„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Renata Wilczyńska-Fabiszewska

Prowadzenie prac związanych z hodowlą pszczół
321[04].Z3.04

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji

–

Państwowy Instytut Badawczy

Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:

mgr inż. Urszula Malinowska

mgr inż. Beata Wawryn-śmuda

Opracowanie redakcyjne:

mgr Edyta Kozieł

Konsultacja:

dr inż. Jacek Przepiórka

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczn

ą

programu jednostki modułowej 321[04].Z3.04,

„Prowadzenie prac zwi

ą

zanych z hodowl

ą

pszczół”, zawartego w modułowym programie

nauczania dla zawodu technik pszczelarz.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

12

5.1. Podstawy genetyki w tym genetyki pszczół

12

5.1.1. Ćwiczenia

12

5.2. Praca hodowlana nad pszczołami

14

5.2.1. Ćwiczenia

14

5.3. Pasieki hodowlane

16

5.3.1. Ćwiczenia

16

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

19

7. Literatura

33

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik pszczelarz.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które uczeń
powinien mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem.

−

ć

wiczenia, przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami

nauczania-uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluacja osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem następujących metod nauczania, np.: tekstu przewodniego,
ć

wiczeń praktycznych,

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np.: samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

321[04].Z3.02

Rozpoznawanie stanów

biologicznych rodziny pszczelej

321[04].Z3.03

Organizowanie wychowu matek

pszczelich

321[04].Z3.04

Prowadzenie prac związanych

z hodowlą pszczół

321[04].Z3.05

Identyfikowanie i zwalczanie

chorób pszczół

321[04].Z3

Chów i hodowla pszczół

321[04].Z3.01

Prowadzenie chowu pszczół

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

określać znaczenie pszczół w przyrodzie i w życiu człowieka,

−

znać biologię rodziny pszczelej,

−

znać przebieg życia rodziny pszczelej w ciągu roku,

−

określać rolę i znaczenie poszczególnych postaci pszczół w rodzinie pszczelej,

−

opisywać budowę kwasów nukleinowych i ich znaczenie w przechowywaniu informacji
genetycznej o cechach organizmów,

−

określać jaką rolę odgrywa współczesna genetyka w życiu człowieka,

−

charakteryzować replikację jako sposób na powielanie informacji genetycznej do
przekazania jej na potomstwo,

−

rozpoznawać cechy rodziny pszczelej jako superorganizmu, który ma cechy inne niż
pojedyncza pszczoła,

−

określać znaczenie doboru naturalnego jako sposobu organizmów na dostosowywanie się
do różnych warunków naturalnych,

−

interpretować czynniki naturalne powodujące powstawanie nowych gatunków lub form
organizmów,

−

określać znaczenie ingerencji człowieka w naturalnych warunkach na proces
powstawania nowych form organizmów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

określić znaczenie genetyki w hodowli i chowie pszczół,

−

wyjaśnić rolę kwasów nukleinowych w dziedziczeniu cech,

−

scharakteryzować reguły przekazywania cech dziedzicznych na podstawie I i II prawa
Mendla,

−

określić współdziałanie między wieloma parami alleli,

−

scharakteryzować wpływ różnych czynników na cechy ilościowe pszczół,

−

scharakteryzować przyczyny, rodzaje i skutki różnych mutacji,

−

wyjaśnić wpływ genotypu i środowiska na zmienność cech,

−

określić cel i zadania pracy hodowlanej,

−

określić różnicę między selekcją a brakowaniem,

−

określić rodzaje selekcji,

−

scharakteryzować metodę niezależnych pomiarów cech,

−

zinterpretować pojęcie współczynnika dziedziczności,

−

objaśnić różnicę selekcyjną i postęp hodowlany,

−

scharakteryzować obowiązujące sposoby oceny pszczół,

−

dobrać odpowiednie linie pszczół do kojarzenia,

−

scharakteryzować różne rodzaje krzyżowania pszczół,

−

zinterpretować zjawisko heterozji,

−

zastosować przepisy prawa dotyczące hodowli i selekcji pszczół,

−

sporządzić obowiązującą dokumentację hodowlaną,

−

wymienić warunki stawiane pasiekom hodowlanym,

−

określić zadania instytucji, których działalność związana jest z hodowlą pszczół.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

...............................................................

Modułowy program nauczania:

Technik pszczelarz 321[04]

Moduł:

Chów i hodowla pszczół 321[04].Z3

Jednostka modułowa:

Prowadzenie prac związanych z hodowlą pszczół
321[04].Z3.04

Temat: Determinacja i dziedziczenie płci u pszczół.

Cel ogólny: Charakteryzować determinację i dziedziczenie płci u pszczół.

Po zajęciach edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

zdefiniować termin: płeć u pszczół, allel płci, truteń jako haploid,

−

wymienić czym determinowana jest płeć u pszczół,

−

wyjaśnić sposób dziedziczenia płci u pszczół,

−

wybrać sposób prezentacji sposobu dziedziczenia płci u pszczół,

−

uzasadnić potrzebę znajomości sposobu determinacji płci u pszczół,

−

analizować zjawisko rozstrzelonego czerwiu w związku z sposobem determinacji płci
u pszczół.

Metody nauczania–uczenia się:

−

analiza tekstu i schematów,

−

czytanie metodą „pięciu kroków”.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ć

wiczenia praktyczne.

Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

foliogramy: ilustracji chromosomów płci z zaznaczonymi genami płci,

−

schemat sposobu dziedziczenia płci u pszczół,

−

instruktaż dla ucznia,

−

fotografia zaczernionego plastra z czerwiem rozstrzelonym,

−

tekst źródłowy.

Przebieg zajęć
1. Nauczyciel uświadamia uczniom cele lekcji, nawiązuje do postaci pszczół, jakie

występują w rodzinie pszczelej oraz jak doszło do odkrycia zjawiska dzieworództwa
u pszczół.

2. Informuje, że na lekcji zostanie zastosowana metoda „pięciu kroków” i omawia jej fazy,

wręcza uczniom instrukcje. Posługując się tekstem z książki lub przygotowanymi na tę
lekcję materiałem poleca przeczytanie tekstu, analizę jego treści, zapoznanie się ze
schematami dziedziczenia płci u pszczół. Udziela instrukcji, w jaki sposób należy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

korzystać z tekstu źródłowego również zostaje zaprezentowany schemat przy użyciu
foliogramu. Zaleca uczniom postawienie pytań do analizowanych treści.

3. Uczniowie samodzielnie czytają i analizują materiał nauczania. Następnie w grupach

wymieniają miedzy sobą zdobyte informacje. Zapisują postawione pytania.

4. Nauczyciel tłumaczy zgłaszane przez uczniów problemy.
5. Nauczyciel prosi o omówienie istoty oraz przebiegu dziedziczenia płci u pszczół.

Analizuje tok rozumowania uczniów oraz wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

Podsumowanie zajęć
Uczniowie dostają do rozwiązania zadanie napisane na tablicy np. gdzie matka o określonym
genotypie ze względu na allele płci np.: d, e, podczas lotu godowego została unasieniona
8 trutniami z różnymi genami płci. Uczniowie maja za zadanie wypisać wszystkie genotypy
potomstwa tej matki, oraz wskazać diploidalne trutnie. Uczniowie obliczają również procent
przeżywalności czerwiu od tej matki.

Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności (5 min.)

−

metoda obserwacji czynności i zachowania uczniów i poszczególnych grup podczas pracy
na lekcji,

−

ocena prawidłowości i zaangażowania w wykonywanie poleceń, zgłaszaniu problemów,
próby udzielenia odpowiedzi.

Opis metody
Czytanie

według

metody

pięciu

kroków

należy

do

metod

porządkujących

i wykorzystujących informacje, często z różnych źródeł. Zalecane jest regularne stosowanie
tej metody. Kolejne czynności uczniów:
1 krok – uczniowie pobieżnie przeglądają tekst; zapoznają się z tytułem podrozdziału,
przeglądają wyróżnienia, analizują schematy i ilustracje (jest to bardzo ważne w wypadku
analizy tekstów biologicznych),
2 krok – przygotowują pytania do tekstu;
3 krok – ponownie, lecz tym razem dokładnie, czytają cały tekst. W trakcie czytania
korzystają z pytań przygotowanych wcześniej. Czynią także kilkusekundowe przerwy, aby
w

pamięci wyodrębnić istotę prezentowanego w tekście zagadnienia;

4 krok – streszczają (ustnie lub lepiej pisemnie) analizowane fragmenty tekstu;
5 krok- powtarzają w pamięci informacje zamieszczone w tekście lub sporządzają zwięzłe
notatki. Aby ułatwić uczniom stosowanie tej metody w praktyce, należy przynajmniej na
etapie jej wdrażania wręczyć uczniom instrukcje:
Opis metody: technika czytania według metody pięciu kroków
Ź

ródło: Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B. „Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie”

Przewodnik po metodach aktywizujących, Kielce 2000

Instrukcja dla ucznia
1. Pobieżne przejrzenie tekstu.

Przejrzyj nagłówki, wyróżnienia w treści, podkreślenia, a jeśli jest to książka, przeczytaj
spis treści. Chodzi o to, abyś uzyskał ogólny pogląd na treść i strukturę książki.

2. Postawienie pytań do tekstu.

Zastanów się, czego możesz się dowiedzieć z tekstu, na jakie pytania znajdziesz w nim

odpowiedź. Zadaj te pytania. Gdy już będziesz miał wprawę w czytaniu, wystarczy, że

te

pytania zapamiętasz.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

3. Dokładne czytanie.

Teraz dopiero przeczytaj tekst uważnie. Przypomnij sobie pytania i cel czytania. W czasie
lektury rób krótkie, kilkusekundowe przerwy, aby tekst ci się utrwalił.

4. Streszczenie poszczególnych części tekstu.

Po przeczytaniu każdego fragmentu przerwij i zastanów się, co przeczytałeś i czy
wszystko rozumiesz. Streść dany fragment w kilku słowach. Możesz to zrobić ustnie lub
pisemnie. Jeśli chcesz; -możesz-odtwarzać treść-głośno.

5. Pobieżne przejrzenie tekstu.

Na zakończenie jeszcze raz powtórz najważniejsze informacje zawarte w tekście: Weź
pod uwagę pytania, które ułożyłeś; rozpoczynając ćwiczenie, i odpowiedzi, które
odnalazłeś w czasie lektury. Możesz to zadanie wykonać w pamięci. Jednak byłoby
dobrze, gdybyś zwłaszcza na początku wykonywał krótkie notatki

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

...............................................................

Modułowy program nauczania:

Technik pszczelarz 321[04]

Moduł:

Chów i hodowla pszczół 321[04].Z3

Jednostka modułowa:

Prowadzenie prac związanych z hodowlą pszczół
321[04].Z3.04

Temat: Tworzenie mieszańców z wykorzystaniem zjawiska heterozji u pszczół.

Cel ogólny: Charakteryzować tworzenie mieszańców z wykorzystaniem zjawiska heterozji

u pszczół.

Po zajęciach edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

zdefiniować termin: mieszaniec, wybujałość cech, użytkowość pszczół, heterozja,

−

wymienić cechy gospodarczo ważne u pszczół,

−

wyjaśnić sposób obserwacji wybujałości cech u pszczół,

−

wybrać sposób prezentacji dokonywania doboru par do kojarzeń,

−

uzasadnić potrzebę tworzenia mieszańców u których może zachodzić zjawisko heterozji,

−

analizować zjawisko heterozji z genetycznego punktu widzenia.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

pokaz z objaśnieniem,

−

dyskusja dydaktyczna,

−

metoda aktywizująca – metoda projektu.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna,

−

praca w parach lub grupach 3–4-osobowych.

Czas trwania zajęć: 1 godzina dydaktyczna.

Środki dydaktyczne

−

foliogramy: ilustracji tworzenia mieszańców z wykorzystaniem zjawiska heterozji,

−

informator o hodowli pszczół w Polsce wydane przez Krajowe Centrum Hodowli Pszczół
w Polsce,

−

wyniki oceny terenowej pszczół wydane przez Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt,

−

tekst źródłowy.

Przebieg zajęć
1. Nauczyciel wyjaśnia uczniom cele zajęć. Prowadzi pogadankę o konieczności oraz

sposobie poprawy cech użytkowych u pszczół. Zachęca uczniów do wypowiedzi
i uzupełnia je. Podsumowuje pogadankę. Wyjaśnia znaczenie terminów mieszaniec,
wybujałość cech, użytkowość pszczół, heterozja.

2. Poleca dokonać indywidualnie lub parami analizy „Informatora o hodowli pszczół

w Polsce” oraz „Wyników terenowej oceny pszczół”. Wyznacza limit czasowy ok. 5 min.

3. Uczniowie samodzielnie czytają i analizują otrzymane materiały. Następnie w grupach

wymieniają miedzy sobą zdobyte informacje. Zapisują postawione pytania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

4. Nauczyciel tłumaczy zgłaszane przez uczniów problemy. Prezentuje i objaśnia schemat

na foliogramie przedstawiający mechanizm powstawania zjawiska heterozji Rozmawia
z uczniami na temat efektywności hodowli pszczół w Polsce.

5. Nauczyciel prosi o przygotowanie projektu tworzenia mieszańców pszczół

z wykorzystaniem zjawiska heterozji. Uczniowie pracując w grupach w formie pisemnej
określają cele swojego projektu, wymieniają cechy użytkowe pszczół, które będą
doskonalone, opracowują do nich metodyki oceny cech, posługując się „Informatorem
o hodowli pszczół w Polsce” wybierają linie pszczół do swoich projektów, określają
zasady dokonywania doboru pszczół do kojarzeń. Uzasadniają, dlaczego oczekują
otrzymania efektu heterozji.

Zakończenie zajęć
Wybrane grupy prezentują swoje projekty

Praca domowa
Opracuj projekt tworzenia mieszańców pszczół z wykorzystaniem zjawiska heterozji.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach

−

metoda obserwacji czynności i zachowania uczniów i poszczególnych grup podczas pracy
na zajęciach,

−

ocena prawidłowość i pomysłowość wykonania projektu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5. ĆWICZENIA

5.1. Podstawy genetyki w tym genetyki pszczół

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź analizę kojarzenia świnek morskich o czarnej krótkiej sierści. Otrzymano od

nich potomstwo o sierści: czarnej krótkiej – 250, czarnej długiej – 87, białej krótkiej – 82,
białej długiej – 24.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Uczeń powinien:

1) określić alle dominujące i recesywne,
2) oznaczyć allele symbolami,
3) ustalić genotypy rodziców,
4) wykonać schematyczny rysunek przedstawiający rozmieszczenie alleli barwy i długości

sierści na chromosomach w komórce diploidalnej,

5) podać treść prawa, które wyjaśnia wynik efektów tego kojarzenia,
6) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pogadanka,

–

pokaz z objaśnieniem,

–

metoda projektów.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

tablice poglądowe: I prawo Mendla, II prawo Mendla,

−

foliogramy I prawo Mendla, II prawo Mendla,

−

schemat kariogramu świnki morskiej,

−

rzutnik do foliogramów.

Ćwiczenie 2

Matka pszczela o genotypie X

b

X

c

podczas lotu godowego została unasieniona przez 10

trutni, które posiadały geny płci.

Trutnie

Potomstwo

1. a

......................... ....................

2. b

......................... ....................

3. b

......................... ....................

4. e

......................... ....................

5. c

......................... ....................

6. g

......................... ....................

7. b

......................... ....................

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

8. k

......................... ....................

9. c

......................... ....................

10. a

......................... ....................

Które z diploidalnego potomstwa tej matki będą diploidalnymi trutniami, oraz jaki będzie

odsetek śmiertelności diploidalnego czerwiu tej matki.

−

ś

miertelności czerwiu diploidalnego ......................................,

−

przeżywalności czerwiu

.....................................

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić genotypy diploidalnego potomstwa tej matki,
2) zaznaczyć osobniki homozygotyczne pod względem alleli płci,
3) obliczyć odsetek potomstwa homozygotycznego i heterozygotycznego pod względem

genów płci,

4) obliczyć śmiertelność i przeżywalność czerwiu diploidalnego,
5) wykonać schematyczny rysunek przedstawiający rozmieszczenie alleli płci w komórce

diploidalnej.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pogadanka,

–

pokaz z objaśnieniem,

–

metoda projektów.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

tablica poglądowa: Determinacja płci u pszczół,

−

foliogramy praw Mendla, kariogramów,

−

rzutnik do foliogramów,

−

arkusz z przygotowanym schematem ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

5.2. Praca hodowlana nad pszczołami

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ różnicę selekcyjną, spodziewany postęp hodowlany w populacji pszczół, gdzie

ś

rednia wydajność miodowa wynosi 15 kg miodu, natomiast średnia wydajność miodowa

w stadzie wyselekcjonowanym wynosi 25 kg. Oszacowany współczynnik odziedziczalności
wynosił h

2

= 0,2 dla wydajności miodowej. Jak należy interpretować uzyskane wyniki?

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania zadania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obliczyć różnicę selekcyjną,
2) obliczyć spodziewany postęp hodowlany,
3) obliczyć wydajność miodową następnego pokolenia,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pogadanka,

–

pokaz z objaśnieniem,

–

metoda projektów.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

tabele ze schematami dowolnego przykładu I i II prawa Mendla,

−

schemat krzywej Gaussa dla rozkładu normalnego,

−

prosty kalkulator,

−

foliogramy,

−

rzutnik do foliogramów.

Ćwiczenie 2

Narysuj schemat krzyżowania wypierającego do 5 pokolenia mieszańców włącznie.

Określ przy każdym pokoleniu udział dziedziczności linii wypierającej i wypieranej.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania zadania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wybrać z Informatora o hodowli pszczół w Polsce linie pszczół z cechami do wyparcia

oraz linię wypierającą,

2) narysować schematycznie etapy poszczególnych kojarzeń,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

3) obliczyć na każdym etapie kojarzeń udział genów linii wypieranej i wypierającej,
4) obliczyć udział genów rasy wypieranej w końcowym efekcie kojarzeń,
5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

pokaz z objaśnieniem,

−

metoda projektów.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

foliogramy ze schematami mejozy i mitozy,

−

informator o hodowli pszczół w Polsce,

−

prosty kalkulator,

−

rzutnik do foliogramów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

5.3. Pasieki hodowlane

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Podejmij próbę napisania celów programu hodowlanego krzyżowniczego wraz

z uwzględnieniem cech, które podlegają doskonaleniu korzystając z poniższego schematu.

Program hodowlany krzyżowania pszczół dla linii hodowlanej .....................

Cel pracy hodowlanej:
Celem programu jest wyhodowanie matek pszczelich przydatnych do produkcji pszczelarskiej
w pasiekach usytuowanych w zmiennych klimatycznie warunkach kształtowanych
........................... (teren województwa .....................).
Obszar ten charakteryzuje się ......................................
Główny pożytek stanowi tu ..........................................
Założeniem programu jest uzyskanie ......................................
Matki użytkowe rozprowadzane będą głównie w okolicach.

Cechy użytkowe podlegające doskonaleniu w trakcie realizacji programu:
Miodność – .................................. .(z uwzględnieniem wykorzystania jakich pożytków)
Rozwój – ........................, (np.: pozwalający na wykorzystywanie pożytków wczesnych),
Sposób zachowania wskazujący na łagodność lub złośliwość pszczół ........... (np. pozwalający
na pracę nawet w czasie złej pogody),
Rojliwość – (np.: uzyskanie pszczół nierojliwych lub o małej rojliwości, łatwej do
opanowania po zastosowaniu prostych zabiegów przeciwrojowych),
Zimotrwałość – (np.: dobra nawet podczas bardzo ostrych zim, lub po wykorzystaniu pożytku
spadziowego),
Siła rodzin – ............... (np.: utrzymująca się podczas całego sezonu na poziomie co najmniej
2 korpusów wielkopolskich).

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania zadania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić cele hodowlane dla doskonalonych mieszańców linii pszczół,
2) określić warunki środowiskowe w których pszczoły będą użytkowane,
3) określić kryteria stawiane doskonalonym cechom,
4) zaproponować dodatkowe cechy które mogłyby być uwzględnione w danym programie

hodowlanym,

5) zaprezentować program hodowlany.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

pokaz z objaśnieniem,

−

metoda projektów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Ś

rodki dydaktyczne:

−

wzór przykładowego standardu hodowlanego z KCHZ,

−

informator o hodowli pszczół w Polsce,

−

wyniki terenowej oceny pszczół z ostatnich lat,

−

propozycje wzoru programu hodowlanego krzyżowniczego z KCHZ.

Ćwiczenie 2

Podejmij próbę opracowania metodyki oceny cech w stacjonarnej ocenie pszczół do

programu hodowlanego. Uzupełnij metodykę o własne informacje, oraz opracuj metodykę dla
pozostałych cech użytkowych pszczół.

Metodyka stacjonarnej oceny wartości użytkowej i hodowlanej linii hodowlanej pszczół

pochodzącej z krzyżowania, o nazwie ...........................
Metodyka zakłada obserwację cech od jesieni roku poprzedzającego ocenę do końca sezonu
pasiecznego w danym roku i ich ocenę w skali ............. punktowej.
Miodność, rozwój, zimotrwałość, skłonność do rójki, siła rodziny w sezonie oraz zachowanie
wskazujące na łagodność lub złośliwość punktowane są wg stopnia nasilenia się tych cech
zgodnie ze wskazanymi kryteriami oceny.
Ocena cech.
1. Miodność:

Częstotliwość obserwacji:

−

każdorazowo przy miodobraniu.
Kryteria:

−

ilość miodu towarowego określana w sposób ilościowy na podstawie kilogramów
odebranego miodu z ula,

−

odnotowanie terminów i rodzajów występowania pożytków,

−

..............................................................................................

Skala ocen w pkt.
3 pkt. – ilość miodu powyżej 15%(?) od średniej dla grupy,
2 pkt. – ilość miodu w granicach +/-(?) „średniej dla grupy,

1 pkt. – ilość miodu poniżej 15%(?) średniej dla grupy.

Tendencje pożądane:

−

jak największa ilość miodu odebranego z poszczególnych pożytków, szczególnie
z .....................................................................................................
Tendencje niepożądane:

−

......................................................................................................................

Rozwój

Częstotliwość obserwacji:

−

w okresie ....................................

−

w okresie ........................................... (lub innego pożytku w tym samym czasie)

Kryteria:

porównanie rozwoju na okres najwcześniejszych pożytków na podstawie przyrostu .......

liczby plastrów obsiadanych przez pszczoły:

−

liczby plastrów z czerwiem,

−

liczonych w pełnych plastrach obustronnie , z dokładnością do 1/2 plastra.

Skala ocen:
3 pkt – przyrost ilości czerwiu powyżej 15%(?) od średniej dla grupy,
2 pkt. – przyrost ilości czerwiu w granicach +/-(?) średniej dla grupy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

1 pkt. – przyrost ilości czerwiu poniżej 15%(?) średniej dla grupy.
Ewentualnie kryterium dodatkowe:
siła na podstawie liczby korpusów obsiadanych w okresie ostatniego pomiaru:

−

„++” duża siła (3 korpusy),

−

„ +” średnia siła (2 korpusy),

−

„-” słaba siła (1 korpus).

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania zadania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić metodykę dla doskonalonych mieszańców linii pszczół,
2) określić kryteria i pułapy selekcyjne dla cech użytkowych,
3) określić dodatkowe kryteria stawiane doskonalonym cechom,
4) zaproponować metodykę dla dodatkowych cech, które mogłyby być uwzględnione

w danym programie hodowlanym,

5) zaprezentować metodyki i kryteria doskonalonych cech programu hodowlanego.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

pokaz z objaśnieniem,

−

metoda projektów.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

wzór przykładowego standardu hodowlanego z KCHZ,

−

informator o hodowli pszczół w Polsce,

−

wyniki terenowej oceny pszczół z ostatnich lat,

−

propozycje wzoru programu hodowlanego krzyżowniczego z KCHZ,

−

propozycje metodyki oceny cech pszczół.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Prowadzenie prac

związanych z hodowlą pszczół”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 6, 7, 8, 10, 11, 12, 17, 18, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 3, 4, 5, 9, 13, 14, 16, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 7 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. c, 3. d, 4. b, 5. a, 6. c, 7. b, 8. a, 9. a, 10. b, 11. a,

12. a, 13. d, 14. a, 15. a, 16. b, 17. a, 18. b, 19. b, 20. d.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Określić miejsce umieszczenia
informacji genetycznej

B

P

a

2

Określić liczbę chromosomów
posiadanych przez pszczoły

A

P

c

3

Opisać sposób determinacji płci
u pszczół

C

PP

d

4

Przewidzieć skutki determinacji płci
u pszczół.

C

PP

b

5

Zastosować II Prawo Mendla

D

PP

a

6

Zdefiniować I prawo Mendla

A

P

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

7

Określić działanie genów na organizm

B

P

b

8

Określić czynniki wpływające na cechy
ilościowe

B

P

d

9

Przewidzieć działanie genów
kumulatywnych

D

PP

a

10 Obliczyć % brakowania pasieki

B

P

b

11

Oceniać różne sposoby oceny wartości
hodowlanej u pszczół

B

P

a

12 Obliczyć różnicę selekcyjną

B

P

a

13

Ocenić znaczenie cech użytkowych
pszczół

C

PP

d

14

Wyznaczać niekorzystne cechy
u pszczół.

C

PP

a

15

Określić sposób selekcjonowania
pszczół

C

P

a

16 Obliczyć postęp hodowlany u pszczół

C

PP

b

17

Opisać, na czym polega tworzenie linii
czystych

B

P

a

18 Określić termin hodowli pszczół

B

P

b

19

Określić, jaką rolę mają pasieki
hodowlane

D

PP

b

20

Określić instytucję odpowiedzialną za
hodowlę pszczół w Polsce

B

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia
5. Zapytaj czy uczniowie wszystko zrozumieli.
6. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
7. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, wstawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zaznaczyć odpowiedź prawidłową.

4. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
5. Test zawiera 20 zadań, do każdego pytania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko

jedna jest prawdziwa.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielanie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego kiedy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Informacja genetyczna zawarta w DNA zależy od

a) rodzaju zasad azotowych w kolejnych nukleotydach DNA.
b) białek histonowych.
c) rodzaju zasad azotowych w kolejnych nukleotydach RNA.
d) grupy fosforanowej i cukrowej.

2. Ile chromosomów posiada diploidalna komórka pszczoły 2n

a) 8.
b) 16.
c) 32.
d) 46.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

3. Diploidalny truteń powstaje, gdy

a) zygota posiada dwa geny kumulatywne.
b) zygota ma dwa geny dominujące.
c) zygota ma dwa różne geny płci.
d) zygota ma dwa takie same geny płci.

4. Matka posiadająca geny płci d i e została unasieniona trutniami z genem płci e. Jaki %

larw diploidalnych zginie
a) 25%.
b) 50%.
c) 75%.
d) 100%.

5. Po skrzyżowaniu homozygoty i heterozygoty w pokoleniu F1 w fenotypie ujawnią się

cechy w stosunku liczbowym
a) 1:1.
b) 1:2.
c) 1:3.
d) 1:4.

6. Pierwsze prawo Mendla nosi nazwę

a) niezależnego dziedziczenia cech.
b) determinacji płci.
c) czystości gamet.
d) współdziałania genów nieallelicznych.

7. Gdy jedna cecha organizmu jest uwarunkowana działaniem wielu różnych genów

mówimy o
a) współdziałaniu genów allelicznych.
b) współdziałaniu genów nieallelicznych.
c) epistazie.
d) heterozji.

8. Cechy ilościowe z reguły zależą od

a) jednej pary genów.
b) alleli dominujących.
c) alleli recesywnych.
d) wielu par genów.

9. Jeżeli miodność u pszczół zależałaby tylko od 3 par alleli, które działają w sposób

kumulatywny i każdy z genów oznaczałby 4 kg miodu to wydajność miodowa rodziny
pszczelej wynosiłaby
a) 32 kg miodu.
b) 24 kg miodu.
c) 16 kg miodu.
d) 12 kg miodu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

10. W 200 pniowej pasiece wybrakowano 20 rodzin pszczelich, czyli wymieniono w nich

matki. Jaki będzie % brakowania w tej pasiece
a) 10.
b) 20.
c) 40.
d) 50.

11. Najlepszym sposobem oceny wartości hodowlanej pszczół jest ocena na podstawie

a) potomstwa.
b) rodowodu.
c) rodzeństwa.
d) użytkowości własnej rodzeństwa.

12. Pasiek, w której jest prowadzona praca hodowlana ma średnią wydajność miodową 30 kg

miodu, przeprowadzono selekcję i średnia wydajność miodowa w grupie
wyselekcjonowanych pni wynosi 35 kg miodu. Różnica selekcyjna to
a) 5 kg.
b) 10 kg.
c) 30 kg.
d) 35 kg.

13. Najważniejszą gospodarczo cechą użytkową pszczół jest

a) łagodność pszczół.
b) rojliwość pszczół.
c) zimotrwałość.
d) wydajność miodowa.

14. Gospodarczo niekorzystną cechą pszczół jest

a) skłonność do rabunków.
b) długowieczność pszczó.
c) wydajność woskowa.
d) obfitość gromadzenia pyłku.

15. Selekcja niezależna polega na

a) doskonaleniu kilku cech jednocześnie.
b) kolejnym po sobie doskonaleniu cech.
c) wyborze najlepszych osobników.
d) wyborze osobników o określonym wskaźniku.

16. Średnia wydajność miodowa w pasiece wynosiła 20 kg natomiast różnica selekcyjna

10 kg, h

2

= 0,2. Jaki będzie spodziewana wydajność miodowa w tej pasiece w następnym

pokoleniu
a) 30 kg miodu.
b) 22 kg miodu.
c) 20 kg miodu.
d) 2 kg miodu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

17. Tworzenie czystych linii pszczół polega na

a) ujednolicaniu genetycznym.
b) mieszańcowaniu.
c) krzyżowaniu szczytowym.
d) wykorzystaniu zjawiska heterozji.

18. Hodowla pszczół to

a) wybór najlepszych osobników na rodziców przyszłego pokolenia.
b) zespół zabiegów zmierzających do poprawy założeń dziedzicznych pszczół.
c) prowadzenie kontrolowanego doboru pszczół do kojarzeń.
d) przekazywanie założeń dziedzicznych.

19. Status pasieki hodowlanej mają

a) pasieki produkujące matki pszczele.
b) pasieki realizujące programy hodowlane.
c) pasieki inseminujące matki pszczele.
d) pasieki prowadzące trutowiska.

20. Zgodę na prowadzenie ksiąg i rejestrów dla linii hodowlanych wydaje

a) hodowca matek pszczelich.
b) Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt.
c) Polski Związek Pszczelarzy.
d) Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Prowadzenie prac związanych z hodowlą pszczół

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Test 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Prowadzenie prac

związanych z hodowlą pszczół”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 6, 7, 10, 11, 12, 14, 17, 19 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 3, 4, 5, 8, 9, 13, 15, 16, 18, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 8 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. b, 3. a, 4. b, 5. a, 6. a, 7. c, 8. b, 9. a, 10. b, 11. d,

12. b, 13. b, 14. c, 15. a, 16. b, 17. d, 18. a, 19. b, 20. a.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Zdefiniować pojęcie allelu

A

P

a

2

Określić liczbę chromosomów
posiadanych przez pszczoły

A

P

b

3

Przewidzieć skutki specyficznego
sposobu determinacji płci u pszczół

D

PP

a

4

Przewidzieć skutki specyficznego
sposobu determinacji płci u pszczół

C

PP

b

5

Zastosować II Prawo Mendla

C

PP

a

6

Zdefiniować II prawo Mendla

A

P

a

7

Określić działanie genów na organizm

B

P

c

8

Określić czynniki wpływające na cechy
ilościowe

C

PP

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

9

Przewidzieć działanie genów
kumulatywnych

C

PP

a

10 Obliczyć % brakowania pasieki

B

P

b

11

Oceniać różne sposoby oceny wartości
hodowlanej u pszczół

B

P

d

12 Obliczyć różnicę selekcyjną

B

P

b

13

Ocenić znaczenie cech użytkowych
pszczół

D

PP

b

14

Wyznaczać ważne gospodarczo cechy
użytkowe u pszczół

C

P

c

15

Określić znaczenie selekcji w pracy
hodowlanej

C

PP

a

16 Obliczyć postęp hodowlany u pszczół

C

PP

b

17

Opisać, na czym polega krzyżowanie
twórcze

B

P

d

18

Określić, na czym polegają programy
genetycznego doskonalenia pszczół

C

PP

a

19 Wymieniać etapy pracy hodowlanej

B

P

b

20

Określić podgatunki pszczół objęte
programem genetycznego doskonalenia

C

PP

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym,

2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów,
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań,
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia,
5. Zapytaj czy uczniowie wszystko zrozumieli,
6. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij
7. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, wstawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zaznaczyć odpowiedź prawidłową,

4. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
5. Test zawiera 20 zadań, do każdego pytania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko

jedna jest prawdziwa.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielanie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego kiedy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Allel to

a) jedna z kilku form genu zajmującego dane miejsce w chromosomie.
b) tylko gen dominujący.
c) tylko gen recesywny.
d) komplet genów danego organizmu.

2. Ile chromosomów posiada haploidalna komórka pszczoły 1n

a) 8.
b) 16.
c) 32.
d) 46.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

3. Dzięki posiadaniu pojedynczego zestawu chromosomów truteń

a) eliminuje z populacji geny letalne.
b) zwiększa przeżywalność czerwiu.
c) zwiększa wydajność miodową.
d) zwiększa postęp hodowlany.

4. Matka posiadająca geny płci a i b została unasieniona trutniami z genem płci b. Jaki %

powstanie trutni diploidalnych, które zostaną zjedzone przez pszczoły w okresie
larwalnym
a) 25%.
b) 50%.
c) 75%.
d) 100%.

5. Po skrzyżowaniu podwójnej homozygoty z podwójną heterozygotą w pokoleniu F1

w fenotypie ujawnią się cechy w stosunku liczbowym
a) 4:0.
b) 3:1.
c) 1:1.
d) 1:2:1.

6. Drugie prawo Mendla nosi nazwę

a) niezależnego dziedziczenia cech.
b) determinacji płci.
c) czystości gamet.
d) współdziałania genów nieallelicznych.

7. Gdy jeden gen maskuje działanie genu innej pary nieallelicznej mówimy o

a) współdziałaniu genów allelicznych.
b) współdziałaniu genów nieallelicznych.
c) epistazie.
d) heterozji.

8. Wartość cech ilościowych w dużej mierze zależy od wpływu czynników

a) genetycznych.
b) środowiskowych.
c) mutagennych.
d) klimatycznych.

9. Jeżeli miodność u pszczół zależałaby tylko od 4 par alleli, które działają w sposób

kumulatywny i każdy z genów oznaczałby 4 kg miodu to wydajność miodowa rodziny
pszczelej wynosiłaby
a) 32 kg miodu.
b) 24 kg miodu.
c) 16 kg miodu.
d) 12 kg miodu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

10. W 200 pniowej pasiece wybrakowano 50 rodzin pszczelich, czyli wymieniono w nich

matki. Jaki będzie % brakowania w tej pasiece
a) 20.
b) 25.
c) 50.
d) 75.

11. Najgorszym sposobem oceny wartości hodowlanej pszczół jest ocena na podstawie

a) potomstwa.
b) rodowodu.
c) rodzeństwa.
d) użytkowości własnej rodzeństwa.

12. Pasiek, w której jest prowadzona praca hodowlana ma średnią wydajność miodową 20 kg

miodu, przeprowadzono selekcję i średnia wydajność miodowa w grupie
wyselekcjonowanych pni wynosi 30 kg miodu. Różnica selekcyjna to
a) 5 kg.
b) 10 kg.
c) 30 kg.
d) 50 kg.

13. Przez wydajność miodową u pszczół należy rozumieć

a) ilość zgromadzonego przez rodziny miodu.
b) ilość odebranego z rodziny miodu.
c) ilość miodu pozostawioną na zimę.
d) ilość zużytego przez rodzinę miodu.

14. Coraz większego znaczenia gospodarczego nabiera cecha

a) skłonność do rójki.
b) zimotrwałość.
c) odporność na choroby.
d) tempo czerwienia matki.

15. Selekcja w pracy hodowlanej to

a) wybór najlepszych osobników na rodziców przyszłego pokolenia.
b) usunięcie z pasieki rodzin najgorszych.
c) wybór matek o największej masie.
d) ocena produkcyjności rodzin.

16. Średnia wydajność miodowa w pasiece wynosiła 30 kg natomiast różnica selekcyjna

10 kg, h

2

= 0,2. Jaki będzie spodziewana wydajność miodowa w tej pasiece w następnym

pokoleniu
a) 40 kg miodu.
b) 32 kg.
c) 30 kg miodu
d) 2 kg miodu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

17. Krzyżowanie twórcze jest to

a) wypieranie niekorzystnych cech.
b) uszlachetnianie pszczół.
c) krzyżowanie szczytowe.
d) tworzenie nowych linii pszczół.

18. Programy genetycznego doskonalenia zwierząt maja za zadanie

a) utrzymanie i doskonalenie linii w czystości genetycznej.
b) wytworzenie odpowiedniego do warunków środowiskowych mieszańca.
c) niedopuszczenie do zmieszańcowania się pszczół.
d) uzyskanie efektu heterozji.

19. W zakres hodowli pszczół wchodzą

a) uzyskiwanie produktów pszczelich.
b) ocena wartości użytkowej, hodowlanej, selekcja, dobór.
c) sztuczne unasienia matek pszczelich.
d) prowadzenie kontrolowanego kojarzenia pszczół.

20. Programem ochrony zasobów genetycznych zwierząt w Polsce objęte są niektóre linie

podgatunku pszczoły
a) środkowo-europejskiej.
b) włoskiej.
c) kaukaskiej.
d) kraińskiej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Prowadzenie prac związanych z hodowlą pszczół

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

7. LITERATURA

1. Balerstet J. (praca zbiorowa): Biologia 2, Zakres podstawowy. Operon, Gdynia 2003
2. Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B. „Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie”.

Przewodnik po metodach aktywizujących, Kielce 2000

3. Hodowla pszczół (praca zbiorowa). PWRiL, Warszawa 1996
4. Maciejowski J.: Genetyka i zasady pracy hodowlanej, Wyd. III. PWRiL, Warszawa 1980
5. Prabucki J. (red.): Pszczelnictwo. Albatros, Szczecin 1998
6. Ustawa o organizacji hodowli i rozrodu zwierząt gospodarskich z dnia 20 sierpnia 1997 r.

oraz nowelizacji. Tekst jednolity Ustawy, uwzględniający wszystkie nowelizacje, jakich
dokonano do końca 2002.(Dziennik Ustaw z 2002 r Nr 207 poz. 1762. Następna
nowelizacja została dokonana w 2004 r. Dz. U. Nr 91 poz. 866

7. Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Gospodarki śywnościowej z dnia 5 maja 1999 r.

w sprawie zakresu i metod prowadzenia oceny użytkowej i hodowlanej zwierząt oraz
sposobu oznakowania i identyfikacji zwierząt do celów hodowlanych Dz. U. Nr 47 poz.
470 oraz z 2002 r. Nr 169 poz. 1389

8. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 sierpnia 2002 r. w sprawie

ksiąg i rejestrów zwierząt hodowlanych oraz programu hodowlanego Dz. U. Nr 150 poz.
1244