materiały eduk

acyjne

Bogdan Fischer

I

Alternatywą dla ciągłego pogłębiania, wzmacniania

i przedłużania ochrony autorsko-prawnej i ograniczania
dozwolonego użytku było powstanie nowej inicjatywy
„wolnego oprogramowania” (open source).

3

Stanowi ona

negację wszelkich praw wynikających z ochrony własności
intelektualnej, w tym również możliwości patentowania
programów. Przeciwstawienie inicjatywy open source „wła-
snościowemu statusowi oprogramowania” przejawia się
w podstawowych założeniach tego ruchu, tj. upoważnieniu
każdej osoby do korzystania z określonych programów,
włącznie z prawem do dowolnej modyfikacji oraz przekazy-
wania go innym, z zastrzeżeniem jednak braku możliwości
ograniczenia swobody dalszego udostępniania. W zakre-
sie oprogramowania

4

jako kategorię pośrednią pomiędzy

systemem własnościowym a open source można wyróżnić
stosunkowo nową ideę Creative Commons. Rozróżnienie
takie należy przyjąć jednak z pewnym zastrzeżeniem, bio-
rąc pod uwagę fakt, iż ruch ten powstał na bazie inicjatywy
open content. Open content natomiast w zakresie swobody
udostępniania różnych co do formy dóbr kultury i nauki
często w doktrynie uznawany jest za kategorię nadrzędną
w stosunku do open source.

5

W roku 2003 projekt Creative

Commons, którego jednym z założycieli w 2001 r. był Law-
rence Lessing, wyparł projekt open content.

Creative Commons to organizacja typu non-profit, któ-
ra postawiła sobie za zadanie uzyskanie kompromisu
pomiędzy restrykcyjną, kompleksową ochroną praw
własności intelektualnej a w pełni dowolnym, niczym
nieograniczonym korzystaniem z cudzej twórczości.

Głównym założeniem tej organizacji jest stworzenie

kompromisowych, elastycznych zasad rozpowszechniania

utworów na podstawie licencji, określających prawa do
korzystania szerzej (niekiedy znacznie) aniżeli w przypad-
ku dozwolonego użytku. Pomimo iż Creative Commons
opracowało „licencję wolnej treści” również do użytku in-
nego niż software

6

(audio, tekst, obrazy), w dalszej części

opracowania główny nacisk zostanie położony na założe-
nia odnoszące się do oprogramowania.

Powstaje pytanie, czy biorąc pod uwagę rozwój techno-
logiczny i gwałtowny rozwój ruchów „uwalniających
oprogramowanie”, nie należałoby poddać przepisy w tej
materii „rewizji”?

Porównanie z regulacjami prawa polskiego ma szcze-

gólne znaczenie w związku z obecnym projektem iCom-
mons (ang. International Commons). Biorąc pod uwagę,
iż licencje Creative Commons tworzone są zgodnie z pra-
wem amerykańskim, projekt lokalizacji zakłada dostoso-
wanie treści licencji do specyfiki prawa poszczególnych
krajów.

7

C

Creative Commons na tle

przepisów o dozwolonym użytku

programów komputerowych

Ochrona programów komputerowych na gruncie prawa polskiego uregulowana jest ustawą o prawie autorskim
i prawach pokrewnych.

1

Polska regulacja implementowała w tym zakresie postanowienia dyrektywy z 14.05.1991 r.

w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych.

2

Niniejsza analiza służy porównaniu zasad Creative Com-

mons i przepisów regulujących dozwolony użytek programów komputerowych. Celem porównania jest określenie
zakresu dozwolonych działań legalnego użytkownika oprogramowania komputerowego oraz wskazanie praktyk mo-
gących doprowadzić do naruszenia sfery uprawnień osobistych i majątkowych autora programu. Celem dodatkowym
jest próba oceny zasadności utrzymania silniejszej ochrony programu komputerowego w porównaniu z „typowym”
przedmiotem prawa autorskiego, jakim jest utwór.

1 DzU z 2000 r. nr 80, poz. 904 ze zm. – dalej zwana ustawą o prawie autorskim.
2 Dz.Urz. WE L 122 z 17.05.1991 r.
3 Początki tego ruchu datuje się na 1983 r. (data założenia Free Software Fundation)

i wiąże z działaniami Richarda Stallmana (w zasadzie uważa się go za twórcę tego
ruchu). Szerzej P. Wayner, Free for All. How linux and the Free Software Move-
ment Undrcut the Hihg-Tech Titans, www.devlib.org/Free-for-All_L141708. Na
temat ruchu open source szeroko J. Barta, R. Markiewicz, Oprogramowanie open
source w świetle prawa. Między własnością a wolnością, Kraków 2005.

4 Chociaż jego podstawowym trzonem jest inny użytek aniżeli dotyczący opro-

gramowania.

5 Por. J. Barta, R. Markiewicz, Oprogramowanie..., s. 25.
6 Można nawet przyjąć, że Creative Commons w szczególności opracowało „licen-

cję wolnej treści” do użytku innego niż software, aczkolwiek inspiracje działa-
niami Free Software Fundation, jak również możliwości zastosowania są w pełni
czytelne. Por. H. Hietanen, Open Content Licensing, www.hiit.fi/de/creativecom-
mons/OpenContenCase_CC.pdf.

7 Obecnie do projektu przyłączyły się 24 kraje, w 14 z nich (Australia, Austria,

Belgia, Brazylia, Chorwacja, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Japonia,
Kanada, Niemcy Tajwan i Włochy) licencje zostały już zlokalizowane i mogą
być używane zgodnie z prawem krajowym; www.pl.wikipedia.org/wiki/Creati-
ve_Commons. Partnerem instytucjonalnym Creative Commons Polska jest Fun-
dacja Otwarty Kod Kultury oraz Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu
Jagiellońskiego.

PRZEGLĄD PRAWA HANDLOWEGO listopad 2005

51

materiały eduk

acyjne

PRZEGLĄD PRAWA HANDLOWEGO listopad 2005

52

II

Na wstępie należy zwrócić uwagę na specyfikę kon-

strukcji treści autorskich praw majątkowych i osobistych
do programu komputerowego. Pomimo przesądzenia, iż
program komputerowy podlega ochronie tak jak utwór
literacki, zakres uregulowań odmiennych jest bardzo sze-
roki. Ochronie podlega zarówno forma, jak i treść opro-
gramowania, jeżeli posiadają określone ustawowo cechy.

Zgodnie z art. 74 ust. 2 ustawy o prawie autorskim

ochronie podlegają wszystkie formy wyrażenia programu,
jak np. schematu blokowego programu, dokumentacji
projektowej,

8

kodu programu.

9

Przyjmuje się, iż granicą ochrony jest idea i zasada

będąca elementem programu. Podlegają one ochronie
jedynie w sposób pośredni przez ograniczenie możliwo-
ści dekompilowania oprogramowania przez użytkowni-
ka.

10

Jak wskazała M. Byrska już w jednym z pierwszych

omówień po wprowadzeniu do prawa autorskiego regu-
lacji dotyczących programów komputerowych: „idea to
sam pomysł wykorzystania systemu komputerowego do
rozwiązania danego zadania. Ideą programu jest zatem
jego ostateczny cel, a wszystko, co temu celowi służy,
może potencjalnie podlegać ochronie. Trudność polega
na wyznaczeniu linii demarkacyjnej między nie chronio-
ną ideą czy zasadą a chronioną treścią czy formą”. Jak
wskazuje dalej autorka: „poza ochroną pozostają także
metody software-engineering stosowane w rozwijaniu
programów”. Jednak wymaga zastanowienia, czy może
dojść do naruszenia tych metod i na czym takie naru-
szenie może polegać. Twórca programu i określonej
metody może wystąpić przeciwko identycznemu opiso-
wi swojej metody, jednak nie przeciwko jej stosowaniu
przez innych programistów, przy założeniu indywidual-
ności tych programów.

11

J. Barta i R. Markiewicz zwracają uwagę na wy-

różnienie „elementów tekstowych” (w znaczeniu kon-
kretnego przedstawienia ciągu instrukcji) i „elementów
pozatekstowych” programu (np. język programowania,
algorytm, funkcje). Pierwsze podlegają skutecznej ochro-
nie na gruncie prawa autorskiego, natomiast drugie
z wymienionych elementów ze względu na brak „zna-
mion twórczych o indywidualnym charakterze” z takiej
ochrony nie korzystają.

12

Samo pojęcie indywidualności (będące pierwszą

przesłanką uznania za utwór) było wielokrotnie definiowa-
ne w doktrynie i judykaturze. Z punktu widzenia tworzenia
oprogramowania przez autora programu, a więc ujmując
przesłankę twórczości od strony podmiotowej, uwzględnia
się wkład twórczy danego podmiotu w powstanie dzieła
(utworu), a nie nowość w znaczeniu obiektywnym.

13

Skala twórczości pozostaje bez znaczenia, co więcej,

dopuszcza się możliwość ochrony dwóch takich samych
(ale nie tych samych) programów komputerowych, jeśli
ich twórcy kreowali je w sposób niezależny od siebie.

Drugą przesłanką jest kwestia ustalenia programu

komputerowego. Ustalenie oznacza stworzenie możliwości
innym osobom zapoznania się z utworem. Pomimo iż dla
ustalenia utworu nie ma znaczenia jego uprzednie utrwale-

nie, w przypadku oprogramowania ustalenie będzie łączyło
się najczęściej z utrwaleniem na nośniku materialnym.

Dla powstania ochrony nie ma znaczenia fakt, czy

mamy do czynienia z tzw. „dokończoną wersją” programu,
czyli – czy można go uruchomić, czy działa poprawnie.
Nawet jeśli jest on wadliwy, to może być traktowany jako
utwór niedokończony korzystający z ochrony prawnoau-
torskiej. Program w wersji wadliwej też może być przed-
miotem naruszeń.

14

Pomijając w tym miejscu całą problematykę sporów

dotyczących charakteru prawnego przepisów regulują-
cych dozwolony użytek na gruncie ustawy polskiej,

15

na-

leży wskazać dominującą w doktrynie tezę, iż przepisy te
należy traktować jako wyjątek od przysługującego twór-
cy wyłącznego prawa do korzystania z utworu i rozpo-
rządzania nim na wszystkich polach eksploatacji. Ozna-
cza to, iż twórcy przysługują wszelkie prawa do utworu,
jeśli ustawodawca nie wyłączył ich wyraźnie. Przepisy te
jako wyjątkowe nie mogą być interpretowane rozszerza-
jąco. Na ten temat istnieje spór w doktrynie pomiędzy jej
zwolennikami a przedstawicielami bardziej liberalnego
podejścia.

Problematyka dozwolonego użytku doznaje szcze-

gólnej regulacji w odniesieniu do programów kompute-
rowych ze względu na coraz szerszy zakres wykorzysta-
nia technologii, umożliwiającej eksploatację chronionych
dóbr w szerszym zakresie. Przyczynia się to do rosnącej
skali naruszeń interesów twórców programów kompute-
rowych i ich producentów. Z uwagi na specyfikę przed-
miotu ochrony podyktowaną użytkowym charakterem
programu komputerowego z jego regulacji wyłączony
został dozwolony użytek prywatny, natomiast użytek pu-
bliczny uległ znacznemu ograniczeniu.

Zakres dozwolonego użytku reguluje art. 77 prawa

autorskiego przez wyłączenie przepisów nieznajdujących
zastosowania do programów komputerowych. Przepis ten
wyłącza zastosowanie przepisów regulujących dozwolony
użytek prywatny oraz wszystkie postacie użytku publicz-
nego, z wyjątkiem art. 29 prawa autorskiego, dotyczącego
dozwolonego cytatu.

16

Aczkolwiek pozostawienie tej moż-

liwości, jak słusznie zauważyli J. Barta i R. Markiewicz,
„może stanowić podstawę dla „legalizacji” przytaczania

8 Już np. dokumentacja użytkownika (instrukcja obsługi) podlega ogólnym zasa-

dom ochrony przewidzianym dla utworów literackich.

9 Kod programu tworzy kod źródłowy wraz z kodem wynikowym. Kod źródłowy

stanowi dokonane przez twórcę zestawienie poleceń, która to forma po prze-
kształceniu w kod wynikowy oparty na zapisie binarnym umożliwia jego odczyt
przez komputer.

10 Zob. szerzej M. Skruch w: Prawo komputerowe w praktyce, pod red. B. Fische-

ra, M. Skrucha, Warszawa 2004, s. 3.2.2.1.

11 M. Byrska, Program komputerowy w nowym prawie autorskim, „Państwo i Pra-

wo” 1994/11, s. 47.

12 J. Barta, R. Markiewicz, Prawo autorskie i prawa pokrewne, Kraków 2004,

s. 77.

13 M. Szaciński, Wkład twórczy jako przesłanka dzieła chronionego prawem autor-

skim, „Państwo i Prawo” 1993/2, s. 50.

14 M. Byrska, Program komputerowy..., s. 48.
15 Szeroką analizę dotyczącą zagadnień konstrukcyjnych przeprowadziła J. Mar-

cinkowska, Dozwolony użytek w prawie autorskim. Podstawowe zagadnienia,
Kraków 2004.

16 W doktrynie prezentowane są również poglądy, iż pomimo wyłączenia art. 28

możliwe jest sporządzenie określonych kopii w celu uzupełniania lub ochrony
zbiorów, J. Preussner-Zamorska w: Prawo autorskie. System Prawa Prywatnego,
pod red. J. Barty, Warszawa 2003, t. XIII, s. 408.

materiały eduk

acyjne

53

PRZEGLĄD PRAWA HANDLOWEGO listopad 2005

części programów we własnych utworach (programach)
oraz w antologiach”.

17

Artykuł 77 jest przepisem szczegól-

nym w stosunku do ogólnej regulacji autorskiej. Nie wy-
łącza całego rozdziału dotyczącego dozwolonego użytku,
a tylko poszczególne przepisy, i nie może być interpreto-
wany rozszerzająco. Uzasadnia to zastosowanie ogólnych
klauzul zawartych w art. 34 i 35, w tym do oceny przewi-
dzianych w art. 75 ograniczeń treści majątkowego prawa
do programu komputerowego.

Uprawnienia wynikające z przewidzianych w art. 75

ograniczeń można podzielić na względne i bezwzględne.

Jako uprawnienie względne

18

należy potratować

art. 75 ust. 1, który stanowi, iż nie wymaga zezwolenia
(chyba że umowa stanowi inaczej):
1) trwałe lub czasowe zwielokrotnienie programu kom-

puterowego w całości lub części jakimikolwiek środ-
kami i w jakiejkolwiek formie w zakresie, w którym
do wprowadzania, wyświetlania, stosowania, przeka-
zywania i przechowywania programu komputerowe-
go niezbędne jest jego zwielokrotnienie (zwielokrot-
nianie kodu programu komputerowego),

2) tłumaczenie, przystosowanie, zmiany układu lub jakie-

kolwiek inne zmiany w programie komputerowym,
z zachowaniem praw osoby, która tych zmian doko-
nała (tłumaczenie formy programu komputerowego).

Czynności te muszą być niezbędne do korzystania

z programu komputerowego zgodnie z jego przeznacze-
niem, w tym do poprawiania błędów przez osobę, która
legalnie weszła w jego posiadanie.

Choć taka interpretacja może sugerować, że chodzi

o osobę – posiadacza egzemplarza programu kompute-
rowego (na co wskazuje też odniesienie do egzemplarza
w dalszych przepisach), interpretacja ta jako niezgodna
z dyrektywą nie zasługuje na aprobatę. Należy przyjąć,
opierając się na wykładni celowościowej, że chodzi o jaką-
kolwiek kopię programu, nie tylko w postaci materialne-
go egzemplarza (np. pobranie utworu z internetu).

19

Trwałe lub czasowe zwielokrotnienie programu obej-

muje prawo zarówno do jego reprodukcji na stałym ma-
terialnym nośniku (tj. płyta CD, twardy dysk komputera,
dyskietka), jak również do utrwalenia przejściowego, do
jakiego dochodzi w trakcie każdego stosowania progra-
mu, np. w pamięci RAM.

Drugie z uprawnień – modyfikacja programu – zasłu-

guje na szczególną uwagę z uwagi na to, iż programy kom-
puterowe są coraz częściej tworzone na podstawie progra-
mów już istniejących w celu dalszego ich udoskonalania.

Modyfikacja na gruncie regulacji programów kompute-
rowych jest przedmiotem odrębnego majątkowego pra-
wa autorskiego, podczas gdy regulacja ogólna traktuje
modyfikacje jako osobiste uprawnienie przysługujące
twórcy w ramach prawa do integralności utworu. Jest to
zasadnicza odmienność regulacji.

Modyfikacja jest pojęciem szerokim, obejmuje opraco-

wanie programu, a także takie czynności, które nie wyróżniają
się elementem twórczym, jak: tłumaczenie, przystosowanie,
zmiany układu lub jakiekolwiek inne zmiany w programie.

20

Regulacja w tym zakresie dotycząca programów kom-
puterowych jest szczególna i jej interpretacja wyłącza
regułę przewidzianą w art. 2 ustawy autorskiej odno-
szącej się do utworów zależnych. Stworzenie utworu
zależnego nie wymaga zgody twórcy utworu pierwot-
nego, natomiast zgody tej wymaga wykonywanie prawa
zależnego. W odniesieniu do programów opracowanie
wchodzi w zakres praw majątkowych uprawnionego do
programu.

Jako przykładowe formy modyfikacji wymienia się:

21

1)

zmianę formy wyrażenia programu (np. kompilacja
i dekompilacja); na gruncie regulacji ogólnej zmiana
formy może być potraktowana jako odrębne pole eks-
ploatacji, na korzystanie z którego wymagana jest zgo-
da twórcy (np. zmiana płyty CD na DVD),

2)

przystosowanie programu do innego komputera lub
do innego systemu operacyjnego,

3)

zmianę parametrów programu (np. dostosowania do
zmienionych przepisów),

4) poprawianie

błędów,

5)

testowanie programu w celu ustalenia ewentualnego
istnienia wirusów i ich usunięcia,

6) tłumaczenie na inny język oprogramowania.

Przedmiotem modyfikacji może być nie tylko pierwot-

ny program komputerowy, ale też już dokonana jego mo-
dyfikacja (regulacja ta jest identyczna z ogólną).

Granice dokonywania modyfikacji w ramach dozwo-

lonego użytku wyznacza:
 art. 74 ust. 4 pkt 2 – modyfikacja dotyczy tylko czyn-

ności tam wskazanych,

 art. 75 ust. 1 – uprawniony może dokonywać bez

zezwolenia tylko modyfikacji, która jest niezbędna
do korzystania z programu zgodnie z jego przezna-
czeniem.

Interpretacji wymaga zwrot korzystanie z programu

„zgodne z jego przeznaczeniem”. Zwrot ten jest ujęty sze-
roko, co może błędnie sugerować możliwość dokonania
w jego zakresie różnego rodzaju modyfikacji programów.
Ponieważ jednak przepisy ograniczające prawa wyłączne
mają charakter wyjątkowy, nie można interpretować ich
rozszerzająco.

Przy wykładni zwrotu „korzystanie z programu zgod-

nie z jego przeznaczeniem” należy kierować się następują-
cymi przesłankami:
 normalne przeznaczenie utworu, tzn. przeznaczenie

do takiego użycia, do jakiego został stworzony (np.
korzystanie na własnym komputerze),

 cel umowy, na podstawie której utwór został udostęp-

niony, zgodny zamiar stron oraz okoliczności zawarcia
umowy, a także ustalone zwyczaje i zasady współżycia
społecznego (art. 65 k.c.).

17 J. Barta, R. Markiewicz w: Prawo autorskie. System Prawa Prywatnego, pod red.

J. Barty, Warszawa 2003, t. XIII, s. 714.

18 Nie jest to ograniczenie treści majątkowego prawa autorskiego, a jedynie prze-

pis względnie obowiązujący.

19 Z. Okoń w: Prawo internetu, pod red. P. Podreckiego, Warszawa 2004, s. 389.
20 Por. Z. Okoń w: Prawo..., s. 381–383; inaczej M. Byrska, Prawne aspekty mo-

dyfikowania programów komputerowych, „Kwartalnik Prawa Prywatnego”
1996/9, s. 702.

21 M. Byrska, Prawne aspekty modyfikowania..., s. 709.

materiały eduk

acyjne

PRZEGLĄD PRAWA HANDLOWEGO listopad 2005

54

Cel umowy związany jest z obiektywnie określonym

jej skutkiem, który strony zamierzały osiągnąć, będącym
typowym skutkiem gospodarczym. Natomiast zgodny
zamiar stron sięga dalej niż cel umowy, wskazuje na sku-
tek indywidualny.

22

Jeżeli wykładnia umowy nie pozwala

na ustalenie jej celu, sięgamy do zgodnego zamiaru stron,
np. jeśli ktoś kupił program w celu korzystania z niego na
własnym komputerze, to nie może go zwielokrotnić w ce-
lu wypożyczenia (na takie użycie programu potrzebna jest
odrębna zgoda).

Przeznaczenie utworu jest dodatkową przesłanką, jaką

należy brać pod uwagę przy dokonywaniu interpretacji
umowy. Należy brać pod uwagę także charakter utworu,
jakim jest program, a także przyjęte zwyczaje, co wynika
z art. 49 ust. 1. Przepis ten stosuje się do wykładni umów
autorskich, a art. 77 nie zawiera jego wyłączenia (wyłącze-
niu podlega ust. 2 tego artykułu).

A. Matlak wskazuje również, iż na wykładnię zwro-

tu „przeznaczenie utworu” powinna wpływać dyrekty-
wa Unii Europejskiej dotycząca koordynacji pewnych
aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w spo-
łeczeństwie informacyjnym, mimo że dyrektywa ta nie
wpływa na postanowienia dyrektywy dotyczącej pro-
gramów komputerowych ani na postanowienia regu-
lacji polskiej. Zgodnie z art. 5(1) dyrektywy „zakresem
prawa wyłącznego nie są objęte „tymczasowe akty zwie-
lokrotniania”, stanowiące przejściowe i dodatkowe akty
reprodukcji, będące integralną częścią procesu technolo-
gicznego (...) których jedynym celem jest umożliwienie
korzystania z utworu lub innego dobra, oraz które nie
posiadają niezależnego ekonomicznego znaczenia”.

23

Czynności te muszą być wykonywane nie przez czło-
wieka, ale przez komputer. Interpretacja analizowanego
zwrotu „przeznaczenie programu” zgodnie z dyrektywą
mogłaby umożliwić objęcie zakresem ograniczeń te akty
zwielokrotniania, które są niezbędne do dokonywania
transmisji utworu w sieci komputerowej.

24

Dyrektywa

ta odnosi się do utworów zamieszczanych w sieci. Po-
nieważ jednak program jest traktowany jak utwór, po-
winno się uwzględnić tę interpretację we wskazanym
powyżej zakresie.

III

Trudności wywołuje próba określenia charakteru praw-
nego omawianego przepisu.

Pomimo iż dotyczy on granic prawa wyłącznego, nie

można go potraktować jako licencji ustawowej, nie ma on
charakteru bezwzględnego. Strony mogą to uprawnienie
w umowie rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Wydaje
się jednak, iż nie można ograniczać legalnemu dysponen-
towi czynności związanych z normalnym korzystaniem
z programu, zgodnym z jego przeznaczeniem.

25

Taka in-

terpretacja pozostaje też w zgodzie z dyrektywą.

26

Uprawnienie o charakterze bezwzględnym przewi-

duje art. 75 ust. 2 pkt 1, który zezwala na sporządze-
nie kopii zapasowej programu komputerowego (tzw.
kopia bezpieczeństwa), jeżeli jest to niezbędne do ko-
rzystania z programu komputerowego.

27

W literaturze

wskazuje się przypadki, kiedy sporządzenie kopii jest
zbędne:
1)

jeśli producent zabezpieczy natychmiastowe dostar-
czenie nowej kopii w przypadku jej zniszczenia,

2)

jeśli ze względu na sposób utrwalenia programu
nie istnieje możliwość uszkodzenia jego egzempla-
rza (jeśli przenosi się własność egzemplarza przez
jego legalnego dysponenta, powinien on kopie
zniszczyć albo przenieść razem z oryginalnym pro-
gramem).

Powyższe przesłanki są trudne do spełnienia. Pro-

ducent może mieć problemy z dostarczeniem kopii we
wskazane miejsce albo w związku ze spóźnionym dostar-
czeniem kopii może już nie mieć znaczenia. Natomiast
jak do tej pory nie zostały stworzone nośniki, które nie
ulegałyby zniszczeniu.

28

Uprawnienie dotyczy sporządze-

nia jednej kopii.

Artykuł 75 ust. 2 pkt 2 stanowi, iż „nie wymaga

zezwolenia uprawnionego obserwowanie, badanie i te-
stowanie funkcjonowania programu w celu poznania
jego idei i zasad przez osobę posiadającą prawo korzy-
stania z egzemplarza programu komputerowego, jeżeli
będąc do tych czynności upoważniona, dokonuje ona
tego w trakcie wprowadzania, wyświetlania, stoso-
wania, przekazywania lub przechowywania programu
komputerowego”.

Przez obserwowanie, badanie i testowanie progra-

mu należy rozumieć wszelkie czynności (określane nie-
kiedy mianem black box analysis) mające na celu po-
znanie funkcji programu, przyjętych w nim rozwiązań
w zakresie komunikacji z użytkownikiem, komunikacji
z innymi programami, a także testy wydajności i inne
działania, które jednak nie prowadzą do wstecznego
odtworzenia treści programu. Wyniki takiej analizy
mogą być wykorzystane w dowolny sposób, z zastrze-
żeniem poszanowania prawa autorskiego (w tym we
własnym programie).

29

Prawidłowa wykładnia tego przepisu uzasadnia twierdze-

nie, że także w tym przypadku ustawodawca nie wprowadza
licencji ustawowej, na co wskazuje użycie w nim zwrotu,
iż czynności mają być dokonane przez „osobę posiadającą

22 Z. Radwański, Prawo cywilne – część ogólna. System prawa prywatnego, War-

szawa 2002, t. II, s. 391.

23 A. Matlak, Prawo autorskie w społeczeństwie informacyjnym, Kraków 2004, s. 41.
24 A. Matlak, Dyrektywa Unii Europejskiej dotycząca koordynacji pewnych aspek-

tów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym,
ZNUJ PWiOWI 2001/78.

25 Klauzule ograniczające powinny być również rozpatrywane z punktu widzenia

praktyk monopolistycznych.

26 Por. J. Barta, R. Markiewicz w: Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrew-

nych. Komentarz, Warszawa 2001, s. 485.

27 Jest to minimalny zakres uprawnień użytkownika. Licencja może wprowadzać

dalej idące uprawnienia użytkownika, np. umożliwiając sporządzenie kilku ko-
pii zapasowych lub używania kopii równocześnie z oryginałem. W przypadku
np. licencji zgodnych z definicją open source użytkownik może sporządzić do-
wolną liczbę kopii programu i ich używać.

28 J. Barta, R. Markiewicz w: Prawo autorskie. System prawa prywatnego, Warsza-

wa 2003, t. XIII, s. 714.

29 J. Barta, R. Markiewicz w: Prawo autorskie. System..., s. 714.

materiały eduk

acyjne

PRZEGLĄD PRAWA HANDLOWEGO listopad 2005

55

prawo do korzystania z egzemplarza programu kom-
puterowego”. Tak więc osobą, która może dokonywać
opisanych wyżej czynności, jest osoba, która wcześniej
uzyskała prawo do korzystania z programu. Korzystanie
z programu dotyczy czynności opisanych w art. 75 ust. 2
pkt 2. Biorąc pod uwagę, iż zwielokrotnianie i modyfika-
cja oprogramowania wchodzą w zakres wyłącznych praw
autorskich, do których konieczne jest uzyskanie zgody
uprawnionego, a nie jest możliwe dokonywanie czynno-
ści określonych w wymienionym przepisie bez zwielo-
krotnienia, nie można mówić o ograniczeniu monopolu
autorskiego przez ustawodawcę (nie zawiera odrębnego,
samodzielnego upoważnienia do zwielokrotniania).

30

Przepis art. 75 ust. 2 pkt 3, w przeciwieństwie do po-

przedniego, ogranicza autorskie prawa wyłączne. Czyn-
ności te określane są w literaturze jako „dekompilacja”
programu (także reverse engineering).

31

Pojęcie to oznacza

odtworzenie na podstawie programu wynikowego progra-
mu źródłowego lub innej wersji programu zrozumiałej dla
odbiorcy. Ma na celu zapoznanie się z elementami treści
programu i stąd dokonywana jest zmiana formy wyraże-
nia programu (modyfikacja).

Przepis ten reguluje:

 warunki i granice dopuszczalnej dekompilacji,

 zakres dopuszczalnego wykorzystania rezultatów de-

kompilacji.

Problemy z wykładnią może rodzić pojęcie „łatwej do-

stępności informacji”. Wydaje się, iż nie można przyjąć in-
terpretacji szerokiej, iż chodzi o nieograniczony krąg osób
(informacje znane powszechnie). Natomiast konieczne
jest, ażeby informacje te były znane osobom, które doko-
nują opisywanych czynności (choćby za opłatą). J. Barta
i R. Markiewicz przyjmują, iż „stwierdzenie istnienia bądź
nieistnienia łatwego dostępu dokonywane powinno być
w kontekście publicznej dostępności odpowiedniej informa-
cji, odmowy udostępnienia takiej informacji przez podmiot
prawa autorskiego oraz braku możliwości uzyskania takich
informacji w inny sposób niż w drodze dekompilacji”.

32

Powstaje pytanie, czy udostępnienie przez uprawnio-

nego informacji za opłatą może być traktowane jako łatwy
dostęp do nich.

Wydaje się, że odpowiedź powinna być twierdząca.

Do takiego wnioskowania skłania regulacja ogólna, gdzie
wiele form rozpowszechnienia utworu związanych jest
z opłatą. Przeciwna wykładnia nie chroniłaby dostatecznie
uprawnień autorskich.

Zastanowienia wymaga jeszcze inna kwestia. Czy do-
puszczalne jest udzielenie licencji na korzystanie z pro-
gramu z wyłączeniem wykorzystania w konkurencyjnym
programie

33

wymienionej wyżej informacji.

Takie postanowienie umowne powinno zostać uzna-

ne w świetle art. 58 k.c. za sprzeczne z ustawą, albo na
gruncie art. 353¹ mające na celu obejście ustawy. Jest to
przepis bezwzględnie obowiązujący, którego strony nie
mogą wyłączyć w drodze umowy, jeśli tylko czynności
są dokonywane przez osobę do nich upoważnioną. Za

powyższą interpretacją przemawia także art. 76, który mówi,
iż postanowienia umów sprzeczne z postanowieniami
art. 75 ust. 2 i 3 są nieważne.

Można przyjąć, iż zezwolenie na dekompilację stano-

wi rodzaj dozwolonego użytku.

34

Opisane powyżej przypadki dotyczą możliwości ko-

rzystania z utworu, które zostały wprowadzone w miejsce
wyłączenia użytku prywatnego.

IV

W odniesieniu do użytku publicznego wyłączone zo-

stały wszystkie jego postacie, z wyjątkiem dozwolonego
cytatu. Ta postać dozwolonego użytku na gruncie progra-
mów komputerowych wywołuje liczne dyskusje.

Pojawia się pytanie, czy w odniesieniu do programów

komputerowych mogą znaleźć zastosowanie wszystkie po-
stacie cytatu przewidziane w art. 29?

Możliwe jest więc wykorzystanie fragmentu lub ca-

łości programu w innym programie lub w innym utwo-
rze w granicach określonych przepisem. Granice te może
także wyznaczać przesłanka „praw gatunku twórczości”.
Prowadziłoby to do poszerzenia zakresu dozwolonej de-
kompilacji. Na tym tle pojawia się istotny problem.

Artykuł 75 prawa autorskiego przewiduje ograniczenia

praw wyłącznych twórcy, choć nie oparte na konstrukcji
dozwolonego użytku. Natomiast art. 29, jako jedna z form
dozwolonego użytku publicznego, również ogranicza
prawa wyłączne. Oba przepisy jako wyjątkowe nie mogą
być interpretowane rozszerzająco. Wydaje się, iż „kolizję”
można rozstrzygnąć, korzystając z art. 34 i 35. Przepisy te
zawierają klauzule generalne, wyznaczające granice dozwo-
lonego użytku, a ponieważ nie zostały wyłączone przez art.
77, mają zastosowanie. Ich uzupełniająca, a zarazem ko-
rygująca funkcja pozwala w sposób dostateczny zapewnić
ochronę interesom podmiotu praw wyłącznych.

W odniesieniu do pozostałych możliwości wykorzy-

stania dozwolonego cytatu programu w podręcznikach,
wypisach czy antologiach należy dokonywać oceny każ-
dego konkretnego przypadku możliwego zastosowania.

V

Licencje Creative Commons umożliwiają korzystanie

z utworu/oprogramowania w szerszym zakresie aniżeli
ramy zakreślone przez przepisy o dozwolonym użytku.

30 Por. Z. Okoń w: Prawo..., s. 392–394.
31 J. Barta, R. Markiewicz w: Prawo autorskie. System...., s. 715; por. A. Nowic-

ka, Prawnoautorska i prawnopatentowa ochrona programów komputerowych,
Warszawa 1995, s. 142.

32 J. Barta, R. Markiewicz w: Prawo autorskie. System...., s. 715.
33 Chodzi o wykorzystanie w innym programie, niesłużącym do współdziałania

z programem dekompilowanym.

34 Tak np. A. Nowicka, Prawnoautorska.., s. 145.

materiały eduk

acyjne

PRZEGLĄD PRAWA HANDLOWEGO listopad 2005

56

Wyjściowe założenie Creative Commons, zasadzające się
na zastrzeżeniu jedynie pewnych praw w odróżnieniu od
„wszelkie prawa zastrzeżone”, gwarantuje twórcom jak
najlepszą ochronę praw, przy jednoczesnym zwiększeniu
możliwości szerokiego wykorzystania ich dzieł. W licen-
cjach zamieszcza się klauzulę zapewniającą, iż „nic w li-
cencji nie jest skierowane na zmniejszenie, ograniczenie czy
wyłączenie jakiegokolwiek prawa wynikającego z dozwolo-
nego użytku, pierwszej sprzedaży, czy innego ograniczenia
wyłącznego prawa przysługującego uprawnionemu z praw
autorskich”.

35

Wykorzystanie licencji Creative Commons

oznacza udzielenie niektórych praw i tylko pod pewnymi
warunkami.

Można wyróżnić cztery warunki udzielenia licencji:



Attribution (by) – zezwala się na kopiowanie, dys-

trybucję, wyświetlanie i użytkowanie dzieła i wszelkich
jego pochodnych pod warunkiem umieszczenia informacji
o twórcy.



Noncommercial (nc) – zezwala się na kopiowanie,

dystrybucję, wyświetlanie i użytkowanie dzieła i wszelkich
jego pochodnych tylko w celach niekomercyjnych.



No Derivative Works (nd) – zezwala się na kopio-

wanie, dystrybucję, wyświetlanie tylko dokładnych (do-
słownych) kopii dzieła, niedozwolone jest jego zmienianie
i tworzenie na jego bazie pochodnych.



Share Alike (sa) – zezwala się na kopiowanie, dys-

trybucję, wyświetlanie i użytkowanie pochodnych dzieła
pod warunkiem, że będą one opublikowane na takiej sa-
mej licencji.

Warunki te mogą być niemal dowolnie łączone ze

sobą, oferując twórcy wybór spośród 11 licencji.

36

Prawa wynikające z licencji Creative Commons na-

bywane są przez licencjobiorcę bezpośrednio od autora
(pierwotnie uprawnionego do utworu). Licencje zawie-
rają domniemanie wyrażenia zgody na związanie jej wa-
runkami przez samo tylko zachowanie (tj. wykonywanie
praw przewidzianych w licencji), co wynika w głównej
mierze z ochrony osoby korzystającej z utworu zgod-
nie z postanowieniami licencji. Takie ukształtowanie
ma na celu uniknięcie problemów pojawiających się
w związku ze stosowaniem licencji typu open source.
Na gruncie tych ostatnich pojawiały się kontrowersje,
czy licencje te są skuteczne, biorąc pod uwagę, iż użyt-
kownik („licencjobiorca”) nie udzielił wyraźnej zgody
na ich obowiązywanie lub wręcz nawet tego nie zakła-
dał. Często licencje takie są konstruowane przez osoby
bez prawniczego wykształcenia, a użytkownicy przyj-
mują, iż mają one raczej charakter „przewodników”
niż prawnie wiążących kontraktów. Były również inne
opinie, opowiadające się za ich prawną skutecznością
z chwilą, gdy użytkownik rozpowszechnia utwór dalej.
Taka interpretacja wynika z występującej często w tych
licencjach klauzuli o zakazie dalszego rozpowszechnia-
nia, chyba że zaakceptowano licencję.

37

Kolejnym istotnym zastrzeżeniem licencji zarówno

z punktu widzenia prawnego, jak i metodologii (filozo-
fii) Creative Commons jest „Fair Use Rights”. Zakłada
ono „stworzenie odpowiedniego poziomu rozsądnego
i elastycznego prawa autorskiego w obliczu coraz bardziej

restrykcyjnych reguł prawnych”.

38

Doktryna dozwolonego

użytku oraz wszelkie inne ograniczenia wyłącznych praw
autorskich mają ten sam cel, CC nie może więc z nimi ko-
lidować. Postanowienie to jest typowe dla amerykańskie-
go prawa autorskiego.

Na podstawie licencji dozwolone jest nie tylko

tworzenie dzieł zależnych (opracowań), lecz także ich
zwielokrotnianie bez konieczności uzyskiwania dodat-
kowej zgody. Twórcy tzw. License Grant Licencje Cre-
ative Commons zakazują licencjobiorcy „zamykania
utworu”, tj. wprowadzania takich ograniczeń w korzy-
staniu z utworu, które nie były przewidziane licencją
(które „zostały otwarte” na jej podstawie). W przypad-
ku stworzenia dzieła zależnego wprowadzenie dodat-
kowych wymogów („zamknięcie”) jest możliwe tylko
w odniesieniu do elementów niezapożyczonych, orygi-
nalnych.

39

W stosunku do poszczególnych postanowień licen-

cji Creative Commons pojawiają się także zastrzeżenia, jak
np. zgłaszane przez przedstawicieli projektu DEBIAN.

40

Ich zdaniem oprogramowanie licencjonowane wyłącznie
w oparciu o licencje CC nie może być uznane za Free So-
ftware, zgodnie z Wytycznymi Debiana dotyczącymi Wol-
nego Oprogramowania (DFSG).

41

W głównej mierze skupiono się na tzw. right of name

removal (pkt 4a licencji), polegającym na możliwości zaka-
zania przez autora dzieła oryginalnego (albo licencjodaw-
cę) powoływania przez twórcę dzieła zależnego w utworze
zależnym jego danych (imienia, nazwiska itd.) lub odwo-
ływania do tych danych. Zdaniem przedstawicieli Debian
to uprawnienie nie daje się zawsze pogodzić z obowiąz-
kiem uznania autorstwa (requirement to give attribution).
W szczególności nie jest jasne, czy licencjobiorca, wobec
którego autor (licencjodawca) zażądał niepowoływania go
w dziele zależnym, jest zwolniony z umieszczenia informa-
cji o autorze, czy też nie. Czasem więc te dwa uprawnienia
mogą się wykluczać.

Creative Commons jest może pierwszym tak popular-

nym projektem, który stara się odpowiedzieć na niektóre
wątpliwości zawarte w dyrektywie nr 2001/29/WE Par-
lamentu Europejskiego i Rady z 22.05.2001 r. w spra-
wie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich

35 Licencja typu Attribution (w wersji 2,0). Prawo pierwszej sprzedaży (ang. first

sale) jest odpowiednikiem w prawie polskim instytucji wyczerpania prawa.

36 Najnowsza spośród licencji Creative Commons licencja Developing Nations

ma na celu „bezpośredni udział w reformie globalnej polityki przepływu in-
formacji” – pozwala na udostępnienie dzieła przy zastrzeżeniu jedynie nie-
których praw w krajach rozwijających się, jednocześnie zachowując pełen
zakres ochrony prawa autorskiego w krajach rozwiniętych. W zakresie wy-
korzystania dzieł muzycznych istotne znaczenie ma sampling. Trzy powstałe
niedawno licencje zezwalają na samplowanie, remiksowanie i przetwarza-
nie utworu dla celów zarówno niekomercyjnych, jak i komercyjnych, jed-
nocześnie zabraniając zwielokrotniania utworu w jego oryginalnej postaci
oraz używania sampli dla celów reklamowych. Wersja plus licencji zezwala
na zwielokrotnianie utworu w całości dla celów niekomercyjnych. Wersja
noncommercial plus licencji pozwala na wykorzystywanie dzieła jedynie dla
celów niekomercyjnych.

37 N. Wehneman, Anatomy of a Creative Commons License, www.fallinggrace.

com/article.php?story=20040815183229987.

38 www.creativecommons.org/learn/aboutus/.
39 N. Wehneman, Anatomy..., www.fallinggrace.com/article.php?story=2004081518

3229987. Autor komentuje wersję Attribution-NonCommercial 2.0, choć pewne
uwagi mają ogólne zastosowanie również do innych licencji Creative Commons.

40 www.lists.debian.org/debian-legal/2004/07/msg01193.html. Uwagi w odniesie-

niu do licencji CC w wersji 2.0.

41 Tzw. Debian GNU/Linux, albo krótko Debian, którego celem jest stworzenie

wolnego systemu operacyjnego www.debian.org/social_contract.pl.html.

materiały eduk

acyjne

PRZEGLĄD PRAWA HANDLOWEGO listopad 2005

57

i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym.

42

Roz-

wiązania przyjęte w Creative Commons nie są pozbawio-
ne jednak pewnych mankamentów.

W odniesieniu do oprogramowania na licencji Cre-

ative Commons, podobnie jak w przypadku modelu open
content i open source, na co zwraca się uwagę w literatu-
rze przedmiotu, brak „zasadniczego – immanentnego (...)
elementu, jakim jest ujawnienie, w normalnych warunkach
– nieudostępnianej, treści dzieła (kodu źródłowego), otwiera-
jące drogę do dokonywania
zmian i poprawek w progra-
mie”.

44

L. Lessig w swojej

przełomowej książce „Free
Culture” postuluje większą
wolność w dostępie do dóbr
kultury, w tym m.in. istotne-
go rozszerzenia i doprecyzo-
wania granic dozwolonego
użytku.

45

VI

Wydaje się, iż stosowa-

nie kazuistycznej metody
regulacji ram dozwolonego
użytku na gruncie progra-
mów komputerowych nie
jest rozwiązaniem do końca
słusznym. Co prawda zo-
staje w ten sposób zapew-
niona skuteczna ochrona
interesów podmiotów praw
autorskich, lecz ze względu
na postęp techniczny zwią-
zany z

nowymi formami

wykorzystania utworów
zamknięty katalog ograni-
czeń wymaga stałej aktu-
alizacji. Taka interpretacja
uzasadnia dopuszczalność
cytowania programów we
własnym konkurencyjnym
programie, co związane jest
z potrzebą stałego ulepszania wersji programów zgodnie
z wymaganiami rynku konkurencji. Z takimi działaniami
powinni liczyć się twórcy programów komputerowych.

Wydaje się, iż optymalną ochronę zapewniałoby

– zgodnie z liberalnym stanowiskiem – dopuszczenie
korzystania z programów, jeśli tylko takie korzystanie
nie narusza słusznych interesów podmiotów praw wy-
łącznych i normalnego korzystania z utworu, a więc
w granicach wyznaczonych przepisami art. 34 i 35. Je-
żeli określony sposób korzystania z utworu w ramach
dozwolonego użytku te przesłanki spełnia, powinien
zostać dozwolony. Taką wykładnię zaleca wspomniana
powyżej dyrektywa dotycząca harmonizacji praw autor-
skich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym,

która zaleca liberalne podejście do kwestii dozwolone-
go użytku. Pomimo iż do programów komputerowych
odnosi się dyrektywa „komputerowa”, należy pamiętać,
że jest ona starsza (1991 r.) od dyrektywy „harmoniza-
cyjnej”, a więc nie w pełni dostosowana do wymogów
społeczeństwa informacyjnego.

Wyłączenie dozwolonego użytku prywatnego z pewno-

ścią nie zahamuje rosnącej plagi piractwa. Nie jest to też
sytuacja zadowalająca dla coraz szerszej grupy twórców.

Pewnym antidotum są licen-
cje typu open source i open
content. Nadal dyskusyjne
pozostaje odpowiednie do-
stosowanie konstrukcyjne
w odniesieniu do programów
komputerowych zapewnie-
nie podmiotom uprawnio-
nym autorsko odpowiednie-
go wynagrodzenia za korzy-
stanie z ich utworów.

Wydaje się również

istotne zwrócenie uwagi na
art. 58 ustawy o prawie au-
torskim, dotyczący obrotu
autorskimi prawami mająt-
kowymi. Stosowanie tego
artykułu nie zostało wy-
łączone przepisem art. 77
ustawy o prawie autorskim.
Artykuł 58 ustawy o prawie
autorskim przyznaje pod-
miotowi praw autorskich
do programu określone
w nim uprawnienia w przy-
padku nieodpowiednie-
go udostępnienia utworu
publiczności. Reguluje on
majątkowe konsekwencje
naruszenia praw osobistych,
które w odniesieniu do pro-
gramów komputerowych
zostały wyłączone, z wyjąt-
kiem prawa do autorstwa
programu i jego oznaczenia.
Skoro prawa osobiste zostały
wyłączone, wydawać by się

mogło, iż przepis ten nie może znaleźć zastosowania. Do
programów nie powinna odnosić się tylko część tego prze-
pisu dotycząca dokonywania w utworze „zmian, którym

42 Artykuł 55 dyrektywy brzmi: „Rozwój technologiczny ułatwi rozpowszechnianie

utworów, w szczególności w systemach sieciowych, i dlatego podmioty praw au-
torskich staną przed koniecznością zapewnienia lepszej identyfikacji utworu lub
innego przedmiotu objętego ochroną twórcy lub każdego innego podmiotu praw
autorskich oraz dostarczenia informacji o warunkach i sposobach korzystania
z utworu lub innego przedmiotu objętego ochroną, w celu łatwiejszego zarządza-
nia prawami, które są z nimi związane. Należy zachęcać podmioty praw autor-
skich do stosowania znaków wskazujących w szczególności, poza informacjami
określonymi powyżej, czy zezwalają oni między innymi na rozpowszechnianie
utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną w systemach sieciowych”.

43 M. Välimäki, H. Hietanen, The Challenges of Creative Commons Licensing,

„Computer Law Review” 2004/6, s. 172.

44 J. Barta, R. Markiewicz, Oprogramowanie..., s. 201.
45 Por. L. Lessig, Free Culture, s. 294–296, dostępna na stronie www.free-culture.

cc/freecontent.pdf.

Dostarczenie informacji o warunkach i sposobach korzy-
stania z utworu następuje (w aspekcie „technicznym”)
przez dołączenie do dzieła (pliku, strony www itd.) wy-
branej wcześniej licencji ze strony Creative Commons
w postaci linku. Po udanym załączeniu treści licencji na
stronie internetowej, na której dzieło jest dostępne, po-
jawia się małe logo o treści „CC-Licensed. Some rights
reserved”. Kliknięcie na to logo odsyła automatycznie do
strony CC, gdzie znajduje się właściwa licencja, dostępna
w 3 postaciach (prawnej, komputerowej oraz zrozumia-
łej dla wszystkich). Powyższe rozwiązanie nie jest jednak
pozbawione mankamentów:
– po pierwsze, w praktyce kontraktowej (licencyjnej)

obie strony umowy mają swoje własne kopie kon-
traktu, w przypadku CC tekst licencji dostępny jest
wyłącznie na stronie internetowej CC. Może to ro-
dzić niebezpieczeństwo, iż treść umowy licencyjnej
zostanie zmieniona (lub „upgrade’owana”) i to bez
zgody licencjodawcy czy licencjobiorcy;

– po drugie, treść licencji „ukryta” jest za linkiem, tzn.

dostępna jest dopiero po wejściu na stronę CC, zda-
rzyć się zatem może, nierzadko zresztą, że licencjo-
biorca (a nawet licencjodawca) nie czyta treści licen-
cji nawet w jej formie skrótowej („human-readable
form”);

– po trzecie, co wiąże się konkretnie z ochroną stron www

jako wytworów chronionych prawem autorskim, otóż
stosowana praktyka wskazuje, że logo CC zamieszcza-
ne jest na górze (czasem na samym dole) strony www,
czy zatem licencja obejmuje całą zawartość takiej strony
(która może być przecież znacznie rozbudowana, może
stosować różne aplety itd.), czy obejmuje też podstro-
ny, zwłaszcza że informacja umieszczana obok logo CC
z reguły tego nie rozwiązuje (najczęściej jednak takiej
informacji brak zupełnie).

43

materiały eduk

acyjne

PRZEGLĄD PRAWA HANDLOWEGO listopad 2005

58

twórca mógłby się sprzeciwić”. Przesłanka ta wią-
że się z naruszeniem prawa do integralności utworu,
które zostało wyłączone z katalogu praw osobistych
twórcy programów komputrowych. Natomiast przesłan-
ka udostępniania w „nieodpowiedniej formie” znajduje
zastosowanie, gdyż nie dotyczy naruszenia prawa do
integralności.

46

Realizacja tej przesłanki może polegać

na udostępnianiu programu w nieodpowiedniej jakości,
czy np. z wadami technicznymi. W celu określenia wła-
ściwego sposobu udostępniania utworu należy posłużyć
się regułą interpretacyjną przewidzianą w art. 49 ust. 1
ustawy o prawie autorskim, który wskazuje na charak-
ter i przeznaczenie utworu. Przepisu tego nie wyłącza
art. 77 ustawy o prawie autorskim, a więc znajduje za-
stosowanie do programów komputerowych przynajm-
niej w tym zakresie. W doktrynie zwraca się uwagę
na kontrowersyjność ograniczenia wyłączenia, w tym
w zakresie naruszenia minimum konwencyjnego (prze-
widzianego konwencją berneńską).

47

Większość licencji

typu open content zabrania wymieniania autora dzieła
pierwotnego w przypadku dokonania zmian w utwo-
rze. Jednakże należy pamiętać, że katalog uprawnień
osobistych ma charakter otwarty i w razie dokonania
innych niż integralność naruszeń (np. naruszenie prawa
do czci czy dobrej sławy programu) można dochodzić
ochrony.

48

Poza tym uprawnionemu mogą przysługiwać

uprawnienia z art. 23 i 24 k.c. W przypadku jednak
zbyt długiego tolerowania stanu naruszenia, podmiot
praw autorskich może spotkać się z zarzutem nadużycia
prawa z art. 5 k.c.

Wolność kontraktowa pozwala stosować w przypad-

ku Creative Commons znacznie szersze uprawnienia eks-
ploatacyjne aniżeli określone przepisami o dozwolonym
użytku, jednocześnie bez zrzeczenia się praw autorskich
i przy zastosowaniu wykształconych przez prawo autor-
skie wykładni tych umów.

dr Bogdan Fischer

Autor jest adiunktem na Uniwersytecie Jagiellońskim,

partnerem w „Łukowicz i Wspólnicy, Kancelaria Radców

Prawnych, spółka komandytowa”.

46 Por. Z. Okoń w: Prawo..., s. 400–402.
47 Por. J. Barta, R. Markiewicz w: Prawo autorskie. System..., s. 717.
48 Z. Okoń w: Prawo..., s. 401.

Specjalne ceny
prenumeraty
na stronach

www.kik.com.pl