Strona 1 z 7

Wyższa Szkoła Bezpieczeństwa i Ochrony

im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie

BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE

DEFINICJE I ISTOTA

INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ

Maciej Świątek,
sem. III drugi stopień, gr A

Nr albumu: 1181

Warszawa 2014

Strona 2 z 7

Zgodnie z obecnie obowiązującą ustawą z dnia 26 kwietnia 2007 r.

o

zarządzaniu kryzysowym art. 3 pkt. 2, przez infrastrukturę krytyczną należy

rozumieć systemy oraz wchodzące w ich skład powiązane ze sobą funkcjonalnie

obiekty, w tym

obiekty budowlane, urządzenia, instalacje, usługi kluczowe dla

bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz służące zapewnieniu sprawnego

funkcjonowania

organów

administracji

publicznej,

a

także

instytucji

i

przedsiębiorców

1

.

W Rzeczypospolitej Polskiej in

frastruktura krytyczna wchodzi w skład 11

systemów, które mają kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa państwa i jego

obywateli oraz służą zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji

publicznej, a także instytucji i przedsiębiorców.

Infrastruktura krytyczna obejmuje następujące systemy:

a)

zaopatrzenia w energię, surowce energetyczne i paliwa,

b)

łączności,

c) sieci teleinformatycznych,

d) finansowe,

e)

zaopatrzenia w żywność,

f)

zaopatrzenia w wodę,

g) ochrony zdrowia,

h) transportowe,

i) ratownicze,

j) zapewniaj

ące ciągłość działania administracji publicznej,

k)

produkcji, składowania, przechowywania i stosowania substancji chemicznych

i promieniotwórczych (w tym rurociągi substancji niebezpiecznych).

2

Krótko mówiąc, infrastruktura krytyczna to rzeczywiste i cybernetyczne

systemy (a w

tych systemach obiekty, urządzenia bądź instalacje) niezbędne do

minimalnego funkcjonowania gospodarki i państwa. Infrastruktura krytyczna pełni

kluczową rolę w funkcjonowaniu państwa i życiu jego obywateli. W wyniku zdarzeń

spowodowanych siłami natury lub będących konsekwencją działań człowieka,

1

2

Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej,

Załącznik 1, Charakterystyka

systemów infrastruktury krytycznej, RCB, Warszawa, 2013.

Strona 3 z 7

infrastruktura krytyczna może być zniszczona, uszkodzona, a jej działanie może ulec

zakłóceniu, przez co zagrożone może być życie i mienie obywateli. Równocześnie

tego typu wydarzenia

negatywnie wpływają na rozwój gospodarczy państwa. Stąd

też ochrona infrastruktury krytycznej jest jednym z priorytetów stojących przed

państwem polskim. Istota zadań związanych z infrastrukturą krytyczną sprowadza się

nie tylko do zapewnienia jej ochrony

przed zagrożeniami, ale również do tego, aby

ewentualne uszkodzenia i zakłócenia w jej funkcjonowaniu były możliwie

krótkotrwałe, łatwe do usunięcia i nie wywoływały dodatkowych strat dla obywateli

i gospodarki.

Przez ochronę infrastruktury krytycznej należy rozumieć wszelkie działania

zmierzające do zapewnienia funkcjonalności, ciągłości działań i integralności

infrastruktury krytycznej w celu zapobiegania zagrożeniom, ryzykom lub słabym

punktom oraz ograniczenia i neutralizacji ich skutków oraz szybkiego odtworzenia tej

infrastruktury na wypadek awarii, ataków oraz innych zdarzeń zakłócających jej

prawidłowe funkcjonowanie

3

.

Ochronę obowiązkową obiektów podejmuje też w swojej tematyce ustawa

o

ochronie osób i mienia. Ustawodawca wskazał listę obiektów, które ustawowo

podlegają obowiązkowej ochronie w związku z koniecznością zapewnienia ochrony

obiektom

ważnym dla obronności, interesu gospodarczego państwa, bezpieczeństwa

publicznego i innych ważnych interesów państwa

4

. Ustawodawca uznał, że

obowiązkowej ochronie podlegają:

1.

w zakresie obronności państwa w szczególności:

a.

zakłady produkcji specjalnej oraz zakłady, w których prowadzone są

prace naukowo-badawcze lub konstruktorskie w zakresie takiej

produkcji,

b.

zakłady produkujące, remontujące i magazynujące uzbrojenie,

urządzenia i sprzęt wojskowy,

c. magazyny rezerw strategicznych, o

których mowa w art 15 ustawy

z

dnia 29 października 2010 r. o rezerwach strategicznych (Dz. U. Nr

229, poz. 1496);

2. w zakresie ochrony interesu gospoda

rczego państwa w szczególności:

a.

zakłady mające bezpośredni związek z wydobyciem surowców

mineralnych o strat

egicznym znaczeniu dla państwa,

3

http://rcb.gov.pl/?page_id=210, dostęp 04.02.2014 r, godź. 15.00.

4

Art. 5, ust. 1, Ustawy

z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia, Dz.U.2005.145.1221

Strona 4 z 7

b. porty morskie i lotnicze,

c.

banki i przedsiębiorstwa wytwarzające, przechowujące bądź

transportujące wartości pieniężne w znacznych ilościach;

3.

w zakresie bezpieczeństwa publicznego w szczególności:

a.

zakłady, obiekty i urządzenia mające istotne znaczenie dla

funkcjonowania aglomeracji miejskich, których zniszczenie lub

uszkodzenie może stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi oraz

środowiska, w szczególności elektrownie i ciepłownie, ujęcia wody,

wod

ociągi i oczyszczalnie ścieków,

b.

zakłady stosujące, produkujące lub magazynujące w znacznych

ilościach materiały jądrowe, źródła i odpady promieniotwórcze,

materiały toksyczne, odurzające, wybuchowe bądź chemiczne o dużej

podatności pożarowej lub wybuchowej,

c.

rurociągi paliwowe, linie energetyczne i telekomunikacyjne, zapory

wodne i śluzy oraz inne urządzenia znajdujące się w otwartym terenie,

których zniszczenie lub uszkodzenie może stanowić zagrożenie dla

życia lub zdrowia ludzi, środowiska albo spowodować poważne straty

materialne;

4.

w zakresie ochrony innych ważnych interesów państwa w szczególności:

a.

zakłady o unikalnej produkcji gospodarczej,

b.

obiekty i urządzenia telekomunikacyjne, pocztowe oraz telewizyjne i

radiowe,

c.

muzea i inne obiekty, w których zgromadzone są dobra kultury

narodowej,

d.

archiwa państwowe.

Ustawa o ochronie osób i mienia nakłada obowiązek ochrony

wyszczególnionych obiektów niezależnie od stanu i sytuacji, natomiast ustawa

o

zarządzaniu kryzysowym określa obiekty infrastruktury krytycznej, których działanie

powinno być podtrzymane w działaniu w sytuacjach kryzysowych. Powyższe listy

pokrywają się w dużej części.

Wykaz obiektów podlegających obowiązkowej ochronie prowadzi odpowiedni

terytorialnie wojewoda, a wykazy takich obiektów przekazują wojewodzie Prezes

Narodowego Banku Polskiego, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, ministrowie

i

kierownicy urzędów centralnych.

Strona 5 z 7

Oddzielną kategorią obiektów są obiekty szczególnie ważne dla

b

ezpieczeństwa i obronności państwa, które także należy zaliczyć do obiektów

infrastruktury krytycznej,

choć ich przeznaczenie priorytetowe nie zawsze jest

ukierunkowane na podtrzymanie

ciągłości działania administracji i zapewnienia

bezpieczeństwa obywateli, a bardziej ukierunkowane są na zapewnienie działalności

sił zbrojnych. Obiektami znajdującymi się w tej kategorii są:

1.

zakłady produkujące, remontujące i magazynujące uzbrojenie i sprzęt

wojskowy oraz

środki bojowe, a także zakłady, w których są prowadzone

prace badawczo-rozwojowe lub konstruktorskie w zakresie produkcji na

potrzeby

bezpieczeństwa i obronności państwa;

2. magazyny rezerw

państwowych, w tym bazy i składy paliw płynnych,

żywności, leków i artykułów sanitarnych;

3. obiekty jednostek organizacyjnych

podległych Ministrowi Obrony Narodowej

lub przez niego nadzorowanych;

4. obiekty infrastruktury transportu samochodowego, kolejowego, lotniczego,

morskiego i wodnego

śródlądowego, drogownictwa, kolejnictwa i łączności

oraz

ośrodki dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej;

5. zapory wodne i inne

urządzenia hydrotechniczne;

6. obiekty jednostek organizacyjnych Agencji Wywiadu;

7. obiekty:

a. Narodowego Banku Polskiego oraz Banku Gospodarstwa Krajowego,

b.

Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych S.A. oraz Mennicy

Państwowej S.A.

8.

obiekty, w których produkuje się, stosuje lub magazynuje materiały jądrowe

oraz

źródła i odpady promieniotwórcze;

9. obiekty telekomunikacyjne przeznaczone do nada

wania programów radia

publicznego i telewizji publicznej;

10.

obiekty organów i jednostek organizacyjnych podległych ministrowi

właściwemu do spraw administracji publicznej lub przez niego

nadzorowanych;

11.

obiekty organów i jednostek organizacyjnych podległych ministrowi

właściwemu do spraw wewnętrznych lub przez niego nadzorowanych;

12. obiekty jednostek organizacyjnych Agencji Bezpie

czeństwa Wewnętrznego;

13. obiekty Policji, Stra

ży Granicznej i Państwowej Straży Pożarnej;

Strona 6 z 7

14. obiekty

znajdujące się we właściwości Ministra Sprawiedliwości, Służby

Więziennej oraz jednostek organizacyjnych podległych lub nadzorowanych

przez Ministra

Sprawiedliwości;

15. zak

łady

mające

bezpośredni

związek

z

wydobywaniem

kopalin

podstawowych;

16.

obiekty, w których produkuje si , stosuje lub magazynuje materiały stwarzające

szczególne zagrożenie wybuchowe lub pożarowe;

17.

obiekty, w których prowadzi się działalność, z wykorzystaniem toksycznych

związków chemicznych i ich prekursorów, a tak e środków biologicznych,

mikrobiologicznych,

mikroorganizmów,

toksyn

i

innych

substancji

wywołujących choroby u ludzi lub zwierząt;

18. elektrownie i inne obiekty elektroenergetyczne;

19. inne obiekty

będące we właściwości organów administracji rządowej, organów

jednostek

samorządu terytorialnego, formacji, instytucji państwowych oraz

przedsi

ębiorców i innych jednostek organizacyjnych, których zniszczenie lub

uszkodzenie mo

że stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi, dziedzictwa

narodowego oraz

środowiska w znacznych rozmiarach albo spowodować

poważne straty materialne, a także zakłócić funkcjonowanie państwa

5

.

Jak pisze Romuald Kalinowski monitorowanie

zagrożeń zawsze związane

było, jest i będzie z potencjalnym zagrożeniem. Podkreślić przy tym należy, że

odnosiło się ono do każdego rodzaju zagrożenia. Początkowo jednak dotyczyło

zagrożeń okresu wojny, współcześnie także zagrożeń czasu pokoju, w związku z

występującymi nadzwyczajnymi zagrożeniami.

N

iezależnie od okresu, charakteru i rodzaju zagrożenia oraz rodzaju

monitoringu

,

związane

było

z

koniecznością

zapewnienia

określonego

bezpieczeństwa ludności (przede wszystkim) zamieszkującej lub przebywającej na

zagrożonym obszarze.

6

Wyznaczenie obiektów infrastruktury krytycznej jest

związane z monitorowaniem zagrożeń, wyznaczając infrastrukturę krytyczną należy

analizować jakie zagrożenia i jak duży wpływ będą miały na wyznaczone obiekty i

ur

ządzenia, a także rozważać możliwości przywrócenia ich do działania.

5

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 czerwca 2003 r. w sprawie obiektów szczególnie

ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony, Dz. U.
2003.116.1090.

6

Monitorowanie zagrożeń, R. Kalinowski, Akademia Podlaska, Siedlce 2003, str. 6.

Strona 7 z 7

Jak wskazują przykłady historyczne ochrona infrastruktury krytycznej ma

także znaczenie bezpośrednie dla pozostałych komponentów zapewniających

bezpieczeństwo. Jak pisze B. H. Liddell Hart w "Strategia. Działania pośrednie": „Tak

długo jak rodziny są bezpieczne, ludzie ci będą bronili swego kraju, wierząc, ze

dzięki poświęceniu osłaniają oni również swe rodziny. Lecz nawet więzy patriotyzmu,

dyscypliny i

koleżeństwa rozluźniają się, gdy rodzina zostaje zagrożona(…)”.

7

Zawarta myśl odnosiła się do stanowiska żołnierzy konfederacji w Wojnie Secesyjnej.

J

ak widać z analizy przeprowadzonej przez B. H. Liddell Harta wynika iż opór wojsk

Konfederacj

i załamał się, ponieważ władze stanów południowych nie wystarczająco

zabezpieczyły potrzeby swoich obywateli, a na skutek prowadzonej wojny cierpieli

oni

różnego rodzaju niedostatki co wpływało demoralizująco na walczących

żołnierzy. Jeżeli chodzi o ochronę infrastruktury komunikacyjnej jako infrastruktury

krytycznej, jej

ważność w bezpośrednich działaniach wojennych wykazał gen.

Douglas McArthur s

tosując zasadę uderzania tam gdzie przeciwnik nie posiadał

rozbudowanej obrony i wystarczających sił do jej obrony, odcinając źródła i drogi

zaopatrzenia

8

. S

iły odcięte od zaopatrzenia nie mogły długo stawiać oporu.

Istotą wyznaczenia katalogu obiektów infrastruktury krytycznej jest

zapewnienie funkcjonowania państwa, administracji rządowej i zabezpieczenia

podstawowych potrzeb ludności w czasie występującego kryzysu lub wojny. Katalog

powyższy zamyka szeroki wachlarz obiektów, które muszą być chronione nie

zależnie od zaistniałej sytuacji i w pierwszej kolejności przywracane do stanu

użyteczności. Odcięcie ludności, służb porządkowych, sił ratowniczych od niektórych

elementów infrastruktury może prowadzić do powstawania chaosu, braku możliwości

prowadzenia skoordynowanych działań, a wręcz ich uniemożliwienia.

7

B. H. Liddell Hart, Strategia.

Działania pośrednie, Warszawa 1959, rozdział IX.

8

Theodore Kinni, Donna Kinni,

Sztuka zwycięstwa. Istota strategii i przywództwa według generała

Douglasa MacArthura, OnePress, 2005.