A
A
z
z
y
y
d
d
e
e
k
k
o
o
o
o
w
w
i
i
u
u
P
P
b
b
(
(
N
N
2
2
)
)
3
3
Energia wybuchu
367kcal/kg
Obj to
gazów
308l/kg
Pr dko
detonacji
4 500m/s (3,8 g/cm
3
)
5 130m/s (4,0 g/cm
3
)
5 300m/s (4,6 g/cm
3
)
Temperatura pobudzenia
327 C
Próba Kasta
4cm
Azydek o owiu jest najwa niejszym obok piorunianu rt ci materia em wybuchowym
inicjuj cym.
Azydek o owiu jest substancj krystaliczn o ci
arze w a ciwym 4,7969 (Wohler i
Krupko); g sto
usypowa wynosi oko o 1,2.
Azydek o owiu nie rozpuszcza si w wodnym roztworze amoniaku. Kwas octowy
powoduje jego rozk ad. Azydek o owiu rozpuszcza si natomiast w wodzie i st
onych
roztworach NaNO3, oraz CH
3
COONa, przy czym istniej dosy du e ró nice
rozpuszczalno ci, zale nie od temperatury.
Solonina (1910) podaje nast puj ce liczby charakteryzuj c? rozpusz-nlno
azydku
o owiu,;
Rozpuszczalno
w g/100 g
W temperaturze
Rozpuszczalniki
18 C
70 C
80 C
Woda
0.023
0.090
---
NaNO3 (roztwór
st
ony)
0.125
---
0.487
CH3COONa (roztwór
st
ony)
1.542
---
2.020
Dzi ki ró nicy rozpuszczalno ci na zimno i na gor co azydek o owiu mo na
przekrystalizowa z wody albo z wymienionych roztworów.
W tych warunkach otrzymuje si kryszta y w postaci bezbarwnych, d ugich igie .
Wed ug danych Wohlera i Krupko (1913) przekrystalizowywanie azydku o owiu z wody
lub wodnych roztworów nie jest czynno ci bezpieczn , gdy sól niejednokrotnie
wybucha w czasie krystalizacji. Dlatego te azydku o owiu w praktyce nie
przekrystalizowuje si .
Majrich (1936) podaje, e azydek o owiu rozpuszcza si w etanoloaminami, jednak e
przez rozcie czenie tego roztworu nie wytr ca si postaci czystej, nadaj cej si do
praktycznego wykorzystania.
Azydek o owiu, podobnie jak kwas azotowodorowy, ulega reakcjom. Utleniania i redukcji.
Okaza o si , e substancja rozk ada si cz
ciowo pod wp ywem tlenu powietrza, przy
czym wydziela si wolny kwas azotowodorowy, azot i amoniak. Reakcji tej sprzyja
obecno
dwutlenku. w gla w powietrzu. W czasie gotowania w wodzie azydek o owiu
ulega powolnemu rozk adowi z wydzieleniem kwasu azotowodorowego.
Pod wp ywem rozcie czonego kwasu azotowego lub octowego, w którym rozpuszczano
nieco azotynu soda, azydek o owiu ulega ca kowitemu rozk adowi i produkty przechodz
do roztworu. Metod t mo na stosowa do niszczenia odpadków 1 pozosta o ci azydku
o owiu. W praktyce do tego celu stosuj si 15-procentowy kwas azotowy i 8-procentowy
azotyn sodu.
Azydek o owiu w zawiesinie wodnej utlenia si siarczanem cerowym z wydzieleniem
azotu:
Pb(N
3
), - 2 Ce(SO4)
3
PbSO
4
+ Ce2(SO
4
)2 - 3 N
2
Reakcj t mo na stosowa do ilo ciowego oznaczania azydku.
Wieloletnie do wiadczenie nad przechowywaniem sp onek adowanych azydkiem o owiu
wykaza o, e substancja ta reaguje z miedzi lub mosi dzem tworz c azydek miedzi,
bardzo wra liwy na tarcie i uderzenie. W zwi zku z tym azydek o owiu zaprasowuje si
tylko do usek.
Pod wp ywem wiat a azydek o owiu w krótkim czasie ó knie od strony na wietlonej.
Warstwa zmienionej substancji zabezpiecza g bsze warstwy przed dalszym rozk adem,
dzi ki czemu na wietlenie nie powoduje zmian w asno ci wybuchowych substancji. Je eli
jednak, jak to wykaza Wohler i Krupko, azydek o owiu podda mieszaniu w czasie
na wietlania, to rozk ad mo e posun
si daleko.
Trwa o
azydku o owiu jest bardzo du a. W temperaturze 75° traci pocz tkowo w ci gu
4 dni oko o 0.8% swego ci
aru, po czym dalsza ogrzewanie powoduje strat 0.03
0.05% tygodniowo. W temperaturze 115° w ciemno ci nie ulega zmianom przez 24 godz.
Dopiero w temperaturze 170° w ci gu tego samego czasu nast puje wyra na strata
ci
aru. W temperaturze ponad 200" rozk ad przebiega do
szybko (od kilku godzin do
kilkunastu minut, zale nie od temperatury) i substancja traci w asno ci wybuchowe.
Natomiast na wietle rozk ad zauwa y mo na ju w temperaturze 50°.
Temperatura pobudzenia azydku o owiu wed ug ró nych autorów wynosi od 327° do
360°. Natychmiastowy wybuch próbki rzuconej na p yt metalow nast puje przy
temperaturze p yty 380° lub wy ej. Temperatura pobudzenia azydku o owiu jest
najwy sz zanotowan temperatur pobudzenia materia u wybuchowego.
Azydek o owiu detonuje z du
szybko ci , wynosz c 4 500 m/s przy g sto ci 3,8, a
przy g sto ci 4.6 5 300 m/sek.
Wed ug Chemisch Technische Reichsanstalt (1929) szybko
detonacji azydku o owiu
przy g sto ci 2.75 wynosi 3 620 m/sek. a przy g sto ci 3.65 4700 m/sek. Azydek
o owiu nie jest mniej wra liwy na uderzenie ni piorunian rt ci. Liczby przytaczane przez
ró nych autorów s jednak bardzo ró ne. Niektórzy podaj , e ró nica wra liwo ci jest
niewielka, wed ug innych do
znaczna (np. wymaga 23 razy wi kszej ni piorunian
wysoko ci ci
aru). Natomiast zmieszany ze sproszkowanym piaskiem wykazuje wi ksz
wra liwo
ni piorunian rt ci. wiadczy to o wi kszej ni piorunian wra liwo ci azydku
na tarcie. Wielk wra liwo
azydku o owiu na tarcie potwierdzaj te liczne
nieszcz
liwe wypadki. Mimo azydek o owiu mo e nie wybuchn
w czasie rozcierania w
mo dzierzu porcelanowym. Z drugiej strony znane s liczne wypadki samoczynnego
wybuchu azydku o owiu np. przesypywania, wa enia, suszenia, a nawet po prostu w
czasie spokojne spoczynku. Zauwa ono, e takim wybuchom ulegaj kryszta y np.
d ugo ci powy ej
1 mm. Przyczyn wybuchu takich najprawdopodobniej wewn trzne napr
enia
powoduj ce p kanie kryszta ów, a w nast pstwie p kania wybuch.
Dlatego przy wytwarzaniu azydku o owiu nale y d
y do tego, aby wytr ca y si
kryszta y ma e, bardzo równomierne, których d ugo
nie przekracza 0,1 mm.
Du ym post pem, w produkcji i stosowaniu azydku o owiu by o dodawanie dekstryny do
roztworu, w którym otrzymywano azydek. Dekstryna zmniejsza wra liwo
azydku
wobec tarcia i uderzenia. Nadto obecno
dekstryny w roztworze, z którego wytr ca si
azydek, sprzyja powstawaniu drobnych, równej wielko ci kryszta ów. Wra liwo
azydku
o owiu w stanie wilgotnym jest niewiele w stanie suchym. Wed ug Wohlera i Krupki
zawarto
wody nie znieczula azydku o owiu.
Wad azydku o owiu jest jego trudna zapalno
od bezpo redniego p omienia. W
zwi zku z tym azydek o owiu zwykle miesza si z TNR-Pb, który jest substancj
wyj tkowo atwo zapaln stosuje si przykrycie adunku azydku o owiu w sp once
detonuj cej warstw TNR-Pb. Taka warstwa nie tylko u atwia zapalanie azydku o owiu,
ale równie zabezpiecza ten zwi zek przed dzia aniem dwutlenku w gla. Azydek
o owiu trudno zapala si te od iskry elektrycznej (Brown, Kusler, Gibson, 1946). Jako
materia wybuchowy inicjuj cy azydek o owiu odznacza si bardzo krótk drog przej cia
palenia si w detonacj . Dzi ki temu azydek o owiu
nale y do bardzo intensywnych
materia ów wybuchowych inicjuj cych, które w bardzo ma ej ilo ci mog pobudzi inne
materia y wybuchowe do detonacji. W zwi zku z tym azydek bardzo dobrze nadaje si
do sp onek detonuj cych, natomiast nie mo na go stosowa do zapalaj cych.
Wallbaum (1939) podaje nast puj ce zestawienie porównawcze w tablicy zdolno ci
pobudzaj cej ró nych materia ów inicjuj cych pobudzeniu poddawano adunek 0,4 g
pentrytu lu no nasypanego lub sprasowanego).
Po ró wn an ie zdo l n o c i pob udz an ia m a teri a ó w w yb uc ho wy c h .
Ci nienie zaprasowania adunku
pentrytu kG/cm2
0
2000
2000
2000
2000
Ci nienie zaprasowania adunku
pobudzaj cego kG/cm2
0
0
500
1000
2000
Najmniejszy adunek pobudzaj cy, g
Azydek o owiu tech.
Azydek o owiu krystaliczny
0,015
0,100
0,010
0,010
0,010
Azydek srebra
0,005
0,110
0,005
0,005
0,005
Piorunian rt ci
0,300
0,330
Zaprasowany na martwo
Tetrazen
0,160
0,250
Zaprasowany na martwo
TNR-Pb
0,550
1,000
Nie pobudza
Najmniejsza ilo
materia u
inicjuj cego (w granicach)
powoduj ca wybuch
Tetrylu
Kwasu
pikrynowego
Trotylu
Trtol TNAnisol
Piorunian rt ci
0.29
0.30
0,6
0,36
0,37
Azydek o owiu
0.025
0.025
0,9
0,09
0,28
Dla azydku o owiu jest charakterystyczne, e nawet tak du e ci nienie, jak 2 000 kG/cm2
nie zaprasowuje materia u na martwo, jest to wielk zalet tej substancji. W praktyce
stosuje si ci nienie 500600 kG/cm
2
.
Szybki rozp d azydku o owiu do detonacji mo na wyt umaczy tym, e ma a liczba
cz steczek azydku o owiu rozk adaj c si mo e wywo a jednocze nie wybuch liczby
jonów N3- dostatecznie du ej do tego, aby spowodowa wybuch ca ej masy cz steczek.
Rozk ad innych soli kwasu azotowodorowego przebiega w sposób podobny.
Mieszanie roztworów, azydek wytraca si natychmiastowo.
Dekantacja mieszaniny (4,4g gotowego produktu).
A z y d e k s o d u N a N
3
Podstawowym surowcem do otrzymania azydku o owiu jest azydek sodowy. Azydek
sodowy otrzymuje si w skali fabrycznej przez dzia anie amoniaku na roztopiony
metaliczny sód. Metaliczny sód ogrzewa si do temp. ok. 300C i przepuszcza przez niego
suchy amoniak. Reakcja przebiega wed ug równania.
2Na + 2NH
4
= 2NaNH
2
+ H
2
W drugim stadium reakcji na otrzymany amid sodowy dzia a si w autoklawach
podtlenkiem azotu N2O w temp ok. 230C, w wyniku czego otrzymuje si azydek sodowy.
NaNH
2
+ N
2
O = NaN
3
+ H
2
O
Azydek sodowy jest to bia a, krystaliczna sól, cia o sta e, bez zapachu rozpuszczalna w
wodzie w ilo ci ok. 42 g w 100 g wody, w temp. 18
°
C
. Azydek sodowy nie jest materia em
wybuchowym i nie wymaga specjalnych ostro no ci przy manipulowaniu z nim, ma
jednak bardzo truj ce w a ciwo ci. Technicznie otrzymany azydek sodowy mo e mie w
mniejszym lub wi kszym stopniu ó tawe zabarwienie, spowodowane zanieczyszczeniami
elazem.
T O K S Y C Z N O
! ! !
Dzia a bardzo toksycznie po po kni ciu. W kontakcie z kwasami uwalnia bardzo toksyczne gazy.
Dzia a bardzo toksycznie na organizmy wodne; mo e powodowa d ugo utrzymuj ce si
niekorzystne zmiany w rodowisku wodnym.
Pierwsza pomoc:
Przy kontakcie z oczami: przep uka du
ilo ci wody przy szeroko odchylonych
powiekach. Wezwa okulist .
Przy kontakcie ze skór : zmy du
ilo ci wody. Natychmiast zdj
ska one ubranie.
Przy spo yciu: gdy poszkodowany jest przytomny poda du
ilo
wody, spowodowa
wymioty. Poda w giel aktywny (20 - 40 g jako 10% zawiesina w wodzie). Natychmiast
wezwa lekarza.
Przy wdychaniu: zapewni dost p wie ego powietrza. W razie konieczno ci zastosowa
sztuczne oddychanie lub poda tlen.. Wezwa lekarza.
A z o t a n O o w i u P b ( N O
3
)
2
Pami tajmy e wszystkie sole o owiu s toksyczne i si odk adaj w organizmie, przez co mo na
zachorowa na chorob zwan o owica
Do syntezy wystarczy azotan o owiu w formie czystej
Ma posta kryszta ów o g sto ci 4,53. Rozk ada si w temp. 357°.
W temperaturze 20°C rozpuszcza si 56,6g Pb(NO
3
)
2
O t r z y m y w a n i e 1
62 g o owiu w ma ych kawa kach rozpuszczamy na gor co w 85-100g st
onego kwasu azotowego.
Po rozpuszczeniu metalu roztwór s czymy, odparowujemy do sucha na a ni wodnej, rozpuszczamy
na gor co w 70-80ml wody, dodajemy 2-3g tlenku o owiawego, gotujemy i s czymy na gor co.
Przes cz zakwaszamy s abo kwasem azotowym i och adzamy. Wypadaj kryszta y azotanu
o owiawego, które oczyszczamy przez krystalizacj z wody z lekka zakwaszonej kwasem
azotowym.
O t r z y m y w a n i e 2
W parownicy porcelanowej ogrzewamy 150g 25%-owego kwasu azotowego i 150g wody. Roztwór
mieszamy i dodajemy porcjami 60g sproszkowanego tlenku o owiawego. Po rozpuszczeniu tlenku
ciecz s czymy na gor co, s abo zakwaszamy kwasem azotowym i odstawiamy w lodówce do
krystalizacji. Wydzielone kryszta y ods czamy, przemywamy ma a ilo ci wody och odzonej lodem i
suszymy w temp 125-130*C.
T O K S Y C Z N O
! ! !
Dzia a szkodliwie przez drogi oddechowe i po po kni ciu. Niebezpiecze stwo kumulacji w
organizmie. Dzia a bardzo toksycznie na organizmy wodne; mo e powodowa d ugo utrzymuj ce
si niekorzystne zmiany w rodowisku wodnym. Mo e dzia a szkodliwie na dziecko w onie matki.
Mo liwe ryzyko upo ledzenia p odno ci.
Pierwsza pomoc:
Przy kontakcie z oczami: przep uka du
ilo ci wody przy szeroko odchylonej powiece.
Przy kontakcie ze skór : zmy du
ilo ci wody. Zdj
ska one ubranie.
Przy spo yciu: poda du
ilo
wody, wywo a wymioty. Natychmiast wezwa lekarza.
Przy wdychaniu: wie e powietrze. W razie konieczno ci zastosowa sztuczne oddychanie.
Uwagi:
Sole azydku nie wolno prasowa w sp onkach wykonanych z miedzi i mosi dzu poniewa
azydek reaguje tworz c niebezpieczny azydek miedzi.
AZYDEK SREBRA
Spis tre ci
1). W a ciwo ci chemiczne i fizyczne AgN
3
2). W a ciwo ci wybuchowe AgN
3
3). Otrzymywanie AgN
3
4). Wra liwo
na tarcie porównanie z HMTD
5). Bezpieczne sporz dzanie sp onek detonuj cych
6). Porównawcze badanie si y wybuchu HMTD, AgN
3
oraz AgN
3
z dodatkiem 7% wazeliny
jako flegmatyzatora, znieczulaj cego na tarcie.
1) W a ciwo ci chemiczne i fizyczne AgN
3
.
AgN
3
jest bia ym, niehigroskopijnym proszkiem, o du ym ci
arze w a ciwym.
Jest wra liwy na wiat o, lecz pod wp ywem promieniowania o umiarkowanym
nat
eniu (pochmurny dzie , arówka) nie ulega ca kowitemu rozk adowi. Reakcja
zachodzi tylko w powierzchniowej warstwie bezpo rednio nara onej na
promieniowanie. Zwi zek zmienia przy tym kolor z bia ego na fioletowo-szary
(foto 01), a nast pnie czernieje. Trzymany w ciemno ci w temperaturze pokojowej
jest trwa y. Stopie rozk adu azydku ma niewielki wp yw na w asno ci wybuchowe.
To samo mo na powiedzie o wra liwo ci mechanicznej. Azydek srebra jest
praktycznie nierozpuszczalny w wodzie, rozpuszczalnikach organicznych, oraz
wi kszo ci kwasów mineralnych. Rozpuszcza si w roztworach amoniaku i ciek ym
fluorowodorze.
Warunkiem trwa o ci jest czysto
zwi zku. Zanieczyszczenia
wp ywaj na trwa o
ujemnie. Azydek srebra wybucha od uderzeniem ci
arek 0,5kg
z 77,5cm.
Foto 01. Rozk ad AgN
3
pod wp ywem promieniowania lub zanieczyszcze .
2) W a ciwo ci wybuchowe AgN
3
.
Temperatura pobudzenia T = 273
0
C
AgN
3
jest bardzo silnym MWI. Du a g sto
oraz pr dko
detonacji sprawia, e do
pobudzenia klasycznych MWK potrzebne s niewielkie ilo
tego materia u. Jak podaje
Tadeusz Urba ski (Chemia i technologia materia ów wybuchowych) do pobudzenia
prasowanego TNT wystarczy odpowiednio 0,07; 0,09; 0,08; 0,26 [g] azydku srebra,
azydku o owiu, HMTD, piorunianu rt ci. S to adunki graniczne MWI. Odpowiednie
liczby dla tetrylu wynosz : 0,02; 0,025; 0,05; 0,24 [g]. Wynika st d, i azydek
srebra odznacza si najwi ksz si inicjuj c spo ród wymienionych MWI. Silniejszy
jest jedynie azydek kadmu; dla pobudzenia TNT wystarczy 0,04 [g], natomiast tetrylu
0,01 [g] Cd(N
3
)
2
. Jest to raczej zrozumia e, je eli we mie si pod uwag masy
molowe poszczególnych azydków i porówna temperatury wrzenia poszczególnych
metali oraz ilo
azotu przypadaj c na mol danego azydku. Najkorzystniej wypada
azydek kadmu.
2) Otrzymywanie AgN
3
.
Foto 02. Otrzymywanie AgN
3
Foto 03. Str cony osad AgN
3
Foto 04. Czysty AgN
3
oraz cz
ciowo roz o ony pod dzia aniem promieni s onecznych
Zwi zek otrzymuje si z wydajno ci ilo ciow . Nale y sporz dzi ok. 10% roztwory
AgNO
3
oraz NaN
3
i zmiesza w stechiometrycznych ilo ciach. W praktyce bierze si
odwa k 0,1N azotanu srebra (16,989g AgNO
3
) oraz 0,1N azydku sodu (6,501g
NaN
3
) i rozpuszcza w wodzie destylowanej, wcze niej wygotowanej w celu usuni cia
CO
2
. Nast pnie roztwory miesza si w wi kszej zlewce. Wytr cony serowaty osad,
charakterystyczny dla soli srebra dekantuje si i umieszcza na s czku. P ucze si
wielokrotnie wod destylowan , a na koniec odciska r cznie po z o eniu s czka
pomi dzy warstwami ligniny. Tak odci ni ty osad zawiera w zale no ci od si y nacisku
20-30% wody. Otrzymuje si 14,98g AgN
3
.
W tym stanie nale y azydek przechowywa , poniewa woda silnie znieczula na tarcie i
uderzenie.
W przypadku zastosowania dodatków koloidalnych typu kazeiny, podczas
otrzymywania azydku srebra, wytracony osad jest tak drobny, e nie nadaje si do
s czenia bez u ycia pró ni i s czka twardego. Ponadto w skutek rozwini cia
powierzchni, osad absorbuje spore ilo ci zanieczyszcze (w tym obecny w roztworze
dodatek koloidalny), co obni a trwa o
azydku (foto 05). W zwi zku z tym nie zaleca
si stosowania tych dodatków. Osad serowaty jest wystarczaj co drobny, nie zawiera
du ych kryszta ów, a wiec jest bezpieczny.
Foto 05. Rozk ad AgN
3
w skutek dodania dekstryny przed str caniem.
3) Wra liwo
na tarcie porównanie z HMTD
Zbadano wra liwo
na tarcie AgN
3
i porównano z wra liwo ci HMTD w tych samych
warunkach. Dane te nale y traktowa wy cznie pogl dowo, poniewa nie dokonano
pomiaru konkretnych warto ci fizycznych, zbadano jedynie wra liwo
wzgl dn .
Istotnym czynnikiem jest w tym przypadku rodzaj powierzchni tr cej oraz dodatki do
MWI. Wyniki zamieszczono w tabeli. Na poni szych fotografiach 06, 07, widoczne s
stosowane przyrz dy.
MWI
POWIERZCHNIA
DODATEK
WRA LIWO
Szk o/porcelana
Brak
+ +
Drewno/porcelana
Brak
+
Dural/stal
Brak
+ +
Szk o/porcelana
25% wody
-
Szk o/porcelana
5% wazeliny*
- +
Drewno/porcelana 5% wazeliny*
-
Dural/stal
7% wazeliny*
-
Szk o/porcelana
25% acetonu**
-
AgN
3
Dural/drewno
Brak
-
Szk o/porcelana
Brak
+ +
Drewno/porcelana
Brak
+ +
Dural/stal
Brak
+ +
Szk o/porcelana
25% wody
-
Szk o/porcelana
25% etanolu**
-
HMTD
Dural/drewno
Brak
+
* sposób sporz dzania podany dalej
** próba wykonana w 5
0
C aby zapobiec szybkiemu parowaniu rozpuszczalnika
[+ +] wra liwo
bardzo du a lekkie potarcie wywo uje wybuch.
[+] silne tarcie, przez d u szy czas wywo uje wybuch
[- +] jeden wybuch na 3 w skutek d ugiego ucierania
[-] d ugie i silne tarcie nie wywo uje wybuchu
Z powy szej tabeli mo na wysnu wniosek, i pos ugiwanie si suchymi MWI jest
bardzo niebezpieczne. Bardzo du e znaczenie ma rodzaj powierzchni tr cych.
Substancje twarde takie jak ceramika, szk o, posiadaj ce ostre kraw dzie s
niew a ciwymi materia ami, których nie mo na u ywa do przechowywania oraz
manipulowania MWI. Równie sporz dzanie sp onek detonuj cych na bazie tych
materia ów jest niedozwolone. W warunkach amatorskich wysoce niewskazane jest
u ycie metalu, z uwagi na niebezpieczne od amki.
W a ciwe do tego celu materia y to: drewno, tworzywa sztuczne, papier.
Manipulowanie MWI zwil onymi rozpuszczalnikami organicznymi lub woda nie jest do
ko ca bezpieczne, poniewa lokalnie mo e nast pi odparowanie rozpuszczalnika, a w
efekcie detonacja w skutek tarcia.
Jedynie trwale znieczulenie przyk adowym dodatkiem nielotnej wazeliny powoduje
znaczne zmniejszenie ryzyka stosowania MWI.
Foto 06. Badanie wra liwo ci na tarcie.
Foto 07. Badanie wra liwo ci na tarcie. Próba szk o/porcelana
4) Bezpieczne sporz dzanie sp onek detonuj cych.
Na poni szej fotografii widoczne s sp onki wykonane z rurek termokurczliwych, przy
u yciu lontu zielonego Visco 3mm. Masa przybli ona MWI w sp once to ok. 250 300
[mg] HMTD lub AgN
3
. Ilo ci te s zupe nie wystarczaj ce do pobudzenia takich MWK
jak PETN, RDX, kwas pikrynowy prasowany, dynamit na bazie Al. Dla przyk adu
dynamit o sk adzie 11% Al., 25% EGDN, 64% azotan amonu, detonuje z
prawdopodobie stwem zbli onym do 100%, przy rednicy adunku 15mm od obydwu
rodzajów sp onek przy o onych do powierzchni adunku.
Foto 08. Sp onki.
Foto 09. Sp onki z wyznaczon mas MWI
Aby bezpiecznie wykonywa sp onki nale y przestrzega ogólnie przyj tych zasad
dotycz cych pos ugiwania si MWI, których nie ma sensu w tym miejscu omawia
szczegó owo.
Zasadniczo nale y prasowa materia w sp once na mokro, np. przy u yciu acetonu
lub jeszcze lepiej etanolu 92-95%. Najwi ksze znieczulenie i przez to bezpiecze stwo
uzyska si stosuj c wod , ale ma ona najwi ksze ciep o parowania, w zwi zku z czym
sp onki musz przez d ugi czas schn
. Zawarto
tych rozpuszczalników powinna
wynosi co najmniej 25% podczas prasowania. Aceton paruje najszybciej, ponadto
s abo znieczula na tarcie, szczególnie s abo znieczula HMTD na uderzenie, co
wykazano do wiadczalnie. Poza tym metoda prasowania na mokro ma t istotn
wad , ze po wysuszeniu sp onki, jest ona jako ca o
dosy wra liwa na wszelkie
bod ce.
Aby uzyska trwa e znieczulenie zaproponowano nast puj c metod :
- odwa a si 900 [mg] AgN
3
- sporz dza roztwór koloidalny wazeliny w benzynie ekstrakcyjnej lub lepiej w
eterze naftowym (40/60), poprzez zdyspergowanie 1 [g] wazeliny w 10 [ml]
rozpuszczalnika. Roztwór najlepiej przygotowa dzie wcze niej odstawienie go
na jaki czas prowadzi do lepszej dyspersji
- umieszcza si porcje azydku w naczyniu polietylenowym, ch odzonym z zewn trz
mieszanin ozi biaj c i zalewa 1 [ml] roztworu, nast pnie miesza si drewnian
wyka aczk a do uzyskania jednolitej masy. W ten sposób mo na przerobi kilka
porcji azydku. Najlepiej, ze wzgl dów bezpiecze stwa nie przerabia na raz du ej
ilo ci. Mieszanina ozi biaj ca zapobiega parowaniu rozpuszczalnika podczas
mieszania
- mas przenosi si na foli polietylenowa i suszy w ciemno ci
- po odparowaniu rozpuszczalnika materia jest gotowy do u ycia
Materia jest mniej wra liwy na p omie , a detonacja daje ciemne okopcenie p ytki, na
której zdetonowa a próbka, które pochodzi od produktów rozk adu wazeliny i zawiera
w g ównej mierze w giel oraz pewn ilo
srebra. Czysty azydek srebra nie daje
takiego okopcenia. Pr dko
detonacji nie zosta a jak dot d zmierzona, jakkolwiek
dopuszcza si teoretycznie jej niewielki wzrost, z uwagi na zmniejszenie redniego
ci
aru cz steczkowego produktów wybuchu. rednica krytyczna natomiast
nieznacznie ro nie, nie ma to jednak wielkiego znaczenia, poniewa nadal wynosi
zaledwie u amki milimetra.
6) Porównawcze badanie si y wybuchu HMTD, AgN
3
oraz AgN
3
z dodatkiem 7%
wazeliny jako flegmatyzatora, znieczulaj cego na tarcie.
Przeprowadzono porównawcze próby dla sp onek z czystego azydku srebra oraz
azydku z dodatkiem 7% wazeliny. Nie zaobserwowano istotnego zmniejszenia mocy
sp onek z dodatkiem. Próby przeprowadzano na blasze ze stali nierdzewnej 1 [mm].
Porównano tak e zgniot w blasze spowodowany sp onk z 300 [mg] HMTD z
analogicznym zgniotem od sp onki z 300 [mg] AgN
3
. HMTD wykazuje w tych
warunkach wi ksza si , co mo e by spowodowane sporymi ró nicami w rednicach
obu typów sp onek.
Foto 10. Badanie si y wybuchu sp onek
Foto11. Detonacja 300 [mg] HMTD. P omie pierwotny i wtórny zarejestrowany na
jednej klatce
Foto 12. Efekty detonacji 300 [mg] HMTD i AgN
3