98

E l e k t r o n i k a d l a W s z y s t k i c h

Układ służy do automatycznego włą−

czania/wyłączania oświetlenia w po−

mieszczeniu (łazience, pokoju itp.). Jed−

nak spośród układów o podobnej funk−

cji ten ma wyjątkowe działanie: zlicza,

ile osób weszło oraz ile wyszło z pomie−

szczenia i dopiero po wyjściu ostatniej

gasi światło. Ponieważ pojemność licz−

nika wynosi 15, układ doskonale nada−

je się do zastosowań "domowych". Po−

siada on włącznik zmierzchowy, który

zapobiega włączeniu światła w dzień.

Opis układu

Układ rozróżnia kierunek poruszania się oso−
by na zasadzie co było pierwsze: dotknięcie
klamki (po wewnętrznej stronie drzwi) czy
otwarcie drzwi? Łatwo zauważyć, że pod−
czas wychodzenia z pomieszczenia pierwsza
zostaje dotknięta klamka "wewnętrzna" a po−
tem następuje otwarcie drzwi, natomiast pod−
czas wchodzenia pierwsza zostaje dotknięta
klamka zewnętrzna itd. Wnioski te posłużyły
do zrealizowania układu, którego schemat
jest na rysunku 1. Czujnikami podającymi
informację do układu są: kontaktron lub inny
element stykowy oraz klamka wewnętrzna
będąca czujnikiem dotykowym. Obwody
z inwerterami U1A, 1B i U1C tworzą układ,
gdzie R1, D2, D3 to elementy zabezpieczają−
ce wejście inwertera CMOS przed przepię−
ciami. W spoczynku na wyjściu U1C panuje
stan niski. Licznik rewersyjny U2 jest podłą−
czony w taki sposób, aby po doliczeniu do 15
lub do 0 nastąpiło zliczanie w poprzednim
kierunku. Na jego wejście zegarowe są poda−
wane impulsy pochodzące ze styku, po
uprzednim ich oczyszczeniu z drgań w ob−
wodzie U1D,R4,R5,C6. Kierunek zliczania
jest zależny od stanu na wyjściu U1C (licznik

zlicza w górę, gdy klamka jest dotknięta).
Sterowanie przekaźnika odbywa się za pośre−
dnictwem tranzystorów T1 oraz T2. Prze−
łącznik zmierzchowy z U1F uniemożliwia
włączenie światła, gdy jest widno w pomie−
szczeniu. Potencjometrem PR1 ustala się,
przy jakim natężeniu światła może nastąpić
włączenie oświetlenia. Gdy jest widno, na
wyjściu U1F występuje stan wysoki, unie−
możliwiając załączanie przekaźnika, ponie−
waż T2 jest zablokowany. Kiedy się dosta−
tecznie ściemni, wyjście U1F przejdzie do
stanu niskiego i wtedy może nastąpić włącze−
nie przekaźnika. Wtedy pracą przekaźnika
steruje tranzystor T1. Aby mógł on przewo−
dzić, styk kontaktronu musi być rozwarty lub
stan wyjść licznika U2 musi być większy od
zera. Należy wspomnieć, że po włączeniu
oświetlenia nie będzie ono oddziaływało na
przełącznik zmierzchowy, ponieważ fotore−
zystor jest podłączony do "gorącego" zacisku
cewki przekaźnika i nastąpi zatrzaśnięcie in−
wertera U1F. Przycisk S1 służy do zerowania
licznika U2.

Montaż i uruchomienie

Układ można zmontować na uniwersalnej
płytce drukowanej, pamiętając, że styki prze−
kaźnika są pod napięciem 220VAC. Układ
najlepiej podłączyć do fabrycznego zasilacza
wtyczkowego 12V posiadającego atest bez−
pieczeństwa. Z zainstalowaniem kontaktronu
na futrynie nie powinno być problemów,
podobnie z połączeniem klamki z układem.
Przewód czujnika dotykowego należy podłą−
czyć do klamki wewnętrznej, która musi być
metalowa. Natomiast klamkę zewnętrzną (je−
śli jest metalowa) należy dokładnie zaizolo−
wać grubą warstwą izolacji, np. koszulką ter−
mokurczliwą. Urządzenie nie jest jednak
w 100% skuteczne. Dla prawidłowego funk−
cjonowania urządzenia każda pojedynczą
osoba wchodząc i wychodząc musi zamykać
za sobą drzwi, co w przypadku pewnych im−
prez z udziałem kilkunastu osób byłoby para−
noją. Jednak do takich pomieszczeń jak ła−
zienka czy pokój układ nadaje się idealnie.

Piotr Wójtowicz

FF

FF

o

o

o

o

rr

rr

u

u

u

u

m

m

m

m

C

C

C

C

zz

zz

yy

yy

tt

tt

e

e

e

e

ll

ll

n

n

n

n

ii

ii

k

k

k

k

ó

ó

ó

ó

w

w

w

w

Automatyczny
włącznik
oświetlenia