Agata Zborowska
[e-mail]
dyżur w I semestrze:
piątek, 11.30-13.00
pok. 6.

Antropologia Kultury Wizualnej
(konwersatorium wyrównawcze)

I JASKINIA

11 X

 Richard Leakey, Malarstwo jaskiniowe, [w:] tegoż, Pochodzenie człowieka, przeł. Zdzisław

Skrok, Wydawnictwo CiS, Warszawa 1995.

 W.J.T. Mitchell, Pokazać widzenie, przeł. Łukasz Zaremba, oryg. Showing Seeing. A Critique

of Visual Culture [w:] tegoż, What Do Pictures Want. Lives and Loves of Images, The
University of Chicago Press, Chicago 2005.

zagadnienia: „pokazywanie widzenia” – widzenie jako zagadnienie antropologii kultury – pytania
stawiane obrazom – jaskinia jako „początek”: tworzenia obrazów i myślenia o tworzeniu obrazów –
hipotezy wyjaśniające funkcję i znaczenie malarstwa jaskiniowego – jaskinia jako przestrzeń
doświadczenia zmysłowego i szczególnego zagęszczenia semiotycznego – wielozmysłowość
doświadczenia „wizualnego”.

II MUMIA

18 X

 Ernst H. Kantorowicz, Król nie umiera nigdy [w:] tegoż, Dwa ciała króla. Studium ze

średniowiecznej teologii politycznej, przeł. Maciej Michalski, Adam Krawiec, PWN,
Warszawa 2007.

 Giorgio Agamben, Ciało suwerenne i ciało święte [w:] tegoż, Homo sacer. Suwerenna

władza i nagie życie, przeł. Mateusz Salwa, Prószyński i S-ka, Warszawa 2008.

 Bogusław Kwiatkowski, Józef Piłsudski [w:] tegoż, Mumie. Władcy, święci, tyrani, Iskry,

Warszawa 2005.

zagadnienia: uniwersalny wymiar reprezentacji – związek obrazu i śmierci: obrazy śmierci i śmierć
obrazów – przeciwstawianie się śmierci i rozkładowi za pomocą obrazów – ontologia obrazu: „mniej
niż” rzeczywistość – ambiwalencja przedstawienia (obecność i nieobecność) – relacja między ciałem
żywym a martwym.

III WIZERUNKI W DZIAŁANIU
25 X

 David Freedberg, Wizerunki w działaniu [w:] tegoż, Potęga wizerunków. Studia z historii i

teorii oddziaływania, przeł. Ewa Klekot, WUJ, Kraków 2005.

 W.J.T. Mitchell, Czego chcą obrazy? [w:] tegoż, What do Pictures Want? Lives and Loves of

Images, University of Chicago Press 2005.

zagadnienia: pragnienia obrazów – „życie i śmierć obrazów” – strategie reprezentacji: ikona i idol
jako bieguny obecności obrazu – animizm – zakaz tworzenia wizerunków i mit aikoniczności –
Gadamerowska „nieodróżnialność” – obraz jako fetysz – ikonoklazm.

CAMERA OBSCURA

8 XI

 André Bazin, Ontologia obrazu fotograficznego [w:] tegoż, Film i rzeczywistość, przeł.

Bolesław Michałek, WAiF, Warszawa 1963.

 Susan Sontag, Świat obrazów, wybór z O fotografii, przeł. Sławomir Magala, Wydawnictwo

Karakter, Kraków 2009.

 Roland Barthes Camera lucida [w:] tegoż, Światło obrazu. Uwagi o fotografii, przeł. Jacek

Trznadel, Wydawnictwo KR, Warszawa 1996.

IX PANOPTYKON

22 XI

 Michel Foucault, Panoptyzm [w:] tegoż, Nadzorować i karać, przeł. Tadeusz Komendant,

Aletheia, Warszawa 1993.

 Hille Koskela, Kamery internetowe, telewizja i telefon komórkowy. Uwłasnowalniający

ekshibicjonizm, przeł. Marta Heberle, Maciej Ożóg, „Kultura Współczesna” 2009 nr 2.

zagadnienia: Foucaltowski panoptykon jako model społecznej widzialności i relacji społecznych –
współczesny panoptykon? – techniki nadzoru wizualnego – kamera internetowa jako narzędzie
autoprezentacji – człowiek podłączony do sieci: prywatne/publiczne – władza spojrzenia –
Lacanowski model widzenia – oko a spojrzenie – anamorfoza – model Lacanowski jako krytyka
modelu Foucaultowskiego.

XIII ODBICIA – KLISZE

29 XI

 Linda Nochlin, Orient wyobrażony, przeł. Magda Szcześniak [w:] tejże, The Politics of

Vision. Essays on Nineteenth-Century Art and Society, Thames and Hudson, London 1991
(1989).

 Christopher Lasch, Narcystyczna osobowość naszych czasów, przeł. Marcin Szuster, „Res

Publica Nowa” 2002 nr 1.

 Gilles Delueze, Klisze [w:] tegoż, Kino 1. Obraz-ruch. 2. Obraz-czas, przeł. Janusz

Margański, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2008.

Zagadnienia: podmiot kultury wizualnej – widzę i jestem widziany – i wiem, że jestem widziany –
wizualna konstrukcja tożsamości: rasa, płeć kulturowa – wywrotowe strategie konstruowania
wizualnych tożsamości – obraz-stereotyp.

V PERSPEKTYWA

6 XII

 Leone Battista Alberti, O malarstwie, przeł. L. Winniczuk, red. M. Rzepińska, Zakład

Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1963, s. 5–48 (rozdz. Zasady podstawowe i O
malarstwie, wybór).

 Erwin Panofsky, Perspektywa jako „forma symboliczna”, przeł. G. Jurkowlaniec,

Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008, s. 19–58 (wybór, bez
przypisów).

 John Berger, Sposoby widzenia, przeł. Mariusz Bryl, Fundacja Aletheia, Warszawa 2008,

wybór z rozdz. I i II.

zagadnienia: kulturowe podstawy widzenia – perspektywa jako forma symboliczna – od narzędzia
malarskiego do sposobu istnienia w świecie – fizjologiczne i antropologiczne argumenty przeciw

perspektywie – stożek/piramida widzenia – obraz jako konstrukt – widzenie fizjologiczne a widzenie
symboliczne.

VII EKSPOZYCJA

13 XII

 James Clifford, O kolekcjonowaniu sztuki i kultury, przeł. J. Iracka [w:] tegoż, Kłopoty z

kulturą, Wydawnictwo KR, Warszawa 2000.

 Krzysztof Pomian, Zbieracze i osobliwości. Paryż–Wenecja XVI–XVIII w., przeł. A. Pieńkos,

PIW, Warszawa 1996 (rozdz. 1 i 8).

zagadnienia: kolekcjonowanie a zbieranie – kolekcjonowanie jako praktyka kulturowa –
porządkowanie świata, tworzenie reprezentacji, a niemożliwe cele kolekcji – widzialne niewidzialne –
ekspozycja: kolekcjonowanie a wystawianie do oglądania – wystawa jako wymiar kolekcji i
konstrukcja – przestrzeń muzealna i jej widz – świat w miniaturze – eksponowanie.

VIII EKSTENSJE – MEDIA – PROTEZY

20 XII

 Marshall McLuhan, Przekazem jest środek przekazu, [w:] tegoż, Zrozumieć media.

Przedłużenia człowieka, przeł. N. Szczucka, Warszawa 2007.

 Regis Debray, Od medium do mediacji, [w:] tegoż, Wprowadzenie do mediologii, przełożyła

Alina Kapciak, Oficyna Naukowa, Warszawa 2010.

 Walter Benjamin, Reprodukcja techniczna, za: tegoż, Dzieło sztuki w epoce jego

reprodukowalności technicznej, przeł. R. Reszke [w:] tegoż, Twórca jako wytwórca, przeł. R.
Reszte, Wydawnictwo KR, Warszawa 2011.

zagadnienia: oryginał a kopia – reprodukcja manualna i techniczna – status dzieła sztuki w dobie
reprodukcji technicznej – aura i oryginalność dzieła – społeczne i komunikacyjne funkcje mediów –
media jako ekstensje ciała – „środek przekazu jest przekazem” – konsekwencje mediatyzacji dla
podmiotu i środowiska, w którym żyje – medium / mediacja / mediatyzacja.

X MIASTO

10 I

 Walter Benjamin, Paryż – stolica XIX wieku [w:] tegoż, Pasaże, red. Rolf Tiedemann, przeł.

Ireneusz Kania, Wyd. Literackie, Kraków 2005.

 John Tagg, Miasto spektaklu, przeł. Iwona Kurz, za: John Tagg, Nieciągłe miasto: fotografia i

pole dyskursu [w:] Miasto w sztuce – sztuka miasta, red. Ewa Rewers, Universitas, Kraków
2010.

zagadnienia: człowiek w mieście: od obcości do oswojenia – wielozmysłowość doświadczenia
miejskiego – Paryż jako stolica XIX wieku – doświadczenie miejskości: wystawa, panorama, pasaż,
wnętrze mieszkalne, ulica, barykada – flâneur: figura nowoczesności – polityczne strategie
reprezentacji w mieście – miasto jako przestrzeń i przedmiot konsumpcji – miasto jako środowisko
wizualne – przestrzeń jednoczesnego rozproszenia i przyciągnięcia uwagi – przestrzeń nowych form
wizualnych – nowych sposobów, narzędzi widzenia.

XI MONTAŻ – RUCH
17 I

 Philippe-Alain Michaud, „Mnemosyne” – pomiędzy historią sztuki a kinem, przeł. Łukasz

Zaremba, „Konteksty” 2011 nr 2–3.

 Henri Bergson, Kinematograficzny mechanizm myślenia i złudzenie mechanistyczne [w:]

tegoż, Ewolucja twórcza, przeł. Florian Znaniecki, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków
2004.

 Siergiej Eisenstein, Film czwartego wymiaru, przeł. Mieczysław Kumorek [w:] tegoż, Wybór

pism, Wydawnictwa artystyczne i filmowe, Warszawa 1959.

zagadnienia: przedkinematograficzne badania nad ruchem – analiza i synteza ruchu w obrazie –
wynalezienie kinematografu – kino atrakcji – narracja obrazowa – fotomontaż – miejsce kina w
historii sztuki i historii obrazów – montaż i kolaż jako forma myślenia – geneza i rodzaje montażu
filmowego – percepcja stroboskopowa – kinematograficzny mechanizm myślenia – złudzenie
mechanistyczne – ideologiczne i estetyczne podstawy montażu – teoria montażu Siergieja Eisensteina.

XII EKRANY

24 I

 Edgar Morin [Dusza kina] [w:] tegoż, Kino i wyobraźnia, przeł. Konrad Eberhardt, PIW,

Warszawa 1975.

 Laura Mulvey, Przyjemność wzrokowa a kino narracyjne, przeł. Jolanta Mach [w:]

Panorama współczesnej myśli filmowej, red. Alicja Helman, Universitas, Kraków 1992.

zagadnienia: modele odbioru kinowego – mechanizm projekcji-identyfikacji – cień, sen, wyobrażenie
– magia kina i uczestnictwo uczuciowe – fizyczne doświadczenie bycia w kinie – władza
spojrzenia/władza nad spojrzeniem – przyjemność wzrokowa a przemoc ideologiczna – skopofilia,
narcyzm, fetyszyzm, voyeuryzm.