MANIPULACJE KOMUNIKACYJNE

IMPLIKATURY KONWERSACYJNE

MANIPULACJE KOMUNIKACYJNE

© Jarosław Kucharski

Ograniczenia struktur formalnych

„Kiedy szedłem wczoraj obok Ciebie, widok Twojego pełnego gracji ciała napełnił
mnie cudownym wzruszeniem. Twoja uroda sprawia, że zaczynam podziwiać
piękno w każdej innej postaci – piękno kwiatu czy strumienia. Czasami sam nie
wiem, gdzie kończy się Twoje piękno, a zaczyna piękno przyrody i jedyną rzeczą,
jakiej pragnę, jest to, bym mógł czuć Twoje ciało i dzielić się z Tobą moją
miłością.”

List ten otrzymała do analizy agencja ochrony, specjalizująca się

List ten otrzymała do analizy agencja ochrony, specjalizująca się
przypadkami szantażów oraz psychopatycznych natrętów.

1. Kto mówi i do kogo mówi?

2. Jakim językiem?

3. Dlaczego?

4. O czym?

5. Ogólny wydźwięk?

1

. Pięćdziesięcioletni mężczyzna do dziesięcioletniej córki sąsiada.

© Jarosław Kucharski

Rola kontekstu w interpretacji

Jak rozumieć komunikaty?

B

D

E

A

C

F

© Jarosław Kucharski

Reguły komunikacyjne

ZASADA KOOPERACJI

Wnoś swój wkład do konwersacji tak,
jak tego w danym jej stadium wymaga
przyjęty cel czy kierunek wymiany słów,
w której bierzesz udział.

Herbert Paul Grice

1913-1988

w której bierzesz udział.

ZASADA KOOPERACJI

(ZK)

KATEGORIA

ILOŚCI

KATEGORIA

JAKOŚCI

KATEGORIA

STOSUNKU

KATEGORIA

SPOSOBU

© Jarosław Kucharski

Kategoria ILOŚCI

Maksymy:

1. Niech twój wkład w konwersację zawiera tyle

Herbert Paul Grice

1913-1988

KATEGORIA ILOŚCI

1. Niech twój wkład w konwersację zawiera tyle
informacji, ile jej potrzeba (dla aktualnych celów
wymiany).

2. Niech twój wkład nie zawiera więcej
informacji niż trzeba.

© Jarosław Kucharski

Kategoria JAKOŚCI

Maksymy:

KATEGORIA

JAKOŚCI

Herbert Paul Grice

1913-1988

Maksymy:

1. Nie mów tego, o czym jesteś przekonany, że
nie jest prawdą.

2. Nie mów tego, do stwierdzania czego nie
masz dostatecznych podstaw.

© Jarosław Kucharski

Kategoria SPOSOBU

KATEGORIA

STOSUNKU

Herbert Paul Grice

1913-1988

Maksyma:

Niech to co mówisz będzie relewantne
(odpowiednie do celu komunikacji)

© Jarosław Kucharski

Kategoria SPOSOBU

Maksymy:

Herbert Paul Grice

1913-1988

KATEGORIA

SPOSOBU

Maksymy:

1. Unikaj sformułowań niejasnych.

2. Unikaj wieloznaczności.

3. Bądź zwięzły (unikaj zbędnej rozwlekłości).

4. Mów w sposób uporządkowany.

© Jarosław Kucharski

Implikatura konwersacyjna

Nadawca mówiąc (lub zachowując się
jakby mówił) p implikuje konwersacyjnie q
jeżeli:

1.

Wolno założyć, że przestrzega maksym
konwersacyjnych, a przynajmniej ZK;

Herbert Paul Grice

1913-1988

konwersacyjnych, a przynajmniej ZK;

2.

Żeby wypowiedź p nie pozostawała w sprzeczności z
warunkiem 1 należy przypuścić, iż jest on świadomy, że
q;

3.

Nadawca wie i oczekuje, że odbiorca komunikatu
uświadomi sobie implikowaną treść (q).

© Jarosław Kucharski

Własności implikatur konwersacyjnych

Prawdziwość wypowiedzi zależy od tego,

co jest implikowane, a nie od tego, co zostało

powiedziane.

Zachowanie zgodnie z ZK jest koniecznym
warunkiem implikowania konwersacyjnego.
Dla ustalenia treści implikowanych konwersacyjnie

Herbert Paul Grice

1913-1988

Dla ustalenia treści implikowanych konwersacyjnie
konieczna jest znajomość kontekstu wypowiedzi.

W przypadku niedostatecznej wiedzy odbiorcy
dotyczącej kontekstu wypowiedzi, a w szczególności
stopnia przestrzegania maksym konwersacyjnych,
należy przyjąć implikację konwersacyjną za jedną z
wielu możliwych interpretacji danej wypowiedzi.

© Jarosław Kucharski

Manipulacje komunikacyjne

Czy Bundeswehra powinna dostawać więcej pieniędzy?
A. Merkel: Również w przyszłości Bundeswehra będzie dla nas punktem
ciężkości, ale nie możemy traktować jej z wyłączeniem sensownego
budżetu.

Za Der Spiegel, 3.04.2007

Z.

Z.

Z.

Z. Ziobro

Ziobro

Ziobro

Ziobro:

:

:

:

Po pierwsze chciałem zaznaczyć, że prowadzone intensywne

Z.

Z.

Z.

Z. Ziobro

Ziobro

Ziobro

Ziobro:

:

:

:

Po pierwsze chciałem zaznaczyć, że prowadzone intensywne

śledztwo w związku z przeciekiem pozwoliło nam dokonać rozmaitych
ustaleń co do faktów, które nie były nam wcześniej znane na temat
pana Janusza Kaczmarka.

za PR 1, 16.08.2007

Handluje używanymi autami już 8 lat. Nie raz chcieli mnie
klienci wytoczyć mi sprawę w sądzie, dlatego że im
sprzedałem samochód powypadkowy i to zataiłem. Pytam do
cholery dlaczego najpierw kupują kompletnie się nie znając na
temacie a potem płaczą.

wpis z forum moto.onet.pl

© J. Kucharski

© Jarosław Kucharski

Manipulacje komunikacyjne

MANIPULACJA:

Przekształcanie poglądów lub postaw innych osób
dokonywane poza ich świadomością

Zespół działań psychologicznych, propagandowych i

Zespół działań psychologicznych, propagandowych i
organizacyjnych obliczony na wywołanie określonych
zachowań społecznych i indywidualnych

Wykorzystywanie jakiś okoliczności, naginanie lub
przeinaczanie faktów w celu udowodnienia swoich racji
lub wpływania na cudze poglądy lub zachowania.

© Jarosław Kucharski

Manipulacje komunikacyjne

KIERUNKI ODDZIAŁYWANIA MANIPULACJI

MANIPULACJE INFORMACYJNE (kłamstwo, półprawda,
przeciek etc…)

MANIPULACJE SKIEROWANIE NA EMOCJE (wzbudzanie
złości, prowokowanie, tworzenie miłego nastroju etc…)

© Jarosław Kucharski

Erystyka

MODUS AD REM

PODWAŻENIE

A. Schopenhauer

1788 – 1860

PODWAŻENIE

WNIOSKÓW

PODWAŻENIE
PRZESŁANEK

WYKAZANIE, ŻE

PRZESŁANKI SĄ

BŁĘDNE, A ZATEM I

WNIOSEK NALEŻY

ODRZUCIĆ

AKCEPTACJA

PRZESŁENEK I BRAK

AKCEPTACJI

WNIOSKÓW

To dobre w teorii, ale nie sprawdza się w praktyce

Wykazanie słabości dowodu (np. poprzez błędną
kwantyfikację / wyrażenie modalne)

© Jarosław Kucharski

Erystyka
Manipulacje

A. Schopenhauer

1788 – 1860

MODUS AD HOMINEM

MODUS EX CONCESSIS

(na mocy tego na co

przystał przeciwnik)

PODWAŻENIE

AUTORYTETU

MÓWIĄCEGO,

POŚREDNIO – JEGO

TEZ

PRZYTYKI OSOBISTE
BRAK ODNIESIENIA
DO ARGUMENTÓW

Podanie przykładu

falsyfikującego lub

wyciągnięcie z tez

maksymalnych i

nieakceptowalnych

konsekwencji

INSTANCJA / APAGOGA

© Jarosław Kucharski

Manipulacje komunikacyjne

MANIPULACJE INFORMACYJNE

Uogólnienie

Subtelne rozróżnienia

Nieistotne uściślenie

A. Schopenhauer

1788 – 1860

Równia pochyła

„Latająca ryba” czyli
przykład pozornie falsyfikujący

„Bumerang” czyli
odwrócenie argumentu

© Jarosław Kucharski

Erystyka

ARGUMENT Z AUTORYTETU

A. Schopenhauer

1788 – 1860

Tak wielkie wydatki na zbrojenia doprowadzą nieuchronnie do
katastrofy ekonomicznej. Sam Einstein uważał, iż ogromne nakłady na
obronność są znakiem politycznej niestabilności i wróżą przyszły kryzys
ekonomiczny.

ekonomiczny.

Mrówka porusza się po piasku. I poruszając się, żłobi w nim swą trasę.
Przez czysty przypadek trasa ta przypomina karykaturę Baracka Obamy.
Czy mrówka „sporządziła” tę karykaturę? Nie wyobrażam sobie kogoś,
kto po zastanowieniu powiedziałby, że tak.

© Jarosław Kucharski

Erystyka

ARGUMENT Z AUTORYTETU

Argument taki opiera się nie na sile przesłanek, ale na
stojącym za nim autorytecie.

A. Schopenhauer

1788 – 1860

Pytania sprawdzające wiarygodność argumentu z autorytetu:

Czy oponent wystarczająco precyzuje, czyje twierdzenie przytacza?

Czy osoba, na którą powołuje się oponent, jest faktycznie ekspertem w
dyskutowanej dziedzinie?

Czy stanowisko eksperta jest zgodne z opiniami innych ekspertów?

Czy wypowiedź eksperta jest wypowiedzią bezstronną i obiektywną?

© Jarosław Kucharski

Obrona przed manipulacjami

Znajomość technik manipulacyjnych.

Rozpoznawanie stojących za nimi implikatur.

A. Schopenhauer

1788 – 1860

Demaskowanie chwytów.

Spójna i konsekwentna argumentacja.

Panowanie nad emocjami.

© Jarosław Kucharski