AUDIO 7/2000

24

Wielu miłośników

muzyki nie zdaje sobie sprawy,

że ich zestaw audio ma potencjał,

z którego przy odrobinie starań

można wydobyć zaskakująco bogaty

dźwięk. Ludzkie przyzwyczajenia

sprawiają jednak, że przestawienie

szafy lub kanapy w przeciwległy kąt
pokoju wydaje się sprawą nie

do przeforsowania. Najlepsze

efekty akustyczne osiągniemy

więc, jeśli w pokoju jest jak

najmniej “nieprzesuwalnych”
elementów. Często stwierdze−

nia typu “w moim pokoju nic

się nie da zrobić” są przesa−

dzone i bywają raczej wyrazem

lenistwa i niechęci do zmian,

niż rzeczywistych ograniczeń.

Nawet w pomieszczeniach

bardzo małych można uzyskać

naprawdę dobre brzmienie

zestawu audio, bez utrudniania

domownikom egzystencji.

N

ieznośną udręką była dla mnie kie−
dyś świadomość, że użytkowane
kolumny są w stanie w innych wa−
runkach zagrać o klasę lepiej niż

w moim domu. Doszedłem do wniosku, że
nieuzasadniona jest wymiana sprzętu na
nowy, dopóki możliwości obecnego zesta−
wu nie są w pełni wykorzystane. W pod−
punktach zebrane zostały wyniki kilku lat
doświadczeń i wielu prób otrzymania moż−
liwie satysfakcjonującego dźwięku w typo−
wym dla naszego kraju “betonowym” bu−
downictwie. Myślę, że wiadomości te, choć
dla jednych oczywiste, dla innych staną się
zbiorem wskazówek, do którego będą zer−
kać przeprowadzając kolejne przemeblo−
wanie w swoim pokoju.

Przesunięcie zestawów głośni−

kowych bliżej którejkolwiek ze ścian

zwiększa poziom niskich częstotli−

wości. Nawet jeżeli podoba ci się dźwięk z
zalewającym pokój basem, powinieneś być
świadomy, że uzyskany efekt najczęściej
świadczy o wyraźnych podbarwieniach w
zakresie niskich częstotliwości. Natomiast
zapewnienie wolnej przestrzeni wokół ko−
lumn pomaga w uzyskaniu lepszej głę−
bi, stereofonii, trójwymiarowości, lekkości
dźwięku. Okazuje się też, że można wów−
czas uslyszeć więcej szczegółów również
w zakresie basu. 50cm można przyjąć za
rozsądne minimum odległości między ko−
lumnami a ścianą za zestawami głośniko−
wymi. Kolumny podłogowe (zwłaszcza po−
siadające wyprowadzenie otworu bass−re−
fleks z tyłu) najczęściej zyskują na więk−
szym odsunięciu od ścian, natomiast małe
podstawkowce być może zniosą bliższe

Ściany w tych miejscach powinny być silnie
wytłumione. Na podłodze bezwzględnie
musi leżeć dywan lub przynajmniej wykła−
dzina.

W trójkącie między zestawami a

słuchaczem nie powinny znajdować

się stoły lub ławy. Nawet jeśli przy−

kryte są obrusem, potrafią przysporzyć wie−
le szkody ze względu na występowanie sil−
nych odbić od dużych płaskich powierzchni.

Jeśli możecie sobie na to po−

zwolić, korzystnie jest zagospoda−

rować sufit zdobieniami wykonanymi

z drewna lub gipsu. Elementy takie rozpra−
szają fale dźwiękowe.

W pobliżu ścian i rogów pokoju

odczuwany jest wyraźny wzrost ciś−

nienia niskich częstotliwości. Rogi

pokoju często zakryte są zasłonami, co
samo w sobie jest korzystnym zjawiskiem.
Wolną przestrzeń między zasłonami i ścia−
ną warto wypełnić miękkim materiałem −
np. gąbką. Jeśli mieszkanie jest wyjątkowo
małe, można wykorzystać to niewidoczne
miejsce do przechowywania rzadziej uży−
wanych ubrań, zamocować haczyk pod−
trzymujący śpiwór, zwiniętą w rulon kari−
matę, lub umieścić tam półeczkę na mięk−
kie drobiazgi upychane zazwyczaj na dnie

AKUSTYKA

AKUSTYKA

pomieszczenia

odsłuchowego

pomieszczenia

odsłuchowego

sąsiedztwo ściany. W prawie żadnym wy−
padku (poza zupełnie egzotycznymi, do te−
go celu stworzonymi), nie jest polecane
umieszczanie kolumn na półce w regale
lub bezpośrednio pod ścianą. W kolumnach
typu bass−refleks (a takich jest dzisiaj więk−
szość) można okiełznać “szalejące” niskie
częstotliwości poprzez częściowe lub cał−
kowite przysłonięcie otworu.

Dobrze jest, jeśli odległości głoś−

nika średniotonowego (średnionis−

kotonowego) do ściany za kolumna−

mi, podłogi oraz ściany obok kolumny są
różne od siebie. Dzięki temu efekt związa−
ny z nałożeniem się fali pierwotnej i odbitej
od ściany nie będzie kumulował się w
obszarze jednej częstotliwości. Zdarza się
niekiedy, że producent kolumn zaleca za−
chowanie ściśle określonych odległości ko−
lumn od ścian i podłogi.

Wytłumienie ściany za zestawa−

mi głośnikowymi jest bez wątpienia

korzystne, ale nie tak istotne, jak

prawidłowe zagospodarowanie ścian bocz−
nych pokoju. Słabe wytłumienie wymusza
zawsze zachowanie większej przestrzeni
między ścianami i kolumnami. Szczególną
uwagę należy zwrócić na miejsca, w któ−
rych powstają pierwsze odbicia fal, mogą−
cych dotrzeć do miejsca odsluchowego.

w

15

podstawowych wskazówkach

15

Akustyka pomieszczenia odsłuchowego

Akustyka pomieszczenia odsłuchowego

Akustyka pomieszczenia odsłuchowego

Akustyka pomieszczenia odsłuchowego

Akustyka pomieszczenia odsłuchowego

H

H

H

H

Hi

i

i

i

i− F

− F

− F

− F

− Fi

i

i

i

i

AUDIO 7/2000

25

szaf. W odsłoniętych rogach pokoju spra−
wa jest trudniejsza, ale bynajmniej nie bez−
nadziejna. Należy postarać się o umiesz−
czenie tam elementów zdobiących pokój,
które jednocześnie rozpraszają dźwięk −
książki, maskotki, ewentualnie gipsową ko−
lumnę z ustawionym na niej rozłożystym
kwiatem.

Niejednokrotnie audiofile dążą do

uzyskania szerokiej sceny dźwięko−

wej kosztem przysunięcia kolumn

zbyt blisko ścian bocznych pokoju. W tym
względzie najlepiej kierując się słuchem na
drodze doświadczeń wybrać prawidłową
szerokość bazy stereofonicznej. Warto jed−
nak zwrócić uwagę, że zachowanie 70−cm
(lub większej) odległości kolumn od ścian
bocznych przy jednoczesnym zastosowa−
niu licznych elementów rozpraszających
i pochłaniających dźwięk sprzyja uzyska−
niu rozległej i głębokiej pozornej sceny
dźwiękowej oraz doskonalszych efektów
przestrzennych niż wynikałoby to z rzeczy−
wistej, niewielkiej odległości między głośni−
kiem lewym i prawym. Gdy nie dysponuje−
my możliwością manewru, zwykle lepszym
wyjściem okazuje się takie rozmieszczenie
zestawów, aby została zachowana duża
odległość kolumn od ścian bocznych nawet
kosztem przysunięcia ich bliżej ściany tyl−
nej. W takiej sytuacji należy zadbać o sta−
ranne wytłumienie ściany za zestawami i
rogów pokoju.

od ścian bocznych nie będą miały nega−
tywnego wpływu na jakość dźwięku.

Ważnym zagadnieniem jest sy−

metria w pokoju odsłuchowym. Na−

leży zachować właściwe proporcje

między stopniem wytłumienia lewej i pra−
wej części pokoju. Niedopuszczalne jest
wytłumienie tylko jednej ściany. Drastyczne
różnice odległości kolumn od ścian bocz−
nych również mogą utrudnić otrzymanie
prawidłowych efektów stereofonicznych. W
takim przypadku sytuację może częściowo
poprawić starannie wytłumione sąsiedztwo
kolumn.

Punkt odsłuchowy raczej nie po−

winien znajdować się w odległości

mniejszej od zestawów głośnikowych

niż odległość między samymi zestawami.
Wyjątkiem są tu pokoje o dużej powierzch−
ni. Dobrze, jeśli fotel nie jest ustawiony pod
ścianą. Jeżeli odległość fotela do ściany za
słuchaczem jest mniejsza niż 1 metr, nale−
ży zadbać o wytłumienie dużych, gładkich
powierzchni.

Często zaleca się, aby głośnik wy−

sokotonowy znajdował się na wyso−

kości uszu. Jest to rada słuszna, w

przypadku niektórych zestawów można

jednak pozwolić sobie na kilkunastocenty−
metrową tolerancję.

Umieszczenie materiałów pochłaniających
i rozpraszających dźwięk wzdłuż ścian bocznych jest
szczególnie ważne. Jako materiał tłumiący doskonale spraw−
dzają się koce, ciężkie zasłony, kilimy, tapicerowane meble,
fotele, kanapy, poduchy, itp. Doskonałą rolę rozpraszaczy pełnią
regały z książkami, obrazy, kwiaty oraz drobne elementy co−
dziennego użytku. Profesjonalne elementy do akustycznej adap−
tacji wnętrz również bardzo dobrze spełnią swoją rolę. Więk−
szość ustrojów rozpraszających w ograniczonym stopniu po−
chłania średnie i wysokie częstotliwości.

Odległość kolumn od punktu od−

słuchowego musi być jednakowa −

te trzy punkty powinny tworzyć trój−

kąt równoramienny. W celu uzyskania pra−
widłowych efektów stereofonicznych należy
uznać za bezużyteczne regulatory zrówno−
ważenia kanałów. Wcześniejsze (o 1−2ms)
dotarcie dźwięków pochodzących z jednej
kolumny sprawi, że słuchacz nieświadomie
odbiera ten fakt jako delikatne przesunięcie
sceny dźwiękowej w kierunku, z którego
dźwięki wcześniej docierają do uszu. Po−
nadto wystarczy zwrócić uwagę, że np. dłu−
gość fali dla częstotliwości 1000Hz wynosi
tylko 34cm. Jeśli dźwięk o określonej częs−
totliwości pochodzący z lewego i prawego
głośnika dociera do słuchacza z przesunię−
ciem wynoszącym połowę długości fali (w
tym przypadku 17cm), interferencja fal po−
woduje osłabienie określonych podzakre−
sów pasma akustycznego. Na szczęście
ze względu na złożony charakter fali
dźwiękowej w typowym przekazie muzycz−
nym, rozważania na temat zachowania fal
ściśle określonych częstotliwości nie do
końca przekładają się na praktykę, nie na−
leży jednak tych zjawisk zupełnie ignoro−
wać. Niewielkie różnice odległości kolumn

Ustawienie kąta dogięcia zesta−

wów głośnikowych jest zwykle jed−

nym z ostatnich etapów adaptacji ko−

lumn w nowym otoczeniu. Skierowanie ze−
społów głośnikowych na słuchacza sprzyja
uzyskaniu dźwięku soczystego, bezpośred−
niego, pełnego detali − zwłaszcza w zakre−
sie tonów średnich i wysokich. Jeśli użytko−
wany system audio ma tendencję do wyos−
trzania dźwięku przez eksponowanie wyso−
kich tonów, odsunięcie osi głównej głośni−
ka wysokotonowego od uszu prawdopodob−
nie delikatnie złagodzi brzmienie. Skrzyżo−
wanie zestawów przed słuchaczem ograni−
cza udział fal odbitych w przekazie muzycz−
nym docierającym do jego uszu oraz łago−
dzi brzmienie zestawów. Często dla uprze−
strzennienia i uspokojenia dźwięku krzyżu−
je się osie zestawów głośnikowych daleko
za punktem odsłuchowym. Oprócz zmniej−
szenia natężenia wysokich tonów i zwięk−
szenia udziału fal odbitych od ścian uzys−
kuje się w ten sposób bardzo sugestywne
wrażenie oderwania dźwięku do głośników.
Taki układ sprawdza się zwłaszcza wtedy,
gdy zachowane są dość duże odległości
zestawów od ścian bocznych, a same ścia−
ny zostały prawidłowo wytłumione.

AUDIO 7/2000

26

Rys.1.

Rys.1.

Rys.1.

Rys.1.

Rys.1. Przykład pokoju optymalnie umeblowanego pod kątem uzyskania

dobrych efektów brzmieniowych

1 – Kolorem żółtym zaznaczono zasłony oraz

wiszące na ścianach elementy tłumiące
dźwięk. Warto pamiętać, że „tłumić” nie
musi oznaczać „szpecić”. Najlepiej, jeśli
zasłony są ciężkie, przykrywające całą
ścianę, a nie tylko okno.

2 – Przejście do sąsiedniego pomieszczenia.

Warto wypróbować, czy otwarcie lub
zdjęcie drzwi wpływa w sposób zauważal−
ny na uzyskiwany efekt dźwiękowy.

3 – Biurko. Na biurku AUDIO.
4 – Fotel odsłuchowy. Koniecznie wygodny,

bo relaks to nie tylko odbiór dźwięków.

5 – Podręczny stolik.
6 – Ukryte za zasłonami dodatkowe miękkie

elementy tłumiące.

7 – Wysoka szafka wypełniona książkami lub

innymi drobiazgami.

8, 11 – Szafki z szufladami lub inne niewyso−

kie meble użytkowe.

9 – Dywan. Lepiej jeśli zajmuje jeszcze

większą powierzchnię niż to pokazano na
rysunku.

10 – Duży kwiat stojący na podłodze, lub

mniejszy ustawiony na gipsowej kolum−
nie.

12 – Okno.
13 – Regał z książkami, oczywiście bez szyb.
14 – Kanapa.
15 – Szafka.
16 – Bukiet zasuszonych kwiatów powieszo−

ny w rogu pokoju.

Uzyskanie poprawnego brzmie−

nia w pokoju o kształcie kwadratu

jest zdecydowanie najtrudniejszym

wyzwaniem dla audiofila. W miarę możli−
wości należy unikać ustawiania sprzętu au−
dio w takich pomieszczeniach, ponieważ ko−
rzystniejsze są pokoje o kształcie nieregu−
larnym lub prostokątnym, zwłaszcza duże
i wysokie. Rys. 1

Rys. 1

Rys. 1

Rys. 1

Rys. 1 to przykład korzystnego

(z punktu widzenia miłośnika muzyki) za−
gospodarowania przestrzeni pokoju.

Przed niełatwym zadaniem stoją

również użytkownicy pomieszczeń

o powierzchni mniejszej niż 15m

2

2

2

2

2

. W

małym pokoju trudniej o zapewnienie właś−
ciwej przestrzeni wokół kolumn oraz za fo−
telem odsłuchowym. Próby wykorzystania
akustyki takich pomieszczeń do stworzenia
iluzji sali koncertowej nie rokują powodze−
nia i najlepsze co możemy uczynić, to za−
bezpieczyć się przed nadmiernymi odbicia−
mi i rezonansami poprzez wytłumienie
ścian i podłogi. Silnie wytłumione pomiesz−
czenia wykazują mniejszą skłonność do
uwypuklania częstotliwości rezonanso−
wych zwłaszcza, gdy kształt i umeblowanie
sprzyjają rozproszeniu fal dźwiękowych.
Negatywne skutki zbyt mocnego wytłumie−
nia wnętrza są dla ucha mniej przykre niż
dźwięk w pokoju pozbawionym materiałów
chłonących i rozpraszających dźwięki. Do−
piero w pomieszczeniach o powierzchni
przekraczającej 20m

2

2

2

2

2

można pokusić się o

częściowe włączenie występującego w
nich pogłosu do próby rekonstrukcji atmos−
fery panującej w studio nagraniowym.

Istotne jest, aby środek pozornej

sceny dźwiękowej zawierał elementy

przyciągające wzrok, ponieważ zmysł

wzroku dominuje nad zmysłem słuchu. Aby
się o tym przekonać, proponuję podczas noc−
nego słuchania muzyki wyłączyć wszelkie
źródła światła. Muzyka zacznie się wydawać
bogatsza w szczegóły, można nawet od−
nieść wrażenie, że głośniki zaczęły nieco
głośniej grać. Postrzeganie sceny dźwięko−
wej nie będzie więc prawidłowe, jeśli bę−
dziemy słuchać muzyki ze wzrokiem skie−
rowanym w lewo lub prawo.

Akustyka pomieszczenia odsłuchowego

Akustyka pomieszczenia odsłuchowego

Akustyka pomieszczenia odsłuchowego

Akustyka pomieszczenia odsłuchowego

Akustyka pomieszczenia odsłuchowego

H

H

H

H

Hi

i

i

i

i− F

− F

− F

− F

− Fi

i

i

i

i

AUDIO 7/2000

27

O

bok na kilku szkicach przedstawio−
ne są różne warianty ustawienia
kolumn w małym pokoju. Kolorem
ciemnoszarym zaznaczono strefy,

które należy szczególnie starannie wytłu−
mić. Nie znaczy to oczywiście, że pozosta−
łe miejsca pokoju można pozostawić puste.
We wszystkich przypadkach zdecydowa−
nie zalecane jest, aby całą podłogę pokry−
wał dywan.

W pokoju o silnie wydłużonym kształcie

wymiary pomieszczenia często determinu−
ją sposób ustawienia mebli i kolumn. Naj−
częściej możliwe jest jednak zachowanie
dużej przestrzeni za zestawami głośniko−
wymi i za słuchaczem. Warto to wykorzys−
tać oraz wypróbować, czy ulubione płyty
zabrzmią lepiej, gdy krótsze ściany są wy−
tłumione na większej powierzchni, czy też
jedynie w narożnikach. Przy ocenie należy
kierować się nie tylko pierwszym wraże−
niem; dźwięk efektowny w pierwszej chwili
okazuje się często męczący przy dłuższym
obcowaniu. Ocena powinna być wynikiem
przesłuchania wielu płyt w ciągu kilku dni.
Przy takim usytuowaniu kolumn nie da się
uniknąć bliskiego sąsiedztwa dłuższych
ścian pokoju, dlatego należy je zabudować
bardzo starannie, w miarę symetrycznie i
na dosyć dużej powierzchni.

Możliwy jest alternatywny sposób usta−

wienia kolumn w pokoju o wydłużonym
kształcie, wymaga on jednak, aby szero−
kość pokoju wynosiła co najmniej 2,5 met−
ra, w przeciwnym razie zachowanie sto−
sownych odległości od ścian stanie się nie−
możliwe. Ścianę za kolumnami i fotelem
należy bardzo starannie wytłumić na całej
powierzchni, natomiast duża odległość do
ścian bocznych pozwala pozostawić je w
tym przypadku słabiej wytłumione i udeko−
rować jedynie elementami rozpraszającymi
dźwięk.

Kolejny szkic przedstawia najbardziej

typowe usytuowanie kolumn, fotela, oraz
materiałów tłumiących dźwięk w małym po−
koju mieszkalnym o proporcjach 4x5 lub
3x4. Układ ten można traktować jako dobry
punkt wyjścia podczas dokonywania zmian
w mieszkaniu. Liczne eksperymenty będą
bez wątpienia najlepszą drogą do uzyska−
nia dźwięku dającego pełne zadowolenie
ze słuchania muzyki.

Wzbogaciwszy się o doświadczenia,

można pokusić się o wypróbowanie niety−
powych wariantów ustawienia mebli w po−
koju. Otrzymany efekt może niekiedy oka−
zać się zaskakująco dobry, ale także zu−
pełnie chybiony. Jedno jest pewne: każde
nowe ustawienie czyni mądrzejszym.

Jeżeli pokój ma kształt litery “L” lub po−

siada wnękę, trudno jest teoretyzować, jaki
będzie jej wpływ na akustykę pokoju, ponie−
waż rozmiary wnęk, oraz proporcje wnęki
w stosunku do pozostałej przestrzeni poko−
ju mogą być przeróżne. Bezpiecznym roz−
wiązaniem jest usytuowanie fotela odsłu−
chowego w takim miejscu, aby wnęka po−
zostawała za głową słuchacza. Trzeba ją
wytłumić, a dodatkowo warto zakryć kota−
rą.

W pokoju o nietypowym kształcie lub

proporcjach należy eksperymentować; w
wyjątkowych sytuacjach może się okazać,
że pozytywne efekty przyniosą działania
nie do końca teoretycznie uzasadnione.

Marta Kopeć i Waldemar Józwa

Marta Kopeć i Waldemar Józwa

Marta Kopeć i Waldemar Józwa

Marta Kopeć i Waldemar Józwa

Marta Kopeć i Waldemar Józwa

Czytelników zainteresowanych dyskusją

zapraszamy: e−mail:akus−wj

e−mail:akus−wj

e−mail:akus−wj

e−mail:akus−wj

e−mail:akus−[e-mail]

kki.net.pl

kki.net.pl

kki.net.pl

kki.net.pl

Różne warianty ustawienia kolumn w małym pokoju