Muzyka w kształceniu

zintegrowanym

Muzyka jest sztuką, która towarzyszy człowiekowi niemal na każdym kroku. Codziennie,

w różnych okolicznościach spotykamy się z mnóstwem najróżniejszych dźwięków. Na ogół nie
zastanawiamy się nad tym, co słyszymy. Są to przecież tylko przypadkowe kontakty z muzyką,

podczas których nie przyjmujemy postawy odbiorczej. Słyszenie nie jest jeszcze słuchaniem.
Jak więc nauczyć dziecko słuchania, wręcz wsłuchiwania się w muzykę? Jak sprawić, by

odróżniało to, co wartościowe od tego co kiczowate? Co zrobić by chciało śpiewać, grać, bawić
się muzyką?

Należy kształcić u dzieci kompetencję muzyczną. Największa rola w jej kształceniu przypada

szkole. Jest tak, ponieważ wpływ środowiska rodzinnego, który dawniej pełnił istotną rolę w
rozwoju muzycznym dzieci, wraz z coraz szerszym dostępem do mediów, zaczął zanikać.

Rzadko można obserwować muzykowanie w domu, wspólny śpiew, czy inną formę aktywności
muzycznej. Coraz częściej za to zauważa się wpływ popularnej muzyki emitowanej przez

telewizję na kształtowanie zainteresowań i smaku muzycznego.

Nauczyciel, aby umiejętnie kształcić dzieci w kierunku muzycznym musi być kompetentny. Na
te kompetencje składają się:

–

umiejętności muzyczne,

–

umiejętności metodyczne,

–

umiejętności wykorzystywania funkcji muzyki w kształceniu i wychowaniu,

–

umiejętności kształtowania swoich cech osobowościowych,

–

wiedza o muzyce,

–

znajomość literatury muzycznej,

–

umiejętność rozumienia i przeżywania estetycznego muzyki.

Kompetentny nauczyciel, który rozumie konieczność zaznajamiania dzieci nie tylko
z czytaniem, pisaniem, liczeniem, ale też kulturą muzyczną pozwoli dziecku wsłuchać się

w otaczający świat. W dźwięki w mieszkaniu, za oknem. Pozwoli mu na wszechstronny rozwój.

Edukacja muzyczna rozwija wrażliwość estetyczną, czyli zdolność i potrzebę przeżywania
piękna w sposób wszechstronny. Powinna ona rozpocząć się już w dzieciństwie, gdyż

zaniedbana w tym okresie wrażliwość emocjonalna rzadko pojawia się spontanicznie w latach

późniejszych. Przeżycie estetyczne u dzieci jest powodowane przede wszystkim zmysłową

reakcją na piękno przedmiotu, jego kształtu, barwy, rytmu. W kontakcie z muzyką dziecko
szuka w pierwszym rzędzie piękna melodii. Wybierajmy więc, komponując repertuar wokalny,

piosenki melodyjne i pozwólmy dzieciom przy nich podskakiwać, kołysać się, machać rękami. Te
przeżycia zbliżają dzieci do siebie, często przełamują ich nieśmiałość, a nawet rekompensują im

niepowodzenia związane z wiodącymi edukacjami.

Podczas zajęć muzycznych powinniśmy starać się wykorzystywać wszystkie formy muzyczne,
bo tylko wtedy zajęcia nie są monotonne, nudne i nieciekawe. Owe formy muzyczne to: mowa,

śpiew, piosenka, gra na instrumentach, ruch przy muzyce, percepcja, tworzenie. Ruch przy
muzyce kształci poczucie rytmu, pamięć muzyczną, estetykę ruchu, wrażliwość muzyczną. Gra

na instrumentach przyczynia się szybkiego rozwoju wrażliwości na współbrzmienia. Dziecko
musi świadomie operować dynamiką, tempem, współdziałać z innymi. Nauka śpiewu wpływa

na umuzykalnienie, kształci słuch muzyczny, poczucie tempa, budzi potrzebę i nawyk
śpiewania.

Do podstawowych ćwiczeń rytmicznych należą zabawy z gestodźwiękami i tataizacją.

Gestodźwięki to wystukiwanie rytmu za pomocą rąk i nóg:

uderzenie o uda,
tupnięcie,

klaśnięcie,
pstryknięcie palcami.

Tataizacja to sylaby rytmiczne:

półnuta: ta - a,
ćwierćnuta: ta,

ósemka: ti,
szesnastka: di - ri,

pauza ćwierćnutowa: sza,
pauza ósemkowa: es.

Ucząc śpiewu powinniśmy skoncentrować się najpierw na utworach bliskich dzieciom, a więc

o najbliższym środowisku, na utworach ludowych, piosenkach o technice. Melodia piosenki nie
może przekraczać rozpiętości skali głosu dzieci. Ciekawym ćwiczeniem jest wymyślanie melodii

do krótkiego wierszyka.

Podczas gry na instrumentach dziecko bardziej niż przy śpiewie musi operować tempem,
dynamiką, rytmem. Wykonywaniu utworu towarzyszy przeżycie emocjonalne i estetyczne.

Dzieci poddają się nastrojowi wykonywanej muzyki, doznają wzruszeń. Gra na instrumentach
wymaga pokonania przez dziecko trudności technicznych oraz poznania lokalizacji tych miejsc

instrumentu, w których następuje dobre brzmienie dźwięku. Gry na flecie uczymy zaczynając
od dźwięków wysokich, to jest od g, przez a, h i górne c. Są to dźwięki łatwe do zagrania. Do

ćwiczeń wybieramy utwory proste, oparte na trzech dźwiękach, o nieskomplikowanym rytmie.
Gramy w klasie. Ważne jest granie zbiorowe, ale nie należy rezygnować z gry indywidualnej.

Przy grze na instrumentach perkusyjnych pozwólmy dzieciom improwizować. Dopiero później
wprowadzajmy prosty zapis rytmiczny dla poszczególnych instrumentów. Zanim rozpoczniemy

grę, przećwiczmy z każdą grupą jej akompaniament.

Do najtrudniejszej formy należy percepcja muzyki. Jest ona niezwykle ważna, gdyż kształci

pamięć muzyczną i wyobraźnię. Poza tym wyrabia gust muzyczny.

Słuchanie muzyki należy prowadzić zapoznając dzieci z fragmentami utworów, nie dłuższymi
niż 5 minutowymi. Dzieci powinny spostrzegać pojedyncze zjawiska muzyczne z otoczenia,

rozróżniać głosy ludzkie, rozpoznawać brzmienia podstawowych instrumentów, poznać tańce
ludowe i narodowe, rozpoznawać wysokość dźwięków, barwę, dynamikę, artykulację,

powtarzać ze słuchu dźwięki, motywy, frazy znanych utworów. Powinny także malować obrazy
do wysłuchanego utworu, nadawać mu swój tytuł, mieć możliwość wygłoszenia swojej opinii

na jego temat.

Wychowanie muzyczne wpływa na usprawnienie procesów poznawczych i myślowych, rozwija
wrażliwość emocjonalną. Poprzez przeżycia muzyczne rozwijają się uczucia, wzrasta

emocjonalna akceptacja siebie i umiejętność przyjmowania postaw empatycznych. Daje
możliwość wypowiedzenia swoich przeżyć w sposób indywidualny, nie narzucony przez

nikogo. Jest także czynnikiem profilaktycznym, bo uspokaja dziecko napięte, a pobudza
i inspiruje bierne. W natłoku codziennych zajęć dydaktycznych, problemów wychowawczych,

prócz czytania, pisania i liczenia starajmy się znaleźć czas na edukację artystyczną.

Nauczyciel muzyki mgr Aleksandra Pilarska