KOMÓRKI KOMUNIKUJ
SI

KOMÓRKI KOMUNIKUJ
SI

ZA POÅšREDNICTWEM CYTOKIN
ZA POÅšREDNICTWEM CYTOKIN
" cytokiny to niskoczÄ…steczkowe glikoproteidy
" działają zwykle w stężeniu pikomolowym (10-12 M)
" wydzielane są przez różne komórki, na ogół pod wpływem jakiegoś bodz
ca
(komórki są pobudzone)
" stanowią bardzo różnorodną grupę cząsteczek. Obecnie wyróżnia się wśród nich:
chemokiny, interleukiny, interferony oraz hematopoetyny.
Historycznie rzecz biorąc, dawniej wyróżniano jeszcze limfokiny - cytokiny wydzielane przez limfocyty
oraz monokiny - cytokiny wydzielane przez makrofagi. Nazw tych się obecnie nie stosuje, ponieważ
okazały się mylące - wspomniane limfokiny i monokiny są wydzielane także przez inne typy komórek.
INTERLEUKINY
CHEMOKINY
CYTOKINY
HEMATOPOETYNY
INTERFERONY
" działają tylko na te komórki, które na swojej powierzchni zawierają receptory dla
określonej cytokiny
Komórki mogą posiadać kilka typów receptorów dla określonej cytokiny różniących się
powinowactwem.
Np. istnieją aż trzy rodzaje receptorów dla IL-2; IL-2R o najwyższym powinowactwie występuje
niemal jedynie na pobudzonych limfocytach B i T
Synteza receptorów może być regulowana poprzez różne bodz
ce docierające do komórki, w tym
również przez same cytokiny
W osoczu mogą się także znajdować uwolnione przez niektóre komórki rozpuszczalne receptory,
które wiążą nadmiar cytokin. Np. sIL-2R
WA
AÅšCIWOÅšCI CYTOKIN
WA
AÅšCIWOÅšCI CYTOKIN
Działanie cytokiny prowadzi zwykle do zmiany ekspresji genów w komórce
Komórki wytwarzają wiele cytokin o podobnym działaniu - redundacja
IL-2
IL-4
Proliferacja
IL-5
Pobudzony Limfocyt B
Limfocyt Th2
Ta sama cytokina może oddziaływać na różne typy komórek - efekt plejotropowy
Proliferacja
Wytwarzanie IL-4 i IL-5
Limfocyt Th2
Wzmaga fagocytozÄ™
IFN Å‚
Stymuluje syntezÄ™ czÄ…steczek MHC klasy II, FcR
Stymuluje aktywność przeciwbakteryjną
Makrofag
Różnicowanie
Synteza przeciwciał
Limfocyt B
WA
AÅšCIWOÅšCI CYTOKIN
WA
AÅšCIWOÅšCI CYTOKIN
Cytokiny mogą wpływać na działanie innych cytokin
Synergizm - kiedy działanie jednej cytokiny wzmacnia efekty działania drugiej
IL-4
Przełączanie klas przeciwciał
+
- synteza IgE
IL-5
Pobudzony
Limfocyt B
Limfocyt Th2
Antagonizm - działanie jednej cytokiny hamuje efekt działania drugiej
Pobudzony
IL-4
Limfocyt Th2
Limfocyt B
IFN Å‚
IFN ł blokuje proces przełączania klas w kierunku IgE
Pobudzony
indukowany przez IL-4
Limfocyt Th1
Cytokiny mogą wpływać na ekspresję genów kodujących inne cytokiny
W ten sposób powstają kaskady sprzeżeń zwrotnich zarówno dodatnich jak i ujemnych.
IL-12
IFN Å‚
Makrofag
Pobudzony
Pobudzony
Limfocyt Th1
Limfocyt Th1
CYTOKINY MOG
ODDDZIAA
YWAĆ ZARÓWNO
CYTOKINY MOG
ODDDZIAA
YWAĆ ZARÓWNO
NA POBLISKIE KOMÓRKI JAK I TE,
NA POBLISKIE KOMÓRKI JAK I TE,
ZLOKALIZOWANE W ODLEGA
YCH NARZ
DACH
ZLOKALIZOWANE W ODLEGA
YCH NARZ
DACH
Działanie autokrynne
Cząsteczki cytokiny stymulują aktywność
 własnej komórki
Np. IL-2 wytwarzana przez pobudzone limfocyty Th,
stymuluje je do proliferacji.
receptor
cytokina
najczęściej;
niewielkie
Działanie parakrynne
ilości
cytokiny sÄ…
potrzebne do
CzÄ…steczki cytokiny
osiągnięcia
stymulują aktywność
optymalnego
pobliskich komórek
stężenia
cytokina
Np. IL-2 wytwarzana przez limfocyty Th, stymuluje proliferację limfocytów T
cytotoksycznych CD8 oraz komórek NK.
Działanie endokrynne
Cząsteczki cytokiny stymulują aktywność komórek znajdujących się w innych
narzÄ…dach.
naczynie krwionośnie
Np. IL-1 pobudza komórki podwzgórza do uwalniania kortykoliberyny (CRH).
FUNKCJE CYTOKIN
FUNKCJE CYTOKIN
" uczestniczÄ… w nieswoistej odpowiedzi wrodzonej
indukowanej przez makrofagi, które zetknęły się z czynnikiem zakaz
nym
" regulują procesy dojrzewania, proliferacji i stymulacji aktywności limfocytów
indukowane po rozpoznaniu przez limfocyty T swoistego antygenu
" regulujÄ… przebieg reakcji zapalnej,
w której uczestniczą komórki odpowiedzi nieswoistej pobudzone przez limfocyty T
po rozpoznaniu swoistego antygenu
" regulują wzrost i różnicowanie się niedojrzałych leukocytów
W pewnym uproszczeniu - wśród cytokin można wyróżnić te, które działają
prozapalnie i te, które działają przeciwzapalnie
CYTOKINY CYTOKINY
PROZAPALNE PRZECIWZAPALNE
IL-1 endogenne
pirogeny
TNF
IL-4
WYWOA
UJ

IL-6
GOR
CZK

IL-10
IL-2
IL-13
IL-8
TGF ²
IL-12
IL-18
IFN Å‚
CO TO JEST SEPSA?
CO TO JEST SEPSA?
Fakt, 24 lutego 2004 r.
Sepsa nie jest
chorobÄ… zakaz
nÄ…!
Jest to ugólniona
reakcja zapalna, jaka
może rozwinąć się na
skutek zakażenia lub
rozległego uszkodzenia
organizmu .
" W ponad 30% przypadków nie udaje się potwierdzić (zidentyfikować) badaniem bakteriologicznym rodzaju
zakażenia
" Czynnikami ryzyka sÄ… uprzednie zabiegi operacyjne, wiek, wstrzÄ…s, oparzenie, uraz, uprzednie leczenie
sterydami, lekami immunosupresyjnymi, oparzenie, współistniejące choroby przewlekłe
" Wiele osób, których śmierć przypisuje się komplikacjom związanym z zabiegiem operacyjnym, urazem,
chorobami nowotworowymi bÄ…dz
innymi chorobami przewlekłymi faktycznie umiera wskutek sepsy
" 10-14% pacjentów oddziałów intensywnej terapii ma rozpoznaną ciężką sepsę (sepsa przebiegająca z
objawami niewydolności narządowej )
" Sepsa może wystąpić u osób w każdym wieku, zarówno zdrowych jak i cierpiących wcześniej na inne
choroby
" Co roku z powodu ciężkiej sepsy na świecie umiera ok. 750 tys. ludzi (powyżej 1400 osób dziennie). Polska
nie dysponuje zestawieniem zachorowalności i śmiertelności w rozpoznanej ciężkiej sepsie
" Ilość przypadków ciężkiej sepsy zwiększa się corocznie z powodu starzenia się społeczeństwa, narastającej
oporności bakterii na antybiotyki oraz inwazyjnych metod leczenia
http://www.sepsa.pl/
SEPSA
SEPSA
W 1992 r. wprowadzono termin uogólnionego stanu zapalnego (SIRS) jako czynnika odpowiedzialnego
za rozwój sepsy przy jednoczesnej potwierdzonej obecności czynnika infekcyjnego.
Sepsa jest procesem dynamicznym, w niektórych przypadkach może prowadzić do postępującej
niewydolności wielu narządów, wstrząsu i śmierci.
Ogólno-
ustrojowa
Zakażenie
SEPSA
uraz
reakcja
zapalna
oparzenie
Zespół ogólnoustojowej reakcji zapalnej (SIRS) -
reakcja organizmu na różne czynniki kliniczne manifestujące się wystąpieniem 2 lub więcej z
następujących objawów:
1. Temperatura > 38°C lub < 36°C
2. Tętno > 90/min
3. Częstość oddechów > 20/min lub paCO2 < 32 mmHg
4. Leukocytoza > 12 000 mm3 lub < 4 000 mm3 lub > 10% postaci niedojrzałych
Sepsa - ogólnoustojowa reakcja organizmu na zakażenie, czyli SIRS + objawy zakażenia
Ciężka sepsa - sepsa z objawami niewydolności narządów, hipoperfuzji tkanek lub z hipotensją
Wstrząs septyczny - forma ciężkiej sepsy, w której hipotensja utrzymuje się mimo właściwego
wypełnienia łożyska naczyniowego, a utrzymanie prawidłowych wartości ciśnienia wymaga
podawania leków inotropowych lub obkurczających naczynia. W przypadku, gdy doszło do
niewydolności narządów (zespół niewydolności wielonarządowej), pomimo podjętego leczenia,
szanse pacjenta na przeżycie są niewielkie - śmiertelność wynosi około 70%
SEPSA JEST WYNIKIEM UTRATY HOMEOSTAZY
SEPSA JEST WYNIKIEM UTRATY HOMEOSTAZY
Sepsa rozwija się w wyniku zaburzeń regulacji odpowiedzi zapalnej,
procesów krzepnięcia oraz fibrynolizy.
ZABURZENIA PROCESÓW
KRZEPNI
CIA
REAKCJA
SEPSA
ZAPALNA
ZABURZENIA PROCESU
FIBRYNOLIZY
Czynnikiem inicjującym procesy prowadzące do sepsy jest uwolnienie nadmiernej ilości
cytokin prozapalnych: TNF Ä… oraz IL-1 np. w odpowiedzi na pojawienie siÄ™ we krwi LPS.
LPS TNFÄ… IL-1² IL-6, IL-8
Niskie stężenie Podwyższone Wysokie stężenie
stężenie
(~ 10-9 M) (< 10-7 M)
Obniżenie kurczliwości
Pobudzenie komórek
mięśnia sercowego
Aktywacja
ośrodka termoregulacji
neutrofilów
w podwzgórzu Spadek ciśnienia krwi
Tworzenie siÄ™
GorÄ…czka
mikrozakrzepów
Pobudzenie komórek
śródbłonka drobnych
Synteza białek ostrej
naczyń krwionośnych
fazy w wÄ…trobie
Hipoglikemia
MIEJSCOWA WSTRZ
S
OSTRA
REAKCJA ZAPALNA SEPTYCZNY
FAZA