Formacje roślinne

Formacja roślinna jest podstawową jednostką fizjonomicznej klasyfikacji roślinności.
Obejmuje zbiorowiska o podobnym wyglądzie zewnętrznym, bez uwzględnienia składu
gatunkowego, np. las, bór, łąka, sawanna.

Ekoton – strefa przejściowa między dwiema różnymi biocenozami (formacjami), np.
między puszczą a sawanną. Zamieszkuje ją wiele organizmów z przyległych biocenoz, a
nadto ma ona swe własne gatunki. Powyższe zjawisko nazywa się efektem styku.

Sukcesja – przekształcanie się jednej formacji roślinnej w inną.

Las

Jedna z najważniejszych formacji, jest zbiorowiskiem roślinnym, w którym główną rolę
odgrywają drzewa. Można w nim wyróżnić przynajmniej trzy warstwy: drzewostan –
warstwa dorosłych drzew o zwartych koronach, tworzących powałę lasu, podszycie –
warstwa krzewów i młodych drzew (odrostów) oraz warstwa runa, w której występują
krzewinki, rośliny zielne, mchy i kiełkujące młode drzewka i krzewy. Czwartą warstwę
tworzy – edafon. Młody drzewostan, którego drzewa na wysokości ok. 130 cm od ziemi
mają średnicę 12–14 cm, nazywamy drągowiną. Odrastający dopiero las nazywamy
młodnikiem, nieco starszy zagajnikiem. Do lasów zaliczamy:

Bór (las iglasty) – las uwarunkowany bielicowym podłożem glebowym w strefie
umiarkowanego klimatu. Głównymi składnikami drzewostanu są różne gatunki świerka,
sosny i modrzewia, daglezja, a z drzew liściastych – osika, brzozy, i jarząby. W runie
charakterystyczne są krzewinki z rodziny wrzosowatych: wrzos, borówki, a w wilgotnych
borach bagno, czyli rozmaryn leśny.

Dżungla – wilgotny, bagienny las strefy tropikalnej, niekiedy oznaczany jako las
równikowy. Las wiecznie zielony na ubogich glebach o dużej bujności roślin i o bardzo
szybkim rozkładzie materii organicznej, dlatego w glebie brak ściółki i warstwy
próchniczej. Ogromne bogactwo drzew, wielowarstwowy ich układ, obfitość lian i
epifitów, pospolite zjawisko kauliforii.

Galeriowy – las strefy sawannowej, rosnący wzdłuż rzek i czerpiący wodę z poziomu
wód gruntowych.

Grąd – las strefy umiarkowanej na podłożu gleb brunatnych leśnych. W skład jego
drzewostanu wchodzą głównie grab, dęby, lipy, jesion, klony, a w bardziej oceanicznych i
górskich odmianach grądu również buk, który tworzy nieraz główny składnik
drzewostanu: wtedy las nazywa się buczyną. Jest to las zrzucający liście na zimę, stąd w
jego runie rośnie wiele roślin kłączowych i cebulkowych, kwitnących wczesną wiosną,
zanim powała leśna zacieni dno lasu.

Łęg – las rosnący na madach nadrzecznych, na terenach zalewowych, czyli łęgach.
Jego drzewostan składa się z gatunków znoszących okresowe zatopienie korzeni,
głównie wierzb, topoli, jesionu, dębów. Odznacza się bujnością runa i poszycia, licznymi
roślinami pnącymi. Szczątkową postacią lasu łęgowego jest nadrzeczna wiklina z
rzadkimi drzewiastymi wierzbami i topolami oraz gęstwiną krzewiastych wierzb (łozina),
używanych na faszynę.

Mieszany – las w strefie umiarkowanej na glebach słabo kwaśnych. W warstwie drzew
prócz drzew liściastych, zrzucających liście na zimę, występują również drzewa
szpilkowe (iglaste): sosny, świerki, jodły, modrzewie.

Monsunowy – las strefy gorącej o klimacie okresowo suchym, z suszą w zimowym
półroczu. W drzewostanie występują warstwy drzew zrzucających liście na okres suszy,
a pod ich okapem warstwa drzew wiecznie zielonych, zazwyczaj o skórzastych liściach.
W podszyciu liczne bambusy.

Namorzynowy – inaczej las mangrowy lub formacja krzewiasta rosnąca w pasie
morskich przypływów i odpływów w strefie gorącej. Składa się ze słonoroślowych drzew i
krzewów z licznymi korzeniami powietrznymi i oddechowymi.

Ols – oles – las liściasty z przewagą olszy w drzewostanie, niekiedy jesionu. Występuje
na glebach podmokłych, głównie bagiennych. Ols właściwy (olszyna typowa) składa się z
olszy czarnej, czasem z domieszką brzozy omszonej.

Parkowy – las na przejściu ze strefy leśnej do obszarów zbyt suchych dla lasu. Jest to w
zasadzie mozaika płatów i kęp leśnych lub pojedynczo rosnących drzew w obszarze
formacji zielnych, stepów lub sawanny.

Puszcza – naturalne, rozległe zbiorowisko leśne, w małym stopniu zmienione przez
gospodarkę ludzką lub zupełnie pierwotne. Niekiedy nazwa nadawana większym
kompleksom leśnym.

Równikowy – las strefy równikowej, wiecznie zielony, nie wykazujący rytmu
wegetacyjnego, z wielogatunkowym drzewostanem, wilgociolubnymi drzewami. Częste
są w nim liany i nasienne porośla.

Sawannowy – suchy las w Afryce nazywany – miombo, w Ameryce Pd. – katinga (biały
las). Rzadki świetlisty las o niskim drzewostanie, składający się z drzew i krzewów
zrzucających liście na okres suszy lub sucholubnych. o bardzo drobnych liściach, lu
bezlistnych, ciernistych i kolczastych, z domieszką sukulentów pniowych i łodygowych.

Świetlisty – las, w którym drzewostan nie jest zwarty. Dzięki rozrzedzeniu powały leśnej
dno lasu otrzymuje dużo światła. Jest to las występujący w klimacie o niedostatku
wilgoci.

Tajga – las szpilkowy, uwarunkowany borealnym klimatem, rosnący na bielicowych
glebach. Głównymi składnikami drzewostanu są różne gatunki świerka, jodły, sosny,
modrzewia, z drzew liściastych – gatunki brzozy, jarzębu oraz osika.