

Antygen

to substancja wprowadzona do

ustroju, która wywołuje odpowiedź

immunologiczną, przejawiającą się

wytworzeniem przeciwciał i

uczulonych limfocytów



Antygen można zamiennie nazywać

immunogenem.



Antygeny charakteryzują 2 cechy:

immunogenność i antygenowość



Immunogenność

–zdolność wywołania

odpowiedzi immunologicznej w ustroju



Antygenowość

– zdolność do swoistej reakcji

z produktem odpowiedzi

immunologicznej (przeciwciałem lub

uczuloną komórką T)



W obrębie jednego antygenu może znajdować

się wiele fragmentów wiązanych przez

przeciwciała( komórki efektorowe odporności

humoralnej) i receptory limfocytów T



Są to tak zwane

epitopy

lub

determinanty

antygenowe.



Zdolność wywołania przez antygen

odpowiedzi immunologicznej,

uwarunkowana

jest przez kilka czynników związanych

zarówno z nim samym, jak i z ustrojem, do

którego wnika



Antygen musi charakteryzować się

odmiennością w stosunku do organizmu

gospodarza, z którym wchodzi w kontakt



Im cząsteczka jest bardziej obca, tym z

reguły bardziej immunogenna.



Antygeny konwencjonalne, to antygeny

zewnętrzne



Autoantygeny , to antygeny własne ustroju,

szczególnie kodowane przez geny głównego

układu zgodności tkankowej (MHC).



Wspólne determinanty antygenowe o

charakterze mukopolisacharydu lub

lipopolisacharydu posiadają antygeny

heterofilne.



Antygeny te znajdują się w bardzo odległych

miejscach drzewa filogenetycznego.



Antygeny heterofilne mają wspólny 1 lub

kilka epitopów i wchodzą w reakcje krzyżowe,

tzn. reagują z tym samym przeciwciałem na

skutek obecności wspólnego epitopu.



Najbardziej znany przykład to antygen

Forssmana, mukopolisacharyd występujący w

erytrocytach wielu gat. zwierząt, a także

obecny u wielu bakterii



Za wyjątkiem czystych lipidów większość

makrocząsteczek może odgrywać rolę

immunogenów.



Białka są najsilniejszymi immunogenami.



Całkowita odpowiedź immunologiczna jest

sumą wszystkich wytworzonych przez

organizm przeciwciał o różnych

swoistościach.



Lipoproteiny , złożone immunogeny

białkowe, które wchodzą w skład wielu błon

komórkowych, wywołują odpowiedź

immunologiczną zarówno wobec epitopów

lipidowych, jak i białkowych.



Większość wielocukrów jest nieimmunogenna



Wielocukry nie wykazują wystarczająco

złożonej budowy, aby stać się pełnymi

immunogenami.



Mogą one natomiast nadawać antygenowi

nową swoistość, kiedy związane zostaną we

właściwy sposób z cząsteczką nośnika.

Pewne wielocukry mogą być immunogenami,

należą do nich:



Wielocukry otoczkowe (dwoinki zapalenia

płuc)



Lipopolisacharydy (endotoksyny będące

składnikami błony zewnętrznej ściany

komórkowej bakterii Gram -).



Małe polipeptydy, takie jak insulina czy

hormon wzrostu, są zwykle słabo

immunogenne.



Odpowiedź immunologiczną wywołuje się

przez przedłużoną ekspozycję na antygen

albo przez dodanie adjuwantów, substancji

które w dużym stopniu podwyższają

immunogenność cząsteczek antygenów



Kwasy nukleinowe uważa się za

nieimmunogenne,chociaż w połączeniu z

białkami zasadowymi mogą działać jako

immunogeny.



Lipidy są również nieimmunogenne,chociaż

niektóre-(kardiolipina)są aktywną częścią

antygenu.

Wielkość cząsteczki:



Zazwyczaj im większa jest cząsteczka, tym

lepszym jest immunogenem.



Z reguły cząsteczki o masie mniejszej niż 5-

10 kDa są nieimmunogenne.



Liczba i różnorodność epitopów wzrastają

proporcjonalnie do wielkości cząsteczki

białka.



Większe cząsteczki podlegają fagocytozie;

przeciwciała skierowane przeciwko

większości antygenów powstają bardziej

wydajnie, kiedy antygen zostanie wstępnie

przetworzony przez makrofagi. Proces ten

obejmuje fagocytozę antygenu.



Antygeny, które z trudnością lub wcale nie

ulegają fagocytozie, nie są immunogenne.



Antygeny białkowe z wyższą zawartością

aminokwasów aromatycznych(tyrozyny) są

silniejszymi immunogenami.



Konfiguracja przestrzenna(optyczna).

Polipeptydy zbudowane z L-aminokwasów są

immunogenne, natomiast z D-aminokwasów

nie.



Te ostatnie mogą mieć jednak charakter

haptenu



Białka o wysokim ładunku elektrycznym są

słabiej immunogenne (protaminy, histony).



Antygeny o małym ciężarze cząsteczkowym

są dość szybko wydalane przez nerki, co jest

jedną z przyczyn ich słabej immunogenności.

Podobny skutek ma szybka degradacja

metaboliczna antygenu w ustroju.



Immunogenność określonego antygenu jest

zależna od czynników genetycznych,

osobniczych oraz gatunku.



Dawka antygenu, sposób, czas i droga

podania mogą znacznie modulować jego

właściwości immunogenne.



Są wytwarzane przez limfocyty B i komórki

plazmatyczne pod wpływem działania

immunogenu.



Reagują one swoiście z tym antygenem.



Immunoglobuliny są komórkami

efektorowymi (wykonawczymi) odporności

humoralnej.



Immunoglobuliny (Ig) są klasą białek o

podobnej budowie i funkcji, natomiast

przeciwciało jest Ig o znanej swoistości.



Wędrują w polu elektrycznym w paśmie

gamma-globulin, stąd często używa się

terminu gamma-globuliny.



Oprócz Ig znajdujących się w krążeniu ,

występują Ig wbudowane w błonę komórkową

limfocytów B i stanowią one receptory

antygenowe.



Często używa się dla przeciwciał terminologii

funkcjonalnej: aglutyniny zlepiają bakterie,

precypityny wytrącają białka rozpuszczalne,

cytotoksyny uszkadzają komórki, opsoniny

ułatwiają fagocytozę.