7/2008

miesięcznik praktycznego sadownictwa

26

Zwalczanie mszyc

na jabłoniach

Mszyca jabłoniowa

Mszyca jabłoniowa (fot. 1) jest gatunkiem jed-

nodomowym, występuje przede wszystkim na

jabłoni, choć może zasiedlać także: gruszę, pig-

wę, głóg i jarzębinę. Dorosłe mszyce są trawia-

stozielone, mają długie czarne syfony i czarny

ogonek. Larwy są podobne do dorosłych mszyc,

tylko nieco mniejsze. Wczesną wiosną, w okresie

pękania pąków, mszyca jabłoniowa żeruje na

czubkach rozwijających się liści (fot. 2). Później

zasiedla młode liście oraz części szczytowe pę-

dów, wilków i odrostów korzeniowych.

Na liściach mszyce występują przede wszystkim
na ogonkach liściowych i na głównym nerwie,
sporadycznie zasiedlają samą blaszkę liściową.

W okresie wegetacji młode pędy mogą być cał-

kowicie pokryte mszycami.

Zimują jaja — czarne, matowe, bez połysku,

pokryte woskowym nalotem. Składane są pra-

wie wyłącznie na jednorocznych pędach. Mo-

żemy je spotkać również na wilkach i odrostach

korzeniowych. Larwy zaczynają wylęgać się

w kwietniu, co zwykle zbiega się z początkiem

pękania pąków na jabłoni. Wyląg larw trwa

Marcin Oleszczak

Agrosimex, Dział Techniczno-Naukowy

Tabela 1. Podstawowe informacje o gatunkach mszyc

Mszyca jabłoniowa

Mszyca jabłoniowo-babkowa

Mszyca jabłoniowo-zbożowa

Jaja

czarne, matowe, pokryte
nalotem woskowym,
na pędach jednorocznych

czarne, silnie błyszczące, na cienkich
gałęziach, koło pąków, rzadko na pniach

czarne, silnie błyszczące, u nasady krótkopędów,
w kątach pąków, na starszych pędach

Pojaw

kwiecień

marzec/kwiecień

marzec/kwiecień

Kolor

trawiastozielony

przeróżne

jasno– lub żółtozielony

Zasiedlenie

szczytowe części pędów, liście pąki, liście, szypułki kwiatowe,

ogonki i blaszki liściowe, zawiązki

pąki kwiatowe, szypułki kwiatowe, ogonki
liściowe, dolna strona liści

Liczba pokoleń do 16

do 8

do 2

Szkodliwość

duża

bardzo duża

średnia

W ciągu kilku ostatnich lat w sadach jabłoniowych obserwujemy wzmożone występowanie mszyc. Skład gatunkowy
populacji tych szkodników ulega jednak ciągłym zmianom — raz większe znaczenie ma mszyca jabłoniowo-babko-
wa, innym razem — mszyca jabłoniowa. Wpływają na to przede wszystkim warunki atmosferyczne, jakie panują
latem i wczesną jesienią. Ponadto lokalne warunki w poszczególnych sadach, a przede wszystkim stosowany pro-
gram ochrony, czyli terminy zabiegów zwalczających mszyce, środki i ich dawki. Aby skutecznie zwalczać te szkod-
niki, należy w pierwszej kolejności poznać biologię poszczególnych gatunków występujących na jabłoni (tabela 1),
a także metody ich monitoringu (tabela 2).

Tabela 2. Lustracje w początkowym okresie rozwoju jabłoni oraz po ich kwitnieniu

Faza rozwojowa

Metodyka

Próg szkodliwości

Od fazy ukazywania się pierwszych liści do fazy zielonego pąka kwiatowego
Wszystkie gatunki mszyc

przejrzeć pąki na 10 drzewach

(po 20 pąków na drzewie, razem 200 pąków)

10 pąków z mszycami. Jeśli stwierdzamy tylko mszycę

jabłoniowo-zbożową, zwalczanie jest konieczne, gdy

porażonych jest więcej jak 100 pąków

Po kwitnieniu
Mszyca jabłoniowo-babkowa przejrzeć liście na 50 losowo wybranych

drzewach

1 drzewo z koloniami mszyc

Mszyca jabłoniowa

przejrzeć po 3 długopędy na 50 losowo

wybranych drzewach — razem 150 pędów

15 pędów z koloniami mszyc w badanej próbie 150 pędów

Koniec czerwca i później
Mszyca jabłoniowa

przejrzeć po 3 długopędy na 50 losowo

wybranych drzewach — razem 150 pędów

15 pędów z koloniami mszyc w badanej próbie 150 pędów

7/2008

miesięcznik praktycznego sadownictwa

27

Fot. 1. Mszyca
jabłoniowa

Fot. 2. Wiosną
mszyca jabłoniowa
żeruje na czubkach
rozwijających się liści

Fot. 3. Pod koniec maja pojawiają się mszyce uskrzydlone

około tygodnia, a rozwój larwalny — do trzech

tygodni. Dojrzałe samice mogą rodzić dziewo-

rodnie około 70 larw. W kolejnych pokoleniach

obserwuje się spadek ich płodności.

Pod koniec maja pojawiają się mszyce

uskrzydlone (fot. 3). Mszyca jabłoniowa nie

migruje z sadu, mszyce uskrzydlone przelatują

z jednych drzew na drugie. Samice rozpoczynają

składanie jaj zimowych pod koniec września lub

na początku października. Jedna samica może

złożyć do 4 jaj zimowych.

Mszyca jabłoniowa występuje najliczniej w pierw-
szej połowie lata. Wysoka temperatura i susza
ograniczają populację tego gatunku.

Mszyca jabłoniowo-zbożowa

Mszyca jabłoniowo-zbożowa jest gatunkiem

dwudomowym, żywicielami pierwotnym są:

jabłoń, grusza, głogi, jarzębina, irga i pigwa,

żywicielami wtórnymi — różne gatunki traw.

Dorosła mszyca jest owalna w zarysie, jasnozie-

lona lub żółtozielona z krótkimi, jasnozielonymi

syfonami i krótkim ogonkiem. Larwy są podobne

do dorosłych mszyc, tylko nieco mniejsze. Wylę-

gające się larwy zasiedlają przede wszystkim pąki

kwiatowe. W miarę rozwoju populacji mszyce

przechodzą na szypułki kwiatowe i ogonki liścio-

we, a następnie na dolną stroną blaszek liściowych.

W wyniku żerowania mszyc na liściach blaszka

liściowa zwija się zwykle ukośnie lub spiralnie.

Żerowanie tego gatunku na liściach nie powoduje
odbarwiania się blaszek liściowych.

Gatunek ten występuje na starszych owocujących

drzewach.

Zimują jaja u nasady krótkopędów, w kątach

pąków. Zwykle na starszych i grubych gałęziach,

czasami na pniach w pęknięciach kory oraz na

śladach po wyciętych gałęziach. Znacznie więcej

jaj zimowych możemy zaobserwować w dolnej

części korony i na spodniej stronie gałęzi. Jaja

zimowe są czarne, błyszczące, mają do 0,5 mm

długości.

Wyląg larw z jaj zimowych rozpoczyna się

wcześnie, pod koniec marca, na początku kwiet-

nia, w czasie nabrzmiewania pąków, ale jeszcze

przed ich pękaniem. Rozwój larwalny może

trwać do 5 tygodni. Dorosłe mszyce zaczynają

rodzić larwy w okresie zielonego pąka. Jedna

samica może wydać do 60 larw. Drugie poko-

lenie pojawia się wkrótce po kwitnieniu, są to

mszyce uskrzydlone, które przelatują na trawy.

Na korzeniach traw rozwija się do 10 pokoleń

dzieworodnych samic. Od września na trawach

pojawiają się mszyce uskrzydlone, które przela-

W ciągu sezonu

wegetacyjnego

notujemy od 10 do

16 pokoleń mszycy

jabłoniowej —

zwykle 2 pokolenia

występują przed

kwitnieniem drzew.

tują z powrotem na jabłoń. Jaja zimowe samice

składają w październiku i listopadzie.

Mszyca jabłoniowo-babkowa

Mszyca jabłoniowo-babkowa (fot. 4) także jest

mszycą dwudomową. Pierwotnym żywicielem

jest jabłoń, wtórnym — różne gatunki popular-

nego chwastu — babki. Dorosłe mszyce mają

zmienne ubarwienie, mogą być ciemno– lub

jasnopopielate, spotyka się także osobniki

7/2008

miesięcznik praktycznego sadownictwa

28

Liście ulegają skędzierzawieniu, zwijają się

i żółkną (fot. 5). Wzrost pędów zostaje silnie

zahamowany, zawiązki ulegają deformacji, są

drobne, niewyrośnięte (fot. 6) i często pozostają

na drzewach do końca wegetacji.

Zimują czarne, błyszczące jaja złożone prze-

ważnie na cienkich gałązkach, koło pąków. Wyląg

larw może zaczynać się pod koniec marca, na po-

czątku kwietnia w okresie pękania pąków. Rozwój

larwalny trwa do 4 tygodni. Samice są bardzo

płodne, jedna może urodzić do 180 larw. W ciągu

Fot. 4. Mszyca

jabłoniowo-babkowa

Fot. 5. Liście zasiedlone

przez mszycę jabłoniowo-

babkową ulegają

skędzierzawieniu, zwijają

się i żółkną…

Fot. 6. …zawiązki ulegają
deformacji, są drobne
i niewyrośnięte

fot. 1–6 M. Oleszczak

jasnobrązowe do ciemnoróżowych. Pokryte

są woskowym nalotem i mają czarne syfony.

Charakterystyczny jest kształt dorosłej mszycy

— gruszkowaty, rozszerzający się ku tyłowi.

Larwy są jasnoróżowe, mniejsze od osobników

dorosłych.

Mszyca jabłoniowo-babkowa zasiedla pąki, liście,
szypułki kwiatowe, szypułki zawiązków i owoców.

sezonu wegetacyjnego na jabłoni może wystąpić

do ośmiu pokoleń tego szkodnika. W każdym

z kolejnych pokoleń pojawiają się uskrzydlone

osobniki przelatujące na rośliny babki.

Pod koniec czerwca mszyca jabłoniowo-babkowa
teoretycznie powinna opuścić sad jabłoniowy,
obserwuje się jednak zjawisko pozostawania te-
go gatunku w sadach jabłoniowych na stałe.

7/2008

miesięcznik praktycznego sadownictwa

29

Tabela 3. Preparaty do zwalczania mszyc

Pyretroidy

Chloronikotyle

Fosforoorganiczne

Karbaminiany

Cyperkill Super 25 EC
Decis 2,5 EC
Fastac 100 EC
Karate Zeon 050 CS
Mavrik 240 EW

Actara 25 WG
Calypso 480 SC
Mospilan 20 SP

Diazol 500 EW*
Owadofos 540 EC*
Sumithion Super 1000 EC*
Chlormezyl 500 EC
Dimezyl 400 EC
Nurelle D 550 EC

Pirimor 500 WG
Pirimix 100 PC*

Optymalna temperatura
stosowania do 20°C

Optymalna temperatura sto-
sowania — powyżej 10–12°C

Optymalna temperatura
stosowania — powyżej 15°C

Optymalna temperatura
stosowania — powyżej 15°C

Tylko raz w sezonie, do
pierwszych zabiegów

Przemiennie z innymi środkami
do zwalczania mszyc

Przemiennie z innymi
środkami do zwalczania
mszyc

Przemiennie z innymi
środkami do zwalczania
mszyc

* w przyszłym roku środki te nie będą dostępne w obrocie

Zwalczając mszyce w sadach jabłoniowych, należy:

l

starannie lustrować sad, począwszy od fazy pękania pąków,

pojawu pierwszych liści poprzez zielony pąk, okres po kwit-
nieniu aż do późnego lata,

l

zabiegi wykonywać na początku pojawu mszyc w sadzie,

w okresie budowania pierwszych kolonii; każde opóźnienie
zabiegu ogranicza skuteczność preparatów,

l

we właściwy sposób dobierać insektycydy, szczególną uwa-

gę zwrócić na dobór preparatów do pierwszych zabiegów,

l

stosować insektycydy w odpowiedniej temperaturze,

l

dobierać właściwą ilość cieczy użytkowej do konkretnej

sytuacji,

l

dbać o faunę pożyteczną, która silnie ogranicza występowa-

nie mszyc,

l

nie dopuszczać do nadmiernego występowania licznych kolo-

nii mszyc.

We wrześniu zaczyna się migracja z powrotem

do sadów jabłoniowych. Jaja zimowe mszyce

zaczynają składać w październiku.

W sadach jabłoniowych możemy spotkać też

sporadycznie mszyce takie, jak: mszyca jabłoniowo-

karminówka, mszyca głogowo-miętowa, porazik

szczawiowy, mszyca trzmielinowo-burakowa.

Szkodliwość mszyc

Wszystkie gatunki mszyc charakteryzują się

dużą szkodliwością. W wyniku ich żerowania

następuje ogładzanie roślin z asymilatów. Za-

siedlone pędy łatwiej przemarzają, a na słodkiej

spadzi rozwijają się grzyby — sadzaki, których

nalot ogranicza fotosyntezę. Liście na skutek

zasiedlenia przez mszyce skręcają się, kędzierza-

wieją, pędy są zahamowane we wzroście, a ich

czubki mogą zasychać. Efekty żerowania mszycy

jabłoniowo-babkowej dotyczą także zawiązków

owocowych — w tym przypadku mamy bezpo-

średnie przełożenie na wielkość plonu.

Trudności w zwalczaniu mszyc

Na trudności w zwalczaniu mszyc wpływa kilka

czynników. Są to m.in.: ● duża płodność samic;

● duża liczba pokoleń występujących w sezonie;

Dobierając

insektycydy

(tabela 3),

powinniśmy

brać pod uwagę

ospadziowanie

drzew,

szkodliwość

preparatów dla

pszczół oraz

szkodliwość

insektycydów

dla fauny

pożytecznej.

● zimowanie w postaci jaj na pędach w pobliżu

pąków; ● wczesny pojaw wszystkich gatunków

na jabłoni; ● zmienność wyglądu w obrębie ga-

tunku; ● możliwość migracji mszyc uskrzydlo-

nych w sadzie; ● przystosowanie do zmiennych

warunków panujących w sadach; ● sposób że-

rowania, wpływający na fizjologię zasiedlonej

rośliny; ● obserwowana ostatnio mniejsza wraż-

liwość mszyc na niektóre insektycydy.