Maciej Bak SiMR 2.8

20.XII.2000

Projekt sprawdzianu do otworu i walka

φ

240F9/h8

(produkcja jednostkowa)

Sprawdziany to najprostsze narzedzia do mechanizacji kontroli, sluza do oceny
poprawnosci jednego okreslonego parametru geometrycznego (najczesciej
wymiaru). Stosowane sa w róznych formach produkcji, od jednostkowej, az do
masowej gdzie spotyka sie je obok bardzo skomplikowanych, automatycznych
urzadzen kontrolno-pomiarowych.
Sa liczne typy sprawdzianów, znacznie rózniace sie budowa i zastosowaniem.
Podzial uwzgledniajacy przeznaczenie sprawdzianu:

a) sprawdziany do wymiarów wewnetrznych (otworów),
b) sprawdziany do wymiarów zewnetrznych (walków),
c) sprawdziany do wymiarów mieszanych,
d) sprawdziany do wymiarów posrednich,
e) sprawdziany ksztaltu,
f) sprawdziany do wyrobów o zlozonej budowie.

Wszystkie sprawdziany wymiarów dlugosciowych (a-d) mozna podzielic na
jednograniczne – do kontroli, czy nie zostal przekroczony jeden z wymiarów
granicznych, oraz dwugraniczne – do kontroli, czy wymiar znajduje sie w polu
tolerancji ograniczonym dwoma wymiarami granicznymi.
Ze wzgledu na tresc zadania interesuja nas tylko sprawdziany z punktu a i b.

I. Obliczenia dla sprawdzianu otworu

φ240F9 wedlug normy

PN-72/M-02140

(wszystkie wymiary podane w mm)

D=240 – wymiar nominalny otworu
T=0,115 – tolerancja otworu
ES=0,165 – odchylka górna (z PN-EN 20286-2)
EI=0,050 – odchylka dolna (z PN-EN 20286-2)
H=0,010 – tolerancja sprawdzianu do otworu o powierzchni pomiarowej

walcowej

z=0,021 – odleglosc pomiedzy osia symetrii pola tolerancji sprawdzianu

przechodniego S

min

do otworów i linia odpowiadajaca wymiarowi

dolnemu A otworu.

a=0,004 – wielkosc kompensujaca bledy sprawdzania otworów o wymiarach

nominalnych D powyzej 180mm.

A

o

=D+EI=240+0,050=240,05

B

o

=D+ES=240+0,165=240,165

Wymiar nowego sprawdzianu nieprzechodniego (S

max

) – dla powierzchni

pomiarowej walcowej.
S

max

=B

o

-a

±

0,5xH

S

max

=240,165-0,004

±

0,005=240,161

±0,005

Wymiar sprawdzianu minimalnego przechodniego do otworów (S

min

).

S

min

=A

o

+z

±

0,5xH

S

min

=240,05+0,021

±

0,005=240,071

±0,005

Wymiar granicy zuzycia (G

z

) sprawdzianu przechodniego S

min

.

G

z

=A

o

+a

G

z

=240,05+0,004=240,054

Polozenie pól tolerancji sprawdzianu i otworu przedstawia rysunek 1a.
Sprawdzian lopatkowy przechodni MSDb dla przedmiotów sztywnych, do
otworu

φ

240F9 przedstawia rysunek 1b.

II. Obliczenia dla sprawdzianu walka

φ240h8 wedlug normy

PN-72/M-02140

(wszystkie wymiary podane w mm)

D=240 – wymiar nominalny walka
T=0,072 – tolerancja walka
es=0 – odchylka górna
ei= -T =-0,072 – odchylka dolna
H

1

=0,014 – tolerancja sprawdzianu do walka

z

1

=0,012 – odleglosc pomiedzy osia symetrii pola tolerancji sprawdzianu

przechodniego S

max

do walków i linia odpowiadajaca wymiarowi

górnemu B walka.

y

1

=0,007 – róznica pomiedzy wymiarem górnym B walka i wymiarem granicy

zuzycia G

z

sprawdzianu przechodniego S

max

do walków.

a

1

=0,004 – wielkosc kompensujaca bledy sprawdzania walków o wymiarach

nominalnych D powyzej 180mm.

A

w

=D-T=240-0,072=239,928

B

w

=D=240

Wymiar nowego sprawdzianu przechodniego do walków (S

max

).

S

max

=B

w

-z

1

±

0,5xH

1

S

max

=240-0,012

±

0,007=239,988

±0,007

Wymiar sprawdzianu nieprzechodniego do walków (S

min

).

S

min

=A

w

+a

1

±

0,5xH

1

S

min

=239,928+0,004

±

0,007=239,932

±0,007

Wymiar granicy zuzycia (G

z

) sprawdzianu przechodniego S

min

.

G

z

=B

w

+y

1

-a

1

G

z

=240+0,007-0,004=240,003

Polozenie pól tolerancji sprawdzianu i walka przedstawia rysunek 2a.
Sprawdzian szczekowy MSKa ze szczekami wstawianymi, dla przedmiotów
sztywnych, do walka

φ

240h8 przedstawia rysunek 2b.

III. Obliczenia dla przeciwsprawdzianu do sprawdzianu szczekowego

wedlug normy PN-72/M-02140

(wszystkie wymiary podane w mm)

H

p

=0,007 – tolerancja przeciwsprawdzianu do sprawdzania sprawdzianów

szczekowych.

Przeciwsprawdzian do sprawdzania nowych sprawdzianów szczekowych
przechodnich S

max

:

P

max

=B

w

-z

1

±

0,5xH

p

P

max

=240-0,012

±

0,007=239,9880

±0,0035

Przeciwsprawdzian do sprawdzania sprawdzianów szczekowych
nieprzechodnich S

min

:

P

min

=A

w

+a

1

±

0,5xH

p

P

min

=239,928+0,004

±

0,0035=239,9320

±0,0035

Przeciwsprawdzian do sprawdzania zuzycia sprawdzianów przechodnich S

max

:

P

z

=B

w

+y

1

-a

1

±

0,5xH

p

P

z

=240+0,007-0,004

±

0,0035=240,0030

±0,0035

Polozenie pól tolerancji przeciwsprawdzianu przedstawia rysunek 3.