Ból mi

ęś

niowo-powi

ę

ziowy

Wprowadzenie
Ból mi

ęś

niowo-powi

ę

ziowy to dolegliwo

ś

ci mi

ęś

niowo – szkieletowe charakteryzuj

ą

ce si

ę

miejscowym i

rzutowanym bólem odczuwanym jako gł

ę

boki i t

ę

py oraz obecno

ś

ci

ą

mi

ęś

niowo-powi

ę

ziowych punktów

spustowych w dowolnej cz

ęś

ci ciała.

Epidemiologia

•

W kilku badaniach epidemiologicznych oceniano zachorowalno

ść

lub cz

ę

sto

ść

wyst

ę

powania mi

ęś

niowo-

powi

ę

ziowych punktów spustowych. Jedno z bada

ń

wykazało,

ż

e punkty spustowe stanowiły

ź

ródło bólu

u 30% pacjentów szukaj

ą

cych pomocy u lekarza pierwszego kontaktu z powodu bólu, inne badanie

pokazało,

ż

e punkty spustowe były główn

ą

przyczyn

ą

bólu u 85% pacjentów specjalistycznych klinik

leczenia bólu.

•

Ró

ż

ne badania wykazuj

ą

,

ż

e wyst

ę

powanie mi

ęś

niowo-powi

ę

ziowych punktów spustowych wi

ąż

e si

ę

z

wieloma zespołami bólowymi, wł

ą

czaj

ą

c migreny, napi

ę

ciowe bóle głowy, zespół stawu skroniowo-

ż

uchwowego, bóle szyi, bóle ramion, bóle nadkłykci, zespół cie

ś

ni nadgarstka, bóle krzy

ż

a, bóle w

obr

ę

bie miednicy i odgi

ę

ciowy uraz kr

ę

gosłupa szyjnego.

Patofizjologia
Patofizjologia mi

ęś

niowo-powi

ę

ziowych punktów spustowych nie jest w pełni wyja

ś

niona, a bior

ą

w niej udział

liczne zmiany morfologiczne, neurotransmitery, zaburzenia neurosensoryczne, elektrofizjologiczne i motoryczne:

•

Zmiany morfologiczne: W obr

ę

bie włókien mi

ęś

niowo-powi

ę

ziowych punktów spustowych stwierdzono

znaczny wzrost napi

ę

cia.

•

Neurotransmiery: W aktywnych punktach spustowych stwierdzono podwy

ż

szony poziom neuropeptydów

(np. substancji P lub CGRP), katecholamin (np. noradrenaliny) i cytokin prozapalnych (np. TNF

α

, IL 1-

β

,

IL 6 i IL 8).

•

Objawy neurosensoryczne: Rozlewaj

ą

cy si

ę

ból rzutowany, nadwra

ż

liwo

ść

na bod

ź

ce nocyceptywne

(hiperalgezja) i nienocyceptywne (alodynia), wra

ż

liwo

ść

na ból mechaniczny, podtrzymywanie

współczulne sensytyzacji mechanicznej, torowanie (facilitacja) bólu zlokalizowanego i rzutowanego oraz
osłabiona reaktywno

ść

skórnego przepływu krwi.

•

Elektrofizjologia: Niektóre badania wykazały samoistn

ą

aktywno

ść

elektryczn

ą

zwi

ą

zana ze wzrostem

mikropotencjałów postsynaptycznych i nadmiernym uwalnianiem acetylocholiny w mi

ęś

niowo-

powi

ę

ziowych punktach spustowych, jakkolwiek

ż

eby potwierdzi

ć

te obserwacje potrzebne s

ą

dalsze

badania.

•

Zaburzenia motoryczne: Mi

ęś

niowo-powi

ę

ziowe punkty spustowe mog

ą

powodowa

ć

zmiany w

normalnych wzorcach aktywacji mi

ęś

niowej, czego wynikiem mog

ą

by

ć

dysfunkcje ruchowe.

Objawy kliniczne

•

Stymulacja mi

ęś

niowo-powi

ę

ziowych punktów spustowych wywołuje ból rzutowany w charakterystyczny

sposób.

•

Czas trwania bólu rzutowanego jest zmienny (sekundy, godziny, dni).

•

Ból rzutowany jest opisywany jako przenikliwy/gł

ę

boki, t

ę

py i pal

ą

cy, chocia

ż

czasami mo

ż

e by

ć

odczuwany jako powierzchowny.

•

Ból rzutowany mo

ż

e rozprzestrzenia

ć

si

ę

doogonowo lub dogłowowo.

© 2010 International Association for the Study of Pain

®

•

Nasilenie i obszar ciała obj

ę

tego bólem rzutowanym dobrze koreluje ze stopniem aktywno

ś

ci punktów

spustowych (pobudliwo

ść

).

Kryteria diagnostyczne
Kryteria diagnostyczne punktów spustowych s

ą

aktualnie dyskutowane, ale istniej

ą

minimum trzy kryteria

diagnostyczne (1–3) i sze

ść

kryteriów potwierdzaj

ą

cych (4–9):

1) Obecno

ść

namacalnego napi

ę

tego pasma włókien w obr

ę

bie mi

ęś

ni szkieletowych

2) Obecno

ść

nadwra

ż

liwego punktu/miejsca w obr

ę

bie napi

ę

tego pasma

3) Odczuwanie bólu rzutowanego przy stymulacji nadwra

ż

liwego punktu

4) Obecno

ść

lokalnie wyst

ę

puj

ą

cych dr

ż

e

ń

przy obstukiwaniu napi

ę

tego pasma

5) Gwałtowna reakcja na ból podczas palpacji (jump sign)
6) Identyfikacja przez pacjenta wzbudzanego bólu
7) Przewidywalne wzorce bólu rzutowanego
8) Osłabienie lub wzmo

ż

one napi

ę

cie mi

ęś

ni

9) Ból podczas rozci

ą

gania lub skurczu mi

ęś

nia

Rozpoznanie i leczenie
Leczenie mi

ęś

niowo-powi

ę

ziowych punktów spustowych ma charakter multimodalny. Najcz

ęś

ciej wykorzystuje

si

ę

nast

ę

puj

ą

ce metody:

•

Masa

ż

e, ucisk niedokrwienny, techniki zmniejszaj

ą

ce napi

ę

cie mi

ęś

niowe oraz inne interwencje na

tkankach mi

ę

kkich (np. techniki energizacji mi

ęś

ni) wykazuj

ą

umiarkowan

ą

skuteczno

ść

w uzyskaniu

natychmiastowej ulgi w bólu.

•

Terapia punktów spustowych pod postaci

ą

suchego igłowania wi

ąż

e si

ę

z popraw

ą

kliniczn

ą

, ale

wymagane s

ą

dalsze badania.

•

Laseroterapia – mocne dowody na skuteczno

ść

w zmniejszeniu bólu.

•

Przezskórna elektrostymulacja nerwów i terapia polem magnetycznym wykazuj

ą

umiarkowany wpływ na

uzyskanie natychmiastowego efektu w obr

ę

bie mi

ęś

niowo-powi

ę

ziowych punktów spustowych.

•

Ć

wiczenia przynosz

ą

umiarkowane korzy

ś

ci kliniczne, mog

ą

obejmowa

ć

rozci

ą

ganie i

ć

wiczenia w

zakresie ruchów, wzmacnianie,

ć

wiczenia zwi

ę

kszaj

ą

ce wytrzymało

ść

i koordynacj

ę

.

•

Istniej

ą

słabe dowody na skuteczno

ść

terapii ultrad

ź

wi

ę

kami w leczeniu punktów spustowych.

Pi

ś

miennictwo

1. Fernández de las Peñas C, Cuadrado ML, Arendt-Nielsen L, Simons DG, Pareja JA. Myofascial trigger points and

sensitisation: an updated pain model for tension type headache. Cephalalgia 2007;27:383–93.

2. Simons D, Travell J, Simons P. Travell & Simons’ myofascial pain & dysfunction: the trigger point manual. Baltimore:

Williams & Wilkins; 1999.

3. Tough EA, White AR, Cummings TM, Richards SH, Campbell JL. Acupuncture and dry needling in the management of

myofascial trigger point pain: a systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. Eur J Pain
2009;13:3–10.

4. Vernon H, Schneider M. Chiropractic management of myofascial trigger points and myofascial pain syndrome: a

systematic review of the literature. J Manipulative Physiol Ther 2009;32:14–24.