli rodzice pozwalaj im oglda filmy dozwolone
od osiemnastu lat, to ju ich sprawa”.

Marcin wtpi, czy koledzy powiedzieli rodzicom, na jaki film si

wybieraj, ale nie powiedzia tego. Próbowa za to przekona ojca:
„Tato, jaka jest rónica, czy obejrz ten film z przyjaciómi, czy z tob?
To cay czas ten sam film, prawda?”.

„Nie o to tu chodzi. Nie chc, aby kama, ile masz lat, aby móc

wej na film”.

„Kto ustala te bezsensowne granice? Dlaczego mog oglda filmy

pene przemocy, a nie te, w których jest troch seksu? W telewizji
cay czas lec gorsze rzeczy”.

„Nie wiem i nie obchodzi mnie to” — ojciec Marcina mia dosy

tego, e syn wykóca si o wszystko. — „Nie idziesz i koniec”.

„No dobra” — mrukn Marcin i poszed do swojego pokoju.
Ojciec Marcina by przekonany, e to koniec sprawy. Nigdy nie

wtpi w to, e jego syn, który nigdy nie sprawia mu problemów,
bdzie szanowa jego decyzj.

W swoim pokoju Marcin nie móg uwierzy , e ojciec móg by

taki uparty. Majc tyle swobody, kiedy by modszy, nie zamierza
pozwala ojcu teraz, w tym wieku, dyktowa , jak ma spdza czas
z przyjaciómi.

16

W R A  L I W E S  U C H A N I E P O Z W A L A W Y E L I M I N O W A  K  Ó T N I E

Kasia i Marcin, kade na swój sposób, pokazali, co si dzieje, kiedy

dzieci zaczynaj si spiera z rodzicami. Prdzej czy póniej rodzic
zakoczy taki spór i to on bdzie mia ostatnie sowo. Nie oznacza
to jednak, e ktokolwiek bdzie si czu dobrze po takiej kótni.

Wedug matki Kasia bya „uparta”. Tak rodzice czsto okrelaj

kótliwe dzieci, a przynajmniej tak mówi, kiedy s w dobrym nastroju.
Czasami, w chwilach szczeroci mówi nastpujce rzeczy:

„Zawsze musi robi wszystko po swojemu”.

„On zawsze myli, e ma racj”.

„Ona wszystko wie”.

Narzekania na kótnie z dzie mi znajduj si na szczycie listy zmar-

twie rodziców. Gdyby chocia raz na jaki czas robiy to, o co je pro-
simy, ycie byoby atwiejsze.

„Dlaczego ja zawsze musz... ?”.

„Ty nigdy nie pozwalasz mi nic robi !”.

„Prosz, prosz, prosz!”.

„Teraz nie jest moja kolej!”.

Te protesty nie brzmi czasem znajomo? Jeli tak, doskonale wiesz,

jak frustrujce moe by radzenie sobie z kóccym si dzieckiem.

Jak ze jest ze?

Zastanawiasz si czasem, czy Twoje dziecko jest bardziej kótliwe
od innych? Moe wszystkie dzieci s kótliwe? Moe Twoje dziecko
jest bardziej rozsdne od innych? Moe nie?

Kiedy przeprowadzaem badania do tej ksiki, daem ogoszenie

w lokalnej gazecie, e poszukuj rodziców, którzy chc porozma-
wia ze mn o problemach ze swoimi „bardzo kótliwymi dzie mi”.
Zaskoczyo mnie, kto si pojawi.

Jak bez walki przej kontrol nad dzieckiem

17

Jeden z ojców, z którymi rozmawiaem, uwaa swojego syna za

kótliwego, poniewa chopak chcia czasami wiedzie , dlaczego nie
wolno mu robi pewnych rzeczy. Wielu rodziców uwaao swoje dzieci
za kótliwe nie dlatego, e kóciy si z nimi, ale poniewa nie robiy
tego, co im kazano. Z drugiej strony zdarzyo mi si jednak goci
w moim biurze cakiem sporo rodziców, którzy wydawali si trak-
towa brak respektu ze strony dzieci jako co naturalnego, mimo e
dzieci byy bardzo opryskliwe i nie okazyway szacunku.

Aby mie jakie pojcie, jak kótliwe jest Twoje dziecko, rozwi

ten — nie bardzo naukowy — quiz.

Jak kótliwe jest Twoje dziecko?

Czy poniej opisane sytuacje maj miejsce:

1 — Rzadko?

2 — Czasami?

3 — Czsto?

_______ 1.

Kiedy dochodzi do nieporozumienia, Twoje dziecko

pozwala Ci powiedzie ostatnie sowo.

_______ 2.

Kiedy dziecko sprzecza si z Tob, nie zgadza si z Twoi-

mi pomysami, ale unika krytyki Ciebie jako osoby.

_______ 3.

Kiedy przedstawiasz swoje racje, masz wraenie, e

dziecko tylko czeka, aby Ci odpowiedzie , i nie próbuje
zrozumie tego, co mówisz.

_______ 4.

Kiedy Twoje dziecko zdaje sobie spraw, e nie odpu-

cisz, przestaje si kóci .

_______ 5.

Kiedy mówisz co o kim lub o czym, Twoje dziecko

mówi co zupenie innego.

_______ 6.

Kiedy nic nie skutkuje, Twoje dziecko pokazuje swoje

emocje, aby wywrze na Tobie wraenie.

_______ 7.

Kiedy dochodzi do kótni, Twoje dziecko mówi w kóko

to samo, próbujc przecign kótni do czasu, a dosta-
nie to, czego chce.

18

W R A  L I W E S  U C H A N I E P O Z W A L A W Y E L I M I N O W A  K  Ó T N I E

_______ 8.

Jeli dasz dziecku do wyboru kilka opcji, ono bdzie

chciao wybra co, czego nie zaproponowaa.

_______ 9.

Kiedy mówisz dziecku, aby co zrobio, ono wstaje i to

robi.

_______ 10.

Stwierdzasz, e walczysz z dzieckiem.

_______ 11.

Kiedy kócicie si z dzieckiem, ono próbuje rozway

Twój punkt widzenia.

_______ 12.

Twoje dziecko, kiedy czego chce, mówi o tym w kóko,

nie poddaje si i próbuje Ci zmczy .

_______ 13.

Twoje dziecko robi tak, jak uwaa.

_______ 14.

Twoje dziecko nie przyjmuje negatywnej odpowiedzi.

_______ 15.

Twoje dziecko czsto wraca do argumentów, które ju

przedyskutowalicie.

Punktacja: Dodaj cyfry, które przypisaa pytaniom 3, 5 – 8, 10,
12 – 15. Potem odwró punktacj (zamie 1 na 3, 3 na 1, 2 pozo-
staje 2), któr przypisaa pytaniom 1 – 2, 4, 9 oraz 11 i dodaj do
poprzedniej sumy.

Co oznaczaj Twoje odpowiedzi:

x 31 lub wicej punktów oznacza, i Twoje dziecko jest bardzo kó-

tliwe.

x 21 – 30 punktów oznacza, e Twoje dziecko kóci si mniej wicej

tak samo czsto jak przecitne dziecko.

x 20 lub mniej punktów oznacza, e Twoje dziecko kóci si bardzo

rzadko.

Jak ju napisaem wyej, ten quiz nie ma charakteru naukowego.

Ma on tylko na celu skierowanie Twojej uwagi na dziecko i Twoj
z nim relacj. Jeli zdobya mao punktów, to gratuluj — wprowa-
dzenie w ycie rozwiza, które proponuj na nastpnych stronach,
powinno pój bardzo atwo. Jeli natomiast uzyskaa wysoki wynik,

Jak bez walki przej kontrol nad dzieckiem

19

bdziecie musieli woy wicej pracy, aby osign sukces. Z drugiej
strony bardziej skorzystacie z rozwiza proponowanych w nastp-
nych dwóch rozdziaach.

„Czy musz?”

Podobnie jak wiele innych znanych nam przey , „spór” okazuje si
trudny do zdefiniowania. By moe dlatego, e czasownik „spiera si”
wystpuje w dwóch rónych znaczeniach. Pierwsze z nich nie ma wcale
negatywnego wydwiku. „Prezentowanie argumentów na poparcie
tezy” i „przekonywanie za pomoc rozumowo uzasadnionych argu-
mentów” stanowi przykady wicze logicznych, do których wik-
szo rodziców bdzie zachca swoje dzieci. Nie ma niczego zego
w tym, e szeciolatek przedstawia powody, dla których woli jedn
rzecz od drugiej, a czternastolatka próbuje przekona swoich rodziców
do tego, aby pozwolili jej robi co z przyjaciómi. Tego typu „spór”
moe by elementem rozsdnej dyskusji, podczas której rodzice i dzieci
ucz si, jak zapeni luk pomidzy ich rónymi punktami widzenia.

Nie wzia jednak tej ksiki do rki po to, aby dowiedzie si,

jak zmniejszy liczb rozsdnych dyskusji w Twojej rodzinie. Drugie
znaczenie „spierania si” odnosi si do tych denerwujcych przypad-
ków, kiedy dzieci forsuj swój punkt widzenia, nie zwracajc zupe-
nie uwagi na to, co mówi rodzice. Kiedy dzieci spieraj si z nami
w ten drugi sposób, wcale nie mamy wraenia, e dyskutujemy. Czu-
jemy si atakowani. Nie jest to z pewnoci mie, a bywa frustrujce.
Spieranie si w ten sposób to nie wiczenie w budowie logicznej argu-
mentacji, to tyrania emocjonalna.

Stwierdzenia typu „Czy musz?” albo „Nie chc!”, które zmieniaj

wykonywanie codziennych obowizków w pole bitwy, s doskonale
znane kademu rodzicowi. Czasami wydaje si, e dzieci s szczliwe
tylko wtedy, kiedy stawiaj na swoim. Jeli im si to nie udaje, ich pro-
testy wywouj lawin argumentów, która wydaje si nie mie koca,
a która zwala si ponownie ze zdwojon si po pewnym czasie.

20

W R A  L I W E S  U C H A N I E P O Z W A L A W Y E L I M I N O W A  K  Ó T N I E

Zasadnicza rónica midzy sporem bdcym rozsdn dyskusj

a sporem, w którym dziecko chce postawi na swoim, polega na tym,
e w pierwszym przypadku wadza rodzicielska nie jest kwestiono-
wana, a w drugim wypadku — ma to miejsce. Moe lepiej uywa
terminu „dyskusja” w odniesieniu do wymiany zda, w trakcie której
dzieci wyraaj swoj opini, ale nie poddaj próbie autorytetu swoich
rodziców, a pojcia „spór” do opisu sytuacji, kiedy dzieci próbuj
postawi na swoim, nie zwracajc uwagi na punkt widzenia rodziców
i ich prawo do ostatniego sowa. To wanie w tym drugim wypadku
dzieci opieraj si swoim rodzicom i forsuj swój punkt widzenia,
co powoduje tyle konfliktów w rodzinach.

Kótnie, takie jak sprzeczka Doroty i Kasi o por spania, w podob-

ny sposób denerwuj rodziców i dzieci. Natura tych kótni narusza
pewn wzajemn wi czc rodzica i dziecko oraz sprawia, e czuj
si jak przeciwnicy. W mgnieniu oka „my” zamienia si w „ty przeciw
mnie”. Dorota zastanawiaa si, dlaczego Kasia nie mogaby by cho
troch bardziej chtna do wspópracy. Kasia natomiast zastanawiaa
si, dlaczego jej mama musiaa by taka za.

Mimo i pewnych kótni midzy rodzicami a dzie mi nie da si

unikn , to kiedy staj si one czstym elementem relacji rodzic –
– dziecko, animozje zastpuj harmoni panujc dotd w domu.
Powtarzajce si kótnie podkopuj akceptacj dziecka przez rodziców,
jak równie poczucie dziecka, e jest traktowane serio i szanowane.
Jeli siedmioletnia Kasia zacznie si kóci za kadym razem, kiedy
mama powie jej, e ma co zrobi , to Dorota bdzie tsknia za czasa-
mi, gdy jej córka bya maa, patrzya na mam i przytakiwaa wszyst-
kiemu, co ta mówia. To przykre, gdy rodzice zaczynaj tskni za
swoimi dzie mi z czasów, kiedy byy mae, a nie potrafi si cieszy
nimi tu i teraz.

Kótnia pitnastoletniego Marcina z jego ojcem nie dotyczya tylko

pójcia na film dozwolony od 18 lat. Ten problem by oczywicie
czci sporu, ale, jak w kadej kótni, która ma gbsze dno, tak i tym
razem chodzio o wiele wicej ni tylko o film. Marcin susznie zauwa-
y, e system cenzury wiekowej wiksz uwag zwraca na seks ni
na przemoc. Jego ojciec, nie chcc si wdawa w dyskusj, nie uzna
tego argumentu i nie przyzna racji dziecku. Tym, czego nie wzito

Jak bez walki przej kontrol nad dzieckiem

21

pod uwag, poniewa nie zostao to przedyskutowane, byo poczucie
chopca, e ma ju zbyt duo lat, aby inni decydowali za niego, jakie
filmy moe oglda .

W którym momencie pitnastolatek stwierdzi, e — skoro nie moe

wygra sporu z ojcem, poniewa ten go nawet nie sucha — lepiej
ukradkiem obchodzi jego zakazy?

Nikt nie musi mówi rodzicom, jak frustrujce mog by kótnie

z dzie mi. Niczego nie mona zrobi bez walki. Od rannego wstawa-
nia do kadzenia si do óka — wszystko tonie w litaniach zda typu:
„Prosz, mog jeszcze troch?”, „Dlaczego nie mog?” albo „To nie-
sprawiedliwe!”. Wszystko jest poddawane dyskusji. Wszystko wymaga
nadludzkiego wysiku. Wydaje si, e niektóre dzieci nie potrafi si
obej , nawet krótko, bez kótni. Opieraj si i narzekaj, daj i pro-
testuj, zrobi wszystko, aby postawi na swoim, zostawiajc swoich
rodziców z poczuciem bezsilnoci lub furii.

Wdajc si w kótnie, rodzice schodz na poziom dzieci. Ludzie,

którzy rzdz, nie musz si kóci . Oni s szefami. Szefowie si nie
kóc, oni rozkazuj. Jeli kótnie s cige, równowaga zwizana
z wadz rodzicielsk jest zaburzona. Rodzic i dziecko staj si prze-
ciwnikami. Tak nie powinno by .

Poziom emocji podczas kótni narasta w serii akcji i reakcji. Oto,

co mówi mama jedenastoletniej Lucyny:

„Staram si by elastyczna, ale kiedy przypomn jej o obowizkach

domowych, ona zaraz mówi »Robi co teraz. Nie mam ochoty
robi tego, o co mnie prosisz«. Daj jej wic troch czasu, ale kiedy
przypominam jej póniej, ona cay czas nie chce zrobi tego, o co
j prosz. Opiera si kadej mojej probie”.

Kiedy mama daje jej wybór: „Moesz odrabia zadanie domowe

przy stole lub w swoim pokoju”, Lucyna chce robi co zupenie

22

W R A  L I W E S  U C H A N I E P O Z W A L A W Y E L I M I N O W A  K  Ó T N I E

innego — „Ale ja chc je odrabia na kanapie!”, i tak w kóko. Mama
Lucyny stwierdza: „Wszystko zaczyna si powtarza . Ona od razu bar-
dzo si irytuje, ja równie. Czasami zaczynamy si przekrzykiwa .
Trac kontrol, poniewa ona te traci kontrol”. Brzmi znajomo?

Do tego prowadz kótnie — do utraty kontroli nad uczuciami

i przekrzykiwania si. Przez kótnie, czsto w najgorszych moliwych
momentach, dzieci zamieniaj to, co powinno by mie, w koszmar.
Jki, protesty, narzekania ze strony dzieci, dla których powicasz pó
swojego ycia, s tak samo przyjemne jak gona muzyka, kiedy boli
Ci gowa. Tu nie chodzi tylko o haas. Chodzi o przypochlebianie
si, cige dania, egoistyczn mentalno , które wywouj oburze-
nie rodziców. Wszystko staje si bitw sprzecznych charakterów. To
naprawd wyczerpujce.
Moe zacz si od zwykej proby.

„Prosz, wycz telewizor”.

„Pora si szykowa do óka”.

„Pora si ubiera ”.

Dziecko si opiera.

„Prosz, mog tylko dokoczy ten program?”.

„Nie chc i do óka. Nie jestem zmczony”.

„Co jest nie tak z tym, co mam na sobie!”.

To wanie ten opór stawia rodzica i dziecko naprzeciw siebie.

Upór dziecka powoduje podobn reakcj ze strony rodzica. Im dziecko
jest bardziej krnbrne, tym bardziej rodzic si frustruje. Znajdujc
si w tym ucisku narastajcych emocji, doprowadzamy spraw do
niedobrego zakoczenia. Rodzice trac panowanie nad sob.

Nawet najspokojniejsi rodzice staj si przewraliwieni, jeli kóc

si za czsto. Niestety, zbyt wiele emocji prowadzi do bitwy charakte-
rów, w której jedynym sposobem na wygran rodzica jest przegrana

Jak bez walki przej kontrol nad dzieckiem

23

dziecka. Jest jednak inny sposób, który pozwala zarówno rodzicom,
jak i dzieciom wyj z tych potyczek zwycisko. Tym sposobem jest
wraliwe suchanie.

Wraliwe suchanie
obnia temperatur kótni

Wraliwe suchanie jest aktywn technik, pozwalajc reagowa
rodzicom podczas kótni bez wdawania si w ni. Poprzez suchanie,
a nie reagowanie na uczucia dziecka, rodzice mog zachowa kon-
trol nad swoimi emocjami oraz nad wzajemnym oddziaywaniem
z kótliwym dzieckiem. Wraliwe suchanie to nie magia i cho , jak
póniej zobaczymy, zastosowanie tej techniki wymaga cierpliwoci
i wyobrani, pozwala te zrobi duy krok naprzód, umoliwiajc
rodzicom kontrolowanie kótni, które dotd ich rozdraniay.

Do kótni trzeba dwojga. Wkad dziecka w kótni to próba posta-

wienia na swoim. Wkad rodzica — to przeciwstawianie si tej próbie.
Jeli jedna osoba próbuje postawi na swoim, a druga si temu prze-
ciwstawia, kótnia bdzie trwaa do czasu, a jedna ze stron zrezygnuje
z ostatniego sowa. Kiedy rodzic sucha, o co jego dziecko prosi, wów-
czas nie dochodzi do kótni. Po wysuchaniu proby rodzic bdzie
musia w kocu powiedzie „tak”, „nie” lub „moe”. Tak dugo, jak
udaje si odroczy decyzj rodzica, nie dochodzi do kótni.

Kiedy dziecko mówi:

Konfliktow odpowiedzi bdzie:

„Janek wszed do mojego

pokoju i wszystko popsu!”.

„Dlaczego ty i twój brat nie

moecie si ze sob dogada
cho by przez jeden dzie?”.

„Kto ukrad moj szczotk

do wosów!”

„Nikt nie zabra twojej szczotki

do wosów, moe j gdzie
zgubia?”.

24

W R A  L I W E S  U C H A N I E P O Z W A L A W Y E L I M I N O W A  K  Ó T N I E

„Nienawidz ci!”.

„To ju twoja strata kochanie,

poniewa ja nie potrafi...”.

„Nie bd nosia tego aparatu

na zby!”.

„Wiem, jak si czujesz, kotku,

ale aparat sprawi, e bdziesz
miaa adne, proste zby”.

Tak natomiast mógby odpowiedzie wraliwy suchacz:

„Janek wszed do mojego

pokoju i wszystko popsu!”.

„Ale jeste zdenerwowany!”.

„Kto ukrad moj szczotk

do wosów!”.

„Ojej!”.

„Nienawidz ci!”.

„Naprawd ci zdenerwowaem,

prawda?”.

„Nie bd nosia tego aparatu

na zby!”.

„Czemu nie, kochanie?”.

Kiedy dzieci kóc si ze

swoimi rodzicami, wyraaj
swoje yczenia i chc, by zo-
stay zaakceptowane. Nie s
zmczone i chc jeszcze troch

pogra na komputerze. Chc obejrze film dozwolony od 18 lat i chc,
aby rodzice im na to pozwolili. Niemal kada kótnia ma w sobie te
dwa elementy: wyraanie swoich uczu i prob. Niestety, rodzice daj
si wcign w kótni dotyczc uczu dzieci, aby usprawiedliwi nie-
spenienie ich prób.

Kiedy siedmioletnia Kasia stwierdzia, e nie jest zmczona i nie

chce i spa , jej mama zareagowaa jak wikszo rodziców: wyjania,
dlaczego Kasia musi i spa (tak jakby rozumowe wyjanienie miao
jakikolwiek zwizek z tym, czy dzieci chc zrobi to, co im polecono).
Oto, jak mogaby si potoczy ta kótnia, gdyby Dorota wykorzystaa
wraliwe suchanie.

Wraliwe suchanie dziaa poprzez
oddzielenie procesu

wyraania

uczu

od

decyzji okazania

ich

na zewntrz.

Jak bez walki przej kontrol nad dzieckiem

25

„Kochanie, pora ju spa ”.

„Mamo prosz! Mog pogra w Pokemony jeszcze troch? Nie

jestem zmczona i nie chc i do óka”.

W tym momencie zamiast wyjania Kasi, czemu powinna i spa ,

Dorota mogaby spróbowa zgbi uczucia córki: „Jak ci, kochanie,
idzie gra?”.

Kasia prawdopodobnie odpowiedziaaby na to zaproszenie — opo-

wiedziaaby, co robi, i przypuszczalnie wci chciaaby przekona
mam, aby pozwolia jej dokoczy gr przed pójciem spa . Gdyby
Dorota chciaa zastosowa wraliwe suchanie jeszcze przez chwil,
ponownie oparaby si pokusie logicznego uzasadniania i zamiast tego
powiedziaaby: „Nie chcesz skoczy gry, dopóki nie przejdziesz etapu,
prawda? Czasami chciaaby gra tak dugo, jak to tylko moliwe?”.
Kluczowym punktem byoby zaproszenie Kasi do wyraenia uczu
i uznanie ich.

W tej sytuacji, zakadajc, e Dorota nie chciaaby zmieni zdania

co do pory snu, nie mogaby odkada decyzji zbyt dugo. W pewnym
momencie zaprowadziaby Kasi do jej pokoju, mówic: „Przykro mi,
kochanie, wiem, e chciaa skoczy , ale ju pora spa ”.

Mimo e Kasia mogaby poczu si lepiej, poniewa jej ch pó-

niejszego pójcia spa zostaa uznana, pewnie i tak narzekaaby, e
musi i do óka. Zamiast denerwowa si tym protestem i odpowia-
da na niego, Dorota mogaby potraktowa narzekania Kasi jako wyraz
jej uczu , który jej, jako matce, daje szans suchania i okazania wspó-
czucia: „Wiem, kochanie, to nie fair”.

W tym przypadku kótnia jest o wiele krótsza i dziecko czuje si

po niej o wiele lepiej ni w opisanej wyej historii. Co prawda musi i
spa , ale przynajmniej jej mama wydaje si j rozumie .

Kiedy dzieci protestuj przeciw reguom ustalanym przez rodziców,

ich „argumenty” nie zawsze maj z tymi reguami zwizek. Dlaczego
dziecko nie chce i spa ? Bo nie

1

. Rodzice, którzy zawsze chc wyja-

nia , dlaczego dziecko powinno posprzta pokój albo pój do óka,

1

Jeli ta odpowied wydaje si trudna do zaakceptowania, zastanów si nad

nastpujcym pytaniem: „Jaki jest Twój ulubiony smak lodów? Czemu?”.

26

W R A  L I W E S  U C H A N I E P O Z W A L A W Y E L I M I N O W A  K  Ó T N I E

sprawiaj wraenie, e ich
decyzja musi by uzasadniona,
a przez to — e s otwarci na
dyskusj. Im bardziej rodzice
akceptuj uczucia dzieci, tym
rzadziej kwestionuj one ich
decyzje. Kiedy przychodzi rodzi-
com odpowiada na protesty
dziecka, powinni wicej sucha ,
a mniej mówi .

Z nastolatkami sprawy maj si troch inaczej. Kótnia pitnasto-

letniego Marcina z ojcem na temat pójcia na film dozwolony od 18 lat
zawieraa w sobie trzy gówne tematy okresu dojrzewania: swobod
robienia tego, co chc, hipokryzj autorytetów oraz prawo do sza-
cunku wobec wasnych pomysów. Ojciec Marcina móg wykorzysta
zasady wraliwego suchania poprzez zrobienie jednej z dwóch (lub
obu) rzeczy: uznanie niektórych argumentów syna poprzez powie-
dzenie: „Tutaj by moe masz racj” lub znalezienie odpowiedniego
momentu w dyskusji i zachcenie chopaka do tego, aby przedstawi
swój punkt widzenia, w tym wypadku prawdopodobnie na temat
podwójnych standardów przyznawania kategorii wiekowej w filmach.

Przykadowo:

„Ale tato, wszyscy moi przyjaciele id”.

„Uwaasz, e nasze zasady s zbyt surowe?”.

Albo:

„Dlaczego mog oglda filmy pene przemocy, a nie te, w których

jest troch seksu? W telewizji cay czas lec gorsze rzeczy”.

„Tutaj masz by moe racj. Starasz si mnie przekona , abym ci

puci na ten film — ale czy naprawd uwaasz, e system przyzna-
wania kategorii wiekowych jest peen hipokryzji?”.

W jaki sposób rodzic ma si
nauczy, co mówi, aby rozbroi
opór dziecka przed zrobieniem
tego, o co zostao poproszone?
Odpowiedzi nie jest rozbrajanie
oporu dziecka, lecz nauczenie
si akceptowania go jako
dopuszczalnej formy wyraania
uczu i pragnie przez dziecko.

Jak bez walki przej kontrol nad dzieckiem

27

Podobnie jak w przypadku pory snu Kasi, jeli ojciec Marcina nie

chce pozwoli mu pój na ten film, nie moe przeoy tej decyzji na
póniej. Ma jednak czas na poznanie odczu syna zwizanych z tym,
e nie on moe robi czego wspólnie z przyjaciómi, jak równie jego
pogldu, e ludzie odpowiedzialni za ustalanie kategorii wiekowych
s mniej tolerancyjni wobec seksu ni przemocy.

W obu przypadkach trudno nie dostrzec, e uczucia dziecka pozo-

staj niezauwaone przez rodzica, który chce wprowadzi troch
dyscypliny. Wyranie wida te, jak w obu wypadkach rodzice mogli
sprawi , eby ich dzieci poczuy si lepiej — wysuchujc tego, co miay
do powiedzenia.

Wraliwe suchanie nie sprawi, e siedmiolatek bdzie chcia i

spa o ustalonej porze, ani te e nastolatek nie bdzie aowa tego,
i nie moe pój na film z przyjaciómi. Jednake wysuchanie i przy-
jcie do wiadomoci przez rodziców tego, co dzieci maj do powie-
dzenia na temat swoich uczu , sprawi, e w mniejszym stopniu bd
si one czuy niesprawiedliwie potraktowane.

Brzmi prosto, nieprawda? Jeli tak, to dlatego, e wybraem dwa

przykady, w których atwo zrozumie punkt widzenia dziecka, zwasz-
cza jeli si o tym czyta, a nie jest si na miejscu rodzica zapdzonego
w kozi róg przez nieznone dziecko.

Nawet mie dzieci duo si kóc. D do tego, czego chc,

a rodzice czuj si odepchnici. Ide stojc za wraliwym suchaniem
jest to, e kótnie nie bd si zaognia , jeli rodzice nie bd tego
chcieli.

Niektórzy rodzice narzekaj, e ich dzieci kóc si nieustannie.

Te dzieci nie domagaj si okazjonalnie zrozumienia. One raczej opie-
raj si wszystkiemu, co rodzice nakazuj im zrobi . Jedn z przyczyn,
dla których taki opór staje si nawykiem, jest fakt, i wikszo dzieci
rzadko czuje si wysuchana. Oczywicie udaje im si czasem zwró-
ci uwag rodziców, ale bylibycie zaskoczeni, jak wiele dzieci uwaa
swoich rodziców za kiepskich suchaczy. Konfliktowa natura wszelkich
wzajemnych oddziaywa z „kótliwym dzieckiem” jest wzmacniana
poczuciem dziecka, e musi walczy o to, aby byo wysuchane.

28

W R A  L I W E S  U C H A N I E P O Z W A L A W Y E L I M I N O W A  K  Ó T N I E

Wraliwe suchanie zmniejsza liczb powtarzajcych si kótni,

w które cz dzieci stara si wciga rodziców, poniewa zrywa
z zakltym krgiem, w którym rodzic mówi jedno, a dziecko drugie.
Tak dugo, jak obie strony bd chciay narzuci swój punkt widze-
nia, a adna nie bdzie chciaa wysucha drugiej, kótnia bdzie si
rozwija , a skoczy si gniewem i uraz. Kiedy stosujesz wraliwe
suchanie, unikasz kócenia si z Twoj decyzj, nie dyskutujc nad
ni. Zamiast tego suchasz, czego Twoje dziecko chce, co czuje, myli
i czego sobie yczy. Dopóki suchasz, nie ma kótni.