Pojęcie

 

w a ciwo ci   materia u   budowlanego

ł ś

ś

ł

  mo na

ż  

zdefiniowa  jako reakcj  materia u na dzia aj ce na niego

ć

ę

ł

ł ą

 

ró nego rodzaju obci enia (wp ywy) – fizyczne, chemiczne

ż

ąż

ł

 

biologiczne   mechaniczne,   czyli   jest   to   zachowanie   się 
materia u  w  warunkach  ró nych  oddzia ywa  u ytkowych

ł

ż

ł

ń ż

 

(np.   temperatura,   obci enia

ąż

 

mechaniczne,   opady 

atmosferyczne i tp.)Aby spełniały swoją rolę muszą posiadać 
odpowiednie cechy fizyczne, fizykochemiczne, mechaniczne 
i   chemiczne.  Cechy   te   określane   są  parametrami 
technicznymi i badane przed dopuszczeniem materia ów na

ł

 

rynek. 

Gęstość materiałów budowlanych. 

Gęstością materiału nazywamy stosunek masy materiału do 
objętości tego materiału bez porów. Oblicza się ją ze stosunku 
masy próbki do objętości samej substancji materiału:

ρ =

m

g

V

cm

3

gdzie:

m – masa próbki w g;

V – objętość „absolutna” próbki w cm

3

.

Gęstość służy  do 

obliczania masy i ci aru okre lonej

ęż

ś

 obj to ci substancji.

ę ś

 Oraz do obliczenia porowatości. Niektóre

 materiały całkowicie szczelne, np. stal, mają gęstość równą
 gęstości pozornej. Gęstość materiału zależy od jego składu
 chemicznego. Gęstość pozorna zależy od struktury materiału.

Podczas przemian fazowych gęstość zmienia się skokowo,
 

podczas krzepni cia zazwyczaj wzrasta (najbardziej

ę

 znanymi wyj tkami

ą

 s  

ą woda,  eliwo, o ów).

ż

ł

Oznaczenie gęstośc

 

 

i

  

 przeprowadza się w pirometrze 

(pomiar dokładny) lub w objętościomierzu (kolbie) Le Chateliera 
(pomiar przybliżony) – rysunek obok.
 W oznaczeniu dla celów budowlanych wystarczy przeprowadzić 
pomiar przybliżony.
Przed przystąpieniem do oznaczenia gęstości należy 
przygotować próbkę materiału. W tym celu z różnych miejsc 
danego materiału odłupuje się kawałki i okruchy. Próbkę o 
średniej masie ok. 200 g rozciera się na proszek i przesiewa 
przez sito tkane o wymiarze oczka 0,5 mm. Po dokładnym 
wymieszaniu ponownie rozdrabia się próbkę i przesiewa się 
przez sito o boku oczka 0,08 mm. Następnie w parownicy próbkę 
suszy się w temperaturze 105-110

o

C do stałej masy. 

Tak przygotowaną próbkę ostudzoną w eksykatorze można 
powoli, małymi porcjami wsypać do 

kolby Le Chateliera

. 

Kolba wypełniona jest benzenem lub spirytusem skażonym. 
Przed przystąpieniem do oznaczania należy wyrównać poziom 
płynu w kolbie do poziomu „0”, oraz zważyć z dokładnością do 
0,02 g badaną próbkę.  Proszek (próbkę) należy wsypywać do 
momentu gdy na górnej skali będzie możliwy odczyt objętości (w 
cm

3

). Pozostałość (niewyspana) proszku waży się i z różnicy 

mas określa się ilość wsypanego proszku. Ze stosunku masy 
wsypanego proszku i jego objętości wyznacza się wielkość 
gęstości. Podczas badania należy wykonać dwa oznaczenia i za 
wynik przyjąć średnią arytmetyczną z tych oznaczeń, przy czym 
różnica między wynikami nie może być większa niż 0,02 g/cm

3

.

Gęstość pozorna

- masa jednostki obj to ci, okre lana jako

ę ś

ś

 

stosunek masy suchego materia u (m) do jego obj to ci

ł

ę ś  

cznie z porami (V):

łą

gdzie 

m oznacza mas  cia a (jako

ę

ł

 

funkcj  obj to ci), za  jego obj to  z porami.

ę

ę ś

ś

ę ść

Jednostki 

gęstości: 

kilogram na metr sze cienny - kg/m

ś

3 (w SI), 

g/cm3(CGS).Przy oznaczaniu g sto ci pozornej

ę ś

 cia  o

ł  

nieregularnych kszta tach wykorzystuje si  tzw. Wag

ł

ę

ę 

hydrostatyczn  do oznaczania ich obj to ci

ą

ę ś

Szczelność

 

 (  

s  )  

 

– zawarto  substancji materia u w jednostce

ść

ł

 

jego obj to ci, czyli cz

 jednostki materia u, któr

ę ś

ęść

ł

ą 

zajmuje zwarta masa. Obliczamy j  z ilorazu g sto ci

ą

ę ś  

pozornej <obj to ciowej> w stosunku do g sto ci. Ca o

ę ś

ę ś

ł ść 

wyra amy w procentach:

ż

Porowatość materiałów budowlanych. 

Porowatości   materiału   jest   to   liczba   określająca   zawartość 
wolnych przestrzeni (porów) w jednostce objętości materiału.
Porowatość oblicza się ze wzoru:

P = ( 1 – S ) 

.

 100 [ % ]

gdzie: 

S – szczelność materiału.

Ponadto  znając  wartości  gęstości  i  gęstości pozornej  możemy 
również określić porowatość materiału ze wzoru:

gdzie:

ρ – gęstość badanej próbki;
ρ

p

 – gęstość pozorna badanej próbki.

UWAGA
Szczelność   porowatość   materiałów   ma   duże   znaczenie, 
ponieważ   decydująco   wpływa   na   inne   właściwości,   np. 
wytrzymałość   materiału,   jego   nasiąkliwość,   odporność   na 
zamarzanie i właściwości izolacyjne.

Mrozoodporność materiałów budowlanych. 

Odporność na zamrażanie (mrozoodporność) jest to 
właściwość materiału polegająca na przeciwstawieniu się 
całkowicie nasyconego materiału działaniu zamarzającej 
wody, znajdującej się wewnątrz materiału (w porach), przy 
wielokrotnym zamrażaniu i odmrażaniu.
Niszczące działanie mrozu jest związane ze znanym 
zjawiskiem zwiększenia się o ok. 10% objętości wody po 
przekształceniu się w lód.
Jeżeli materiał nasycony wodą nie wykazuje, podczas 
wielokrotnego zamrażania i odmrożenia, widocznych oznak 
rozpadu lub większego obniżenia wytrzymałości, mówi się o 
nim, że jest odporny na zamrażanie.
Oznaczenie mrozoodporności polega na poddawaniu próbki 
badanego materiału nasyconej wodą wielokrotnemu 
zamrażaniu do temperatury –15

o

C lub –20

o

C, a następnie 

rozmrażaniu do temperatury +20

o

C.

Ilość cykli jest różny i wynosi od 15 do kilkuset, w zależności 
od warunków, w jakich będzie pracował badany materiał.
Np. badanie mrozoodporności próbek kamiennych wykonuje 
się na próbkach w kształcie sześcianu. Próbki nasyca się 
wodą do stałej masy, a następnie poddaje się 25-ktrotnemu 
zamrażaniu w zamrażarce do temperatury –20

o

C i 

rozmrożeniu w wodzie o temperaturze +20

o

C. Każdy cykl 

zamrażania i rozmrażania powinien wynosić 4 godziny. Po 
zakończonym badaniu próbki należy zważyć.
Ocena mrozoodporności polega na stwierdzeniu, czy 
badany materiał ulega niszczeniu. Po badaniu 
przeprowadza się  opis makroskopowy (obecność rys, 
spękań, rozwarstwień, zaokrągleń krawędzi i naroży itp.) 
oraz obliczamy zmianę masy (stratę masy), ze wzoru:

S

m

 =

m

n

 – m

z

.

 100

%

m

s

gdzie:m

n

 – masa próbki nasyconej wodą przed badaniem w 

g;

m

z

 – masa próbki nasyconej wodą po badaniu w g;

m

s 

 - masa próbki wysuszonej do stałej masy w g.

Nasiąkliwość, definicje, wzory, jednostki.

Nasiąkliwość jest to zdolność wchłaniania wody przez 
materiał.  Pod tym pojęciem rozumiemy możliwość 
maksymalnego nasycenia wodą danego materiału. 
Dla celów budowlanych przeprowadza się oznaczenie 
nasiąkliwości zwykłej, to znaczy badanej w temperaturze 
pokojowej i pod normalnym ciśnieniem atmosferycznym. 
Wynik oznaczenia jest wyrażony w procentach wagowych – 
nasiąkliwość wagowa, lub w procentach objętościowych – 
nasiąkliwość objętościowa.
Nasiąkliwość wagowa – jest to stosunek masy pochłoniętej 
wody do masy próbki w stanie suchym i wyraża się wzorem:

N

w

 =

m

n

 - m

s

.

 100

%

m

s

gdzie:

m

n

 – masa próbki w stanie nasyconym wodą w g;

m

s 

 - masa próbki w stanie suchym w g.

Nasiąkliwość objętościowa – jest to  stosunek objętości 

wody wchłoniętej przez materiał do jego objętości w 
stanie suchym i wyraża się wzorem:

N

w

 =

m

n

 - m

s

.

 100

%

m

s

gdzie:

m

n

 – masa próbki w stanie nasyconym wodą w g;

m

s 

 - masa próbki w stanie suchym w g.

V -  objętość próbki w cm

3

.

Jeśli znamy gęstość pozorną oraz nasiąkliwość wagową 

badanej próbki, możemy obliczyć nasiąkliwość 
objętościową materiału, ze wzoru:

gdzie:

N

w

 – nasiąkliwość wagowa badanej próbki;

ρ

p

 – gęstość pozorna badanej próbki.

Zarówno nasiąkliwość wag. jak i objęt. oblicza się w 

procentach z dokładnością do 0,1.

Znając wartości oznaczeń nasiąkliwości wagowej i 
objętościowej możemy obliczyć wartość gęstości pozornej 
badanej próbki wg wzoru:

ρ

p

 =

N

o

g

N

w

cm

3

gdzie:

N

o

 – nasiąkliwość objętościowa badanej próbki;

N

w

 – nasiąkliwość wagowa badanej próbki;

Wilgotność. 

Zawartość wilgoci (wilgotność) wilgotność stosunek 
materiale określa stosunek masy wody pobranej przez 
materiał na skutek działania czynników atmosferycznych do 
masy materiału suchego.
Zawartość wilgoci w kruszywie oznacza się w sposób 
następujący: pobiera się ok. 5 kg żwiru lub 1 kg piasku, 
waży się i suszy do stałej masy.
Następnie oblicza się wilgotność, korzystając ze wzoru:

W =

m

w

 - m

s

.

 100

%

m

s

gdzie:W – zawartość wilgoci w %;

m

w

 – masa kruszywa w stanie wilgotnym w g;

m

s 

 - masa kruszywa w stanie suchym w g.

Zdolność wchłaniania wody z powietrza, przez materiał, 
nazywamy higroskopijnością

Wilgotność   materiału   budowlanego   zależy   od   jego  

w a ciwo ci

ł ś

ś  

sorpcyjnych.

Sorpcja

Sorpcja

  jest to zjawisko zwi zane ze zdolno ci

ą

ś ą 

materia u do poch aniania pary wodnej z powietrza przy czym

ł

ł

 

adsorpcja

adsorpcja  to   poch anianie  

ł

powierzchniowe  pary   wodnej,   a 

absorpcja

absorpcja to wnikanie jej w g b

łą . 

Wielkości   te   zależą   od   struktury   materiału   oraz  

temperatury   i 

wilgotno ci powietrza

ś

Higroskopijność

 

– zdolno  materia u do wch aniania pary

ść

ł

ł

 

wodnej i innych cieczy z otaczaj cego go powietrza.

ą

 

Materia y higroskopijne z regu y maj  podwy szon

ł

ł

ą

ż

ą 

wilgotno ;

ść

Kapilarność

 (w oskowato ) – zdolno  podci gania wody

ł

ść

ść

ą

 

przez w oskowate kanaliki znajduj ce si  w materiale

ł

ą

ę

 

(KAPILARY) ku górze

Przesiąkliwość

 

 

 

  

– zdolno  materia u do zawilgacania i

ść

ł

 

przepuszczania wody pod ci nieniem, zale y od struktury

ś

ż

 

materia u

ł

Skurcz i pęcznienie

 – zmiany obj to ci materia u w wyniku

ę ś

ł

 

zmian wilgotno ci, ale tak e temperatury, procesów wi zania

ś

ż

ą

 

Jednostki %.

Przewodność cieplna

 

 

 

  

– zdolno  materia u do przewodzenia

ść

ł

 ciep a od jednej powierzchni do drugiej. Wspó czynnik

ł

ł

 przewodzenia ciep a 

ł

, 

λ jednostka W·m-1·K-

Rozszerzalność   cieplna

  –   zdolno   materia u   do   zmiany

ść

ł

 

wymiarów  pod wp ywem  zmiany  temperatury.  Wspó czynnik

ł

ł

 

rozszerzalno ci liniowej 

ś

α i obj to ciowej 

ę ś

β

Wytrzymałość na ściskanie. 

Wytrzymałość na ściskanie jest to największe naprężenie jakie 
wytrzymuje próbka badanego materiału podczas zgniatania. 
Wyraża się stosunkiem wartości siły niszczącej (P) do pola 
przekroju poprzecznego badanej próbki , prostopadłego do 
działania siły niszczącej(F). Badanie prowadzi się w maszynach 
wytrzymałoścowych. 
Wytrzymałość na ściskanie oznacza się Rc i wyraża się w MPa 
(N/mm

2

)

Wytrzymałość na ściskanie oblicza się wg. wzoru

Rc=

P
F

gdzie:

P – wartość siły niszczącej w N
F – pole przekroju poprzecznego w mm

2

Wytrzymałość na zginanie. 

Wytrzymałość na zginanie jest stosunkiem momentu zginającego 
próbkę (M) do wskaźnika wytrzymałości przekroju (W). Badanie 
prowadzi się w maszynach wytrzymałoścowych. 
Wytrzymałość na zginanie oznacza się Rg i wyraża się w MPa 
(N/mm

2

)

Wytrzymałość na zginanie oblicza się wg. wzoru

Rg=

M

W

gdzie:

M – moment zginający wyrażony w Nm
W – wskaźnik wytrzymałości przekroju wyrażona w m

3

Próbki stosowane w badaniach:

Drewno: 2x2x30cm włókna równoległe do 

największego wymiaru

Beton: 4 x 4 x 16 cm

Twardość. Podać zasady badań twardości drewna, materiałów 
kamiennych, metali

 

 .  

Jest to odporność na odkształcenie materiału wywołane działaniem 
skupionego nacisku na powierzchnię materiału. Odkształcenia takie 
powstają przy wciskaniu w powierzchnię materiału wgłębnika z 
innego (twardszego) materiału.
Drewno:  

1) metoda Janki wciskanie kulki stalowej o przekroju 
średnicowym =1cm2. Miarą twardości drewna jest wartość 
siły potrzebnej do wciśnięcia kulki na głębokość jej promienia
2) metoda Brinella wciskanie kulki stalowej o średnicy 10 mm 
przy ustalonej sile.. Wartością twardości jest stosunek siły do 
pola czaszy, którą wygniotła kulka

Kamień: zarysowanie wzorcem o znanej twardości wg. Skali Mohsa
Szkło: zarysowanie wzorcem o znanej twardości wg. Skali 
MohsaTwardość Vickersa

    HV  (szk o)

ł

 –  ci ty ostros up

ś ę

ł  

diamentowyMetal: metoda Brinella, wciskanie kulki stalowej w 
płaską wygładzoną część powierzchni badanego metalu Twardość 
Rockwella 

HR (metale) – sto ek

ż

.a) I faza pomiaru - zbliżenie próbki do wgłębnika, 
b) II faza pomiaru - ustawienie obciążenia wstępnego,
c) III faza pomiaru - obciążenie całkowite,
d) VI faza pomiaru - usunięcie obciążenia pomiarowego (nadal 

pozostaje 

obci enie wst pne) i odczyt wyniku ze skali,

ąż

ę

e) usunięcie obciążenia wstępnego i odsunięcie próbki od 

wgłębnika

Kruchość.

 

Kruchość - stosunek wytrzymałości na rozciąganie Rr do 
wytrzymałości na ściskanie Rś.
Gdy jest on mniejszy od 0,125 (1:8) to mamy do czynienia z 
materiałem kruchym.
Wzór obliczenia kruchości:

k=

Rr

< 0,125

Rc

Materiały kruche: szkło,

N

o

 = Nw  

. 

 ρ

p

%

Normalizacja i normy

  - termin ten pochodzi od łacińskiego wyrazu 

norma, 

regu a,przepis, miara, wskazówka zasada post powania

ł

ę

 

 

o

NORMALIZACJA

 

Normalizacja jest to 

dzia alno  maj ca na celu uzyskanie

ł

ść

ą

 

optymalnego stopnia uporz dkowania w okre lonej

ą

ś

 

dziedzinie, poprzez ustalenie postanowie  przeznaczonych

ń

 

do powszechnego wielokrotnego stosowania, dotycz cych

ą

 

istniej cych lub mo liwych do zaistnienia problemów

ą

ż

 

technicznych

Norma 

to przyjęty na zasadzie konsensusu i zatwierdzony przez 
upowa nion  jednostk

ż

ą

ę organizacyjn  dokument ustalaj cy

ą

ą  

do powszechnego i wielokrotnego u ywania zasady,

ż

 

wytyczne lub charakterystyki odnosz ce si  do ró nych

ą

ę

ż

 

rodzajów dzia alno ci lub ich wyników i zmierzaj cy do

ł

ś

ą

 

uzyskania optymalnego stopnia uporz dkowania w

ą

 

okre lonej dziedzinie. 

ś

Normy powinny zawierać aktualne 

osiągnięcia nauki, techniki i praktyki oraz 

powinny mie  na celu

ć

 

uzyskanie optymalnych korzy ci spo ecznych. Powinny by

ś

ł

ć 

okresowo aktualizowane kre lonej dziedzinie

ś

Ważnymi korzyściami, wynikającymi z normalizacji 
są:

 poprawa przydatności wyrobów, procesów i usług do 
celów, którym mają służyć,  zapobieganie

 

powstawania 

barier w handlu,  ułatwianie współpracy technicznej

 Niektóre typy norm wg PN - N - 02000 : 1994

- 

norma podstawowa - obejmuj ca szeroki zakres

ą

 

zagadnie  lub zawieraj ca ogólne postanowienia dotycz ce

ń

ą

ą  

jednej, okre lonej dziedziny; mo e by  norm  do

ś

ż

ć

ą

 

bezpo redniego stosowania lub mo e s u y  jako podstawa

ś

ż

ł ż ć

 

do opracowania innych norm; 
 norma terminologiczna

 - dotycz ca terminów, zawieraj ca

ą

ą  

zwykle tak e ich definicje oraz, w niektórych przypadkach,

ż

 

odpowiednie obja nienia, ilustracje, przyk ady itp.; 

ś

ł

 

norma badań - dotycz ca metod bada , w niektórych

ą

ń

 

przypadkach uzupe niona innymi postanowieniami

ł

 

dotycz cymi bada , Np. dotycz cymi pobierania próbek,

ą

ń

ą

 

wykorzystania metod statystycznych, kolejno ci bada

ś

ń

- normy zharmonizowane

 - to normy dotycz ce tego

ą

 

samego przedmiotu, zatwierdzone przez ró ne jednostki

ż

 

normalizuj ce, zapewniaj ce zamienno  wyrobów,

ą

ą

ść

 

procesów i us ug lub wzajemne rozumienie wyników bada

ł

ń 

czy informacji podawanych zgodnie z tymi normami. 
 normy zharmonizowane

 mog  si  ró ni  co do sposobu

ą ę ż ć

 

prezentacji lub nawet tre ci, np. w obja nieniach,

ś

ś

 

wskazówkach dotycz cych spe nienia wymaga  normy,

ą

ł

ń

 

zaleceniach dotycz cych rozwi za  alternatywnych i

ą

ą ń

 

ró norodnych, ich postanowienia musz  by  jednak e w

ż

ą

ć

ż

 

pe ni zgodne. Normy mog  by  harmonizowane

ł

ą

ć

 

mi dzynarodowo, regionalnie, wielostronnie lub

ę

 

dwustronnie

RODZAJE NORM

klasyfikacyjne

 – wprowadzaj  porz dek do produkcji

ą

ą

 asortymentów materia ów i wyrobów

ł

znaczeniowe

 – ustalaj  poprawne s ownictwo

ą

ł

przedmiotowe

 – okre laj  wymagania techniczne i

ś ą

 

ekonomiczne poszczególnych wyrobów
czynnościowe

 – ustalają

 

jednolite

 

metody wykonywania 

bada  i kontroli jako ci produkcji

ń

ś

Od 1 stycznia 1994 roku obowiązuje Ustawa o 

normalizacji 

(z 3 kwietnia 1993 roku).

 

Polskie Normy w rozumieniu tej ustawy przestały 

pe ni  rol

ł ć

ę 

przepisów technicznych (aktów prawnych) a sta y si

ł

ę 

opisem uznanych regu  technicznych do dobrowolnego

ł

 

stosowania, a wi c spe nianie wymaga  okre lonych w

ę

ł

ń

ś

 

Polskich Normach przez producentów wyrobów nie jest już 
obowi zkowe

ą

Stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne, z 
dwoma zastrze eniami !!!!!!!!!

ż

-ministrowie  w sprawach nale cych do zakresu ich

żą

 

dzia ania   i   po   uzyskaniu   opinii   lub   na   wniosek

ł

 

Komitetu mog , w drodze rozporz dzenia, wprowadzi

ą

ą

ć 

obowi zek   stosowania   Polskiej   Normy,   gdy   dotyczy

ą

 

ona w szczególno ci:

ś   ochrony życia, zdrowia, mienia, 

bezpieczeństwa   pracy   i

 

u ytkowania,

ż

ochrony 

środowiska,   wyrobów   zamawianych   przez   organy 
państwowe

, oraz

2)

stosowanie Polskich Norm jest obowi zkowe,

ą

 

je eli normy te s  powo ane w ustawach.

ż

ą

ł

-

-Za obowiązkowe

 do stosowania uznaje się 

tylko takie PN (lub niektóre ich wymagania), które 
wprowadzone zosta y jako obligatoryjne w drodze

ł

 

rozporz dzenia ministra (dotyczy to w szczególno ci

ą

ś  

norm zwi zanych z

ą

 

ochron   ycia, zdrowia, mienia,

ą ż

 

bezpiecze stwem pracy i u ytkowania oraz ochron

ń

ż

ą 

rodowiska) lub zosta y powo ane w ustawie. 

ś

ł

ł

--W przypadku zawarcia umowy producenta z odbiorcą, w 
której powo ano norm  PN, norma ta staje si

ł

ę

ę 

obowi zkowa w danej umowie. 

ą

Certyfikacji na Znak Bezpieczeństwa

obowi zkowo podlegaj  wyroby wymienione w

ą

ą

 

rozporz dzeniu Rady Ministrów z 9 listopada 1999 r. w

ą

 

sprawie wykazu wyrobów wyprodukowanych w Polsce, 
a tak e importowanych do Polski po raz pierwszy,

ż

 

mog cych stwarza  zagro enie albo s u cych

ą

ć

ż

ł żą

 

ochronie lub ratowaniu  ycia.

ż

 

Są to na przykład pustaki ceramiczne ścienne i stropowe, 
dachówki ceramiczne 

i bitumiczne, a przede wszystkim 

wyroby elektryczne. Wyroby poddane takiej certyfikacji 
otrzymuj  Znak Bezpiecze stwa. 

ą

ń

Od 1 maja 2004 r. znak 

bezpiecze stwa ''B''

ń

 przestaje 

być oznaczeniem obowi zkowym, nie jest te  ju

ą

ż ż 

oznaczeniem dopuszczaj cym wyrób do wej cia na

ą

ś

 

rynek. 

OZNACZA ON, ŻE TOWAR ODPOWIADA OKREŚLONYM 
KRYTERIOM 

TECHNICZNYM (KT). 

Aby otrzymać certyfikat bezpieczeństwa, produkt jest 
poddawany 

badaniom (w akredytowanych, tj. 

upowa nionych i na bie co kontrolowanych

ż

żą

 

laboratoriach) na zgodno  z odpowiednimi polskimi

ść

 

lub mi dzynarodowymi normami albo obowi zuj cymi

ę

ą ą

 

Kryteriami Technicznymi. 

Certyfikat mówi, jakie normy spełnia produkt (powołując 

się na raport z 

bada ), podana te  jest data wa no ci

ń

ż

ż ś  

- okres obowi zywania certyfikatu to 3 lub 5 lat.

ą

Certyfikacja zgodności z Polską Normą 

(PN)

 lub 

aprobat  techniczn  

ą

ą (AT)

 potwierdza,  e wyrób

ż

 

spe nia wymagania okre lone w normach lub

ł

ś

 

aprobacie.
Polskie Normy zawierają specyfikacje techniczne 
określające wymagania dla 

wyrobów budowlanych

Aprobata techniczna

 – pozytywna ocena techniczna przydatno ci wyrobu

ś

 

budowlanego do zamierzonego stosowania, 
uzale niona 

ż

od spe nienia tzw. wymaga

ł

ń 

podstawowych przez obiekty budowlane, w których 
wyrób budowlany jest stosowany.
W budownictwie – w przeciwieństwie do innych dziedzin – 
wymaga  podstawowych

ń

 (np. dotycz cych

ą

 

bezpiecze stwa, walorów u ytkowych itp.) nie okre la

ń

ż

ś  

si  dla konkretnych produktów (czyli np. materia ów

ę

ł  

budowlanych), ale dla obiektów budowlanych.
Aprobata techniczna

 jest pozytywn  ocen  techniczn

ą

ą

ą 

towaru stwierdzaj c  jego przydatno  do stosowania w

ą ą

ść

 

budownictwie.
Udziela się jej na wniosek producenta lub grupy producentów 
wytwarzających taki sam produkt, jeśli nie ustanowiono dla niego 
Polskiej Normy lub określone w niej właściwości użytkowe 
znacząco odbiegają od właściwości wyrobu.

Certyfikacja zgodności

 jest 

obowi zkowa dla niektórych

ą

 

wyrobów wymienionych w odr bnych przepisach (na przyk ad

ę

ł  

s u cych ochronie przeciwpo arowej) lub gdy wymaga tego

ł żą

ż

 

odpowiednia norma b d  aprobata (tak jest na przyk ad w

ą ź

ł

 

przypadku cementu). Je li certyfikacja wyrobu nie jest

ś

 

obowi zkowa, producent ma wybór - mo e si  o ni  ubiega

ą

ż

ę

ą

ć 

lub zadeklarowa  zgodno  z norm  b d  aprobat

ć

ść

ą ą ź

ą 

techniczn  (KT).

ą

Deklarację zgodności

 

mo e wyda  tylko producent wyrobu, który nie musi

ż

ć

 

obowi zkowo uzyska  certyfikatu na Znak Bezpiecze stwa lub

ą

ć

ń

 

certyfikatu zgodno ci. 

ś

Producent powinien ustalić zakładowy program badań produktu, 
kryteria 

akceptowania lub odrzucania badanej jego partii oraz 

systematycznie kontrolowa  proces produkcyjny. 

ć

Wystawiając deklarację, 

producent potwierdza przeprowadzenie 

procedur badawczych, zgodno  towaru z dokumentem

ść

 

odniesienia i bierze za to odpowiedzialno . 

ść

Deklaracja powinna być wydawana dla każdej partii wyrobu 
określonej w 

programie bada . Przechowuje si  j  przez pi

ń

ę ą

ęć 

lat i udost pnia na  danie odbiorców oraz organów

ę

żą

 

kontrolnych.

W 

systemie europejskim CE

 obrót i stosowanie wyrobów budowlanych okre laj  zasady

ś ą

 

przej te z dyrektywy 89/106/EWG - Wyroby budowlane.

ę

 

Wdro enie zasad dyrektywy do polskiego prawa oznacza

ż

 

mi dzy innymi to,  e do powszechnego stosowania w

ę

ż

 

budownictwie wchodz  wyroby:

ą

oznaczone 

znakiem

 

CE

Znak ''CE'' (Conformite Europeenne - Zgodność 
Europejska)

 daje 

podobn  gwarancj  jak stosowany do tej

ą

ę

 

pory znak bezpiecze stwa ''B''. 

ń

Potwierdza on zgodność wyrobu z normami europejskimi. 
Badania, które pozwalają na stwierdzenie takiej zgodności 
prowadzone s  przez uprawnione jednostki certyfikuj ce.

ą

ą

AMFIBOLIT

  jest   skałą   metamorficzną   o   kolorze   ciemno-szaro-

zielonym. Jest produktem przeobrażenia  skał  magmowych.
ZASTOSOWANIE Głównie jako kruszywo do budowy dróg.
W   architekturze   ogrodowej   do   budowy   ogrodów   skalnych   i 
wodnych

BAZALT

 należy do skał magmowych wylewnych. Łatwo odróżnić go 

od innych skał dzięki ciemnej, prawie czarnej barwie, zbitej budowie 
oraz   ciężarze   większym   od   innych   skał.  ZASTOSOWANIE  Bazalty 
charakteryzują się wyjątkowo korzystnymi właściwościami fizycznymi, 
dużą odpornością na wietrzenie chemiczne i fizyczne, wytrzymałością 
na   ściskanie   i   ścieralność,   dzięki   tym   właściwościom   bazalty   nie 
ulegają rozkładowi. Z bazaltu wyrabia się kruszywo o zróżnicowanej 
frakcji.   Z   bazaltu   wyrabia   się   także   kostkę   brukową,   płyty   i  płytki. 
Jedynym   mankamentem   wyrobów   z   bazaltu   jest   wysoka   cena.   Nie 
dotyczy ona kruszyw

DIABAZ

 

     

to   krewniak   bazaltu,   jest   on   starszy   od   bazaltu.   Jest 

produktem   zastygania   magmy   bazaltowej,   która   z   głębi   ziemi 
wydostała się do góry i tu skrystalizowała. Diabaz ma ciemną barwę 
odznaczającą  się  zielonym   odcieniem i ma nieco  grubsze   ziarna niż 
bazalt.ZASTOSOWANIE Głównie jako materiał do budowy dróg. Nie 
wyrabia   się   z   niego   kostki.   W   architekturze   ogrodowej   do   budowy 
ogrodów skalnych, efektowny jako duże głazy

GABRO

  ma barwę ciemną niekiedy prawie czarną. Gęstość pozorną 

ma większą od granitu. Jest to skała trudna w obróbce, znacznie mniej 
krucha od granitu i sjenitu. Ze względu na trudną eksploatację nie mają  
zbyt   szerokiego   zastosowaniaZASTOSOWANIE    Używane   głównie 
jako tłuczeń drogowy i kamień łamany. Może być wykorzystane jako 
materiał   w   formie   płyt   okładzinowych,   lecz   zachodzi   trudność   w 
pozyskaniu   skał   mało   spękanych.  W   architekturze   ogrodowej  
wykorzystane głównie do budowy ogrodów skalnych.

GNEJSY

  są   jedną   z   większych,   a   zarazem   ważniejszych   grup   skał 

metamorficznych. Powstały w wyniku przeobrażenia skał magmowych 
nasyconych i przesyconych  krzemionką oraz skał osadowych ilastych i 
szarogłazów.  ZASTOSOWANIE    Stosowane   są   jako   materiał   do 
budowy dróg oraz umacniania wałów przeciwpowodziowych.  Dzięki 
swej   charakterystycznej   strukturze   i   teksturze   (szara   barwa   lekko 
połyskująca   w   przekroju   ładna   warstwowa   budowa)   znajdują 
zastosowanie  w architekturze ogrodowej. Gnejs można pozyskać w 
formie   naturalnych   płyt   kamiennych   z   których   wykłada   się   tarasy, 
ścieżki.  Z  płyt   można  zbudować  także   efektowne  kaskady  wodne  i 
naturalne schody w ogrodzie skalnym.

GRANIT

  to   skała   najbardziej   rozpowszechniona   i  najczęściej  przez 

człowieka użytkowana. Jest skałą   magmową głębinową. Granit może 
występować w różnych barwach a faktura jego może być różnorodna w 
zależności od wielkości ziaren. W Polsce występuje głównie w kolorze 
szarym  a niewielkie ilości można spotkać w kolorze jasnobrązowym 
tzw.   rudym.   Występuje   również   czerwony   granit   ale   pochodzi   on   z 
importu.

 

ZASTOSOWANIE   Jako materiał do budowy dróg w formie 

tłucznia i kostki. Z granitu wyrabia się różnorodną galanterię kamienną, 
która  ma zastosowanie w architekturze ogrodowej. Kamień łamany 
lub bloki skalne nadają się do budowy ogrodów skalnych. Z granitu 
można wyrabiać szereg materiałów na nawierzchnie ogrodowe (kostkę 
o różnej wielkości, krawężniki płyty)  w zestawieniu z kamieniami o 
odmiennej   barwie   (sjenit,   bazalt,   porfir)   można   układać   ciekawe 
mozaiki.   Cennym   jest   czerwony   granit   który   stanowi   wartościowy 
dodatek do w/w  mozajek, stosowany na mniejszą skalę ze względu na 
jego wysoką cenę. Z granitu wyrabia się także formak, z którego można 
budować murki oporowe, ogrodzenia ma on szerokie zastosowanie w 
budownictwie

KWARC

  występuje   w   skałach   magmowych,   metamorficznych   i 

osadowych   w  formie  małych   kryształów,   ale   tworzy   też  jednorodne 
złoża.   Barwa   kwarcu   szara   lub   kremowa   w   mniejszym   stopniu 
występują inne barwy.  ZASTOSOWANIE     Czysty kwarc stosowany 
jest do produkcji porcelany i szkła. Ponadto  kwarc wykorzystuje się do 
wyrobu stali krzemowej, krzemowego żeliwa, przyrządów optycznych i 
laboratoryjnych   naczyń   kwarcowych.  W   architekturze   ogrodowej  
służy   do   budowy   ogrodów   skalnych   i   wodnych.   Charakteryzuje   się 
dużą   trwałością   i   ciekawą   barwą   ładnie   wyglądają   duże   głazy 
odpowiednio wyeksponowane.

KWARCYT

  należy   do   skał   krzemionkowych,   jest   bliski   niektórym 

odmianom   piaskowców,   zwłaszcza   piaskowcom   o   lepiszczu 
krzemionkowym.   Kwarcyty   złożone   są  w  99%   a  nawet  i  więcej,   z 
ziaren  kwarcu  bardzo   ściśle  do  siebie  przylegających.   Bywają   jasno 
szare, szaro niebieskie, brązowe lub żółto czerwone. Budowa ich jest 
zbita.  ZASTOSOWANIE           Mają   zastosowanie   w   przemyśle 
materiałów   ogniotrwałych   oraz   jako   tłuczeń   w   budownictwie 
drogowym. W architekturze ogrodowej,  ze względu na różnorodność 
barw,   ciekawą   fakturę   (mieniącą   się   w   słońcu   drobnymi   ziarnami 
kwarcu) jest  bardzo wartościowy przy budowaniu ogrodów skalnych i 
wodnych. 

MARMURY

 to skały pierwotnie osadowe (wapienie i dolomity), które 

w   ciągu   długich   dziejów   ziemi   wskutek   wysokich   temperatur   i 
ciśnienia   uległy   metamorfozie   i   spękaniom.   W   marmurach   można 
znaleźć   takie   same   skamieniałości jak   w   wapieniach.   Marmur 
charakteryzuje się jasną barwą z kolorowymi  przerostami, występuje 
marmur   także   w   kolorze   czerwonym.  ZASTOSOWANIE    Płyty   z 
marmuru   używa   się   w   budownictwie   do   wykańczania   wnętrz   oraz 
rzadko na elewacje zewnętrzne. Kruszywo jest stosowane do lastryka. 
W architekturze ogrodowej ładnie wyglądają duże skały odpowiednio 
wyeksponowane. Dzięki swej jasnej barwie stanowią silny kontrast dla 
zieleni w ogrodzie

PIASKOWCE

  to   skały   osadowe   powstałe   w   środowisku   wodnym, 

posiadające  naturalne  uwarstwienie.  Główny   składnik  piaskowców – 
kwarc, ale jako domieszka, bywają także inne minerały jak np. mika, 
skaleń. Właściwości fizyczne piaskowców oraz barwa jest zależna od 
rodzaju   lepiszcza   (spoiwa),   które   wiąże   oddzielne   ziarna   kwarcu. 
Barwa  piaskowców  może być   bardzo  zróżnicowana  biała, kremowa, 
szara,   żółta,   brunatna   i   czerwona.ZASTOSOWANIE   Szerokie 
zastosowanie w budownictwie, dzięki łatwej obróbce można uzyskać 
różnego  rodzaju płyty i bloczki. W  architekturze ogrodowej  - jako 
kamień do ogrodów skalnych i wodnych, można układać nawierzchnie 
ogrodowe   z  płyt   i  kostki, budować murki oporowe  i  ogrodzenia.  Z 
piaskowca wyrabia się także galanterię ogrodową  kwietniki, gazony, 
rzeźby).

PORFIR

 jest skałą wylewną o kwaśnym odczynie. Barwa porfiru 

bywa czerwona lub brunatna, rzadziej występuje  w barwie szarej 
z   odcieniem   zielonym.   W   śród   dużych   kryształów   można 
rozpoznać skaleń, kwarc i biotyt. Tlenki żelaza rozsiane w skale 
barwią ją na czerwono.  ZASTOSOWANIE Stanowi materiał do 
budowy   dróg   jako   tłuczeń,   dawniej   wyrabiano   z   niego   koskę 
drogową.   W   architekturze   ogrodowej   stosuje   się   do   budowy 
ogrodów skalnych i wodnych.

SJENIT

      podobnie   jak   granit   należy   do   skał   magmowych. 

Nazwa   sjenit   pochodzi   od   miasta   Syene   obecnego   Assuanu   w 
Egipcie gdzie znajdują się najdawniejsze kamieniołomy tej skały. 
Przypomina   wyglądem   granit,   lecz   najczęściej   jest   od   niego 
ciemniejszy oraz nieco cięższy,  gdyż  zawiera więcej minerałów 
ciemnych (biotyty, amfibole), nie zawiera natomiast wcale kwarcu 
lub zawiera go w małej ilości.  ZASTOSOWANIE  jako kamień 
budowlany, stosowany do wyrobu płyt okładzinowych, schodów, 
posadzek   i   pomników.   Wyrabia   się   także   kostkę,   formak   oraz 
grysy.   Można   układać   nawierzchnie  w  kompozycji,   ze   znaczną 
przewagą   sjenitu.   Jest   używany   także  do   tworzenia   ogrodów 
skalnych i wodnych, budowy ogrodzeń oraz murków oporowych. 
Ze sjenitu wyrabia się też kruszywo, które może służyćwykładania 
ścieżek ogrodowych

SERPENTYNIT

  jest   skałą   metamorficzną   zbudowaną   z  grupy 

minerałów serpentynów   z małym udziałem minerałów będących 
reliktami   pierwotnej   skały   magmowej.   Powstał   przez 
przeobrażenie   ultrazasadowych   skał   magmowych.   Zabarwienie 
zielonooliwkowe, zielonoszare  do   czarnego.ZASTOSOWANIE 
Do wyrobu galanterii, wyrobów ogniotrwałych. Do budowy dróg 
jako kruszywo. W architekturze ogrodowej  cenny przy budowie 
ogrodów wodnych, w kontakcie z wodą jego zielona barwa jest 
bardziej   intensywna.   Ładnie   prezentują   się   duże   głazy   mające 
często jasne smugi 

WAPIENIE

  są   skałami   osadowymi,   zawdzięczają   swoje 

pochodzenie organizmom żywym, zwierzętom i roślinom żyjącym 
w   środowisku   wodnym,   głównie   morskim.   Wapienia   stanowią 
bardzo   zróżnicowaną   grupę   skał   pod   względem   fizyczno-
chemicznym. Barwa wapieni jest głównie biała lub szara,  rzadziej 
występuje natomiast  czerwona i czarna. ZASTOSOWANIE  Jest 
to   skała   o   bardzo   szerokim   zastosowaniu,   na   dużą   skalę   w 
przemyśle cementowym. Z wapieni wyrabia się kredę, nawozy dla 
rolnictwa. Twarde wapienie mają zastosowanie jako podkład do 
budowy dróg.  W architekturze ogrodowej  skały wapienne służą 
do tworzenia ogrodów skalnych, murków oporowych i ogrodzeń. 
Bloki wapienne tnie się na płyty używane do wykańczania wnętrz 
i elewacji. Z wapienia wzniesiono wiele historycznych  budowli, 
na dużą skalę stanowił on  lokalny materiał budowlany z którego 
wznoszono domy i budynki gospodarcze.

KRUSZYWA BUDOWLANE

Kruszywo

 materia  sypki pochodzenia organicznego lub

ł

 

mineralnego, stosowany g ównie do produkcji zapraw

ł

 

budowlanych i betonów oraz do budowy dróg.

Właściwości decydujące o jakości

Skład   petrograficzny

,Uziarnienie:   frakcja,   grupa   frakcji, 

nadziarno, 

podziarno, wymiar kruszywa,Gęstość pozorna, 

nasypowa,   właściwaKształt   ziarna   –   zawartość   ziaren 
nieforemnych,   (wska nik   p asko ci   oraz   wska nik

ź

ł

ś

ź  

kszta tu),

ł

Zawartość   pyłów   mineralnych,Porowatość, 

jamistość,

 

szczelność,Nasiąkliwość,Mrozoodporność 

kruszywa   grubego,Ścieralność,

 

Wytrzymałość   na 

miażdżenie

 

(wskaźnik

 

rozkruszenia),Obecność 

zanieczyszczeń

 

organicznych,Radioaktywność 

naturalnaZawartość związków siarki, chlorków itp.

FRAKCJE

0 ÷2 mmFrakcja 0÷2 mm piasek p ukany

ł

Zastosowanie: 

do  produkcji  betonów  konstrukcyjnych,  tynków,  posadzek, 
kostki   brukowej,   dachówek,   płytek   chodnikowych, 

piaskowania   konstrukcji   stalowych   itd.   Reaktywność 
alkaliczna: 0

2÷8  mmWielofrakcyjne   kruszywo  frakcja  2÷8  mm, 
klasa   "30"Zastosowanie:   do   produkcji   budowlanych   i 

drogowych   betonów   konstrukcyjnych,   do   produkcji 
wielkośrednicowych

 

rur

 

betonowych, 

wysokowytrzymałościowych   konstrukcyjnych   elementów 
strunobetonowych itp.Reaktywość alkaliczna: 0

8÷16   mmWielofrakcyjne   kruszywo   frakcja   8÷16 
mmZastosowanie:   do   produkcji   wysokiej   klasy   betonów 

konstrukcyjnych   budowlanych   i   drogowych.Reaktywność 
alkaiczna: 0

16÷31,5 mmWielofrakcyjne kruszywo frakcja 16÷32 
mmZastosowanie:   do   produkcji   specjalnych, 

gruboziarnistych   betonów,   jako   materiał¸   na   filtry   w 
oczyszczalniach,   do   budowy   filtracyjnych   warstw 

opaskowych odwadniających itp.
31,5÷63 mmWielofrakcyjne kruszywo frakcja 32÷63 

mmZastosowanie: do warstw filtracyjnych, odwadniających, 
opasek   wokół   obiektów   budowlanych   i   drogowych,   jako 

kamień dekoracyjny w projektach ogrodowych

Keramzyt

Surowiec  do produkcji polskiego keramzytu - glina ilasta - 
wydobywany jest w kopalniach na Pomorzu Gda skim

ń

 

i na Mazowszu. Wydobyta glina le akuje przez okres

ż

 

2-3 tygodni, dolewa si  do niej wody, a zawarte w niej

ę

 

drobiny  margla  s   rozgniatane  walcami.  Powsta a  w

ą

ł

 

ten   sposób   uplastyczniona   glina   trafia   do   pieca 
rozgrzanego do temperatury oko o 1150 stopni, gdzie

ł

 

w trakcie wypa u kilkakrotnie zwi ksza swoj  obj to

ł

ę

ą

ę ść

VERMICULIT

  to   minera   (zbli ony   do   minera ów   ilastych)

ł

ż

ł

 

powsta y   w  efekcie   naturalnego  procesu   wietrzenia   biotytu,

ł

 

flogopitu, niektórych chlorytów i innych krzemianów zasobnych 
w magnez

PERLIT

 

naturalna ska a pochodzenia wulkanicznego

ł

VERMICULIT

  to   minera   (zbli ony   do   minera ów   ilastych)

ł

ż

ł

 

powsta y   w  efekcie   naturalnego  procesu   wietrzenia   biotytu,

ł

 

flogopitu, niektórych chlorytów i innych krzemianów zasobnych 
w magnez. 

 

Rodzaje skał

Skały magmowe

Podczas   zastygania   magmy   (   ognistociekły   stop   złożony   z 
krzemianów   i   glinokrzemianów)   wykrystalizowują   się   minerały 
skałotwórcze, decydujące o właściwościach skały.

Skały magmowe dzielimy na :
głębinowe, utworzone przez powolne zastygnięcie magmy w głębi 
skorupy ziemskiej, mają one strukturę ziarnistą, należą do nich:

granity, w Polsce występują:granity tatrzańskie,granity dolnośląskie
granit strzegomski,granity masywu karkonoskiego
sjenity, w Polsce występują na Dolnym Śląsku w okolicach Piławy i 
Ząbkowic
dioryty
gabro, występuje w rejonie rudy Śląskiej na Dolnym Śląsku
wylewne   oraz   szkliwa   wulkaniczne,   utworzone   przez   szybkie 
ostudzenie   i   zakrzepnięcie   magmy   na   powierzchni   skorupy 
ziemskiej, mają one strukturę ziarnistą, porfirową lub szklistą:
porfiry, występuje na Wyżynie Krakowsko-Kieleckiej i w okolicach 
Wałbrzycha
andezyt,   występuje   w   Pieninach   pomiędzy   Czorsztynem   i 
Szczawnicą
diabaz,   występuje   w   okolicach   Krakowa   (kamieniołom 
Niedźwiedzia Góra)
melafir, występuje w okolicach Krakowa i na Dolnym Śląsku
bazalt, występuje na terenach Górnego i Dolnego Śląska

Skały osadowe

Skały   osadowe  powstały   z   luźnego   lub   scementowanego 
materiału, który zgromadził się w jednym miejscu. 

Rozróżnia się skały osadowe :

skały pochodzenia mechanicznego:
 piaskowce, (występują w rejonie Karpat, Gór        Świętokrzyskich, 
wSudetachoraznaDolnymŚląsku);,piaski,;żwiry,pospółki,okruchowc
e,zlepieńce,głazy narzutowe,
iły i gliny.
skały pochodzenia organicznego:
wapienie,   występują   w   obrzeżu   Gór   Świętokrzyskich,   w   paśmie 
Krakowsko-Wieluńskim,   w  okolicach   Chrzanowa   oraz   na  Dolnym 
Śląsku i Lubelszczyźnie
marmury  (wapienie zbite), występują w okolicach Krakowa i Kielc 
oraz w Karkonoszach
dolomity, występują w okolicach Libiąża, Imielina, Dębnika oraz na 
Śląsku
skały pochodzenia chemicznego:
trawertyny (martwice wapienne) występują w okolicach Wielunia
alabaster, występuje w kopalniach pod Przeworskiem
azbest

Skały metamorficzne

Powstały   one   na   skutek   przeobrażania   się   skał   magmowych   i 
osadowych pod wpływem temperatury i ciśnienia w głębi Ziemi. Do 
tej grupy należą:
marmury krystaliczne, występują na obszarze Dolnego Śląska
gnejsy
łupki gliniaste