Doskonalenie metod i technik pr spolecznosc id 140867

DOSKONALENIE METOD I TECHNIK PRACY SOCJALNEJ

- PRACA SOCJALNA ZE

RODOWISKIEM LOKALNYM

1. Wyja

nienie poj

ęć

: struktura społeczna, rola, pozycja,

rodowisko lokalne,

społeczno

ść

lokalna.

2. Klasyfikacja

rodowiska lokalnego

3. Podział

rodowiska wg. H. Radli

skiej

4. Społeczno

ść

lokalna

5. Cele pracownika socjalnego prowadz

cego prac

rodowisku lokalnym

6. Etapy organizowania

rodowiska lokalnego

7. Etapy procesu poznawania społeczno

ci przez pracownika socjalnego

8. Formy pracy ze

rodowiskiem lokalnym

9. Metody organizowania

rodowiska lokalnego przez pracownika socjalnego

10. Czynniki warunkuj

ce skuteczno

ść

kampanii socjalnej na rzecz społeczno

lokalnej

11. Etapy organizowania kampanii na rzecz społeczno

ci lokalnej

12. Zasady organizowania

rodowiska w pracy socjalnej

13. Podstawowe przesłanki pracy socjalnej ze społeczno

14. Techniki stosowane przez pracownika socjalnego w praktyce pracy ze

społeczno

15. Edukacja

rodowiskowa jako odmiana pracy socjalnej w

rodowisku

16. Nowoczesny model pracy socjalnej w

rodowisku

17. Profilaktyka pozytywna i negatywna

18. Podej

cie prewencyjne pierwszego stopnia w pracy ze

rodowiskiem lokalnym

19. Podej

cie prewencyjne drugiego stopnia w pracy ze

rodowiskiem lokalnym

20. Podej

cie prewencyjne trzeciego stopnia w pracy ze

rodowiskiem lokalnym

1. Wyja

nienie poj

ęć

: struktura społeczna, rola, pozycja,

rodowisko lokalne,

społeczno

ść

lokalna.

Praca socjalna, opieku

czo – wychowawcza czy rewalidacyjna

z jednostk

lub grup

realizowana jest w okre

lonym kontek

cie

rodowiskowym, tote

pracownik socjalny / pedagog musi interesowa

społeczno

i niejednokrotnie inicjowa

działania, które b

niej adresowane.

RODOWISKO LOKALNE – obok rodziny najwa

niejszy czynnik

socjalizacji, nieodł

czny i nieuchronny element otoczenia

ycia jednostki,

cały system instytucji słu

żą

cych organizacji

ycia zbiorowego, ma sens

terytorialny, demograficzny, instytucjonalny, kulturowy i regulacyjny. To

gromada ludzi zamieszkuj

cych ograniczone i wzgl

dnie wyizolowane

terytorium, posiadaj

cych i ceni

cych wspóln

tradycj

warto

i symbole, instytucje usługowe i kulturowe,

wiadomych jedno

ci,

odr

bno

ci i gotowo

ci do wspólnego działania,

cych w poczuciu

przynale

ci i wewn

trznego bezpiecze

stwa

Koncepcja istnienia spirali rozwoju i sieci zale

ci zakłada:

stopie

istnienia oznacza istnienie rosn

cej lub malej

cej wi

społecznej, rosn

cej lub malej

cej

wiadomo

ci osobistych powi

i zale

ci od otoczenia, rosn

cym lub malej

cym znaczeniu w

formułowaniu wzorców zachowa

i sprawowania kontroli nad jednostk

w jej własnych odczuciach. Pieter obok

rodowiska lokalnego

i domowego tworzy 3 kr

gi oddziaływania wychowawczego, o malej

cej

sile wpływu – od najwi

kszego znaczenia rodziny w socjalizacji

człowieka do malej

cego znaczenia kolejnych kr

gów wychowawczych

czyli

społeczno

lokalnej,

rodowiska

okolicznego,

kultury

i społecze

stwa globalnego. Człowiek posuwaj

c si

po spirali rozwoju

nie opuszcza obiektów swego kontaktu, posuwaj

one razem z nim

li nie fizycznie to jako baga

pami

ci i do

wiadcze

wpływaj

c na

zachowanie i postrzeganie otoczenia – w tym sensie rodzina programuje

rodzin

własn

człowieka, a kultura lokalna, etniczna uczy nastawienia

do kultury globalnej.

Helena Radli

ska wymienia 3 pary

rodowisk lokalnych:

rodowisko bezpo

rednie (to, co najbli

sze) i

rodowisko dalsze

(szerszych granicach zasi

gu).

rodowisko obiektywne (to, po co człowiek si

rodowisko subiektywne (zawiera elementy oddziaływuj

ce w danej

chwili na człowieka).

rodowisko materialne (realne wytwory człowieka i przyrody)

rodowisko niewidzialne psychiczne (idee, wierzenia, zwyczaje,

ęź

moralna).

Struktura społeczna - rzeczywisto

ść

społeczna tworz

ca pewien model

czy te

struktur

, która ka

demu z nas wyznacza okre

lone miejsce,

wiadamia, czego si

od nas oczekuje oraz jak powinni

my my

i postrzega

. Gdyby tak nie było, nigdy nie wiedzieliby

my, jak si

zachowa

i nigdy nie byliby

my pewni reakcji innych ludzi.

Pozycja - podstawowa jednostka struktury społecznej, miejsce jednostki

w sieci pozycji, które ma znaczenie w relacji do innych. Znaj

c swoj

pozycj

wiemy, co do nas nale

y i czego si

od nas oczekuje.

Rola - sposób zachowania w pozycji społecznej, uwzgl

dniaj

cy normy

oraz systemy symboli tak,

eby odpowiadały one naszym potrzebom,

osobowo

ci a tak

e wymaganiom danej sytuacji.

nienie i konflikt ról - konflikt pojawia si

wówczas, kiedy zajmujemy

ró

ne pozycje społeczne, które s

ze sob

w konflikcie albo wr

cz si

wykluczaj

(matka trojga dzieci – jedna pozycja społeczna, która studiuje

– druga pozycja społeczna – mo

e prze

ywa

konflikt, usiłuj

pogodzi

bardzo odmienne wymagania).

Grupa - stanowi stosunkowo niewielk

struktur

społeczn

zło

z jednego lub kilku rodzajów pozycji społecznych, małej liczby osób

zajmuj

cych te pozycje,

cisłych wi

zi pomi

dzy tymi pozycjami

i jasnych, kulturowych oczekiwa

, co te osoby powinny robi

Organizacje - s

kszymi i bardziej formalnymi strukturami zło

onymi

z ró

norodnych pozycji społecznych, które cechuje zró

nicowany udział

we władzy, a tak

e du

a liczba osób zajmuj

cych ka

pozycj

Organizacje powstaj

po to,

eby co

robi

- zarabia

pieni

dze, uczy

studentów, produkowa

jakie

dobra lub

wiadczy

usługi itp. - cechuje

je skłonno

ść

do tworzenia specjalnych systemów kulturowych,

zwi

zanych z ich celami i struktur

Społeczno

ść

lokalna - to niewielka zbiorowo

ść

terytorialna, obejmuj

ogół osób, z którymi jednostka mo

e si

spotka

bezpo

rednio dzi

blisko

ci miejsca zamieszkania.

Poj

cie społeczno

ść

lokalna, cho

bardzo cz

sto współcze

nie

przywoływane, nie ma jednoznacznej definicji. Mimo to, lokalne działania

dotycz

ce rozwi

zania wielu dokuczliwych kwestii

ycia codziennego

promuje si

jako bardziej skuteczne, bo ich lokalni twórcy i realizatorzy

lepiej znaj

rzeczywiste uwarunkowania i przejawy problemów.

Działaniem lokalnym okre

limy zarówno wysiłki, mieszka

ców

niewielkiego osiedla mieszkaniowego zmierzaj

ce do stworzenia placu

zabaw dla dzieci, jak i uchwalony przez rad

gminy projekt oddania do

dyspozycji młodzie

y wi

kszej liczny obiektów sportowych. Tak wi

poj

cie społeczno

ść

lokalna jest bardzo pojemne i mo

e by

ywane

równie dobrze w odniesieniu do małego osiedla mieszkaniowego, jak

i gminy, a nawet du

ego miasta.

Aby wyczerpa

potencjaln

pojemno

ść

poj

cia społeczno

ść

lokalna,

warto wspomnie

e niekiedy odnosi si

ono do grup społecznych,

których nie ł

czy wspólnota terytorialna.

I tak społeczno

lokaln

nazwani s

pracownicy tego samego

zakładu pracy, nawet, je

li ich miejsca zamieszkania s

od siebie

znacznie oddalonym. Poj

ciem tym mo

na te

okre

grupy

wykonuj

ce razem inne wspólne działania: uczniów tej samej klasy,

uczestników obozu sportowego itp.

Tutaj u

ywaj

c terminu społeczno

ść

lokalna mamy na my

mieszka

ców miasta, gminy lub osiedla. Na ka

dym z tych poziomów

istnieje mo

liwo

ść

mobilizacji i współdziałania mieszka

ców w celu

tworzenia warunków ograniczaj

cych lub zapobiegaj

cych zjawiskom

szczególnie zagra

cym.

Te mniejsze społeczno

ci charakteryzuje nie tylko fizyczna, ale

i społeczna blisko

ść

mieszka

ców. Tam szansa,

e ludzie borykaj

z podobnymi problemami maj

podobny poziom determinacji do ich

rozwi

zywania jest najwi

ksza. W najmniejszych społeczno

ciach

prawdopodobie

stwo wyrazistego konfliktu interesów, który niekiedy

uniemo

liwia

uzgodnienie

okre

lonych

rozwi

równie

jest

relatywnie małe. Du

a jest natomiast szansa na autentyczne

zaanga

owanie w uzgodnione działania wi

kszo

ci mieszka

ców.

Osiedlowa (lokalna) mobilizacja mo

e si

przejawia

w takich

działaniach, jak na przykład nocne patrole parkingów samochodowych,

urz

dzanie placów zabaw dla dzieci czy samopomoc s

siedzka

w przyprowadzaniu i odprowadzaniu dzieci ze szkoły. Wymieniam tu

tylko te przejawy działa

najmniejszych społeczno

ci, które s

w Polsce

stosunkowo najbardziej rozpowszechnione. Ich wachlarz mo

e by

znacznie szerszy, zale

y, bowiem wył

cznie od ludzkiej inwencji i ch

do działania.

Skrajnie odmiennym typem społeczno

ci lokalnej jest miasto. Nawet

li tylko kilkudziesi

ciotysi

czne, nie sposób wyobrazi

sobie debaty

na jakikolwiek temat, w której fizycznie i bezpo

rednio wszyscy

mieszka

cy miasta mog

wzi

ąć

udział. W praktyce decyzje odno

nie do

planowych działa

, wi

c podejmowane przez lokalne władze, które

rzetelnie

traktuj

swoje

obowi

zki

wobec

wyborców,

w proponowanych rozwi

zaniach staraj

uwzgl

dnia

interesy i

problemy ró

nych grup społecznych.

Im wi

ksza społeczno

ść

, tym wi

ksza rozmaito

ść

niekiedy sprzecznych

ze sob

interesów, bardziej rozbudowana biurokracja i w konsekwencji

dłu

szy proces podejmowania decyzji. Niew

tpliw

zalet

ych

społeczno

ci jest to,

e mog

kreowa

lokalne przepisy

i zarz

dzenia obowi

zuj

ce wszystkich mieszka

ców.

Małe

społeczno

ci,

charakteryzuj

bliskimi

zami

nieformalnymi, na ogół nie dysponuj

wystarczaj

cymi

rodkami

finansowymi i zasobami profesjonalistów. Małe społeczno

ci nie mog

uchwala

przepisów, powoływa

i utrzymywa

wyspecjalizowanych

agend ani wprowadza

ogranicze

, na przykład dotycz

cych liczby

punktów

sprzeda

alkoholu,

czy

obligatoryjnych

programów

edukacyjnych na terenie szkół. Czasami poj

cie to u

ywane bywa dla

opisania ludzi i stosunków mi

dzy nimi, kiedy stosunki te rz

specjalnymi interesami, jak na przykład: ko

ciół, szkoła, zbiorowo

ść

wiadczeniobiorców. Społeczno

ść

„geograficzna" składa si

z wielu

społeczno

ci „specjalnych interesów”. Ponadto mniejsze człony

społeczno

geograficznej

nazwa

społeczno

ciami

w mikroskali, na przykład: region, dzielnica, osiedle. Kiedy pracownik

socjalny pracuje ze społeczno

, to w rzeczywisto

ci pracuje on

z członkami i przedstawicielami jednej lub wi

cej subspołeczno

"geograficznych" lub "specjalnych interesów". Te osobne (cho

spokrewnione) mniejsze systemy bywaj

coraz cz

ęś

ciej nazywane,

w j

zyku specjalistów „systemem klienckim".

Powy

sze rozwa

ania mo

na sprowadzi

do nast

puj

cej definicji:

Społeczno

ść

lokalna to zbiorowo

ść

mieszkaj

ca w zwartej

jednostce terytorialnej, powi

zana wi

siedztwa, wspólnot

warunków

ycia i wspóln

kultur

Komisja ds. Organizacji Społeczno

ci Krajowego Stowarzyszenia

Pracowników Socjalnych nast

puj

co rozwija poj

cie społeczno

z punktu widzenia pracy socjalnej:

Słowo „społeczno

ść

" odnosi si

do ludzi i stosunków społecznych

dzy nimi, je

li stosunki te charakteryzuj

1. Wspólnym systemem warto

ci;

2. Normatywnym okre

leniem relacji;

3. Współzale

;

wiadomo

przynale

ci;

5. Systemem stratyfikacji;

6. Umiejscowieniem.

ZI LUDZKIE – podstawa współ

ycia społecznego, wewn

trzna spójno

ść

zapewniaj

ca zaspokojenie potrzeb indywidualnych i zbiorowych

ęź

rodowiskowa mo

e wyst

na kilku poziomach.

K. Frysztacki wyró

nia:

ęź

potoczn

która oznacza subiektywne dostosowanie człowieka do innych

w codziennych kontaktach

;

ęź

identyfikacyjn

opart

na wiedzy o cechy społeczno

ci, do której si

nale

y, i na gotowo

ść

jej utrwalania

;

ęź

osobow

silniejszym

udziale

pierwiastków

wolicjonalno

emocjonalnych oraz

ęź

normatywn

która jest form

najbardziej rozwini

poprzez wspólnie

prze

ywany stosunek do tradycji i warto

ci.

Tworzenie wi

zi nast

puje samorzutnie i jest uzale

nione od cech

społeczno - demograficznych danej społeczno

ci.

Koncepcja rozwoju społeczno

ci lokalnej

Pracownicy socjalni interesuj

jednostkami i rodzinami, ale

tak

e społeczno

ciami. W istocie wiele problemów, z jakimi pracownicy

socjalni maj

do czynienia, dotyczy społeczno

ci lokalnej jako klienta.

Społeczno

ci ró

nego rodzaju i wielko

ci cierpi

na ró

ne schorzenia.

Zadaniem pracownika socjalnego jest zrozumienie takich sytuacji

społecznych i pomóc ludziom, aby sami potrafili stan

ąć

w obliczu

problemu, zrozumieli go i podj

li stosowne działania.

W jaki sposób pracownik socjalny mo

e pomóc społeczno

ci?

Jedna

niejszych

odpowiedzi

brzmi:

przez

organizacj

społeczno

ci. Praca z przypadkiem zajmuje si

głównie relacj

dzy

dwiema jednostkami. Praca z grup

traktuje grup

jako narz

dzie

powoduj

ce nast

pienie zmian w

yciu indywidualnym i zbiorowym.

Organizacja społeczno

ci jest metod

pracy ze społeczno

jako

cało

W rozwoju metody organizowania społeczno

ci lokalnej mo

emy

wyró

kilka, historycznie ukształtowanych, kierunków. S

to:

•

Kierunek planowania społecznego

owocuj

cy próbami realizacji

praktycznej takich idei utopijnej my

li, które zakładały mo

liwo

ść

tworzenia

wyizolowanych, doskonałych społeczno

ci jako enklaw post

pu;

•

Kierunek rozwoju

rodowiska

zmierzaj

cy do społecznego rozwoju

poprzez intensywny rozwój ekonomiczny, przemysłowy i urbanizacyjny;

•

Kierunek organizowania

rodowiska

rozumiany jako rozwój idei

i do

wiadcze

koordynacji dobrowolnych i lokalnych sił dla zabezpieczenia

wyst

powaniu problemów socjalnych;

•

Kierunek akcji

rodowiskowej

najbli

szy dzisiejszemu okre

leniu metody

rodowiskowej, która polega na celowym tworzeniu wielopoziomowej

komunikacji

pomi

dzy

wszelkimi

siłami

społecznymi

charakterze

charytatywnym, pa

stwowym, wyznaniowym itp., aby doprowadzi

współpracy w zapobieganiu obni

aniu si

stopy

yciowej ludzi.

Organizacja społeczno

ci jako metoda pracy socjalnej

Organizacja społeczno

ci, jako metoda pracy socjalnej, jest

zjawiskiem stosunkowo młodym, dopiero, bowiem na pocz

tku lat

sze

ść

dziesi

tych Komisja ds. Praktyki Ameryka

skiego Stowarzyszenia

Pracowników Socjalnych opracowała i ogłosiła definicj

praktyki

organizacji społeczno

ci. Jednak

e ju

w okresie mi

dzywojennym

pracownicy słu

b społecznych, wykazuj

cy zdolno

ci organizatorskie,

podejmowali działania społeczno – wychowawcze na rzecz o

ywienia

społeczno

ci lokalnych nie tylko w stanach zjednoczonych, ale tak

w Europie i w Polsce. Rozwojowi organizowania społeczno

ci lokalnej

w USA towarzyszyły przeobra

enia ekonomiczne, a do zada

pracowników socjalnych nale

ało tworzenie szerokiego frontu sił

społecznych przeobra

cych

rodowisko. Na gruncie teorii pracy

socjalnej wprowadzono wówczas takie poj

cia, jak: „organizowanie

wspólnoty lokalnej” czy „aktywizacji społeczno

ci lokalnej”.

Organizowanie

rodowiska (metoda

rodowiskowa) opiera si

przekonaniu,

e ka

dy człowiek potrzebuje wi

zi z innymi lud

mi, w tym

tak

e z lud

mi z dalszego

rodowiska, z tymi, których postrzega si

jako

„innych”, a wi

c nierzadko bardzo atrakcyjnych.

A Kami

ski wyró

nia w

skie i szerokie rozumienie poj

cia metody

rodowiskowej.

W uj

ciu szerokim metoda organizowania społeczno

ci mo

odnosi

do pracy socjalnej, opieku

czej i wspomagaj

cej rozwój,

a polega na ulepszaniu sytuacji społeczno

ci lokalnej zjednoczonymi

wysiłkami instytucji społecznych i organizacji, mobilizuj

cych wszelkie

siły społeczne do działa

opartych na wspólnym planie, wypracowanym

za pomoc

odpowiednich bada

kompleksowych. Metoda ta polega,

c na ulepszaniu i wzbogacaniu

ycia społecznego w ramach

długofalowego planowania, badania i organizowania społeczno

ci,

a u podstaw jej dynamizmu le

y psychospołeczna potrzeba ludzi, aby

uczyni

dla społeczno

ci, w której

i pracuj

. Dla przedstawicieli

profesji społecznych metoda ta mo

e by

swoist

sztuk

planowania

zmian i przekształcania stosunków społecznych w przestrzeni

społecznej, która jest obj

ta ich zawodowym działaniem (gminy, osiedla,

rejonu czy nawet instytucji).

W w

skim rozumieniu metoda organizowania

rodowiska to

sposób pobudzania i organizowania

rodowiska w sytuacji, gdy na

ytek pracy socjalnej jest uruchamiana jaka

akcja. W w

skim sensie

metoda ta zwykle zastosowanie w odniesieniu do jednej grupy klientów

(ludzi starych, chorych, osób niepełnosprawnych itp., np. olimpiad

sportowa dla niepełnosprawnych) lub do jednej kategorii problemów

(ubóstwa, bezrobocia itp., np. zabawa choinkowa i przygotowanie

paczek

tecznych dla dzieci z rodzin ubogich). W w

skim znaczeniu

metoda ta mo

e mie

zastosowanie w organizowaniu jakiego

zbiorowego działania lub przedsi

wzi

cia przez jedn

grup

ludzi lub

jedn

instytucj

czy organizacj

Zasadniczym celem organizowania

rodowiska jest w ka

dym

przypadku

wspomaganie jego rozwoju,

aktywizowanie,

inspirowanie do pozytywnych zmian,

przekształcenie wadliwych struktur i elementów,

przekształcanie zachowa

, postaw w danym

rodowisku.

Podj

te działanie profesjonalne odnosi si

nie tylko do ludzi, ale przede

wszystkim do warunków, w jakich oni

Tote

wtórnym celem organizowania społeczno

ci jest:

kompensacja ;

stwarzanie mo

liwo

ci samorealizacji i samorozwoju jednostek i grup

wchodz

cych w skład danej społeczno

ci;

tworzenie wspólnoty w aspekcie integracji danego

rodowiska,

budowania wi

zi (emocjonalnych, s

siedzkich);

eliminowanie anonimowo

ci;

stwarzanie płaszczyzny kontaktów społecznych;

wymiany i przepływu informacji o tym, co dzieje si

w danym

rodowisku.

Zadania pracowników socjalnych prowadz

cych prac

rodowisku powinny koncentrowa

na:

ułatwianiu społeczno

ci definiowania celów i okre

lania priorytetów;

pomocy w przeprowadzaniu skutecznych działa

rodowiskowych;

kierowaniu

uczestnikami

działa

trudnych,

konfliktowych

sytuacjach;

inicjowaniu działa

przez kształcenie, pokazy i inne podobne techniki.

Zało

enia i zasady organizowania

rodowiska

Analiza ró

nych programów działa

socjalnych wykorzystuj

cych

metod

organizowania

rodowiska wskazuje na istniej

ce zasady, które

usprawniaj

stosowanie tej metody i pomagaj

w zrozumieniu

procesów

charakterystycznych

dla

organizacji

społeczno

(C.McNeil,1054).

1. Organizacja społeczno

ci zajmuje si

lud

mi i ich potrzebami, jej

celem jest wzbogacenie ludzkiego

ycia, poprzez skuteczne

dostosowanie zasobów do potrzeb pomocy społecznej i edukacji

rodowiskowej.

2. Głównym obiektem zainteresowania organizacji społeczno

ci jest

społeczno

ść

rozumiana jako osiedle, gmina, miasto, kraj, a w dobie

unifikacji i globalizacji mo

e nim by

tak

e społeczno

ść

dzynarodowa.

3. W organizacji społeczno

ci wychodzi si

z zało

enia,

społeczno

ść

nale

y rozumie

i akceptowa

w jej obecnym miejscu

i stanie.

wiadczenia socjalne i edukacyjne dotycz

wszystkich członków

społeczno

ci. Wa

ne jest, wi

c poznanie i reprezentowanie potrzeb

i interesów wszystkich elementów populacji dla pełnego ich

uczestnictwa.

5. Zmienno

ść

ludzkich potrzeb i rzeczywisto

ść

zwi

zków mi

dzy

lud

mi i w

ród ludzi oraz grup stanowi o dynamice procesu

organizowania społeczno

ci. Podstawow

warto

jest akceptacja

poj

cia „zmiany” jako trwałego procesu ulepszania, doskonalenia i

dojrzewania społeczno

ci do wspólnych celów.

6. Nieodł

czn

cech

dej organizacyjnej „tkanki’ społecznej jest jej

współzale

ść

adna instytucja, organizacja, społeczno

ść

czy

grupa ludzi nie mo

e skutecznie funkcjonowa

sama dla siebie, lecz

spełnia swe funkcje tylko w odniesieniu do innych.

7. Organizacja społeczno

ci dla celów pomocy społecznej i edukacji

rodowiskowej nale

y do zada

przedstawicieli pracy socjalnej.

Przesłanki pracy socjalnej ze społeczno

(M. Rossa, 1967).

Teza dotycz

ca wymogu zaanga

owania mieszka

ców. Znajduje ona

potwierdzenie w innych koncepcjach. M. Ross przedstawia j

nast

puj

co:

Społeczno

ci ludzkie wypracowuj

umiej

tno

ść

radzenia sobie ze

swoimi problemami.

Ludzie chc

i potrafi

zmienia

siebie i swoje otoczenie.

Ludzie powinni mie

swój udział w przygotowaniu i nadzorowaniu

wprowadzanych w ich społeczno

ci.

Samodzielne, podmiotowe zmiany w

yciu społeczno

ci maj

ksze znaczenie i

ywotno

ść

, ni

zmiany narzucone.

„Oddziaływuj

c na natur

po to, aby j

zmieni

, człowiek zmienia

sam siebie” - mówi Hegel.

Podej

cie cało

ciowe mo

e upora

z problemami, którym

działania cz

stkowe nie s

w stanie zaradzi

Demokracja wymaga współudziału w sprawach społeczno

i ludzie musz

posi

ąść

odpowiednie umiej

tno

ci.

Społeczno

ci ludzkie cz

sto potrzebuj

pomocy w zorganizowaniu

do zaspokojenia swoich potrzeb, tak samo, jak jednostki

potrzebuj

pomocy w zaspokajaniu swoich.

Pozytywne efekty metody Rossa.

W przypadku tej metody warto pami

e jedynie przy kontakcie

z pracownikiem zaanga

owanym w takie działania mo

na ograniczy

u osób potrzebuj

cych negatywne emocje zwi

zane z naznaczeniem,

napi

tnowaniem (wiktimalizacja).

Ponadto metoda ta jest relatywnie tanim sposobem wychodzenia

naprzeciw potrzebom społecznym. Prowadz

c np. kilka projektów,

organizatorzy społeczno

ci lokalnej, po okresie wspierania mog

stopniowo wycofywa

z animowanych przez siebie grup i przechodzi

nowych zada

Ograniczenia dotycz

ce mo

liwo

ci wdra

ania pracy socjalnej

rodowisku lokalnym

W zakresie ogranicze

, dotycz

cych mo

liwo

ci wdro

enia pracy

socjalnej w

rodowisku lokalnym do

ść

sto podkre

la si

•

efekty pracy socjalnej ze społeczno

odroczone w czasie

•

konkretne wska

niki skuteczno

ci działania czasami s

trudno uchwytne

Ponadto wymienia si

takie cechy jak:

•

niech

ęć

kierownictwa do zmian zwi

zana z konieczno

podzielenia si

władz

, zanikiem hierarchicznej kontroli, tak

w stosunku do bud

etu

•

postawa innych pracowników: praca socjalna w społeczno

ci jest

bardziej publiczna i widoczna, zwi

ksza poziom odpowiedzialno

i daje wy

sze poczucie satysfakcji zawodowej, co inni pracownicy

mog

postrzega

jako pewien rodzaj zagro

enia

•

konflikt interesów wynikaj

cy z małej reprezentatywno

ci jednych

grup na rzecz podejmowania działa

tych silniejszych. W tym

przypadku pracownik socjalny mo

e znale

źć

w opozycji do

instytucji, która go zatrudnia.

Etapy procesu poznawania społeczno

przez pracownika socjalnego

1. Znajomo

ść

lokalnych mo

liwo

ci i czynników wpływu

dowiedzie

jak najwi

cej o kulturze, przekonaniach i zwyczajach

ró

nych społeczno

stworzy

zindywidualizowan

i opart

na zaufaniu wi

ęź

z osobami

znacz

cymi w poszczególnych społeczno

ciach;

opracowa

zasady zachowania na wypadek spotka

, podczas których

mogłoby doj

ść

do ujawnienia si

rozbie

nych opinii mi

dzy grupami

postrzeganym jako osoba bezstronna, unika

wykorzystania swej

władzy w celu faworyzowania której

z grup

2. Opracowanie profilu grupy

ne jest gromadzenie jak najwi

kszego zasobu informacji na temat

terenu własnej działalno

ci i uzupełnianie go na bie

żą

co ( znajomo

ść

radnych i posłów, przekrój wiekowy społeczno

ci, strefy mieszkalne,

rodki przemysłu, szkoły, o

rodki zdrowia, domy kultury o

rodki i

instytucje pomocy społecznej, ko

cioły biblioteki itp.).

3. Identyfikowanie potrzeb społeczno

Przeprowadzenie sonda

y i wywiadów oraz gromadzenie i

przekazywanie do odpowiednich agend danych na temat potrzeb

członków danej społeczno

ci.

Etapy metody organizowania

rodowiska

Zgodnie z metodyk

profesjonalnego działania w obszarze pracy

socjalnej metoda ta, jak równie

wcze

niej omówione, niezale

nie od

formy czy postaci, jak

przybieraj

, musi przebiega

zgodnie ze

zracjonalizowanymi

teoretycznie

uzasadnionymi

praktycznie

sprawdzonymi etapami, które stanowi

pewien schemat post

powania

przydatnego w organizowaniu społeczno

ci.

Etap 1

Rozpoznanie, diagnoza potrzeb, braków i zagro

danego

rodowiska, na rzecz, którego podejmujemy działanie. Na tym etapie

rozpoznanie dotyczy nie tylko diagnozy instytucji i organizacji zdolnych

do prowadzenia samodzielnej pracy społecznej (akcji socjalnej), ale

tak

e nieprofesjonalnych sił społecznych (wolontariuszy, animatorów

społecznych, wychowawców – społeczników, ch

tnych do działa

rodziców,

zaanga

owanych

sprawy

rodowiska

polityków,

przedstawicieli

rodków masowego przekazu), którzy mog

wł

czeni

do planowanych działa

. Odr

bnego rozpoznania wymagaj

potrzeby,

braki i zagro

enia

rodowiska, na rzecz, którego działania maj

ukierunkowane i praktycznie realizowane. Jeszcze inn

kwesti

jest

rozpoznanie idei lub problemu, który staje si

inspiracj

i sił

motywuj

do podj

cia działa

w kierunku zmian.

Etap 2

Organizowanie zespołu pracy, które polega na podziale zada

dzy instytucje, zespoły i ludzi oraz zorganizowanie sprawnego

systemu przepływu informacji. Organizowanie zespołu to przede

wszystkim

wł

czenie

działa

wszystkich

profesjonalistów

i nieprofesjonalistów, którzy na etapie rozpoznania zostali wyłonieni jako

osoby wła

ciwie umotywowane i kompetentne w realizacji planów

ulepsze

. Przygotowanie zespołu polega na wst

pnej wymianie

informacji i do

wiadcze

, które przyczyniaj

do sprecyzowania zada

i adekwatnego ich podziału (zgodnie z mo

liwo

ciami i kompetencjami

osób uczestnicz

cych w działaniu). Sprawny system informacji dotyczy

okre

lenia np. czasu miejsca spotka

zespołu, mo

liwo

ci kontaktowania

dzy

poszczególnymi

członkami

zespołu,

rodzaju

i sposobu wymiany informacji (telefon, komputer, gazeta lokalna,

wydawnictwa broszurowe, ulotki).

Etap 3

Planowanie

koordynacja

działa

opieku

czo

–

wspomagaj

co – rozwojowych to etap systematycznego rejestrowania

i analizowania potrzeb

rodowiska, na rzecz, którego podejmujemy

działania. Planowanie wymaga zdefiniowania ju

skonkretyzowanych

celów działa

(zwykle w formie celów operacyjnych) oraz wskazanie

realnych sposobów realizacji. Faktycznie dopiero na tym etapie

nast

puje zasadniczy podział zada

i zaanga

owanie sił

rodowiska.

Główny

realizator

metody

(pracownik

socjalny)

osobi

cie

lub poprzez instytucj

, któr

reprezentuje, staje si

koordynatorem

pracy.

Jego

zadanie

polega

tak

sprawnym

podziale

odpowiedzialno

ci za powodzenie działania ( akcji) przez wszystkich

jego uczestników.

Etap 4

Wtórne pobudzanie, czyli ci

gła, dalsza inspiracja i umacnianie

zespołu pracy oraz poszczególnych jego ogniw. Ten etap wydaje si

uzasadniony ze wzgl

du na fakt, i

w miar

obejmowania działalno

wspieraj

lub rozwojow

osób i grup w

rodowisku lokalnym narastaj

trudno

bariery.

przypadku

pierwszych

niepowodze

(np. w znajdowaniu sponsorów) lub frustracji (np. niskie zaanga

owanie,

frekwencja w

ród adresatów usług, które oferujemy w ramach programu)

niektórzy członkowie zespołu trac

ęć

do działa

, chc

z nich

wycofa

. W zwi

zku z powy

szym musi nast

powa

weryfikacja ludzi,

ich motywacji i realnych mo

liwo

ci. Mog

tak

e pojawi

nowe

zadania i potrzeby – wcze

niej nie zidentyfikowane w procesie diagnozy.

Jest to wa

ny etap i moment próby dla całej idei organizowania

rodowiska. Bardzo pomocne w tym momencie mo

e okaza

jakie

przedsi

wzi

cie, którego efekty b

szybko widoczne i odczuwane

przez uczestników działania (np. nagło

nienie programu, akcji

w lokalnych

rodkach masowego przekazu, prezentacja osób bior

cych

udział w działaniu na rzecz

rodowiska i ich osobistych osi

gni

ęć

Etap 5

Systematyczne ulepszanie

rodowiska, czyli poprawianie

warunków

ycia w najszerszym rozumieniu, Jednym z działa

obj

tych

tym etapem mo

e by

eliminowanie uci

ąż

liwo

ci publicznych,

np. usuwanie barier architektonicznych dla niepełnosprawnych lub

tworzenie bezpiecznych miejsc zabaw dla dzieci. Innym zadaniem

w ramach ulepszania

rodowiska b

dzie podejmowanie działalno

ratowniczo-opieku

czej

rzecz

najbardziej

potrzebuj

cych,

np.

rodowiskowego domu samopomocy dla niepełnosprawnych

ruchowo z gabinetami kinezyterapii czy fizykoterapii lub

wietlicy

rodowiskowej dla dzieci z rodzin tzw. ryzyka. Jeszcze innym

przedsi

wzi

ciem na tym etapie mog

działania przełamuj

anonimowo

ść

, gromadz

ce sympatyków podejmowanych akcji, tworz

wiadomo

ść

wspólnoty i współodpowiedzialno

rodowiska lokalnego

za jako

ść

ycia w nim. Np. zorganizowanie imprezy otwartej dla całej

społeczno

ci lokalnej – ogniska, koncertu, pokazu, otwartych dni jakiej

instytucji (szkoły, domu kultury), na której mo

liwe b

dzie przekazanie

informacji o tym, co si

robi, co mo

na zrobi

, by usprawni

ycie

danego

rodowiska.

Etap 6

Kontrola i doskonalenie – to niezb

dne elementy ka

dego

społecznego działania. W ka

dym procesie organizowania pomocy lub

wspomagania rozwoju społeczno

ci niezb

dna jest rejestracja zjawisk

zdarze

wska

ników,

które

wiadcz

jako

celowo

podejmowanych działa

. Chocia

kontrola i doskonalenie towarzyszy

powinny od samego pocz

tku pracy metod

rodowiskow

w ró

nej

formie (dyskusji, rozmów, wymiany informacji i uwag krytycznych,

weryfikacji uzgodnie

), to jednak ocena kompleksowa jest nieodzownym

etapem zako

czenia pewnego programu działa

czy akcji socjalnej.

e by

ona realizowana w postaci skumulowania danych o kolejnych

etapach działa

i udziale poszczególnych osób – członków zespołu

w realizacji nało

onych na

zada

. Ewaluacja taka powinna tak

zawiera

komentarz dotycz

cy czynników ułatwiaj

cych(sprzyjaj

cych)

realizacj

działa

oraz czynników utrudniaj

cych. Winna równie

obrazowa

opinie od adresatów działa

rodowisku lokalnym,

a mo

na je uzyska

m.in. na podstawie kwestionariusza ankiety

przeprowadzonej w

ród np. niepełnosprawnych korzystaj

cych ze

wspomnianego

dziennego

domu

pomocy

lub

dzieci

wietlicy

rodowiskowej, czy te

innych osób obj

tych działaniem

aktywizuj

cym. Kontrola ma nie tylko sprzyja

doskonaleniu programów,

ale równie

zyska

przychylno

ść

dla akcji w

ród ró

nych podmiotów

rodowiska lokalnego.

Formy pracy ze

rodowiskiem lokalnym w uj

ciu ameryka

skim

Organizacja społeczno

edukacja

rodowiska lokalnego, informowanie o dost

pnych usługach

zach

canie do udziału w lokalnych inicjatywach

rozwijanie kontaktów mi

dzy poszczególnymi grupami

rodowiska

lokalnego, promowanie pozytywnych zwi

zków pomi

dzy członkami

ró

nych społeczno

ci , organizowanie grup samopomocy

anga

owanie wolontariuszy w zaspokajanie potrzeb społecznych

Rozwój społeczno

Działania długofalowe dotycz

ce takich problemów jak: bezdomno

ść

ubóstwo, ochrona zdrowia, alkoholizm, bezrobocie. Ich celem jest

edukowanie ludzi w zakresie ich praw i przysługuj

cych im uprawnie

oraz zach

canie do postrzegania swoich problemów z szerszej

perspektywy, nie tylko osobistej, ale polityczno-społecznej.

Akcja socjalna

Forma mobilizacji społeczno

ci lokalnej wokół organizacji imprez

(konkursów, przegl

dów, wieców), które s

ne z punktu widzenia

rozwi

zywania problemów społecznych, ekonomicznych, politycznych

rodowiskowych ( niskie płace, brak pracy, dost

p do usług).

Aktywno

ść

polega raczej na wyzwaniu i doprowadzenie do

konfrontacji ni

wypracowanie konsensusu i negocjacjach.

emy wyró

3 metody organizowania

rodowiska lokalnego

przez pracownika socjalnego.

eksperyment społeczny typu action research, czyli badanie przez

działanie

projekt socjalny

akcje socjalne

Poczucie realizmu i socjologiczna wyobra

nia powinny podsuwa

pracownikowi socjalnemu, który anga

uje si

w rozwi

zywanie

problemów socjalnych przy udziale społeczno

ci – mieszka

ców wsi,

miasteczka czy osiedla, takie metody, formy i techniki działania, które

dawałyby szans

znalezienia rozwi

optymalnych, akceptowanych

przez wi

kszo

ść

zainteresowanych. Tak

szans

stwarza eksperyment

społeczny typu action research, czyli badanie przez działanie. Metoda

ta stanowi specyficzne poł

czenie badania naukowego z działaniem

praktycznym o charakterze aktywizuj

cym. Badacze i badani wyst

puj

wobec siebie jako równoprawni partnerzy; wspólnie buduj

plan bada

i kontroluj

ich przebieg; wymieniaj

na bie

żą

co do

wiadczenia

i przemy

lenia; analizuj

i wzajemnie oceniaj

własne wizje po

żą

danych

zmian i propozycje rozwi

Inna odmian

metody organizowania

rodowiska coraz cz

ęś

ciej

stosowan

w praktyce pracy socjalnej i pedagogicznej jest realizacja

projektu socjalnego.

Jeszcze innym wariantem organizowania

rodowiska mog

ró

nego

typu akcje socjalne lub nawet formy mobilizacji społeczno

ci lokalnych

wokół organizacji imprez (olimpiad, konkursów, przegl

dów, wieców),

które s

ne z punktu widzenia rozwi

zywania pewnych problemów

aktywizacyjnych.

Czynniki warunkuj

ce skuteczno

ść

kampanii socjalnej na rzecz

społeczno

ci lokalnej

wyra

ne okre

lenie celów

wytyczenie realnych Delów

stosowanie kilku taktyk

dost

p do potrzebnych zasobów

pozyskiwanie sojuszników

zachowanie inicjatywy

Etapy organizowania kampanii na rzecz społeczno

ci lokalnej

1. Przewiduj. Pozyskaj deklaracje dobrej woli i nawi

zuj kontakty

z ewentualnymi sojusznikami.

2. Miej jasno

ść

co do zagadnienia. Zgromad

dane i ustal fakty, jasno

uzasadnij sw

ęć

wprowadzenia zmian.

3. Dowiedz si

, co my

współpracownicy, zwerbuj wi

cej osób

zainteresowanych dan

spraw

4. Dowiedz si

, kto ma władz

, kto podejmuje decyzje.

5. Przeanalizuj swoj

koncepcj

, wypracuj stanowisko i przedstaw je

zainteresowanym.

6. Zaplanuj swoj

kampani

zmierzaj do osi

gni

cia swych celów kilkoma drogami

planuj, poszukuj

c potencjalnych sojuszników.

7. Zdob

potrzebne zasoby. Dokonaj bilansu swoich aktualnych

liwo

ci finansowych.

8. Nie

wywołuj

konfliktów,

ignoruj

obra

radnych

i urz

dników.

9. Wywieraj nacisk na odpowiednie władze i mobilizuj poparcie

społeczne. Zdecyduj czy chcesz pracowa

na forum publicznym czy

jedynie w lokalnym zespole.

10. Podsumuj. Ustal co udało si

osi

ąć

i co nale

y zrobi

w dalszej

kolejno

ci.

11. Podejmij dalsze decyzje.

12. Przyjrzyj si

osi

gni

ciom. Oce

swe post

py na tle zamierze

Techniki stosowane przez pracownika socjalnego

w pracy ze społeczno

ciami

Techniki mo

na rozumie

jako składowe metod, czyli konkretne

sposoby stosowane w praktyce pracy ze społeczno

w odniesieniu do

konkretnych sytuacji czy etapów pracy. W

ród technik mo

na wyró

nast

puj

ce:

a) strukturyzacj

– jako sposób tworzenia struktury pod k

tem potrzeb

i zasobów społeczno

ci oraz wykorzystanie zasobów do zaspokojenia

potrzeb poprzez wła

ciwy podział zada

dzy członków zespołu

realizacyjnego;

b) zarz

dzanie – administrowanie – jako proces przekształcania

polityki socjalnej w

wiadczenia socjalne oraz proces realizacji

przedsi

wzi

ęć

, w którym oprócz kierowania sprawiedliwym podziałem

wiadcze

i usług socjalnych, konieczne jest administrowanie tymi

przedsi

wzi

ciami;

c) przygotowanie planów i opracowa

formalnych – jest koniecznym

elementem

zwi

zanym

zapisywaniem

planowanych

i opracowywanych wspólnie działa

, przygotowaniem narz

dzi

diagnozy

ewaluacji

(kwestionariuszy

wywiadów,

ankiet),

prowadzeniem ewidencji formalnego podziału

rodków i funduszy itp.;

d) edukacja i promocja – polega na podnoszeniu

wiadomo

ci oraz

wiedzy grup i społeczno

ci na temat problemów społecznych

i mo

liwo

ci przeciwdziałania im, sprzyja tak

e mobilizacji zasobów

społeczno

ci, a mo

e by

realizowana w formie prelekcji, dyskusji

problemowych itp.;

e) pokazy – s

technik

bezpo

rednio zwi

zan

z edukacj

i promocj

i jak sama nazwa wskazuje, wi

ążą

z ró

nymi formami prezentacji

„audio-tele”

f) akcje socjalne – podejmowane s

wówczas, gdy istnieje zagro

ony

(upo

ledzony odłam populacji, który winien si

zorganizowa

lub sprzymierzy

z innymi, aby wywrze

odpowiedni wpływ na szeroko

poj

społeczno

ść

w celu uzyskania zwi

kszonych zasobów i

lepszego traktowania – zgodnie z zasad

sprawiedliwo

ci społecznej.

Akcje socjalne zwi

zane s

z rozwojem socjalnym jako planowanym

procesem zmian, a polegaj

tak

e na organizowaniu si

na rzecz

pomocy lokalnym grupomi wywieraniu wpływu na struktury polityczne i

biurokratyczne w

rodowisku. Mog

realizowane w formie wieców,

zbiórek, koncertów, czy nawet demonstracji. W Polsce akcj

socjaln

na szerok

skal

e by

Wielka Orkiestra

tecznej Pomocy;

g) konsultacje i porady – to mo

liwo

ść

spotka

członków społeczno

ze specjalistami, którzy mog

dzieli

wiedza i umiej

tno

ciami

maj

cymi zastosowanie do problemów społeczno

ci i sposobów ich

łagodzenia lub rozwi

zywania;

h) rzecznictwo jest jedna z technik (czy te

form) pracy socjalnej

stosowan

ść

powszechnie przez pracowników socjalnych we

wszystkich sytuacjach, w których istnieje potrzeba wspierania

jednostek i grup pokrzywdzonych (zmarginalizowanych), zwłaszcza w

odniesieniu do lokalnych potrzeb, a jego istot

jest ochrona praw tych

jednostek i grup oraz prezentowanie ich interesów na forum

społeczno

ci.

Edukacja

rodowiskowa jako odmiana pracy socjalnej

rodowisku

Edukacja

rodowiskowa, staje si

elementem aktywizacji

rodowiska

lokalnego poprzez:

1. prac

rodowiskow

–

dostarczanie

jednostkom,

grupom

organizacjom

profesjonalnego

wsparcia

charakterze

technologicznym (pomoce, sprz

t), edukacyjnym (doradztwo, kursy,

wycieczki) i organizacyjnym (ułatwienie kontaktów, pomoc w

nawi

zaniu współpracy),

2. wzmocnienie

społeczne

–

rozwijanie

wiedzy,

umiej

tno

i pewno

ci siebie oraz docieranie do miejscowych zasobów i sił,

odkrywanie pozytywnych czynników

rodowiska i

ródeł zmian.

3. działanie

rodowiskowe – aktywno

ść

, która ł

czy osoby i grupy,

podmioty działaj

ce dobrowolnie i wspólnie w celu realizacji

okre

lonych potrzeb lokalnych, rozwoju społeczno

ci lokalnej oraz

wzmocnienia lokalnej demokracji.

Nowoczesny model pracy socjalnej w

rodowisku

Interwencja – podjecie działa

zaradczych w celu umo

liwienia rozwoju

lub te

zahamowania zachowa

i sytuacji szkodliwych ze społecznego

punktu widzenia.

Kompensacja społeczna – wyrównywanie braków

rodowiskowych w

celu zmiany wzorów zachowa

, stylu

ycia i radzenia sobie w sytuacjach

trudnych

Prewencja – wszystkie

rodki i sposoby profilaktycznego oddziaływania

zmierzaj

ce do zapobiegania zjawiskom zwi

zanym z funkcjonowaniem

człowieka w

rodowisku lokalnym.

Profilaktyka pozytywna i negatywna (L.Pytka 2000)

Profilaktyka pozytywna- jej celem jest rozwijanie, promowanie,

rozpowszechnianie, inicjowanie wszelkich działa

wspomagaj

cych

zachowania akceptowane społecznie w

rodowisku.

Profilaktyka negatywna – jej celem jest zwalczanie, blokowanie,

odstraszanie, napi

tnowanie , niedopuszczenie do pojawienia oraz

rozprzestrzeniania si

sytuacji i zjawisk patologicznych.

Stopnie prewencji w pracy ze

rodowiskiem lokalnym

Podej

cie

prewencyjne

pierwszego

stopnia

pracy

rodowiskiem lokalnym

Podej

cie prewencyjne pierwszego stopnia w pracy ze

rodowiskiem

lokalnym polega na informowaniu oraz edukacji jest ukierunkowane na

cał

społeczno

ść

. Podejmowane s

nast

puj

ce działania:

Organizowanie

szerokiej

sieci

informacyjnej

(kampanie,

ulotki,

informatory, poradniki, broszury, plakaty, foldery itp.).

Tworzenie w sytuacjach kryzysu sieci instytucji pierwszego kontaktu,

które

redukuj

izolacj

społeczn

(telefony

zaufania,

punkty

informacyjne, konsultacyjne).Przystosowanie istniej

cych instytucji do

działa

profilaktycznych w zakresie danego problemu.

Podej

cie prewencyjne drugiego stopnia w pracy ze

rodowiskiem

lokalnym

Profilaktyka drugiego stopnia odnosi si

do wczesnego rozpoznawania

oraz wczesnej interwencji i jest ukierunkowana na grupy wysokiego

ryzyka. Metody wczesnego przewidywania i wykrywania zagro

stanowi

punkt wyj

cia tego typu prewencji. Zalicza si

do nich :

poradnictwo,

wizyty

domowe

pracowników

socjalnych,

grupy

samopomocy, przydzielenie opiekunki, pomoc w okre

lonym sektorze

rodowiska lokalnego .

Podej

cie prewencyjne trzeciego stopnia w pracy ze

rodowiskiem

lokalnym

Profilaktyka trzeciego stopnia to konieczno

ść

interwencji. Pojawia si

ona w momencie gdy dany problem jednostki lub grupy nasila si

. S

najcz

ęś

ciej sytuacje kryzysowe z powtarzaj

cymi si

, utrwalonymi

zachowaniami

nieakceptowanymi

społecznie.

Przed

podj

ciem

odpowiedniej interwencji przeprowadza si

diagnoz

oraz ustala plan

pracy , przy uwzgl

dnieniu specyfiki psychospołecznej danego

przypadku.

Anga

owanie lokalnej społeczno

ci w działania profilaktyczne znajduje

uzasadnienie w nast

puj

cych faktach:

•

profilaktyka jest mniej kosztowna, ni

skutki patologii i koszty

ponoszone na terapi

i rehabilitacj

•

ywanie

rodków

psychoaktywnych

problem

całych

społeczno

ci, a nie tylko wybranych

rodowisk. Dlatego obiektem

oddziaływa

lokalnych powinna by

cała społeczno

ść

lokalna a nie

tylko pojedyncze grupy

•

koncentracja na grupach powoduje etykietowanie a w konsekwencji

wzmacnia

konflikty

społeczne,

które

sprzyjaj

zjawiskom

patologicznym. Oddziaływania na całe

rodowisko lokalne daj

szanse na pełniejsze ukazanie problemu i osi

gni

cie lepszych

rezultatów w działaniach profilaktycznych

•

zachowania dysfunkcjonalne, zwi

zane z si

ganiem po

rodki

psychoaktywne maj

ograniczenia w ramach norm społecznych, a

tak

e nieformalnych strukturach wsparcia społecznego. Maj

one

wpływ na pojawianie si

lub brak takich zachowa

Strategie wprowadzania zmian w społeczno

ci lokalnej.

W społeczno

ciach lokalnych - w osiedlach, miasteczkach, wsiach

i metropoliach wyst

puj

ró

norodne przejawy patologii, które dotykaj

obywateli. Problemy przest

pczo

ci nieletnich, dezorganizacji rodziny,

alkoholizmu, narkomanii, rasizmu, osób starszych i wiele innych

wymagaj

jakich

zorganizowanych działa

Cechy charakterystyczne pracy socjalnej w społeczno

ci lokalnej

na tle innych metod pracy socjalnej.

W tej metodzie pracy socjalnej:

Jeste

my ukierunkowani na całe społeczno

ci.

Ich sprawne funkcjonowanie mo

e by

pomocne w pracy socjalnej

ale przede wszystkim ogranicza liczb

rzeczywistych (jak i

potencjalnych) klientów słu

b społecznych.

Dzieje si

tak przy zało

eniu,

e to głównie sami mieszka

zaspokaja

własne potrzeby - przy wsparciu z zewn

trz tylko

wtedy, gdy oka

e si

to konieczne (samoorganizacja).

Organizator społeczno

ci lokalnej musi posiada

dodatkowe

umiej

tno

ci taki, jak np. wyst

powanie publiczne, umiej

tno

ść

redniczenia

mediowania)

pomi

dzy

grupami

mieszka

ców a instytucjami.

Organizator społeczno

ci lokalnej musi działa

aktywnie,

nawi

zywa

kontakty, stawa

osob

rozpoznawaln

Zadaniem

pracownika

socjalnego

przyst

puj

cego

organizowania

rodowiska lokalnego jest, zatem

identyfikacja terytorialnych granic tej społeczno

ci oraz

wst

pne rozpoznanie

rodowiska.

Pełny opis sytuacji wyj

ciowej powinien zawiera

nast

puj

elementy:

•

charakterystyk

geograficzn

społeczno

ci tzn. granice, terytorium,

podziały administracyjne, zagospodarowanie przestrzenne warunki

mieszkaniowe, stan

rodowiska naturalnego itp.

•

charakterystyk

socjodemograficzn

społeczno

ci (struktura wieku,

płci, wykształcenia, wielko

ść

i struktura rodzin, struktura społeczno-

zawodowa, struktura dochodowa, zdrowotno

ść

itp.)

•

charakterystyk

społeczno-kulturow

społeczno

ci (historia, tradycje,

warto

ci, autorytety, instytucje i organizacje społeczne, religijno

ść

konflikty)

•

charakterystyk

lokalnych i ponadlokalnych układów polityczno-

administracyjnych (lokalne partie, wpływowe instytucje, sponsorzy)

•

charakterystyk

sytuacji ekonomicznej społeczno

ci w odniesieniu do

regionu lub kraju

•

charakterystyk

problemów

społecznych

uzyskan

dzi

prowadzonym badaniom społecznym. W praktyce wykorzystuje s

metody badawcze takie jak np. opracowanie statystyczne,

zestawienia, analizy przypadków, sonda

e opinii, obserwacja terenu,

analiza informacji prasowych itp. Badania te powinny mie

charakter

zespołowy,

powinni

nich

uczestniczy

przedstawiciele

ró

norodnych instytucji działaj

cych w

rodowisku zamieszkania a

tak

e mieszka

cy.

Kolejne etapy rozwi

zywania problemów.

Odczucie problemu. O tym, jakie sytuacje odczuwamy jako

problemowe, decyduje to, czego szukamy, jakie s

nasze

motywacje i to co ju

wiemy.

Definiowanie problemu. Odczucie problemu prowadzi do

jego zdefiniowania okre

lenia na czym wła

ciwie polega

odczuwana trudno

ść

. Trafnie sformułowany problem wyrazi

w pytaniu: Jakie dane o klientach s

niezb

dne do

prowadzenia pracy socjalnej w danym

rodowisku?

Poszukiwanie rozwi

. Maj

c sformułowany problem,

szukamy informacji, których nam brak do znalezienia

rozwi

zania. Obmy

lamy równie

własne pomysły i w

rezultacie gromadzimy pomysły - projekty rozwi

zania

problemu. Mog

to by

rozwi

zania. które wzi

my od

innych, nasze oryginalne koncepcje lub zmodyfikowane

przez nas sposoby wzi

te od innych.

Wybór rozwi

zania. Zwykle problemy maj

cej ni

jedno

hipotetyczne rozwi

zanie, nie ka

de jednak nadaje si

realizacji.

Realizacja. Wprowadzenie w

ycie wybranego projektu

rozwi

zania problemu prowadzi do usuni

cia ró

nicy mi

dzy

obecnym a po

żą

danym stanem rzeczy lub przynajmniej do

zmniejszenia tej ró

nicy.

Ocena

realizacji

rozwi

zania.

Ocena

realizacji

zastosowanego projektu rozwi

zania powinna polega

ustaleniu ró

nicy pomi

dzy stanem osi

gni

tym w wyniku

działa

realizacyjnych, realizacyjnych stanem po

żą

danym -

celem, który chcemy osi

ąć

Pytania, które powinny postawi

sobie osoby znajduj

ce si

w sytuacji

problemowej.

•

Czego nie wiemy?

•

Jakie dane znamy?

•

Jakie s

warunki?

•

Czy mo

emy wyspecyfikowa

poszczególne warunki?

•

Czy jest mo

liwe spełnienie warunków?

Poj

cie „analiza sytuacji” oznacza zebranie wszystkich elementów

odnosz

cych si

do danego problemu,

yczenia zgłoszonego

pracownikowi socjalnemu przez jednostk

lub grup

, namysł nad tymi

elementami oraz poszukiwanie zwi

zków mi

dzy nimi.

Problem jest to trudno

ść

, jak

nale

y rozwi

dla osi

gni

cia

pewnego rezultatu. Jest to sytuacja o charakterze niestabilnym,

stanowi

ca zagro

enie i wymagaj

ca podj

cia decyzji.

Poprzez teren pracy rozumiemy miejsce, w którym odbywa si

działanie

pracownika socjalnego. Miejsce to mo

na zdefiniowa

za pomoc

przepisów prawnych odnosz

cych si

do danego terenu (przepis

wewn

trzny dotycz

cy organizacji na danym terenie) lub przepisów

okre

laj

cych rodzaj podopiecznych placówek (np. placówka socjalna

pomocy imigrantom), b

typ zada

powierzonych placówce (np.

placówka zajmuj

ca si

opiek

nad dzieckiem).

Proces pracy socjalnej ze społeczno

to:

1. Badanie (diagnozowanie, rozpoznanie potrzeb i problemów)

2. Planowanie - celowe formułowanie przyszłych działa

procedur

3. Koordynacja - proces współpracy, który ma na celu unikanie

niepotrzebnego powtarzania działa

, zb

dnego wysiłku i konfliktów.

Koordynacja to wi

cej ni

kooperacja. Ta ostatnia oznacza

współdziałanie na rzecz danego celu. Koordynacja za

na ogół

obejmuje szereg celów i oddziałuje na wiele osób i grup.

4. Organizacja - proces tworzenia struktury dla spełnienia okre

lonego

zadania; w pracy ze społeczno

oznacza to metod

okre

lenia

struktury pod k

tem potrzeb i zasobów społeczno

ci oraz

wykorzystania zasobów do zaspokojenia potrzeb.

5. Finansowanie - proces zbierania, przydzielania i wydawania

funduszy, zgodnie z potrzebami i zasobami społeczno

ci. Pieni

dze

pozyskuje si

najcz

ęś

ciej poł

czonymi siłami profesjonalistów i

wolontariuszy.

6. Administracja

7. Konsultacje - zasi

ganie opinii ekspertów, których wiedza mo

e by

przydatna w rozwi

zywaniu problemów społecznych; podobnie

pracownicy socjalni mog

zapraszani jako konsultanci przez

inne profesje i grupy.

8. Proces kształcenia - powi

kszanie wiedzy grup i społeczno

głównie

zakresie

odpowiedzialno

zaanga

owania

obywatelskiego oraz rozumienia zasad demokratycznego działania.

9. Komitety

10. Negocjacje

11. Protokołowanie

12. Akcja socjalna - inaczej praktyka działa

w społeczno

uwzgl

dniaj

ca np. wzrost udziału klientów i innych osób w

planowaniu zada

i działa

pracy socjalnej.

13. Rzecznictwo

Partnerzy działa

instytucji społecznych i słu

b socjalnych w

rodowisku lokalnym

Przedsi

wzi

cia lokalne, niezale

nie od tego, jakiej dotycz

dziedziny

ycia, powinny słu

integracji społeczno

ci poprzez inicjatywy działa

anga

cych wiele grup

rodowiskowych. Oprócz instytucji ustawowo

odpowiedzialnych za działania zwi

zane z polityk

społeczn

konieczne

jest uwzgl

dnienie takich adresatów jak:

•

grupy aktywnych obywateli

•

liderzy społeczno

ci lokalnej

•

przedstawiciele organizacji pozarz

dowych, władz samorz

dowych

•

eksperci, konsultanci i doradcy reprezentuj

cy ró

rodowiska

•

wszyscy ci, którzy chc

wspólnie rozwi

zywa

problemy

społeczno

ci lokalnej.

Problemy społeczne, które mog

wspólnie rozwi

zywane

ród problemów, które mog

i powinny by

rozwi

zywane w

ramach organizacji społeczno

ci lokalnej znajduj

takie, jak:

•

ograniczenie

zjawisk

patologicznych

cych

skutkiem

zachowa

dysfunkcjonalnych. zwi

zanych z u

ywaniem

rodków

psychoaktywnych

•

rozwój kulturalny jako element działa

prowadz

cych do ulepszenia

swojego

rodowiska.

Przykład

wykorzystania

procedury

KROKÓW

przy

konstruowaniu

programu

profilaktycznego

aktywizuj

cego

społeczno

ść

lokaln

dy z 10 KROKÓW powinien by

poddany ocenie po wykonaniu

przypisanych działa

, pozwalaj

cej na przej

cie do kroku nast

pnego

lub wskazuj

cej na konieczno

ść

uzupełnienia zadania.

Podczas realizacji procedury w ró

nym stopniu (ze wzgl

du na

liwo

ci i specyfik

rodowiska) powinny by

zaanga

owane słu

socjalne.

KROK 1

Zidentyfikowanie (mo

e by

z udziałem ekspertów zewn

trznych),

lokalnej społeczno

ci, która b

dzie obj

ta programem. Przy

doborze nale

y uwzgl

dni

dwa aspekty:

•

stopie

zagro

enia patologizacj

jednostek i społecze

stwa

•

gotowo

ść

do wł

czenia si

w działania profilaktyczne

KROK 2

Dokonanie szczegółowej oceny grupy, której ma dotyczy

program

profilaktyczny.

Uwzgl

dni

nale

zmienne

demograficzne,

społeczne, kulturowe, itd.

KROK 3

Identyfikacja liderów społecznych, a wi

c osób, które mog

przewodzi

lokalnej społeczno

ci, przy wykorzystaniu takich kryteriów

jak:

•

zainteresowane działaniami na rzecz lokalnej społeczno

•

ciesz

zaufaniem w społeczno

•

z racji pełnionych ról wywieraj

istotny wpływ w

rodowisku

Przy takich zało

eniach mniej wa

ne staje si

przygotowanie

merytoryczne do prowadzenia działa

profilaktycznych, które wskazane

osoby uzupełni

podczas szkole

KROK 4

Wst

pne szkolenie, podczas którego kandydaci na animatorów działa

profilaktycznych integruj

jako grupa działania oraz nabywaj

wiedz

co do istoty programu profilaktycznego i jego znaczenia dla lokalnej

społeczno

ci.

KROK 5

Wspólne spotkanie profesjonalistów zewn

trznych, wewn

trznych i

liderów społecznych, w celu okre

lenia struktury programu tak, aby

odpowiadała potrzebom społeczno

ci. Szczególnie na tym etapie

post

powania programowego, zaanga

owanie pracowników socjalnych i

instytucji pomocy społecznej jest niezb

dne.

KROK 6

Okre

lenie struktury zarz

dzania programem obejmuj

cej:

•

miejsce i rol

zewn

trznych specjalistów

•

struktur

zespołu animatorów działa

profilaktycznych

•

zadania poszczególnych członków zespołu

•

strategie i metody superwizji programu

KROK 7

Szczegółowe zaplanowanie programu z uwzgl

dnieniem:

•

celów programu (dostarczanie wsparcia, umo

liwianie treningu

umiej

tno

ci społecznych)

•

poziomów prowadzonych działa

(jednostka, sytuacja,

rodowisko)

•

specyfiki programów szczegółowych, składaj

cych si

na cało

ść

(szkolne, rodzinne, prowadzone w mediach, realizowane z inicjatywy

organizacji pozarz

dowych)

•

sposobu ewaluacji programu.

KROK 8

Wszechstronne szkolenie animatorów działa

profilaktycznych

(okre

lenie roli, identyfikacja słabych i silnych stron, komunikacja

społeczna, współpraca z instytucjami specjalistycznymi).

KROK 9

Wdra

anie programu zgodnie z opracowanym wcze

niej planem

działania (finalna ocena jego realizacji).

KROK 10

Dostarczanie wzmocnie

pozytywnych, słu

żą

cych wzmocnieniu i

utrwaleniu skuteczno

ci działania.

Poni

ej zamieszczony schemat obrazuje potencjalnych realizatorów strategii

lokalnych.

Potencjalni realizatorzy strategii

Kto?

Słu

ba zdrowia

Placówki o

wiatowe

Placówki

pomocy społecznej

Policja

Strategia lokalna

Placówki penitencjarne

Organizacje

osoby

inne

Pozarz

dowe

wyznaniowe

fizyczne

Schemat przedstawiaj

cy działanie lokalnej strategii

Konstrukcja problemu

Straty społeczne

i finansowe

Dezorganizacja

rodziny

Wzrost

przest

pczo

zwi

zanej

z substancjami

Wzrost

miertelno

zwi

zanej

z substancjami

Wysoka

umieralno

ść

(HIV, TBC)

a liczba

wyklucze

społecznych

Wzrost rozpowszechnienia

ywania substancji

Brak działa

i strategii lokalnej

Mały poziom zaanga

owania społeczno

ci lokalnej

w zapobieganiu nadu

ywania substancji

Niski poziom

wiedzy w społeczno

Mała wra

liwo

ść

społeczna wobec

zjawiska

Małe proporcje

osób

anga

cych si

w profilaktyk

Nikła współpraca

pomi

dzy

instytucjami

Rodziny

nie s

dofinansowane

Nieodpowiednia

edukacja w

szkołach

rodki

traktowane

jako

problem

marginalny

Ludzie nie

widz

potrzeby

uczestniczenia

w profilaktyce

Małe

zainteresowanie

ze strony władz

lokalnych

Brak

zainteresowani

ze strony

lokalnych

autorytetów

Brak

zainteresowania

ze strony

specjalistów

Liczne wa

ne problemy

w społeczno

Brak zainteresowania ze strony mediów

Schemat przedstawiaj

cy działanie lokalnej strategii

Konstrukcja problemu

Mniejsze koszty

społeczne

Rodziny

lepiej

zintegrowane

Ograniczona

przest

pczo

ść

szy poziom

umieralno

Zmniejszone

rozpowszechnienie

chorób zwi

zanych z

ywaniem

rodków

Mniejsze

proporcje

społeczne

wykluczonych

Ograniczone

rozpowszechnienie

konsumpcji

Zaplanowane zintegrowane

działania

Wzrost zaanga

owania społeczno

ci lokalnej

w zapobieganiu nadu

ywania substancji

szy poziom
wiedzy

Zwi

kszona

wra

liwo

ść

społeczna

ksza liczba

konkretnych

działa

Lepsza współpraca

lokalnych organizacji

i instytucji

Wsparcie

dla

rodzin

Rzetelna
edukacja

szkołach

Idea

zapobiegania

jednym

z priorytetów

Wzrost

proporcji osób

anga

cych

w profilaktyk

Lokalne

władze

doceniaj

rang

problemu

Lokalne

autorytety

anga

w działania

zapobiegawcze

Specjali

wykazuj

zainteresowane

kwesti

profilaktyki

Zjawisko prezentowane jako

problem lokalnej społeczno

Zjawisko cz

stym tematem

w mediach