FAQ: Immunologia ­ Kolokwium II 

by: Jakubaba, PJ, Rudix, Uli, Zając i spółka ( albo smułka :D) 

 

1. Opisz wczesną odpowiedzi p­wirusową

 

● TNF α, IFN α, IL 12
● rozpoczyna się od razu, trwa 3 dni, szczyt 2giego dnia
● rozpoznanie PAMP wirusowego przez TLR-7,8,9 (identyfikacja kw. nukl. wirusów w

endosomach w których znajduje się TLR)

● wydzielanie cytokin : IFN typu I (α, β), TNFα, IL-12
● IFN typu I

○ odpowiedzialne za stan antywirusowy komórki zakażonej i sąsiednich (one też

wydzielają IFN I),

■ zwiększenie ekspresji MHC I,
■ pobudzenie PKR → wzrost Bcl-2 → apoptoza
■ aktywacja syntetazy oligoizoadenylanowej → pobudzenie RNAzy L →

degradacja vir mRNA

■ pob. białka Mx → blokada vir kwasu nukl.

○ główni producenci: kk. pDC/IDC - plazmacytoidalne kk. dendrytyczne, mają TLR9

● IL-12 ukierunkowuje polaryzację na Th0 → Th1
● aktywacja odp. nieswoistej: IL-12 aktywuje NK, one zabijają i produkują IFNγ

2. Min. 3 sposoby unikania odpowiedzi ukł. immunologicznego przez wirusy wraz z przykładami 
patogenów. 

● hamowanie ekspresji antygenu ­ EBV, CMV, HSV 

○ hamowanie proteasomu (brak tarwienia peptydów, brak przetwarzania antygenów) 
○ blokowanie białka TAP 
○ usuwanie MHC I z ER (brak mozliwosci pelnego zlozenia MHC i transportu ich na blone) 

● hamowanie aktywności efektorowej kom. odp. przeciwwirusowej 

○ EBV → hamuje aktywnosc makrofagow, przez indukcje komorek do wydzialanie IL­10 
○ Pox wirusy → produkuje rozpuszczalne receptory dla cytokin, wylapuja one cytokiny (IlL­1, IFN 

gamma) → brak cytokin ­ brak aktywacji komórek efektorowych 

● hamowanie odpowiedzi humoralnej i ukladu dopelniacza ( HSV, CMV) 

○ wirusy produkuja receptor dla fragmentu Fc przeciwcial, wylapywanie przeciwcial powoduje 

zahamowanie wszystkich funkcji zaleznych od przeciwcial 

○ z dopleniaczem mechanizm jest taki sam ­ wirusy produkuja rec. dla dopelniacza 

● hamowanie IFN typu I (wirus grypy, HCV, HSV) 

○ hamowane sa czynniki niezbedne do powstawania IFN 
○ HSV i HCV dodatkowo blokuja funkcje IFN 
○ HSV ­ białko ICP0 hamuje ścieżkę JAK­STAT i kinazę PKR, wirus aktywuje fosfatazę, która 

defosforyluje eIF­2α oraz produkuje reszty 2’5’adenozyny, które blokują cyklazę adenylanową  

○ Poxvirus ­ mechanizm nie opisany 
○ Wirus grypy ­ białko NS1 hamuję ekspresję IFN, kinazę PKR i czynniki IRF 
○ HCV ­ białko NS5A hamuje JAK­STAT oraz wraz z białkiem E2 kinazę PKR 

● inhibicja prezentowania antygenu (to było osobne pytanie) 

○ HSV: blokowanie transporteru TAP 
○ CMV: inhibicja proteasomu ­ usuniącie cz. MHC I z ER 
○ EBV ­ inhibicja proteasomu 

 
 

 

1 z 15 

3. Rola IFNγ i IL­2 w różnicowaniu limfocytów B 
→ IFN γ  

● IFN γ  pochodzacy z kom Th1 i NK wplywa zarówno na odp. zapalna i odpornosciowa.  
● W niektórych okolicznościach IFN γ  moze hamować róznicowanie limf. B (hamowanie produkcji igM 

promowaną przez LPS, a także hamowanie wydzielania igM podany nawet do 48h po ekspozycji na LPS) 

● LPS reguluje w górę gestosc receptora dla IFN γ na kom. B →IFN γ działa na pobudzone a nie 

spoczynkowe limf. B, wiec prawdopodobnie ma role w utrzymaniu homeostazy poliklonalnej odp. 
limf B 

● → 

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8118869

 

●

http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0008874984710343

 

→IL­2 

● powoduje proliferację i róznicowanie limf. B we współpracy z IL­4 i IL­5  
● powoduje wytwarzanie przeciwciał 
● odgrywa rolę w rozwinięciu odpowiedzi immunologicznej  

4. NK i CD8+ w odpowiedzi przeciwwirusowej. Podobieństwa i różnice. 

● NK (CD3­, CD16+,CD56+) ­ Limfocyty 

○ maja receptory hamujace i aktywujace 
○ sprawdzaja czy jest MHC I (nie obchodzi ich prezentowany peptyd) 
○ recepeptory hamujace wiaza sie z MHC I  i hamuja dzialanie NK ← zdrowa kom 
○ brak MHC I lub obecnosc zmienionego powoduje brak aktywacji receptorów hamujacych. 
○ rec. aktywujace wiaza sie z ligandami, strukturalnie podobnymi do MHC (np. MIC­A i MIC­B) 
○ dzialanie cytotoksyczne 

● Tc (CD8+) ­ Limfocyty 

○ Musi miec zaprezentowany peptyd przez MHC I 
○ dzialanie cytotoksyczne 

Tc 

NK 

Wymaga MHC I i koreceptora (CD8), żeby zabić 
komórke, niekóre Tc łączą się z kom. docelową 
poprzez interakcję FASL­FAS 
→ niektóre wirusy zrzucają MHC I, żeby się chronić 
przed Tc 

Nie wymaga MHC I (rozpoznaje na postawie braku 
mhcI) 

Część SWOISTEGO ukł. odpornościowego 
→ wymagają “aktywacji” i są włączane później i tylko 
w “ciężkich infekcjach” 

Część NIESWOISTSEGO ukł. odpornościowego 
→ wniosek z tego jest taki, że są jakby tonicznie 
aktywne i biorą udział we wczesnej odpowiedzi 
p.wirusowej 

Używają perforyn i granzymów do mechanizmów 
cytotoksyczności 

Używają perforyn i granzymów do mechanizmów 
cytotoksyczności 

 
5. co umożliwia rozpoznanie i zabicie komórki przez NK (mniej więcej coś takiego) 

● obecność zmienionego MHC, lub brak MHC 
● jeżeli na komórce znajduje się prawidłowy MHC jest on receptorem hamującym i zatrzymuje 

cytotoskyczność NK 

 
 

 

2 z 15 

 
6. Opisz elementy swoiste odporności na wirusy. 

● prezentacja antygenu na MHC I, dołączenie się CTL, znieszczenie komórki → perforyny, granzymy 
● prezentacja krzyżowa na kk. dendrytycznych → oprócz MHC II prezentują na MHC I, następuje 

rozpoznanie Ag przez CTL, ale nie dochodzi do zniszczenia komórki dendrytycznej, lecz do klonalnej 
ekspansji danego CTL; DC włączają peptydy pochodzenia zawnętrznego w szlak prezentacji peptydów 
endogennych na czasteczce MHCI → DC aktywują limf. Tc naiwne nawet wtedy, gdy same nie są 
zakażone → nie następuje ich niszczenie 

7. Receptory występujące na wirusach ­??? hę??  hęee 

chyba Fas 

 
8. Na czym polega rola komórek NK i DC w odpowiedzi przeciwwirusowej? Jakie są między nimi 
zależności? 

● Komórki DC prezentują antygeny virusowe, które zbierają z otoczenia. Produkują następnie IL­12 i IL­15 

IL­18, które pobudzają proliferację, przeżycie i aktywują NK 

● Z drugiej strony komórki NK aktywują dojrzewanie DC poprzez IFN γ oraz TNF 
● Pondato jeżeli komórka DC źle się rozwija, tzn ma za mało HLA­E to jest niszczona przez komórkę NK 

drogą lizy (udział rceptorów NKp30 na pow. NK). 

○ Jeżeli ilość HLA­E rozpoznawana przez NKG2A jest wystarczająca hamuje to lizę.  

● Co istotne rola DC w aktywacji NK jest na tyle duża, że w hodowli in vitro zwiększa lizę komórek 

nowtoworowych nawet dwukrtonie ← UWAGA, haczyk, bo w pytaniu było o vir. 

9. Interakcja komórek NK z DC

● aktywacja NK

○ DC aktywowany jest przez TLR i akytwuje NK w dwóch mechanizmach

■ komórka-komórka:

● NKG2DL-NKG2D
● LFA-1-ICAM1
● CLRB0NKR-P1b lub P1D
● CD70-CD27
● CD48-2B4

■ cyotkiny:

● IFN α, IFN β
● IL2, IL12, IL15, IL18

● proliferacja NK

■ komórka DC aktywuje proliferację i przeżycie NK przez:

● IL12, IL18, IL15

● akytwacja DC

■ komórka NK aktywuje dojrzewanie DC via IFNγ i TNF

● eliminacja niedojrzałych DC → doprowadzenie DC do lizy w DC ze zbyt małą ekspesją HLA-E

- bo HLA-E wiąże się z receptorami hamującymi NK

■ sygnał z NKp30
■ sygnał CD94-NKG2A

→ hodowla komórek NK z DC zwiększa lizę komórek nowotworowych nawet dwukrotnie w
porównaniu do samych NK 
11. Mechanizmy cytotoksyczności Limf T 

● W ogóle jest tak, że pierwotne wiązanie CTLa na pow. kom. docelowej jest niespecyficzne i uczestniczą w 

nim ICAM i LFA­1, dopiero później dołącza się do tego TCR (to wzmacnia i stabilizuje połączenie), w tym 
momencie wiązanie staje się specyficzne i dochodzi do lizy komórki 

● CTL aktywowane są przez MHC I prezentowane na komórkach zakażonych lub poprzez APC (prezentacja 

3 z 15 

krzyżowa). Do aktywacji konieczna jest cząsteczka koreceptorowa CD8 

● W wyniku aktywacji CTL niszczą komórki an drodze cytotoksycznośc za pomocą perforyn i granzymów 
● Aktywacja CTL WYMAGA sygnalizacji przez: 

LFA­1 – ICAM; LFA­2(CD2) – LFA­3 (CD58)  

● W komórce CTL dochodzi do wzrostu Ca++, w wyniku czego uwolnione zostają ziarnistości. 

12. Dlaczego limfocyty Tc nie są niszczone przez własny efekt cytolityczny + 2 przykłady 
Ziarnistości cytotoksyczne limf. Tc zawierają między innymi: 

● kalretikulinę, która hamuje autolizę kom. efektorowej (+wiąże perforyny) 
● katepsyna B, która chroni przed lizą kom. efektorowej, działa chwilę po degranulacji 

14. ADCC 

● = antibody dependant cellular cytotoxity znowu z angielska 
● polega na opłaszczaniu komórki przez przeciwciała, dzięki czemu dochodzi do związania komórek NK z 

fragmentami Fc tych przyciwciał i dochodzi do aktywacji i cytotokszyczności NK via perforyny, granzymy, 
granulizyny 

● w konsekwencji dochodzi do apoptozy komórki 

15. Jakie komórki nielimfoidale wywołują efekt cytotoksyczny, podaj typ reakcji. (ADCC) 

● Komórki nielimfoidalne, to takie komórki, które nie są limofcytami, ale są zdolne do wywołania ADCC, 

więc zaliczamy do nich: makforagi, monocyty, neutrofile, eozynfile i trombocyty  

Za gołębiem: W zjawiskach ADCC może uczestniczyć większość leukocytów: komórki NK (LGL), makrofagi, 
monocyty, niektóre limfocyty T, neutrofile, eozynofile a także trombocyty. Efekt ADCC mogą również wywierać 
komórki niektórych lini nowowtorowych, np. linii monocytarnej U937. Komórki uczestniczące w ADCC określano 
kiedyś jako komórki K. Aktualnie termin ten używany jest rzadko w wąskim znaczeniu, i określa on komórki 
limfoidalne uczestniczące w ADCC, dotyczy przedewszystkim komórek NK, lim CD3+ CD16+ 
 
16. IKDC ­ specyficzny rodazaj kom. dendrytycznych (killed DC) 

○ posiadają aktywność cytotoskyczną 
○ wydzielają IFN­γ, perforyny, granzyny, FAS-L
○ biorą udział w odpowiedzi p/nowotworowej
○ Pochłaniają antygeny i prezentują je tak samo jak klasyczne DC w odp. krzyżowej!

16. Podaj 4 białka występujące w ziarnistościach kom. NK i opisz ich funkcje 

● Granzymy ­ Proteazy serynowe indukujące apoptozę zależną i niezależną od kaspaz 
● Perforyna ­ tworzy pory w błonie komórkowej i umożliwia wniknięcie granzymów 
● Kalretikulina ­ wiąże perforyne i może hamować autolizę kom. efektorowej 
● Katepsyna B ­ pojawia się na powieżchni kom. zaraz po degranujacji ­ pełni funkcję ochronną dla kom. 

efektorowej 

● Katepsyna C ­ aktywacja granzymów poprzez hydrolizę 
● Granulizyna ­ niszczy błonę mito. → uwolnienie cyt.c → aktywacja kaspazy 9 
● Serglicyna ­ wiąże granzyny (bierze udział w tworzeniu ziaren) 
● Chemokiny  
● FAS­L ­ indukcja apoptozy  

18. Aktywacja komórek NK ­ w jaki sposób 

● np. ADCC za pośrednictwem p.ciał 
● np. przez związanie z recepotrami na pow. komórki w obecności obcego lub pod nieobecność MHC (KIR) 
● za pośrednictwem IFNγ  
● DC aktywowana jest przez sygnal z TLR co prowadzi do akt. NK w mechanizmie komórka­komórka i 

dzaiłanie cytokin ( Il­2,­12,­15,­18, IFN alfa, IFN beta) 

 
 

 

4 z 15 

19. W jaki sposób można przygotowywać przeciwciała do immunoterapii nowotworów ­ podaj 2 przykłady. 

● Tworzy się neo­specyficzne Ig, które podaje się i one aktywują NK za pomocą fragmentów Fc do zabicia 

neo 

● Tworzy się neo­specyficzne Ig związane z toxyną (np. rycyną), które są internalizowane przez neo i 

powodują jego śmierć. 

● Tworzy się neo­spefyiczne Ig związane z radioizotopem( itr 90 i jod 131) , które wiąże się z neo i zabija 

jego komórki i otoczenie. 

● Tworzy się neo­spefyczine Ig związane z enzymem, który będzie służył do rozkładania proleku w miejscu 

guza. 

● Używa się p/ciał o podwójnej specyficzności ­  to są jakby dwa przeciwciała związane ze sobą przy 

łańcuchach ciężkich  

v

\

­

/

v 

 

○ dla CD3 i Antygenu (dzięki czemu neo wiąże limT) 
○ dla FcyrR i antygenu (dzięki czemu neo wiąże makrofagi) 
○ dlla rycyny i Antygenu 

20. Opis TSA i 4 przykłady 

● TSA to Swoiste (unikatowe) antygeny nowotworowe, obecne tylko na komórkach neo. Są one indukowane 

przez czynniki kancerogenne chemiczne lub ficzyne. 

● Przykłady to: 

○ BCR­ABL w CML 
○ CDK4 w melanoma 
○ MUM­1/iRF­4 w melanoma 
○ K­ras w ca pancreatis 
○ α­aktynina w ca pulmonis, dobrze ze nie rak płuca bo by dłużej było 
○ TGFβ­R2 w ca coli  

● Mechanizmy powstawania: 

○ Mutacja punktowa w genie jakieś białka powoduje, że może ono być wiązane przez MHC i 

prezentowane 

○ powstanie nowego epitopu aktywującego limT 

21. Antygeny nowotworowe ­ charakterystyka i przykłady. 

●

Produkty zmutowanych protoonkogenów lub genów supresorowych: K-ras, β-katenina, CDK-4

●

prodkty zmutowanych genów supresorowych p-53, BRCA1

●

Produkty innych zmutowanych genów: hTERT (podjednostka telomerazy)

●

Nadprodukywne bądź ulegające niewłaściwej ekspresji białka komórekowe: LDH, kalcytonina

●

Antygeny kodowane przez genomy onkogennych wirusów: EBV-EBNA, HPV E-6, E-7

●

Antygeny karycno-embrionalne:CEA, α-fetoproteina, hCG

●

Zmienione glikolipidowe bądź glikoproteinowe antygeny: MUC1

●

Antygeny różnicowania: tyrozynaza, CD10,25,30, PSA

5 z 15 

TSA: Antygeny nowotworowe swoiste (unikatowe) unikatowa to jest moja uroda
→ Obecne tylko na komórkach nowotworowych
→ Indukowane są przez czyniki kancerogenne chemiczne lub fizyczne
→ powstają na skutek mutacji
Przykłady:

●

BCR-ABL w CML

●

CDK4 w melanoma

●

MUM-1/iRF-4 w melanoma

●

K-ras w ca pancreatis ca

●

α-aktynina 4 w ca pulmonis

●

TGFβ-R2 w ca coca coli

Schemat: Mutacja punktowa w genie MHC może spowodować

○

wiązanie nowych peptydów do MHC

○

powstanie nowych epitopów dla rozpoznania limT

TAA: Antygeny związane z nowotworami
→ obecne na komórkach nowotworowch i prawidłowych
Przykłady:

●

LDH, kalcytoniana (jako białka produkowane w nadmiarze)

●

α-fetoproteina, hCG, CEA (jako antygeny płodowe obecnie “obce” dla tej komórki)

Schemat: Zmiana w MHC w mechanizmie:

●

Reaktywacji genów komórek macierzystych i w konsekwencji wytworzenie nowych, z punktu widzenia
dorosłego ukł. odp., antygenów.

●

Nadekspresja normalnych własnych białek, przez guz zmienia gęstość prezentacji i powoduje
rozpoznawanie przez limT

22. Rola interferonu α  i β  i w którym momencie są wydzielane 

● IFN α i β to element odpowiedzi nieswoistej 
● ifn α i β to IFN typu pierwszego. Wydzielane są przez komórki zarażone wirusami na zewnątrz. Wnikają 

następnie do zdrowych komórek sąsaidujących, które dzięki temu zaczynają wydzielać białka AVP, które to 
degradują wirusowy mRNA i zatrzymują syntezę białek 

● głównymi producentami IFN t. 1 są plazmocytoidalne komórki dendrytyczne, co robią pod wpływem 

“spotaknia się” z wolnym wirusem lub jego fragmentem uwolnionym z zarażonej komórki 

● wirus grypy, HSV, poxvirus, HCV hamują aktywność IFN t. 1 w różnych mechanizmach 
● IFN α i β uczestniczą także w odpowiedzi nielitycznej (tzn. zahamowanie replikacji wirusów) i wydzielane 

są przez różne komórki 

● za pomocą IFN α można leczyć melanoma 
● IFN t. 1 wzmagają także cytotoksyczność oraz zwiększają ekspresję MHC I 
● Akytwują makrofagi, wzamagają fagocytozę 

 

Th1/Th2 

1. wymień czynniki transkrypcyjne w th1i th2 

● TH1: T­bet, STAT4, STAT1 
● TH2: GATA­3, STAT6 

2. Co decyduje o różnicowaniu w Th2 i jakie cytokiny produkują komórki Th2. 

● Th2 należą do odpowiedz humoralnej 
● Pod wpływem zakażenia pasożytami komórki oznaczone znakiem zapytania w prezentacji rozpoczynają 

produkcję IL­4, które prowadzi do różnicowania się komórek Th0 w Th2 

○ IL­4 może pochodzić np. z mastocytów 

● Drugim mechanizmem jest słabe wiązanie się Th0 z APC via TCR, →  różnicowania w Th2 
● Th2 wydzielają cytokiny: 

○ IL­4, IL­5, IL­13 pod wpływem aktywacji przez IL­4 
○ IL­4 i IL­5 pod wpływem aktywacji przez słabe wiązaniem z APC 

6 z 15 

4. Porównanie odpowiedzi Th1 i Th2 
 

 

TH1 

TH2 

Cytokiny pod wpływem ktorych 
powstają  

IL12 i IFN γ   

IL­4 

Wiązanie z APC pod wpływem 
którego powstają 

Silne wiązanie z APC via TCR 

Słabe wiązanie z APC via TCR 

Cytokiny, które wydzielają 

IL­2, IFNγ, TNFα   

IL­4, IL­5, IL­13 

Czynniki transkrypcyjne: 

T­bet, STAT4 

GATA­3, STAT6 

Funkcja efektorowa: 

­ Aktywacja makrofagów 
via CD40 i IFN γ 
↑ killing 
­ Aktywacja neutrofili 
via LT i TNF 
↑ killing 
­ Aktywacja limB 
via IFN γ  
↑ ilości p/ciał akt. dopeł. 

­ Aktywacja limB 
via IL­4 i CD40 
↑ prod IgG4 i IgE (akt mastct) 
­ Aktywacja eozynofili 
via IL­5 → aktywacja 
­ Alternatywna aktywacja 
makrofagów 
via Il­4 i IL­13 
gojenie się ran, supresja zapalenia 

Wpływ na p/ciała 

IgG1 i 3 ­ p/ciała opsonizujące i 
aktywujące dopełniacz 

IgA, IgE, IgG4 ­ p/ciała na pow. błon
śluzowych 

Lokalizacja układu 

Narządy limfatyczne 

Błony śluzowe i skóra 

Pobudzenie: 

Tylko przez patogeny 

Ciągle aktywny, pobudzany przez 
własną florę 

Nadwrażliwość 

typu IV 

Typu I, II, III 

Choroby autoimmunizacyjne 

o specyfice narządowej 

niespecyficzne narządowo 

 
5. Czynniki stymulujące limfocyty Th1 oraz min. 3 cytokiny przez nie wydzielane. 

● stymulujące: IL­12, IFN γ  
● wydzielają: IL­2, IFN gamma, TNF  

6. limfocyty Th1 i Th2 a proces zapalny 

● Th1 produkują IFN γ, który jest mediatorem zapalenia, natomiast Th2 raczej hamuje proces zapalny, np. 

poprzez aktywację makrfagów. 

● Zmodyfikowana odpowiedź limfoytów Th2: 

○ pod wpłwyem działania IL­10 hamowana zostaje zmiana klas przeciwciał → IgE w limB i powstaje 

zamiast tego IgG4, które nie wywołuje degranulacji mastocytów ­ jest to istotny mechanizm 
tolerancji w stosunku do alregenów.  

 
 

 

7 z 15 

7. Opisz nadwrażliwość typu IV 
→ limfocyty Th1 

● nadwrażliwość komórkowa, utrzymuje się w wyniku obecności długotrwałego bodźca antygenowego, 

dominuje naciek z limfocytów T np: 

● Nadwrażliwość typu późnego, wystepuje w kilkanascie godzin od narażenia na antygen. Polega głównie na 

aktywacji makrofagów i limTc via Th1 

● Odgrywa rolę w niektórych zakażeniach bakteryjnych m.in. w gruźlicy i brucelozie, w zakażeniach 

grzybiczych: kandydoza i dermatomikoza i wirusowych: odra, świnka. 

● Także: sczególna rola w kontaktowym zapaleniu skóry 
● Reakcje nadwrażliwości t IV mogą wystąpić 

○ naturalnie ­ w przebigu TBC w płucach → gruzełki gruźilcze 
○ sztucznie ­ próba tuberkulinowa 

● nadwrażliwość ziarniniakowa (obecne: kk. nabłonkowate, czyli zmienione makrofagi oraz olbrzymie) 

○ trąd 
○ gruźlica 
○ sarkoidoza 
○ choroba Crohna 

● inne 

○ odczyn tuberkulinowy 
○ graft vs. host disease z angielska taki nawet byl tytuł w pl wiki :((( 
○ alergiczne encephalitis 

● Faza efektorwoa nadwrażliwości t.. IV 

○ Aktywowane CD4 produkujące IFN γ (czyli Th1), który powoduje ekspresję I­CAM i MHC II na pow. 

keratynocytów i na pow. endotelium i aktywuje keratyncyty, które uwalniają cytokiny prozapalne: IL1, 
IL6, GM­CSF 

9. Nadwrażliwość ziarniniakowa ­ przyczyny, kom. biorące udział i 3 przykłady chorób 

● Przyczyny: nadwrażliwość typu IV w teście tuberkulinowym 
● Komórki: nabłonkowate i olbrzymie  wielojądrzaste 
● Przykłady: gruźlica, trąd 

10. Rola il­10 w odp p/alegicznej 

● Il10 oddziaływuje na Th2, które w efekcie powoduje, że limB nie produkują IgE tylko IgG4 w związku z 

czym, nie ma aktywacji mastocytów ­ mechanizm tolerancji na alergię 

● IL­10 hamuje produkcję IgE → brak degranulacji ziarnistości kk. tucznych 
● wzrost produkcji IgG4, które nie mogą wiązać się z kk. tucznymi 
● brak stanu zapalnego 

11. Dlaczego stosowanie p/cial monoklonalnych przeciwko okreslonym antygenom nwotworyowym nie 
przynosi efektu, gdy mamy doczynienia z nowotworem heterogennym? Jak temu zaradzić? Heterogenność 
nowotworów bierze sie z tego, że mają one dostrzegalną (ale ograniczoną) zdolność różnicowania, a także 
cechuje je niestabilność genetyczna i skłonność do mutacji → na pow. kom. neo pojawiają się różne antygeny, nie 
tylko te specyficzne, więc p/ciała monoklonalne nie będą wiązały wszytskich kom. neo. Stosuje się więc albo 
mieszanki przeciw różnym TAA tego nowotworu albo p/ciała sprzeżone z izotopami, które niszczą kom. neo oraz 
te, które ten nowotwór otaczają.  

nowotwory 

 

 

 

8 z 15 

12. Mechanizmy immunologiczne ułatwiające rozwój nowotworu 
→ Mechanizmy dzięki którym neo “uciekają” przed rozpozaniem immunologicznym 

● Niska immunogenność 

○ brak ligandów dla MHC 
○ brak cz. adhezyjnych 
○ brak cz. kostymulujących 

● Uwalnianie antygenów: Neo traktowany jako własny antygen 

○ Antygeny neo są zbierane i prezentowane przez APC 
○ Z braku kostymulacji tolerancja? 

● Modulacja antygenowa 

○ Neo tracą antygeny:  

■ Ig wiążą antygeny na powierzchni 
■ Kompleksy są endocytowane i degradowane 
■ Brak antygenów na powierzchni 

● Immunosupresja indukowana przez neo 

○ TGF β wydzielany przez neo jest inhibitorem limT 

● “uprzywilejowana lokalizacja” indukowana przez neo 

○ czynniki wydzielane przez neo tworzą barierę FIZYCZNĄ dla ukł odp. 

● Tworzenie kompleksów Ag­Ig i blokowanie komórek efektorowych 

○ przeciwciała unimożliwają prezentowanie ? 
○ maskują antygeny na neo 

● Opsonizacja komórek reagujących z Ag neo 
● Akytwność Ig antyidiotypowych 

○ przeciwciało przeciwko przeciwiciału skierowanemu przeciw antygenowi 

● Styumulacja wzrostu kom neo przez cz. wzrostowe uwalniane przez Lim 
● Styumulacja wzrostu kom neo przez swoiste przeciwciala 

2. Antygeny nowotworowe ­ opisać, podać po 1 przykładzie 

● produkty protoonkogenów lub genów supresorowych ­ BRCA1, 
● produkty innych zmutowanych genów: hTERT, 
● białka komórkowe ulegające zmienionej ekspresji/ nadekspresji: LDH, 
● antygeny kodowane przez genomy wirusów onkogennych ­ HPV E­6, 
● antygeny karcy­embrionalne: alfa­fetoproteina, 
● zmienione antygeny glikolipidowe lub glikoproteinowe ­ MUC1 
● antygenu różnicowania ­ tyrozynaza 

lub ogólnie antygeny nowotworowe dzielimy na: 

● swoiste (TSA) ­ występujące tylko w kom. nowotworowych i powstające w wyniku mutacji (następuje albo 

zmiana całego białka albo tylko jego epitopu) ­ np. BCL­ABR, 

● nieswoiste (TAA) ­ wyst. w kom. zdrowych i w kom. nowotworowych ­ w wyniku nadekspresji lub ekspresji 

białek typowych tylko dla okresu płodowego ­ np. CEA 

3. Immunomodulacja ­ wyjasnić 
→ Gołąb: Okresowe zmniejszanie się antygenowości komórek neo w wyniku zadziałania na nie swoistych 
przeciwciał. Kompleksy ag­ig przesuwaja sie w płaszczyźnie błony komórkowej i skupiają się na jednym biegunie 
komórki “ogałacając” na określony czas bł. kom. z ag neo. 
→ ? nie wiem kto to napisał i ococho proces stymulujący układ immunoogiczny za pomocą różnych substancji, 
mające na celu regulację odpowiedzi imm. oraz wzmacnianie czynności samonaprawczych, np. pobudzenie w 
stanach zapalnych i osłabienie w stanach nadmiernej stymulacji 
 
 

9 z 15 

4. Immunosupresja w odpowiedzi antynowotworowej 

● Kom neo i Tregs wydzielają Il­10 i TGFβ 
● MDSC (mieloidalne kom supresorowe) wydzielają cytokiny antyzapalne, RFT i NO, które hamują lmT 

○ dodtkowo mają też arginazę, która zmniejsza ilość arg, która jest niezbędna do akt i prolif limT 

● to wszystko działa na limT ale nie jest dokłądnie napisane jak. bez wątpienia je hamuje.  

5. Dlaczego terapia przeciwnowotworowa jest czasami nieefektywna? 

● bo takie jest życie :(( życie jest jak udko od kurczaka,a Żurom wygląda jak sraka :( 

8. 2 przyklady immunoterapii hamujacej immunosupresje 

● przeciwciała przeciwko CTLA4 np. ipilimumab  
● i CD25 Treg’ów 

9. Wady i zalety immunoterapii komórkami LAK i TIL 

● LAK ­ lymphocyte activated killers, metoda nieswoista 

○ inkubacja NK w obecności IL­2 co stymuluje prolif i akt cytotox 
○ NK pobiera się z krwi 

● TIL ­ tumor infiltrating lymphocytes (50­100x skuteczniejsza), metoda swoista 

○ komórki TIL pobiera się z infiltratu otaczającego neo 
○ hoduje się je z IL­2 

10. Mechanizmy hamowanie immunosupresji przez organizm pacjenta coś tam. 
  można podać p/ciała hamujące imminosupresję ( jest to hamowania hamowania,czyli ROZHAMOWANIE <3): 

● p/ciało przeciw CTLA4,czyli IPILIMUMAB (to brzmi jak nazwa jakiejś dzikiej małpy :O) 
● p/ciało przeciw CD25 

11. przeciwwskazania do stosowania przeciwciał sprzężonych z toksyną ­ ryba nic nie mowila o tym :( 

● rzecz polega na tym, że to jest tak absolutnie nowe, że nigdzie nie znalzałem absolutnie ani słowa o 

przeciwwskazaniach, jest natomiast trochę o efektach ubocznych i problemach czy wyzwaniach 
związancych z tą metodą. 

● immunogennosć immunotoxyn ­ ponieważ immunotoksyny sa immunogenne można dać tylko ograniczoną 

liczbę cykli immunotoksyn, już jeden cykl może być immunizujący 

● toksyczność dla zwykłych tkanek 

○ może prowadzić do VLS, czyli Vascular Leak Syndorme. Jest to efekt uboczny stosowania 

immunotoksyn albo IL­2. Polega na zwiększaniu przepuszczalności naczyń → ucieczka płynu i 
białek → obrzęk.Wynika to z uszkodzenia endotelium, ale patogeneza jest skomplikowana. Efekt 
jest taki, że ogranicza to ilość IL2 i IT którą można sotoswać 

● ograniczona penetracja guza 

11. Interakcje w wezle chlonnym podczas odp p/wirusowej 

● dochodzi do cross­prezentacji DC­CD8, biorą też udział CD4 
● CD8+ wiązą się z DC za pomocą: TCR­MHC1 + CD8 oraz CD27­CD70 
● pondato rolę odgrywa także lim CD4+, który 

○ wiąże się z DC via: CD40L­CD40, TCR­MHC II + CD4 
○ wiąże się z CD8+ via CD40L­CD40 
○ oddziaływuje na CD8+ via IL2 
○ w efekcie komórki CD8+ proliferują i migrują i żyją długo i szczęśliwie  

14. Jak można przygotować DC w immunoterapii, podaj przykłady takiej immonterapii.  

● jest to generalnie typ immunoterapii nowotworów, należący do metod swoistych, a konkretnie do 

szczepionek 

● Można obładować DC antygenem neo i wrzucić z powrotem do guza → melanoma, sarcoma, lymphoma 
● Alternatywnie można DC transfekować genem dla ag neo i zrobić to samo → melanoma, ca coli 

 
 

 

10 z 15 

15. Opisz cechy strukturalne i właściwości komórek NKT 
→ z NK: rec. hamujące i pobudzające, CD16, CD56 
→ z T: CD3, TCR o niskiej zmienności 
 

● rozpoznają antygeny lipidowe na Cd1 i wiążąc je do TCR działają bezpośrednio cytolitycznie na kom. 

nowotworowe (akt. bezpośrednia), jednocześnie pobudzają NK, które również działają cytolitycznie, 

● jesli kom. nowotworowa nie ma Cd1, to poprzez APC dochodzi do pośredniej aktywacji NKT, które 

aktywują NK i dopiero one niszczą nowotwór, 

● uczestniczą w blokowaniu działania TAM (czyli makrofagów towarzyszącym nowotworom) ­ zarówno 

bezpośrednio jak i przez pobudzanie NK. TAM produkują cytokiny antyzapalne i wspomagają angiogenezę, 
sprzyjają rozwojowi nowotworu. 

 
  

Bakterie zewnątrzkomórkowe z otoczką 

4. KOMÓRKI IgM pamięci 

● fenotyp: IgM+IgD+CD22+CD27+ 
● ich ilość wzrasta z wiekiem, 10% do 2 r.ż, maksymalna iosc około 30 r.ż. (dlatego też starzy ludzie są 

bardziej narażeni na infekcję bakteriami otoczkowymi), 

● jest ich mało po splenektomii ­ do 3 miesięcy po utracie śledziony jest ich 5% w stosunku do całej puli 

limfocytów B, 

● odpowiedzialne za pierwszą linię obrony przeciw antygenom polisacharydowym, 
● zlokalizowane w stefie brzeżnej grudki śledzionowej i w krwi obowodowej, 
● uczestniczą w T­niezależnej odpowiedzi na antygeny polisacharydowe  
● Obecność komórek IgM pamięci IgM+CD22+CD27+ u części chorych z pospolitym zmiennym niedoborem 

odporności jest odpowiedzialna za paradoksalny status tych chorych. 

● Są to chorzy z ciężką hipogammaglobulinemią ale bez objawów infekcji dróg oddechowych 
● Obecność tych komórek (około20%poziomuu zdrowych) wystarcza do utrzymania odporności przeciw 

bakteriom otoczkowym.  

Bakterie wewnątrzkomórkowe 

1. Opisać co robią Th w sytuacji zakażenia drobnoustrojami wewnątrzkomórkowymi od momentu 
zakażenia. 

● LAMP2a(transportery związane z autofagią związana z chaperonami) to odpowiedniki HLA­DM i 

transportują antygeny do przedziału MHCIIC, z którego antygen wychodzi i jest prezentowany na MHCII.  

● Receptory TCR na Th rozpoznają go i ulegają aktywacji.  
● Aktywowane TH wzmagają makroautofagię i fuzję autofagosomu z lizosomem poprzez wydzielanie IFN γ 

oraz TNF.  

● (mam też zapisane,że th2 są wrażliwe na śmierć drogą makroautofagii cokolwiek to w sumie znaczy :( )   

2. mechanizmy obrony bakterii (prątków) przed fagocytozą 
mycobacterium tuberculosis wykorzystuje fagosomy jako nisze replikacyjne uniemożliwiając makroautofagię → 
trudno się ich pozbyć 
3. cykl rozwojowy Chlamydii 
infekcja → ciałko podstawowe dostaje się do kom. drogą fagocytozy → powstaje ciałko siateczkowate w kom. → 
podział ciałak siateczkowatego → namnożone ciałko siateczkowate staje się ciałkiem podstawowym → 
uwolnienie c. podstawowego 
 
 

 

11 z 15 

4. Wpływ zakażenia chlamydią na NChS. 

● u chorych z zawałem zauważa się wzrost IgA anty­Chp i anty LPS bakteryjne we krwi oraz wzrost ryzyka 

występowania blaszek miazdzycowych w t. szyjnej 

● Chp indukuje miażdżyce w sposób następujący: 

makrofagi płucne pochłaniają c. podstawowe, któe różnicują się w c. siateczkowate → zakażanie 
krążących monocytów, które przekształcają się w makrofagi i rozsiewają bakterie→ w zakażonych 
makrofagach jest wzrost syntezy cz. adhezyjnych podobnie na śródbłonku → wnikanie makrofagów do 
intimy naczyn krwionośnych → wzrost wchłaniania LDL i ich utlenianie w makrofagach → kom. 
piankowata→ blaszki miażdżycowe, które mogą się odrywać pod wpływem metaloproteinazy matrix,czyli 
wszytsko jak u juliana <3→ zatkanie naczynia wieńcowgo → ChNS 

5. czym się różni forma tuberkuloidalna trądu od lepromatycznej: 
tuberkoidalna: związana ze spolaryzowaną odpowiedzią TH1 zależną od IFNγ, obszary patologiczne są 
odizolowane od tkanek zdrowych, ograniczone do ziarniniaków i zajmują okreslone obszary, mała infekcyjność, 
ogólnie lepsze rokowanie; ŁAGODNIEJSZA 
lepromatyczna: związana ze spolaryzowaną odpowiedzią TH2 zależną od IL4, wysoka infekcyjność, w badaniach 
hipergammaglobulinemia, brak odpowiedzi limfocytów T lub odpowiedź na bardzo niskim poziomie, słabe 
rokowanie :(, uszkadza chrząstki, kości, nerki 
7. Dlaczego monocyty z mykobakteriami potrzebują współpracy Limf T? 
L­12, wytwarzany pod wplywem mykobakterii rozpoznanej przez receptor z grupy TLR, aktywuje Th do pordukcji 
IFN gammma, który aktywuje makrofagi do niszczenia bakterii i wytworzenia zairniniaka (który stanowi otoczenie 
makrofaga, limf. Th1 i tkanka łączna)  + rekrutuje więcej makrofagów do obrony przed mykobakterią. 
8. Scharakteryzuj zespół SPAD 
­ niedobór specyficznych przeciwciał dla antygenów polisacharydowych, 
­ pierwotny niedobór immunologiczny ­ izolowany bądź złożony, 
­ czesto bezobjawowy, ale może się objawaić ciężkimi, nawracjącymi infekcjami dróg oddechowych, 
­ prawidłowe wartości IgG surowicych i liczba oraz odsetek limfocytów B, ale brak Ig przeciw polisacharydowm 
otoczek bakteryjnych, 
­ może przepowiadać wystąpienie pospolitego zmiennego zespołu niedoboru odporności, 
­ chorych się szczepi, odpowiedź na tą szczepionkę jest zróżnicowana. 
9. Jak są rozpoznawane antygeny LAM pratków gruźlicy? przez cząsteczki CD ( AŻ tyle jest na ten temat w 
wykładzie….)  Jest rozpoznawany przez receptor mannozowy na powierzchni komórek dendrytycznych i 
makrofagów oraz przez molekułę DC­SIGN. Receptor mannozowy jest odpowiedzialny za internalizację LAM do 
wczesnych endosomów. LAM może także ulegać internalizacji wskutek reakcji z kotwicą GPI. Trafia wówczas do 
późnych endosomów, gdzie łączy się z białkiem CD1b, poprzez które może być prezentowany na powierzchni 
komórki. ­ źródło: 

http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1365­3024.2007.00963.x/ful

l  

 
 
 

 

12 z 15 

Grypa 

1. Odpowiedź swoista i nieswoista w grypie 

● W odp na wirus grypy biorą udział zarówno p/ciała jak i kom. C 
● wygenerowanie silnej odp typu th1 jest kluczowe dla pozbycia sie wirusa 
● wirus grypy aktywuje kom. DC (które w konsekwencji produkują IFN typu 1 → stan antywirusowy) jednak 

robi to słabiej niż innej czyniki jak np. LPS; jest to zwiazane z obecnością białka NS1, które jest inhibitorem 
interferonu typu 1 

odpowiedź nieswoista: 

● indukcja interferonu typu1 poprzez powstanie różnych PAMP’ów aktywujących PRR’y ( czyli TLR) 
● sygnalizowanie przez IFN typu1; IFN alfa lub beta jest wydzielany i wiąże się z receptorem na tej samej lub 

sąsiedniej komórce → kaskada aktywacji ezymatycznych → stan antywirusowy  

● Makrofagi: 

○ ccl produkowane przez zarazone kom epitelium przyciaga makrofagi i monocyty. aktywowane 

makrofagi wytwarzaja cytokiny prozapalne (il6 tnf alfa) i ograniczaja rozprzestrzenianie sie wirusa 
przez fagocytozę zarazonych kom. apoptotycznych i zopsonizowanych cz. wirusa  

○ makrofagi kontroluja tez odp sepcyficzną (nie wiadomo why) 
○ negatywną rolą makrofagów jest fakt, że pdorukuja NOS2 i TNF α które niszczą tkanki w płucu 

● NK 

○ kom. NK doprowadzaja do bezposredniej lzy zarażonych kom. dzieki receptorom NKP44 i NKP46 

zwiazanych przez białka HA, któe ulegaja ekspresji na pow. zarazonych kom.  

○ NK moga wziązać przez rec CD16 (Fc gamma R) fragmenty Fc p/ciał zwiazanych z kom. 

zainfekowanymi wirusem i doprowadzac do ich lizy ­ ADCC 

● DC 

○ są mostem miedzy ukl. wrodzonym a adoptywnym ukl. odpornosciowym 
○ w infekcji DC inicjują odp swoista przez prezentacje atygenów wirusowych dla limf/ T i B naiwnych i 

pamieci 

○ DC moga pozyskac antygen na 2 sposoby:  

■ bezposrednia infekcja dc przez grype → prezentacja na mhc1 → aktywacja CD8 
■ fagocytoza antygenów pochodzacych z kom. wirusa labo kom. apoptotycznych → mhc II→ 

Akytwacja CD4 

odpowiedź swoista: 

● relatywnie powolna na poczatku, jednak kiedy wyksztalci sie pamiec, druga odp jest szybsza i silniejsza 
● odp nabyta składa się z: 

○ humoralnej 

■ limf. wytwarzają IgG, IGA i IgM przeciw HA i NA w odp pierwotnej; we wtórnej nie ma IgM 

○ komorkowej 

■ CD4 aktywowane po rozpoznaniu wirusowych epitopów prezentowanych na mhcII komórek 

APC 

● Th1 ­ produkują IFN gamma i IL2 → aktywują CTL i CD8 pamieci 
● Th2 ­ produkują Il4,5,13 → aktywują kom. B → synteza p/ciał 

■ CD8 aktywowane o rozpoznaniu antygenu na MHCI komórek aPC i róznicuja się w CTL, 

CTL migrują z wezłów do miejsca zakazenia 

● IFN gamma stymuluje ctl, przyciaga do miejsca infekcji i rekrutuje ctl pamieci  

 
 
 

 

13 z 15 

4. Wyjaśnić pojecia antygenowy dryf i antygenowy szyk i glamur 

● dryft antygenowy ­ polega na pojawieniu się i akumulacji niewielkich mutacji w sekwencji genomu wirusa 

co prowadzi do zmian w białkach kapsydu. Dzięki tym zmianom wirus grypy staje się nierozpoznawalny 
przez komórki pamięci immunologicznej układu odpornościowego osobnika, który uprzednio nabył 
odporność na niezmieniony genetycznie wirus grypy.  

● shift (przesunięcie) antygenowy, mutacja, w której następstwem  pojawienie się wirusa o nowych 

właściwościach w tym o możliwość transmisji z jednego gatunku na inny, a tym samym przeskoczenie 
bariery międzygatunkowej. Przesunięcie antygenowe dotyczy wymiany segmentów genomu 
pomiędzy dwoma subtypami wirusa grypy.  

  

Inne 

1. na jakie populacje komorek odp immunologicznej i jak wpływają IL 3,4,5 

● IL­3 

○ uwalniana głównie przez aktywowane limT 
○ czynnik stymulujący krwiotworzenie, działającym na różne linie krwiopoezy 
○ jej rolą jest spotęgowanie procesu krwiotworzenia w zakażeniach, gdy dochodzi do intensywnego 

pobudzenia limT 

○ można podawać rekombinowaną jako lek 
○ pDC mają wysoką ekspresję IL­3R 

● IL­4  

○ Wytwarzana przez: pobudzone antygenem lub mitogenem limfocyty Th (głównie Th2), NKT, a 

także mastocyty i bazofile. 

○ Oddziaływuje na: LimT i B, mastocyty, monocyty, makrofagi, fibroblasty i kom krwiotwórcze 
○ Najważniejszą funkcję IL­4 jest oddziaływanie na proliferację i różnicowanie limB 
○ wykorzystuje się w immunoterapii. Gen dla IL­4 wszczepia się do komórki nowotowrowej, a 

następnie wszczepia się to spowrotem do ciała. Co IL­4 w takim układzie robi ­ nie wiem. 

■ otóż taka komórka jest odrzucana przez biorcę i wywoluje odpowiedź przeciwko neo ale 

było to zbyt toksyczne w badaniach pierwszej fazy w melanoma 

○ Skądinąd napisane jest też, że IL­4 produkuja komórki nowotworowe co hamuje działanie 

limfocytów T efektorowych 

○ może być produkowana przez Th2 → stymulacja produkcji IgE w reakcji alergicznej 

(stymulacja i degranulacja kom.tucznych) 

○ w odpowiedzi p/nowotworowej Th2 wytwarzają umiarkowane ilości IL­4 → działa hamująco na 

fibroblasty zrębu nowotworu (działanie angiostatyczne)  

○ Indukuję ekspresję arginazy i iNOS 
○ W zakażeniach prątkiem trądu spolaryzowana odpowiedź Th2 zależna jest od IL­4 → jest to potać 

lepromatyczna 

● IL­5 

○ produkowana przez Th2 i występuje w postaci dimerów → różnicowanie i aktywacja eozynofili 
○ bierzę udział w regulacji IL­2R 
○ w zakażeniu prątkiem gruźlicy z niedoboru IFN γ tworzą się ziarniniaki eozynofilowe → dochodzi do 

koncentracji IL­5 skutkiem czego gromadzi się IgE 

2. jaki typ odpowiedzi immunologicznej(wymienić jej elementy) dotyczy jelit i błon śluzowych 

● odpowiedź nieswoista → IgA, stały nadzór Th2? 

więcej nie wiem :( 

 
 

 

14 z 15 

3. czynniki odpowiedzialne za nadzór immunologiczny (czy jakoś tak) 

● NK 
● NKT 
● Tγδ  
● makrofagi 
● DC  
● MHC  
● 4. W jaki sposób makrofag może rozpoznać dwuniciowe DNA i co dzieje się w makrofagu po takim 

rozpoznaniu 

● TLR 9  → po połączeniu wytwarzany jest IFNα → aktywacja kom. NK → NK wytwarzają IFNγ

○ IFNγ → apoptoza zainfekowanych kom.:

■ różnicowanie limfocytów T0 do Th1
■ aktywacja makrofagów → fagocytoza
■ stymulacja limf. B do wytwrazania IgG → akt. dopełniacza, opsonizacja

1. Co to są przeciwciała o podwójnej swoistości? Podaj przykład takiego przeciwciała dopuszczonego w 
terapii nowotworów 

● to są jakby dwa przeciwciała związane ze sobą przy łańcuchach ciężkich  

v

\

­

/

v  

← elegancko

   

○ dla CD3 i Antygenu (dzięki czemu neo wiąże limT) 
○ dla FcyrR i antygenu (dzięki czemu neo wiąże makrofagi) 
○ dlla rycyny i Antygenu 

2. Czym różni się forma lepromatyczna od tuberkoidalnej trądu? 
 

Forma tuberkuloidalna 

Forma lepromatyczna 

Odpowiedź spolaryzowana Th1 zależna od IFN γ. 
Zmiany obejmują ograniczony obszar i są 
odseparowane. Lepsz rokowanie 

Odpowiedź spolaryzowana Th2 zależna od IL­4, wiąże
się z gorszym rokowaniem.    to u góry jest 
zrobione nie w tabelkowej formie 

 
3. Skąd zainfekowana wirusem cząsteczka wie które cząsteczki są antygenami wirusowymi i powinny być 
prezentowane?  

● otóż kiedy cząsteczki wirusa zostaną wchłonięte do endosomu to fragmenty ich DNA (jedno­ i dwuniciowe) 

zostają rozpoznane przez znajdujące się w endosomie receptory TLR 7, TLR8 i TLR9 i rozwija się 
wczesna odpowiedź antywirusowa. jesli ktoś ma jakies głębsze przemyślenia na ten temat to niech pisze, 
bo ja ze slajdów nic nie wywnioskowałam więcej :( 

15 z 15