tech_ogrodnik_321[03].Z4.03

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Rachunkowość w procesie zarządzania. Inwentaryzacja

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Rachunek

kosztów.

Kryteria

klasyfikacji

kosztów

dla

celów

sprawozdawczych

decyzyjnych.

Kalkulacja:

znaczenie,

rodzaje,

zastosowanie

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Majątek

trwały

obrotowy

gospodarstwa

ogrodniczego.

Bilans

przedsiębiorstwa ogrodniczego. Sprawozdania finansowe

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Podatki w rolnictwie. Rola banków w rozwoju rolnictwa

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Czynniki wpływające na dochód przedsiębiorstwa. Ocena rentowności

gospodarstwa ogrodniczego

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Uproszczone formy rachunkowości

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4.

Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i nabywaniu umiejętności

praktycznych dotyczących zagadnień z zakresu rachunkowości.

W poradniku znajdziesz:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia załoŜonych
celów kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

–

zestaw pytań sprawdzających, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści,

–

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

wykaz literatury.

Schemat układu jednostek modułowych

321[03].Z4

Ekonomika i zarządzanie w produkcji

ogrodniczej

321[03].Z4.02

Zastosowanie przepisów prawa

rolnego

321[03].Z4.01

Zakładanie gospodarstwa

ogrodniczego

321[03].Z4.03

Prowadzenie rachunkowości

321[03].Z4.04

Zarządzanie gospodarstwem

ogrodniczym

321[03].Z4.05

Organizacja zbytu produktów

ogrodniczych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

zdefiniować pojęcia i kategorie kosztów produkcji ogrodniczej,

–

obliczyć koszty produkcji ogrodniczej według róŜnych kryteriów,

–

obliczyć opłacalność określonych kierunków produkcyjnej działalności ogrodniczej,

–

określić czynniki kształtujące dochód wynikający z produkcji ogrodniczej,

–

obliczyć dochód z określonego rodzaju produkcji ogrodniczej,

–

rozróŜnić rodzaje podatków w rolnictwie,

–

obliczyć podatek i opłaty związane z produkcją ogrodniczą,

–

sklasyfikować składniki majątku przedsiębiorstwa oraz określić źródła ich pochodzenia,

–

sporządzić bilans przedsiębiorstwa,

–

przeprowadzić spis z natury składników majątku przedsiębiorstwa,

–

wykonać operacje związane z prowadzeniem uproszczonej rachunkowości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Rachunkowość w procesie zarządzania. Inwentaryzacja

4.1.1. Materiał nauczania

Rachunkowość w procesie zarządzania

Rachunkowość rolna (ogrodnicza) to system ewidencji gospodarczej ujmujący

w liczbach  procesy  zaopatrzenia,  produkcji  i  zbytu  oraz  wyniki  działalności  gospodarczej,
spoŜycie,  akumulację  i  inne  towarzyszące  im  zjawiska  finansowe  związane  z  ruchem
naleŜności  i zobowiązań w gospodarstwie. Rachunkowość obejmuje ogół zapisów i obliczeń
dotyczących  przeszłości,  teraźniejszości  oraz  przyszłości.  Część  danych  liczbowych
niezbędnych do prowadzenia rachunku ekonomicznego na etapie planowania musi pochodzić
takŜe  spoza  gospodarstwa.  Dotyczy  to  nie  tylko  działalności,  której  dotychczas  nie
prowadzono,  lecz  przede  wszystkim  cen  środków  produkcji  i  zbywanych  towarów.
MoŜliwość  uzyskiwania  we  właściwym  czasie  odpowiednich  informacji  jest  warunkiem
koniecznym podejmowania prawidłowych decyzji w gospodarstwie ogrodniczym.

Celem rachunkowości jest ukazanie w mierniku pienięŜnym stanu i ruchu zasobów

jednostki  gospodarczej,  źródeł  ich  finansowania  oraz  przebiegu  i  wyników  działalności
gospodarczej.  Przez  pojęcie  rachunkowości  naleŜy,  więc  rozumieć  całościowy  i  zwarty
system  ciągłego  oraz  systematycznego  gromadzenia  i  przetwarzania  danych  oraz
prezentowania informacji ekonomiczno-finansowych. Na system ten składają się:
–

księgowość,

–

rachunek kosztów,

–

sprawozdawczość finansowa.
Rachunkowość spełnia następujące funkcje:

–

informacyjną,

–

sprawozdawczą,

–

optymalizacyjną,

–

kontrolną,

–

analityczną.
Na system rachunkowości składa się:

–

teoria rachunkowości,

–

rachunkowość finansowa,

–

rachunkowość zarządcza (zwana często rachunkiem kosztów dla zarządzania),

–

analiza finansowa.
Zasadniczą

normą

prawną

regulującą

całokształt

zagadnień

związanych

z rachunkowością w Polsce jest Ustawa z dnia 29.09.1994 r. o rachunkowości (Dz. U. Nr
121, poz. 591) znowelizowana ustawą z dnia 09.11.2000 r. o zmianie ustawy
o rachunkowości (Dz. U. 113, poz. 1186, z późn. zm. Jednolity tekst ustawy o rachunkowości
– Dz. U. Nr 76 z 2002 r., poz. 694).

Zgodnie z ustawą, rachunkowość obejmuje:

–

zasady (politykę) rachunkowości,

–

prowadzenie na podstawie dowodów księgowych ksiąg rachunkowych,

–

okresowe ustalenie lub sprawdzenie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów
i pasywów, w celu sprostowania i ewentualnego uaktualnienia danych w ewidencji,

–

wycenę aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego,

–

sporządzanie sprawozdań finansowych i innych, których dane wynikają z ksiąg
rachunkowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych oraz pozostałej dokumentacji
przewidzianej ustawą,

–

poddanie badaniu i ogłoszenie sprawozdań finansowych w przypadkach przewidzianych
ustawą.
W rachunkowości podstawową funkcją jest ewidencja. W jej ramach prowadzi się zapisy

zdarzeń  gospodarczych,  które  powodują  zmiany  ilościowe  i  jakościowe  w  składzie  środków
gospodarstwa lub źródłach ich pochodzenia. Ewidencja powstaje na drodze zorganizowanego
gromadzenia  zapisów  pierwotnych  i  jest  podstawą  dalszych  przetworzeń.  Szczegółowość
zapisów  zaleŜy  od  potrzeb.  MoŜe  obejmować  ewidencję  zdarzeń  umoŜliwiających  ustalenie
nakładów,  a  następnie  kosztów  ponoszonych  na  poszczególne  działalności  produkcyjne
i usługowe  oraz  funkcje  gospodarstwa.  Najszerszy  system  zapisów  potrzebny  jest  do
prowadzenia  rachunkowości,  z  której  będzie  się  korzystać  w  celu  lepszego  zarządzania
gospodarstwem.  Elementami  rachunkowości  rozumianej  jako  system  przetwarzania
informacji są:
–

gromadzenie danych pierwotnych (ewidencja),

–

ich przechowywanie (pamięć, dowody),

–

przetwarzanie,

–

prezentacja informacji powstałych w wyniku przetwarzania danych.
Funkcja dowodowa jest szczególnie istotna w rozliczeniach podatkowych (podstawa

obliczeń podatków od ustalonego dochodu, dowody wpłat). Funkcja kontroli dotyczy róŜnych
zakresów działalności gospodarstwa, moŜe mieć charakter bierny, gdy jej przedmiotem
będzie kontrola zuŜycia środków produkcji (tylko dla potrzeb własnych, a nie zewnętrznych
organów kontrolnych).

Księgowość tworzy bazy danych. Działalność tę nazywa się często prowadzeniem ksiąg

rachunkowych.  Na  podstawie  zarejestrowanych  danych  ilościowych  i wartościowych
moŜliwe  jest  opisanie  w  jednostkach  pienięŜnych  stanu  oraz  obrotu  róŜnymi  materiałami
i produktami.  UmoŜliwia  to  przygotowanie  zestawów  informacji  wyjściowych  do
podejmowania decyzji.

Rachunek kosztów obejmuje działania słuŜące odzwierciedleniu procesu zaopatrzenia,

produkcji i zbytu w ustalonych przedziałach czasu, a sprawozdawczość finansowa – zestaw
informacji wytwarzanych przez system rachunkowości.

Rachunkowość finansowa informuje o stanie finansowo-majątkowym gospodarstwa

i osiągniętych wynikach ekonomicznych, w tym finansowych. Ten rodzaj rachunkowości jest
regulowany  prawnie  (między  innymi  przez  ustawę  o rachunkowości oraz prawo podatkowe)
i podlega  kontroli  finansowej  z  zewnątrz.  Sprawozdania  finansowe  mają  jednolity  format
i muszą  być  ujawniane.  Odmianą  rachunkowości  finansowej,  której  punktem  wyjścia  są
regulacje  prawa  podatkowego,  a  celem  –  wyznaczanie  zobowiązań  podatkowych  –  jest
rachunkowość podatkowa.

Trafne decyzje w gospodarstwie są moŜliwe jedynie wtedy, gdy mamy niezbędne

informacje (zapisy) do ich podjęcia. Decyzje te dotyczą z reguły zasobów ziemi, ludzi,
maszyn i narzędzi oraz kapitału i pozwalają rozstrzygnąć:
–

jakie produkty wytwarzać?

–

jak duŜo produkować?

–

jakie środki produkcji i jaką ich ilość oraz w jaki sposób (według jakiej technologii) je
zastosować?

–

kiedy i gdzie dokonywać sprzedaŜy i zakupów?

–

w jaki sposób finansować działalność gospodarstwa?
Określa się cztery podstawowe warunki poprawnego zarządzania gospodarstwem:

1) rozumienie zasad i ograniczeń funkcjonowania gospodarstwa rolnego;

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) znajomość istniejącego stanu gospodarstwa uzyskana na podstawie analizy danych

z rachunkowości;

3) umiejętność sporządzania długo i krótkoterminowych planów opartych na znajomości

technicznych i finansowych moŜliwości gospodarstwa;

4) prowadzenie rachunkowości zapewniającej właściwą kontrolę realizacji opracowanych

planów.
Ze względu na prowadzenie rachunkowości gospodarstwo osiąga korzyści bezpośrednie

i pośrednie. Do bezpośrednich naleŜą:
a) pozyskanie informacji słuŜących bieŜącej ocenie wyników, kontroli dokonanych

rozliczeń z odbiorcami produktów i dostawcami materiałów oraz porównań uzyskanych
wyników z planowanymi;

b) ułatwienie ustalania zdolności kredytowej oraz uwiarygodnienie rolnika przy ubieganiu

się  o  kredyty  bankowe  (prawdopodobnie  w  obecnych  warunkach  gospodarstwa
w znacznie  większym  stopniu  niŜ  wcześniej  będą  korzystać  z zewnętrznych  źródeł
finansowania,  głównie  w  postaci  kredytów  krótko  i długoterminowych  na  rozwój
i modernizację gospodarstw);

c) nabranie nawyku systematycznego prowadzenia i dokumentowania zapisów, który moŜe

być przydatny, a nawet konieczny, dla prowadzenia ksiąŜki przychodów i rozchodów,
określania dochodu podlegającego opodatkowaniu oraz rozliczania podatku od towarów
i usług (VAT);

d) uzyskanie danych do kalkulacji dotyczących między innymi zmian nakładów

i zwiększenia ich poziomu, zmian technologii produkcji oraz gospodarowania zapasami;

e) uzyskanie informacji niezbędnych do podjęcia działalności grupowej (dane o cenach

i kwotach płaconych za materiały do produkcji, o marŜach hurtowych, detalicznych i ich
udziale w cenach płaconych za środki produkcji, o cenach i kwotach uzyskiwanych ze
sprzedaŜy własnych produktów);

f) nabycie umiejętności profesjonalnego gospodarowania z pomocą sprawozdań

o osiąganych wynikach;

g) uporządkowanie dokumentów gromadzonych dotychczas w róŜnych miejscach;
h) podwyŜszenie wiedzy z zakresu ekonomiki i zarządzania.

Do korzyści pośrednich naleŜą:

a) dane rachunkowe zbierane w sposób jednolity z gospodarstw słuŜą do tworzenia baz

danych, które stanowią podstawę zestawień wyników róŜnych grup gospodarstw. Tak
uporządkowane informacje wykorzystywane są do sporządzania analiz bieŜącej sytuacji
róŜnych gospodarstw, a takŜe do oceny skutków wprowadzenia zmian w polityce rolnej;

b) pośrednimi korzyściami z prowadzenia rachunkowości mogą być lepsze warunki

makroekonomiczne  gospodarowania,  tworzone  przez  decydentów w ramach programów
narodowych  czy  teŜ  Wspólnej  Polityki  Rolnej.  Obowiązujące  obecnie  zasady
uzyskiwania  dotacji  przez  rolników  uwidoczniają  olbrzymie  znaczenie  dobrych
i rzetelnych  danych.  Oznacza  to  równieŜ konieczność aktywnego uczestnictwa rolników
w  dostarczaniu  precyzyjnych  i  wiarygodnych  danych.  Udział  ten  jest  konieczny  dla
uzyskania  dopłat  z  określonych  tytułów,  gdyŜ  taka  pomoc  jest  udzielana  wyłącznie  na
postawie wniosków składanych przez rolników;

c) kolejną korzyścią jest wykorzystanie danych z rachunkowości do analizy działalności

gospodarczej,  obejmującej  całość  działań  prowadzących  do  krytycznej  oceny  wyników
ekonomicznych i produkcyjnych. Treścią analizy powinno być takŜe ustalenie przyczyn,
które  wpłynęły  na  uzyskanie  takich,  a  nie  innych  efektów.  Wnioski  z  analizy  mogą
stanowić  podstawę  podejmowania  decyzji  o  bieŜącej  i planowanej  działalności
w gospodarstwie;

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

d) dane z rachunkowości słuŜą takŜe do ustalenia nadwyŜki bezpośredniej, czyli

podstawowej kategorii ekonomicznej obliczanej na poziomie gospodarstwa rolnego
w UE, a odzwierciedlającej nadwyŜkę wartości produkcji z danej działalności nad
wartością kosztów bezpośrednich.

Inwentaryzacja

Inwentaryzacja, jest to działanie obejmujące swoim zakresem ogół czynności, których

celem  jest  ustalenie  faktycznego  stanu  zarówno  składników  aktywów  i  pasywów
przedsiębiorstwa,  jak  równieŜ  składników  własnych  nie  ujmowanych  w  bilansie  (ewidencja
pozabilansowa)  bądź  teŜ  niestanowiących  własności  danej  jednostki  gospodarczej
(np. dzierŜawionych, przejętych w leasing).

Ustawa o rachunkowości formułuje jedynie ogólne zasady inwentaryzacji, sposoby jej

przeprowadzania, terminy, zasady ujęcia wyników. W akcie tym nie ma natomiast procedur
związanych z organizacją inwentaryzacji. Odsyła się do zasad utrwalonych powszechnie
i praktyką i zwyczajami. Inwentaryzacja moŜe być przeprowadzana metodą:
–

pełnej inwentaryzacji okresowej,

–

pełnej inwentaryzacji ciągłej.
Pełna inwentaryzacja okresowa polega na ustaleniu rzeczywistego stanu wszystkich

składników aktywów lub pasywów objętych ewidencją.

Pełna inwentaryzacja ciągła polega natomiast na sukcesywnym ustaleniu rzeczywistego

stanu poszczególnych składników majątku objętych inwentaryzacją tak, aby w wyznaczonym
czasie stan ten został ustalony dla wszystkich aktywów i pasywów.

Cele inwentaryzacji to:

–

ustalenie rzeczywistego stanu aktywów i pasywów jednostki gospodarczej,

–

porównanie stanu rzeczywistego ze stanem ewidencyjnym,

–

ustalenie róŜnic inwentaryzacyjnych,

–

wskazanie sposobu rozliczenia powstałych róŜnic inwentaryzacyjnych,

–

rozliczenie osób materialnie odpowiedzialnych za powierzone mienie,

–

ocena przydatności składników objętych spisem.
Zakres, tryb i terminy przeprowadzania inwentaryzacji określony jest w Artykule 26

Ustawy o rachunkowości. Stosowane formy prowadzenia inwentaryzacji to np.:
–

spis  z  natury  –  stosowany  jest  do  inwentaryzacji  składników  dających  się  policzyć,
zwaŜyć,  będących  własnością  jednostki  i  obcych,  tj.  środków  pienięŜnych  (z wyjątkiem
zgromadzonych  na  rachunkach  bankowych),  akcji,  obligacji,  bonów  i innych  papierów
wartościowych,  rzeczowych  składników  aktywów  obrotowych,  środków  trwałych
(z wyjątkiem  gruntów  i  trudno  dostępnych  środków  trwałych)  oraz  maszyn  i  urządzeń
objętych  inwestycją  rozpoczętą;  przeprowadzana  na  arkuszach  spisowych,  zgodnych
z przepisami o dokumentacji księgowej;

–

pisemne potwierdzenie prawidłowości sald księgowych – stosowane do środków
pienięŜnych

zgromadzonych

rachunkach

bankowych,

aktywów

własnych

powierzonych  kontrahentom  oraz  naleŜności,  poŜyczek  i  zobowiązań  z  wyjątkiem
naleŜności  spornych  i  wątpliwych,  naleŜności  i  zobowiązań  wobec  pracowników,
z tytułów  publicznoprawnych,  druki  potwierdzenia  salda  ustala  jednostka  we  własnym
zakresie;

–

porównanie danych ewidencyjnych z dokumentami – moŜe być zastosowana do gruntów
i trudno dostępnych oglądowi środków trwałych, naleŜności spornych i wątpliwych,
naleŜności i zobowiązań wobec pracowników, tytułów publicznoprawnych.

Ustawa o rachunkowości zobowiązuje jednostki do przeprowadzania rocznej

inwentaryzacji. Inwentaryzacja słuŜy nie tylko weryfikacji sumy składników majątkowych
jednostek, lecz takŜe ich urealnieniu oraz umoŜliwia rozliczenie osób materialnie
odpowiedzialnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Spis z natury polega na dokonaniu fizycznego pomiaru ilości składników majątkowych

drogą ich przeliczenia, zwaŜenia lub zmierzenia przez fachowy zespół, niezaleŜny od osób
sprawujących na co dzień pieczę nad tymi składnikami.

Inwentaryzację rzeczowych i pienięŜnych składników majątku przeprowadza komisja

inwentaryzacyjna powołana przez kierownika jednostki. Przewodniczącym komisji
inwentaryzacyjnej nie moŜe być główny księgowy lub pracownik odpowiedzialny materialnie
za składniki objęte inwentaryzacją.

Przedsiębiorcy zobowiązani do prowadzenia ewidencji działalności za pomocą księgi

przychodów  i  rozchodów  lub  opodatkowani  w  formie  ryczałtu  od  przychodów
ewidencjonowanych  dokonują  inwentaryzacji  składników  majątkowych  na  podstawie
przepisów  ustawy  o  podatku  dochodowym  od  osób  fizycznych  i  rozporządzeń
wykonawczych.

Inwentaryzację naleŜy przeprowadzić i wpisać do księgi:

–

przed zaprowadzeniem księgi,

–

na koniec kaŜdego roku podatkowego,

–

w przypadku zmiany wspólnika,

–

przy likwidacji działalności,

–

w przypadku zarządzenia urzędu skarbowego,

–

gdy ustala się zaliczki na podatek za okresy miesięczne.
Podatnik moŜe przeprowadzić spis z natury w innym terminie, ale o zamiarze musi

powiadomić urząd skarbowy na 7 dni przed datą tego spisu. Spisem z natury naleŜy objąć:
–

towary handlowe,

–

materiały podstawowe i pomocnicze,

–

półwyroby i wyroby gotowe,

–

braki i odpadki.
Spisem naleŜy objąć takŜe towary stanowiące własność podatnika, ale znajdujące się

poza jednostką. Towary obce znajdujące się w zakładzie podatnika, które nie podlegają
wycenie ujmujemy ilościowo w remanencie z podaniem czyją stanowią własność.

Spis z natury przeprowadza się na arkuszach spisowych – drukach ścisłego

zarachowania, które wydaje się zespołom spisowym po uprzednim ponumerowaniu
i zaparafowaniu przez upowaŜnioną osobę z komórki księgowości, za pokwitowaniem, do
późniejszego rozliczenia po zakończeniu spisów.

Wpisu do arkusza spisowego naleŜy dokonać bezpośrednio po ustaleniu stanu składnika.

Nie naleŜy zostawiać wolnych wierszy. NaleŜy stosować nazwy uŜywane w księgowości lub
symbole indeksu materiałowego oraz takie same jednostki miary, w jakich są ujmowane
w ewidencji ilościowej i ilościowo-wartościowej. Ułatwia to rozliczenie inwentaryzacji
i ustalenie róŜnic

Błędy popełnione w arkuszach spisu moŜna poprawiać wyłącznie przez skreślenie

błędnego  zapisu,  tak,  aby  pozostał  on  czytelny,  a  następnie  wpisaniu  zapisu  poprawnego.
Obok tekstu poprawionego powinny się podpisać osoba odpowiedzialna materialnie i członek
zespołu  spisowego.  Dokonanie  poprawek  powinno  znaleźć  swoje  odbicie  w protokole
opisowym  z  przebiegu  inwentaryzacji,  gdzie  naleŜy  zamieścić  uwagę  odnośnie  dokonanej
poprawki: pozycja spisowa, powód dokonania poprawki, przez kogo.

Arkusze spisowe stanowią dowód księgowy i powinny zawierać:

–

nazwę jednostki i pola spisowego (pieczęć firmowa),

–

numer arkusza,

–

skład komisji inwentaryzacyjnej, osób odpowiedzialnych materialnie oraz innych osób
uczestniczących w spisie,

–

datę i godzinę rozpoczęcia i zakończenia spisu,

–

datę na jaką przypada termin spisu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

dane dotyczące spisywanych składników,

–

podsumowanie arkusza.
Arkusze spisowe sporządza się w dwóch egzemplarzach, a przy inwentaryzacjach

zdawczo – odbiorczych w trzech. Oryginał otrzymuje księgowość, a kopię osoba materialnie
odpowiedzialna, w której obecności winny być spisywane wszystkie składniki majątkowe.

Po wpisaniu ostatniej inwentaryzowanej pozycji składnika następuje zakończenie

arkusza spisowego poprzez wpisanie adnotacji – poniŜej ostatniej pozycji – „spis zakończono
na pozycji nr ...”. Daty i podpisy członków komisji i osób odpowiedzialnych następują na
końcu arkusza spisowego. Osoby materialnie odpowiedzialne powinny złoŜyć oświadczenie,
Ŝ

e wszystkie składniki zostały objęte spisem i osoby te nie wnoszą zastrzeŜeń do

kompletności spisów i do pracy zespołu spisowego.

Po zakończeniu spisu z natury zespoły spisowe powinny złoŜyć pisemną informację

o nieprawidłowościach stwierdzonych w toku inwentaryzacji.

Następną czynnością jest wycena składników majątku. MoŜna zaniechać wyceny

rzeczowych składników majątku bezpośrednio na arkuszach, jeŜeli składniki te są ujmowane
w urządzeniu ewidencyjnym zawierającym informację o ich ilości i wartości w dniu, na który
przypadał termin inwentaryzacji.

Wyceny remanentu naleŜy dokonać w terminie 14 dni od jego zakończenia zgodnie

z zasadami rozporządzenia.

W jednostkach prowadzących księgi przychodów i rozchodów wycenia się:

–

materiały, towary handlowe – według cen zakupu, nabycia lub cen rynkowych,

–

półwyroby, wyroby gotowe i braki własnej produkcji – według kosztów wytworzenia,

–

produkcję nie zakończoną – według kosztów wytworzenia,

–

odpadki uŜytkowe – według wartości szacunkowej,

–

niesprzedane wartości dewizowe – według cen zakupu z dnia sporządzenia spisu,
a w dniu kończącym rok podatkowy według cen zakupu nie wyŜszej niŜ kurs średni
ogłaszany przez NBP w dniu kończącym rok podatkowy,

–

wartość rzeczy zastawionych – według ich wartości rynkowej,

–

produkcję zwierzęcą – według cen rynkowych,

–

wyposaŜenie objęte spisem z natury na dzień likwidacji działalności – według cen

zakupu.

W przypadku, gdy towary utraciły swoją wartość uŜytkową podatnik moŜe przyjąć do

wyceny  towarów  ceny  niŜsze  od  cen  zakupu  lub  nabycia.  Spis  z  natury  wpisywany  jest  do
księgi  obowiązkowo  poprzez  wpis  poszczególnych  rodzajów  składników  lub  wpis  tylko
jednej  pozycji,  jeŜeli  sporządzone  jest  odrębne  szczegółowe  zestawienie,  które  przechowuje
się razem z księgą.

W księdze naleŜy dokonać zapisu wartości remanentu początkowego nawet

w przypadku, gdy na dzień otwarcia księgi podatnik nie posiada składników majątku
podlegających remanentowi.

Obowiązek przeprowadzenia inwentaryzacji wynika z przepisów o rachunkowości oraz

przepisów  podatkowych.  W  przedmiocie  przygotowania,  przeprowadzenia  oraz  ustalenia  i
rozliczenia  róŜnic  inwentaryzacyjnych  nie  ma  róŜnicy  pomiędzy  inwentaryzacją
przeprowadzaną  przez  jednostki  stosujące  przepisy  ustawy  o rachunkowości,  a  jednostki
stosujące  przepisy  podatkowe.  RóŜnice  występują  w terminach  i  częstotliwości
inwentaryzacji.

Zasadniczym celem inwentaryzacji jest porównanie stanu rzeczywistego ze stanem

ewidencjonowanym, aby ujęte w bilansie składniki oraz wynik finansowy odzwierciedlały
rzeczywistą ich wartość.

Zadaniem inwentaryzacji jest:

–

przede wszystkim zapewnienie wiarygodności swoich danych księgowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

ochrona mienia i rozliczenie osób odpowiedzialnych,

–

ocena przydatności gospodarczej inwentaryzowanych składników,

–

ocena stosowanej w jednostce dokumentacji księgowej.
Znaczenie inwentaryzacji dla prawidłowego funkcjonowania firmy jest tak duŜe, Ŝe jej

zasady, częstotliwość i terminy przeprowadzania są przedmiotem regulacji prawnych
(rozdział 3 ustawy o rachunkowości).

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co jest celem rachunkowości?
2.  Jakie warunki określają poprawność zarządzania gospodarstwem?
3.  Co to jest inwentaryzacja?
4.  Co jest przedmiotem inwentaryzacji?
5.  Jaki jest cel i zadania inwentaryzacji?
6.  Jakie przepisy regulują zasady przeprowadzania inwentaryzacji?
7.  Jakie są metody przeprowadzania inwentaryzacji?
8.  Jakie są zasady wypełniania arkuszy spisowych?
9.  Jakie  są  zasady  przeprowadzania  inwentaryzacji  przez  podatników  prowadzących

podatkową księgę przychodów i rozchodów oraz ryczałt ewidencjonowany?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uzupełnij zdania:

1.  Pełna inwentaryzacja ciągła polega na……………………………………………….
2.  Przedsiębiorcy zobowiązani do prowadzenia ewidencji działalności gospodarczej za
pomocą księgi przychodów i rozchodów dokonują inwentaryzacji składników
majątkowych na podstawie przepisów ...............................................................................
i .......................................................................................................................................
3.  Zadaniem inwentaryzacji jest ochrona mienia i rozliczenie
..........................................................................................................................................
4.  .................................................. naleŜy dokonać w terminie 14 dni od zakończenia
remanentu.
5.  Zasadniczym celem inwentaryzacji jest porównanie

............................................................ze................................................................................
.....................................................
Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać uwaŜnie zdania,
2) wykropkowane pola uzupełnić.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

–

materiały piśmiennicze

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Przeczytaj uwaŜnie podane stwierdzenia, prawdziwe oznacz literą P, zaś fałszywe literą F.

Inwentaryzacja to zespół czynności związanych z ustaleniem stanu faktycznego tylko
aktywów obrotowych.

Zadaniem inwentaryzacji jest ocena stosowanej w jednostce dokumentacji księgowej.

W księdze naleŜy dokonywać zapisu wartości remanentu początkowego nawet w przypadku,
gdy na dzień otwarcia księgi podatnik nie posiada składników majątkowych podlegających
remanentowi.

Inwentaryzacja przeprowadzana przez jednostki stosujące przepisy o rachunkowości, a
jednostki stosujące przepisy podatkowe przeprowadzana jest w ten sam sposób i w tych
samych terminach.

Wyceny wyposaŜenia objętego spisem z natury na dzień likwidacji działalności dokonuje się
według cen rynkowych.

Inwentaryzacji nie naleŜy przeprowadzać dla aktywów powierzonych innym
jednostkom.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać uwaŜnie podane stwierdzenia,
2) stwierdzenia prawdziwe oznaczyć z prawej strony literą P, zaś fałszywe literą F.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

poradnik dla ucznia,

–

materiały piśmiennicze,

–

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Znajdź w ustawie o rachunkowości artykuł, mówiący o terminie i częstotliwości

sporządzania inwentaryzacji. Podaj nr artykułu i zapisz w zeszycie najwaŜniejsze informacje.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

–

prześledzić ustawę o rachunkowości,

–

odnaleźć rozdział dotyczący inwentaryzacji,

–

znaleźć artykuł odnoszący się do terminów i częstotliwości sporządzania inwentaryzacji,

–

zapisać w zeszycie, kiedy termin i częstotliwość inwentaryzacji uwaŜa się za
dotrzymane.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

ustawa o rachunkowości,

–

materiały piśmiennicze,

–

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać podstawowy akt prawny regulujący zasady prowadzenia

rachunkowości?

2) wyszukać w ustawie o rachunkowości interesujące cię informacje?

3) wskazać inne niŜ ustawa o rachunkowości, źródła prawa dotyczące

prowadzenia rachunkowości?

4) wyjaśnić, co określa ustawa o rachunkowości?

5) posłuŜyć się podstawową terminologią z zakresu rachunkowości?

6) omówić zasady wypełniania arkuszy spisowych?

7) podać definicję inwentaryzacji?

8) określić cel i zadania inwentaryzacji?

9) określić przedmiot inwentaryzacji?

10) przedstawić zasady przeprowadzania inwentaryzacji przez jednostki

prowadzące podatkową księgę przychodów i rozchodów oraz ryczałt
ewidencjonowany?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Rachunek kosztów. Kryteria klasyfikacji kosztów dla celów

sprawozdawczych i decyzyjnych. Kalkulacja: znaczenie,
rodzaje, zastosowanie

4.2.1. Materiał nauczania

Rachunek kosztów

Rachunek kosztów jest definiowany w ekonomii jako ogół działań zmierzających do

odzwierciedlenia  procesów  zachodzących  w  przedsiębiorstwie  (np.  zaopatrzenia,  produkcji  i
zbytu  produktów),  poprzez  ujęcie,  zgrupowanie  i  interpretację  w  określonych  przekrojach
kosztów  produkcji  i  sprzedaŜy  produktów,  mierzonych  ilościowo  i wartościowo  za  pewien
okres,  w  celu  uzyskania  informacji  potrzebnych  do  ustalania  wyników  i  kierowania
przedsiębiorstwem lub ich zespołem.

Rachunek kosztów, jest metodą rachunkową i odnosi się do ustalenia kosztów

docelowych,  które  są  funkcją  oczekiwań  klienta  oraz  technicznych  parametrów  procesu
projektowania  produktu.  Postrzegany  jest  jako  instrument  strategicznego  zarządzania
kosztami.  Jest  wykorzystywany  do  sterowania  kosztami  i  dotyczy  głównie  fazy  planowania
i projektowania wyrobów wprowadzanych do produkcji, jak równieŜ moŜe być stosowany do
unowocześniania produktów. Punktem startowym jest cena sprzedaŜy moŜliwa do osiągnięcia
i  zawierająca  poŜądaną  marŜę  zysku.  Celem  rachunku  kosztów  docelowych  jest  ustalenie,
poprzez stopniową redukcję, kwoty kosztów, po jakich musi być wytworzony produkt. Czyli
dąŜy  on  do  ustalenia  kosztów,  jakie  naleŜy  ponieść,  aby  udostępnić  produkt  zaspokajający
potrzeby klientów.

NajwaŜniejszym zadaniem osób kierujących przedsiębiorstwami jest podejmowanie

decyzji.  Od  ich  poprawności  zaleŜy  sytuacja  ekonomiczna  przedsiębiorstwa.  Elementem
uzasadniającym,  a  takŜe  utrudniającym  podejmowanie  decyzji  jest  ograniczoność  zasobów
w świecie  oraz  w  poszczególnych  jednostkach,  czyli  ich  rzadkość.  Zasoby  te  musza,  być
alokowane  (rozmieszczane)  tam,  gdzie  ich  zastosowanie  da  najkorzystniejszy  efekt
ekonomiczny.  Przestrzegana  powinna  być  zasada  racjonalnego  gospodarowania,  która  głosi,
iŜ  naleŜy  dąŜyć  do  uzyskania  jak  największego  efektu  przy  określonym  poziomie  nakładów
Narzędziem  pomocnym  w  podejmowaniu  decyzji  jest  rachunek  ekonomiczny,  który
obejmuje  wszelkie  przetwarzanie  informacji  i  wnioskowanie,  słuŜące  podejmowaniu
decyzji  stwarzających  przesłanki  do  osiągnięcia  najkorzystniejszych  w  określonych
warunkach efektów, stanowiących cel dla osoby podejmującej decyzje.
Rachunek  ekonomiczny  jest  narzędziem  pomocniczym  w  poszukiwaniu  odpowiedzi  na
najwaŜniejsze  pytania  stawiane  w  działalności  gospodarczej  przy  podejmowaniu  decyzji,
a mianowicie:
–

Jaki przyjąć program produkcji polegający na doborze gatunków i odmian roślin?

–

Jaki przyjąć poziom intensywności upraw?

–

Jaką wybrać technologię produkcji?

–

Kto będzie odbiorcą naszej produkcji?
Podstawowym składnikiem kaŜdego rachunku ekonomicznego są koszty. Przez wiele

lat  jako  podstawę  podejmowania  decyzji  traktowano  koszty  jednostkowe,  tzn.  koszty
całościowe  przeliczone  na  jednostkę  produkcji,  np.  na  l  kg  pomidorów.  W obliczeniach
stosowano  najczęściej  metodę  rozdzielczą  uorganicznioną,  w  której  kluczowe  znaczenie  ma
podział kosztów na bezpośrednie i pośrednie.

Przy obliczaniu kosztów jednostkowych sumuje się koszty bezpośrednie i do tak

ustalonej wielkości są dodawane, w postaci narzutu, koszty pośrednie. Stosowane są róŜne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

klucze podziałowe kosztów pośrednich, takie jak: struktura produkcji globalnej wyraŜonej
w jednostkach zboŜowych, struktura kosztów bezpośrednich.

Obliczanie kosztów jednostkowych w gospodarstwach jest coraz rzadziej stosowane,

poniewaŜ  wykazuje  wiele  wad  i  są  trudności  w  wykonaniu  tego  rachunku.  NajwaŜniejsze
z nich  to  trudność  w  podziale  kosztów  pośrednich  na  poszczególne  działalności,  potrzeba
wyceny  produktów  obrotu  wewnętrznego,  istnienie  produkcji  sprzęŜonej,  czasochłonność
obliczeń itd..

Koszty jednostkowe na szczeblu przedsiębiorstwa nie są, więc zalecane do wykorzystania

w bieŜącym podejmowaniu decyzji. Są, bowiem metody prostsze i łatwiejsze do
zastosowania. Obliczanie kosztów jednostkowych moŜe być jednak potrzebne w skali
makroekonomicznej, np. całego kraju. Mogą być one przydatne przy kształtowaniu polityki
rolnej i w globalnej analizie opłacalności produkcji ogrodniczej.
Kryteria klasyfikacji kosztów dla celów sprawozdawczych i decyzyjnych

Koszty w przedsiębiorstwie nierozłącznie wiąŜą się z nakładami. Nakłady mają

charakter materialny i są ściśle związane z produkcją. Ujmowane są najczęściej w formie
materialnej i zawsze mają postać rzeczową. Są ściśle związane z działalnością produkcyjną.
Nakłady wyraŜone w pieniądzu określane są mianem kosztów. MoŜna, zatem powiedzieć,
Ŝ

e koszty w przedsiębiorstwie, w tym takŜe ogrodniczym, obejmują wartość zuŜytej

w danym  okresie  obrachunkowym  pracy  Ŝywej  i uprzedmiotowionej,  związanej
z realizowanymi  procesami  produkcyjnymi  oraz  inne  koszty  związane  z prowadzeniem
przedsiębiorstwa.

Wśród kosztów moŜna wyróŜnić następujące ich układy:

1) układ rodzajowy – dzieli koszty według rodzaju i obejmuje następujące grupy kosztów:
a) koszty materialne:

–  amortyzacja – zuŜycie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,
–  zuŜycie materiałów – zuŜycie materiałów podstawowych i surowców,
–  zuŜycie  energii  –  zuŜycie  paliwa,  energii  elektrycznej,  gazu,  pary  i  energii  w  innej

postaci,

– usługi obce – transportowe, sprzętowe, składowania, remontowe i konserwacji,

telekomunikacyjne i pocztowe, dozór mienia, najem, dzierŜawa, leasing operacyjny,
obsługa bankowa,

– inne koszty materialne,

b) koszty niematerialne:

– wynagrodzenia – ogół wynagrodzeń pienięŜnych i w naturze za pracę bez względu na

charakter stosunku pracy,

– ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia – składki z tytułu ubezpieczeń

społecznych  obciąŜające  pracodawcę,  składki  na  Fundusz  Pracy,  Fundusz
Gwarantowanych  Świadczeń  Pracowniczych,  obligatoryjne  odpisy  na  Zakładowy
Fundusz  Świadczeń  Socjalnych,  świadczenia  urlopowe,  koszty  dotyczące
bezpieczeństwa i higieny pracy, szkolenia pracowników itp.,

– podatki i opłaty – podatki i opłaty kosztowe, np. podatek rolny, podatek od

nieruchomości, opłaty skarbowe, notarialne, sądowe i inne opłaty na rzecz gminy,

– pozostałe koszty rodzajowe – koszty podróŜy słuŜbowych, koszty reklamy,

ubezpieczenia majątkowe,

– inne koszty niematerialne

2) układ kalkulacyjny – klasyfikuje koszty w tzw. pozycje kalkulacyjne niezbędne do

obliczenia kosztu wytworzenia produktu, dzieli on koszty następująco:

– koszty bezpośrednie, zalicza się do określonej działalności, czyli są to koszty

poniesione na wytworzenie konkretnego produktu czy grupy jednorodnych produktów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

(np. koszty nasion, sadzeniaków, rozsad, nawozów mineralnych czy środków ochrony
roślin zuŜytych w produkcji pomidorów),muszą spełniać jednocześnie trzy warunki:

–  bez wątpliwości przypisuje się je do określonej działalności,
–  ich wielkość jest proporcjonalna do skali produkcji,
–  mają bezpośredni wpływ na rozmiar (wielkość i wartość) produkcji.

Do kosztów bezpośrednich produkcji roślinnej zalicza się koszty:
–  materiału siewnego i nasadzeniowego (zakupionego lub wytworzonego w gospodarstwie),
–  nawozów z zakupu (bez wapna nawozowego),
–  środków ochrony roślin,
–  regulatorów

wzrostu

(ukorzeniaczy,

substancji

wzrostowych,

antywylegaczy,

defoliantów),

– ubezpieczenia dotyczącego bezpośrednio danej działalności,
– specjalistyczne (np. specjalistyczne wydatki na produkcję roślinną, usługi specjalistyczne,

najem dorywczy do prac specjalistycznych).

– koszty pośrednie związane są z zuŜyciem czynników produkcji, które nie łączą się

bezpośrednio  z  wytworzeniem  konkretnego  produktu,  lecz  z  wieloma,  lub  wiąŜą  się
z funkcjonowaniem podmiotu gospodarczego jako całości. Do tej grupy zalicza się koszty
ogólnoprodukcyjne,  (czyli  wydziałowe)  oraz  ogólnogospodarcze  (inaczej  –  ogólnego
zarządu).  Koszty  ogólnoprodukcyjne  wiąŜą  się  zwykle  z  działem  produkcji  roślinnej
albo zwierzęcej  lub  z  daną  gałęzią  produkcyjną  (na  przykład  sadownictwem,
warzywnictwem  czy  produkcją  szkółkarską).  Koszty  ogólnogospodarcze  związane  są
z istnieniem gospodarstwa i jego funkcjonowaniem jako jednostki w Ŝyciu gospodarczym.

– koszt całkowity, czyli koszt wytworzenia, będący sumą technicznego kosztu wytworzenia

oraz kosztów zarządu,

– koszt własny sprzedaŜy (pełen koszt własny), będący sumą wszystkich kosztów

bezpośrednich i pośrednich.

Układ

kalkulacyjny

jest

charakterystyczny

dla

rachunku

kosztów

pełnych.

W rachunkowości  istnieją  równieŜ  systemy  rachunku  kosztów,  wśród  których  najbardziej
rozpowszechnił  się  rachunek  kosztów  zmiennych.  Klasyfikuje  on  koszty  według  kryterium
zmienności  w  zaleŜności  od  zmian  wielkości  produkcji.  W  ramach  tego  rachunku
wyróŜniamy:
–

koszty zmienne, to te rodzaje kosztów, które zaleŜą od zmian w poziomie produkcji.
Mają  one  charakter  kosztów  bezpośrednich,  obejmują  koszty  obrotowych  środków
produkcji i robocizny oraz zmienne koszty eksploatacji trwałych środków produkcji,
zaleŜnych  od  poziomu  intensywności  ich  wykorzystania,  np.  koszty  paliwa  i
remontów  ciągników  oraz  maszyn.  Charakterystyczną  cechą  kosztów  zmiennych  jest
ich  zmienność  zaleŜna  od  poziomu  produkcji.  Oznacza  to,  Ŝe  w  pewnych
przedziałach  poziomu  produkcji  mogą  się  zmieniać  proporcjonalnie  do  wzrostu
produkcji,  progresywnie,  czyli  szybciej  niŜ  zmiany  produkcji  i  degresywnie,  czyli
wolniej od zmian poziomu produkcji. Analiza zaleŜności między kosztami zmiennymi
a produkcją  słuŜy  do  ustalania  racjonalnego  poziomu  intensywności  produkcji
i stanowi  waŜny  element  rachunku  ekonomicznego.  RóŜnica  między  wartością
produkcji  a  kosztami  zmiennymi  w  danej  działalności  produkcyjnej  określana  jest
mianem  nadwyŜki  bezpośredniej.  Stanowi  ona  kryterium  wyboru  działalności
produkcyjnych  w przedsiębiorstwie  rolniczym,  do  kosztów  zmiennych  moŜemy
zaliczyć: koszty zakupu nasion, środków ochrony roślin, nawozów,

–

koszty stale to te składniki kosztów, które w pewnym przedziale czasowym są
niezaleŜne od zmian w poziomie produkcji, przy wytwarzaniu której uczestniczą. Stąd
teŜ nie ulegają zmianom w danym okresie planowania. Koszty stałe są pochodną stałych
zasobów środków trwałych w przedsiębiorstwie. Obejmują koszty utrzymania tych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zasobów  na  danym  poziomie.  Do  kosztów  stałych  zalicza  się  głównie  koszty
utrzymania  środków  trwałych:  nieruchomych  (budynki,  budowle)  i ruchomych
(ciągniki,  maszyny,  narzędzia).  Klasycznym  przykładem  kosztu  stałego  jest  podatek
rolny,  ubezpieczenia,  koszty  utrzymania  kadry  kierowniczej  i siły  wykonawczej.
MoŜna  stwierdzić,  Ŝe  koszty  stałe  w  danym  horyzoncie  planowania  są  pochodną
stałości  trwałych  zasobów  przedsiębiorstwa  dopóty,  dopóki  nie  zmienią  się  trwałe
zasoby przedsiębiorstwa. Koszty utrzymania tych zasobów będą kosztami stałymi.

3) Pozostałe koszty operacyjne, które nie dotyczą bezpośrednio podstawowej działalności

jednostki, są związane m.in. z:

–

zbyciem środków trwałych, środków trwałych w budowie oraz wartości
niematerialnych i prawnych,

–

odpisaniem naleŜności przedawnionych, umorzonych i nieściągalnych,

–

odszkodowaniami, karami i grzywnami, itp.;

4) Koszty finansowe obejmują m.in.:

–  stratę ze zbycia inwestycji,
–  opłaty odsetkowe z tytułu leasingu finansowego,
–  odsetki z tytułu zwłoki w zapłacie,
–  nadwyŜkę ujemnych róŜnic kursowych nad dodatnimi.

5) Straty nadzwyczajne to koszty powstające na skutek zdarzeń trudnych do przewidzenia,

poza działalnością operacyjną jednostki i niezwiązane z ryzykiem jej prowadzenia. Są to
ujemne skutki tych zdarzeń. Zaliczamy do nich wartość utraconych składników aktywów
na skutek zdarzeń losowych (np. poŜar, powódź).

Kalkulacja: znaczenie, rodzaje, zastosowanie

Jednostka gospodarcza w toku swej działalności usługowej, handlowej, produkcyjnej,

ponosi  koszty  związane  z  wytworzeniem  produktów,  wykonaniem  usług,  zakupem
i sprzedaŜą  towarów  oraz  uzyskuje  przychody  z  ich  sprzedaŜy.  W  całym  tym  procesie  dąŜy
do  osiągnięcia  zysku,  który  stanowi  nadwyŜkę  przychodów  nad  kosztami.  Aby  ustalić
opłacalność  zamierzonej  lub  wykonanej  produkcji,  usługi,  wytwórca  musi obliczyć koszt jej
wykonania i porównać z moŜliwą do uzyskania ceną, lub taką cenę ustalić.

W celu ustalenia kosztu wytworzenia jednostki, partii, asortymentu produktów, naleŜy

przeprowadzić obliczenia nazywane kalkulacją kosztów. Kalkulacja powinna umoŜliwić
ustalenie łącznej sumy kosztów, przypadających na dany produkt oraz koszty poszczególnych
składników, które nazwane są pozycjami kalkulacyjnymi.

Kalkulacje rolnicze (ogrodnicze) są to, więc róŜnego rodzaju rachunki prowadzące do

określenia  kosztów  i  efektów  prowadzenia  róŜnych  działalności  produkcyjnych.  Ponadto
kalkulacje  ułatwiają  znajdowanie  odpowiedzi  na  pytania:,  co,  ile  i  w  jaki  sposób
produkować  w  przedsiębiorstwie?  Co  by  było,  gdyby?  (np.  zamiast  10  ha  kapusty,
uprawiać  5  ha  kapusty  i  5  ha  pomidorów?).  Kalkulacje  rolnicze  przeprowadza  się  w  celu
przewidzenia  i  ustalenia  skutków  zmian  organizacyjnych  w  przedsiębiorstwie  rolniczym
(ogrodniczym). W zaleŜności od przedmiotu kalkulacji, czyli tego, czego one dotyczą, moŜna
wyróŜnić kalkulacje kosztów, opłacalności i kalkulacje skutków zmian w gospodarstwie.

Kalkulacje kosztów dotyczą kalkulowania róŜnego rodzaju kosztów produkcji

w przedsiębiorstwie.

MoŜna

wiec

kalkulować

bezpośrednie

koszty

produkcji

w poszczególnych działalnościach lub pełne koszty produkcji, a więc nie tylko koszty
bezpośrednie, lecz takŜe i koszty pośrednie. W kalkulacjach tych nie moŜna pominąć
Ŝ

adnego waŜnego składnika kosztów.

Kalkulacje opłacalności, przeprowadza się wtedy, gdy chodzi o udzielenie odpowiedzi

na pytanie, jakie produkty w konkretnym gospodarstwie są opłacalne, a jakie nie?
Opłacalność róŜnych działań w przedsiębiorstwie określa się najczęściej przez porównanie
przychodów z tych działalności z kosztami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kalkulacje skutków zmian w przedsiębiorstwie rolniczym dotyczą najczęściej zmian

organizacyjnych: zwiększenia powierzchni przedsiębiorstwa (przez dokupienie ziemi lub
dzierŜawę), załoŜenia sadu lub wprowadzenia innej plantacji wieloletniej. W kalkulacjach
moŜna uwzględnić wszystkie elementy kosztów i efektów lub tylko niektóre.

W zaleŜności od tego kryterium wyróŜnia się kalkulacje:

–

pełne,

–

niepełne.

Kalkulacje  pełne  obejmują  wszystkie  składniki  kosztów  i  prowadzą  do  ustalenia  pełnych
kosztów  produkcji.  W  przedsiębiorstwach  rolniczych  kalkulacje  pełne  stosowane  są  bardzo
rzadko,  np.  przy  obliczaniu  pełnych  kosztów  produkcji  w wybranych  działalnościach
produkcyjnych. Ich przydatność w praktycznej działalności jest niewielka z uwagi na to, Ŝe
wiele  elementów  ma  charakter  umowny.  Dotyczy  to  głównie  sposobu  ustalenia  kosztów
pośrednich  przypadających  na  daną  działalność.  Koszty  bezpośrednie,  zgodnie  ze  swoim
charakterem,  mogą  być  bezpośrednio  przypisane  poszczególnym  działalnością  i  dzięki
temu  są  kosztami  rzeczywistymi.  Odmiennie  przedstawia  się  sytuacja  w  odniesieniu  do
kosztów  pośrednich.  Ich  rozdział  na  poszczególne  działalności  odbywa  się  za  pomocą
odpowiednich  „kluczy  podziałowych”.  Problem  polega  na  tym,  Ŝe  dotychczas  nie
znaleziono odpowiedniego klucza podziałowego. Stosowane dotychczas klucze w postaci:
produkcji  globalnej,  kosztów  bezpośrednich,  bezpośrednich  nakładów  pracy  prowadzą
w kaŜdym przypadku do róŜnych wyników. NiemoŜność odpowiedniego podziału kosztów
pośrednich  powoduje  względność  tego  rachunku.  Kolejną  przyczyną  powodującą  wzrost
względności  kalkulacji  pełnych  jest  umowna  wycena  obrotu  wewnętrznego  (produktów
wytworzonych  i  ponownie  zuŜytych  w  tym  samym  przedsiębiorstwie),  a  takŜe  pracy
rolnika  i  członków  jego  rodziny  w  przedsiębiorstwie  rodzinnym.  Występuje  tylko  jeden
przypadek,  kiedy  pełne  koszty  produkcji  odzwierciedlają  rzeczywisty  ich  poziom
w przeliczeniu

jednostkę

produktu.

Występuje

przedsiębiorstwach

wyspecjalizowanych, gdzie wytwarza się jeden produkt towarowy.
Kalkulacje  niepełne  charakteryzują  się  tym,  Ŝe  nie  uwzględnia  się  w  nich  wszystkich
elementów całkowitych kosztów produkcji a tylko niektóre z nich, np. koszty bezpośrednie lub
zmienne. Są one szczególnie przydatne w kalkulacjach dotyczących przyszłości. Podstawę ich
stosowania  stanowi  podział  całkowitych  kosztów  w  przedsiębiorstwie  na  stałe  i  zmienne.
W pierwszym  etapie  tych  kalkulacji  naleŜy  wydzielić  koszty,  które  w przyjętym  horyzoncie
planowania  będą  miały  charakter  stały,  W  dalszych  rozwaŜaniach  opieramy  się  na  kosztach
zmiennych, które moŜna przypisać poszczególnym działalnością. Wśród kalkulacji niepełnych
wyróŜniamy  tzw.  kalkulacje  róŜnicowe,  w których  bierzemy  pod  uwagę  koszty  róŜnicujące
rozpatrywane  dwie  działalności.  W takich  przypadkach  pomijane  są  koszty  wspólne.  Pozwalają
one  na  udzielenie  odpowiedzi  na  pytanie:,  która  z rozpatrywanych  dwóch  działalności  jest
lepsza?  W  produkcji  roślinnej  sporządza  się  kalkulacje  niepełne  w  przeliczeniu  na  1  ha.
Kryterium wyboru metody kalkulacji stanowi róŜnica między wartością produkcji, a kosztami
zmiennymi, którą nazywamy marŜą brutto lub nadwyŜką bezpośrednią.

NadwyŜką bezpośrednią z określonej działalności rolniczej, w tym ogrodniczej, jest

roczna  wartość  produkcji  osiągnięta  z  hektara  uprawy  lub  od  jednego  zwierzęcia
pomniejszona  o  koszty  bezpośrednie  poniesione  na  wytworzenie  tej  produkcji  (wyjątki:  dla
grzybów  jadalnych  wartość  przelicza  się  na  100  m

powierzchni zajętej pod produkcję, dla

pszczół – na jedną rodzinę pszczelą, dla drobiu – na 100 sztuk). Dla obliczenia nadwyŜki
bezpośredniej i innych potrzeb rachunku ekonomicznego wszystkie koszty dzieli się na
pośrednie oraz bezpośrednie.

Wartość produkcji w danej działalności ogrodniczej jest sumą wartości produktów

głównych znajdujących się w obrocie towarowym (tak zwanych roślin towarowych), ustaloną

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

według cen sprzedaŜy Wartość produkcji z jednostki powierzchni oblicza się jako iloczyn
plonu w dt/ha oraz ceny w zł/dt.

NadwyŜka bezpośrednia z określonej działalności jest wartością danego rodzaju

produkcji roślinnej (np. uprawy pomidorów pod osłonami) pomniejszoną o jej koszty
bezpośrednie.
Schematycznie moŜna to przedstawić następująco:

Schemat obliczania nadwyŜki bezpośredniej dla poszczególnych działalności

produkcyjnych  jest  taki  sam  we  wszystkich  krajach  Unii  Europejskiej.  Pojęcie  nadwyŜki
bezpośredniej  przydatne jest do sprecyzowania róŜnych kategorii nadwyŜek ekonomicznych,
obliczanych  poprzez  odjęcie  określonych  kosztów  od  wartości  produkcji  Niektóre  z  tych
pojęć  stosowane  są  na  poziomie  poszczególnych,  pojedynczych  działalności,  inne  –
w odniesieniu  do  gospodarstwa  jako  jednostki  gospodarczej.  NadwyŜka  bezpośrednia
gospodarstwa  rolniczego,  w  tym  ogrodniczego,  jest  sumą  nadwyŜek  bezpośrednich
wytwarzanych  produktów  roślinnych  i zwierzęcych  powiększoną  o  pozostałe  przychody.
Odpowiada ona przychodom gospodarstwa pomniejszonym o sumę kosztów bezpośrednich.

JeŜeli od wartości nadwyŜki bezpośredniej odliczymy koszty pośrednie (zarówno

rzeczywiście  poniesione,  jak  teŜ  oszacowane),  to  otrzymujemy  tak  zwaną  wartość  dodaną.
RozróŜnia się wartość dodaną brutto i netto. Tę drugą otrzymuje się po odliczeniu od wartości
dodanej brutto kosztów zuŜycia środków trwałych, (czyli amortyzacji). Wartość dodana jest,
więc  przyrostem  wartości  dóbr  wytworzonych  w  gospodarstwie  w  ciągu  roku  i  stanowi
dochód gospodarstwa.
Dochód  rolniczy  (ogrodniczy)  uwzględnia  szacowaną  wartość  nakładów  pracy  własnej
producenta i członków jego rodziny, a takŜe wynagrodzenie z tytułu zarządzania i posiadania
zasobów majątkowych.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co to jest rachunek kosztów?
2.  Co jest podstawowym składnikiem rachunku ekonomicznego?
3.  Jakie znasz układy kosztów?
4.  Jakie koszty rodzajowe zaliczamy do kosztów materialnych, a jakie do niematerialnych?
5.  Co to są koszty zmienne?
6.  Co to są straty nadzwyczajne?
7.  Co to są kalkulacje?
8.  Jakie znasz rodzaje kalkulacji?
9.  Co to jest nadwyŜka bezpośrednia?
10.  W jakim celu przeprowadza się kalkulacje ogrodnicze?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie literatury, Internetu, publikacji, odszukaj i wpisz w tabelę, jakie koszty

zaliczane są do kosztów:
–

specjalistycznych na produkcję roślinną,

–

usług specjalistycznych w produkcji roślinnej,

–

najem dorywczy do prac specjalistycznych.

Koszty specjalistyczne na

produkcje roślinną

Koszty usług specjalistycznych

w produkcji roślinnej

Najem dorywczy do prac

specjalistycznych

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś

1) odszukać w dostępnych Ci materiałach i Internecie odpowiednich określeń,
2) wpisać je do tabeli.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

dostęp do Internetu,

–

materiały piśmiennicze,

–

czasopisma,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Na podstawie informacji przeprowadź klasyfikację kosztów przedsiębiorstwa w układzie

rodzajowym i kalkulacyjnym:
a)  zuŜycie materiałów,
b)  paliwo,
c)  amortyzacja,
d)  materiały bezpośrednie,
e)  koszty sprzedaŜy,
f)  koszty wydziałowe,
g)  wynagrodzenia,
h)  koszty zakupu,
i)

składki na ubezpieczenie społeczne pracowników,

energia elektryczna,

k) płace bezpośrednie,
l)

energia cieplna,

m) podatek rolny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapisać pozycje kosztów w układzie rodzajowym,
2) dokonać klasyfikacji kosztów w układzie kalkulacyjnym.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

poradnik dla ucznia,

–

materiały piśmiennicze.

Ćwiczenie 3

Na podstawie danych oblicz wartość nadwyŜki bezpośredniej w gospodarstwie

szkółkarskim zajmującym się produkcją krzewów ozdobnych – róŜ:

−

redni plon z hektara krzewów wyniósł 45 000 sztuk,

−

cena zbytu krzewów wynosi 2,50 zł/szt.,

−

praca ręczna przy produkcji krzewów wynosi – 4 722 rbh/ha,

−

koszt pracy ręcznej wynoszą – 3,5 zł/godz.,

−

praca ciągnika przy produkcji krzewów wynosi – 126 rbh/ha,

−

koszt pracy ciągnika wynosi 60 zł/godz.,

−

pozostałe koszty bezpośrednie związane z produkcją krzewów róŜ tj.(zakup podkładek,
nawozów, środków ochrony roślin, oczek odmian szlachetnych itp.), stanowi kwotę
38 000,00 zł.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  dokonać stosownych obliczeń,
2)  obliczyć kwotę nadwyŜki bezpośredniej,
3)  określić, czy produkcja róŜ była produkcją opłacalną.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

poradnik dla ucznia,

–

kalkulator,

–

materiały piśmiennicze.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) wymienić koszty rodzajowe?

2) wymienić rodzaje kalkulacji?

3) obliczyć nadwyŜkę bezpośrednią?

4) wyjaśnić, co to jest nadwyŜka bezpośrednia?

5) wymienić jakie koszty zaliczamy do kosztów niematerialnych?

6) wymienić jakie koszty zaliczamy do kosztów materialnych?

7) określić czym charakteryzują się kalkulacje niepełne?

8) określić, co to jest strata?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Majątek trwały i obrotowy gospodarstwa ogrodniczego.

Bilans

przedsiębiorstwa

ogrodniczego.

Sprawozdania

finansowe

4.3.1. Materiał nauczania

Majątek trwały i obrotowy gospodarstwa ogrodniczego

KaŜde uruchomienie działalności gospodarczej wymaga zgromadzenia zasobów

rzeczowych.  NaleŜą  do  nich  pomieszczenia,  ich  wyposaŜenie,  urządzenia  i  maszyny  oraz
materiały do produkcji. Całokształt tych zasobów stanowi bazę ekonomiczną przedsiębiorcy.
W  czasie  funkcjonowania  przedsiębiorstwa  (gospodarstwa)  baza  ta  rozrasta  się,  tworząc
majątek  tego  przedsiębiorstwa  (gospodarstwa)  zwany  aktywami.  Aktywa  to  kontrolowane
przez  jednostkę  gospodarczą  zasoby  majątkowe,  o  wiarygodnej,  określonej  wartości,
powstałe  w  wyniku  przeszłych  zdarzeń,  które  spowodują  w przyszłości  wpływ  do  jednostki
korzyści ekonomicznych.

WyróŜnia się dwie podstawowe grupy aktywów:

–

aktywa trwałe,

–

aktywa obrotowe.
Aktywa trwałe − to te składniki majątku przedsiębiorstwa, które nie zuŜywają się

w jednym cyklu produkcyjnym, a okres ich uŜytkowania jest dłuŜszy niŜ jeden rok.

Aktywa obrotowe − to te składniki majątku przedsiębiorstwa, które są przeznaczone do

zuŜycia lub zbycia (sprzedaŜy) w okresie krótszym niŜ 12 miesięcy, albo zuŜywają się
w całości w jednym cyklu produkcyjnym. Poszczególne grupy rodzajowe aktywów trwałych
i obrotowych przedstawione są tabeli 1.

Tabela 1. Struktura majątku przedsiębiorstwa

Wartości niematerialne i prawne:

−

autorskie prawa majątkowe (licencje, koncesje, programy komputerowe),

−

prawa do wynalazków (patenty, znaki towarowe, wzory uŜytkowe),

−

nabyta wartość przedsiębiorstwa.

Rzeczowe:

−

rodki trwałe,

−

rodki trwałe w budowie.

Finansowe:

−

długoterminowe

papiery

wartościowe

(akcje,

obligacje,

fundusze

inwestycyjne), udziały w obcych jednostkach

Rzeczowe:

−

materiały,

−

produkcja w toku, produkty gotowe,

−

towary.

Finansowe:

−

aktywa pienięŜne,

−

papiery wartościowe przeznaczone do zbycia w okresie do 12 miesięcy.

NaleŜności krótkoterminowe:

−

naleŜności z tytułu sprzedaŜy dóbr i usług lub aktywów finansowych.

Inne naleŜności:

−

z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń społecznych.

Rozliczenia międzyokresowe:

−

rozliczenia trwające do 12 miesięcy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Gospodarstwo prowadząc działalność wykorzystuje kapitał pochodzący z róŜnych

ródeł. Są one zróŜnicowane pod wieloma względami. Dobór kapitału wymaga określenia

bieŜących  i  przyszłych  potrzeb  finansowych  firmy.  Planując  skorzystanie  z róŜnych  form
pozyskania  kapitału,  w  pierwszej  kolejności  naleŜy  wziąć  pod  uwagę  jego  dostępność
w podmiocie  gospodarczym.  Wynika  to  z  ograniczeń  związanych  głównie  z następującymi
czynnikami:
–

wewnętrznymi – formą prawną przedsiębiorstwa, jego renomą, wielkością, sytuacją
finansową,

–

zewnętrznymi – dostępnością na rynku wybranego źródła finansowania.

Do podstawowych źródeł finansowania majątku przedsiębiorstwa zalicza się:

–

kapitał własny,

–

kapitał obcy.

Oba te źródła finansowania działalności przedsiębiorstwa nazywane są pasywami. Kapitał

własny tworzony jest zgodnie z przepisami prawa, określonymi szczegółowo w Kodeksie
Spółek Handlowych, Prawie spółdzielczym, umowie lub statucie spółki.

Kapitał własny moŜna podzielić na:

–

kapitał powierzony,

–

kapitał samofinansowania.
Kapitał powierzony powstaje – z wkładów właściciela, wpłat wspólników, udziałowców,

akcjonariuszy, w zaleŜności od formy prawnej jednostki gospodarczej. I tak:
–

w spółce z o.o. i akcyjnej, kapitał powierzony to kapitał zakładowy,

–

w spółdzielni jest nim fundusz udziałowy,

–

w spółce jawnej, partnerskiej, komandytowej to kapitał właścicieli,

–

w jednoosobowej działalności gospodarczej jest nim kapitał właściciela.
Kapitał obcy stanowi zewnętrzne źródła finansowania. Korzystając z tej formy

finansowania działalności gospodarczej, przedsiębiorca zaciąga zobowiązania wobec swoich
wierzycieli i staje się dłuŜnikiem. Wierzycielem przedsiębiorcy moŜe być:

–

bank,

–

dostawcy i kontrahenci,

–

klienci, (np. gdy dokonują przedpłat, tzn. płacą zanim odbiorą towar),

–

towarzystwa ubezpieczeniowe,

–

pracownicy przedsiębiorstwa,

–

pozabankowe instytucje finansowe (np. Fundusz Pracy, fundusze inwestycyjne).

ródła finansowania majątku przedsiębiorstwa przedstawia tabela 3.

Tabela. 3. Źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa

–

udziały pienięŜne właścicieli,

–

aporty (udziały rzeczowe),

–

część zysku przeznaczona na rozwój działalności,

ią

)

–

kredyty,

–

poŜyczki,

–

leasing,

–

inne podmioty,

–

obligacje,

–

dotacje i subwencje,

–

rodki z funduszy unijnych,

–

papiery dłuŜne,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Bilans przedsiębiorstwa ogrodniczego

Bilans jest dwustronnym zestawieniem wartości środków gospodarczych (aktywów) oraz

ródeł ich pochodzenia (pasywów) sporządzonym na wyznaczony dzień i w określonej

przepisami formie.

Najczęściej bilans sporządzany jest na koniec roku obrotowego i zgodnie z zasadą

ciągłości jest równocześnie bilansem otwarcia na początek roku następnego.

Podstawowe równanie rachunkowości, zwane równaniem bilansowym wyraŜające tzw.

równowagę bilansową ma postać:

Aktywa = Pasywa

lub

Aktywa trwałe + Aktywa obrotowe = Kapitał własny + Kapitał obcy

lub

Aktywa trwałe + Aktywa obrotowe = Kapitał własny + Zobowiązania

Prawidłowo sporządzony bilans powinien zawierać:

–

nazwę i siedzibę jednostki, dla której jest sporządzany, podstawowy przedmiot
działalności oraz wskazanie właściwego sądu lub organu prowadzącego rejestr,

–

dzień bilansowy, na który jednostka sporządza sprawozdanie finansowe,

–

wyszczególnienie nazw i wartości poszczególnych aktywów i pasywów na dzień
kończący bieŜący i poprzedni rok obrotowy,

–

ogólną sumę aktywów i pasywów (z zachowaniem równowagi bilansowej),

–

podpis osób odpowiedzialnych za gospodarkę finansową jednostki, tj. osoby której
powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych i kierownika jednostki,

– datę i miejsce sporządzenia bilansu (datę ukończenia prac nad sporządzeniem bilansu).

Aktualnie obowiązujący wzór bilansu określa Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r.

o zmianie ustawy o rachunkowości. Uproszczony układ bilansu przedstawia rys.1.

Aktywa i pasywa usystematyzowane są w bilansie według odpowiedniej kolejności.

Składniki  aktywów  usystematyzowane  są  według  zasady  płynności  oznaczającej  łatwość
zmiany  składników  majątkowych  na  środki  pienięŜne  w  formie  gotówkowej.  Składniki
pasywów  usystematyzowane  są  według  zasady  wymagalności,  która  określa  terminy
regulowania i zagroŜenie sankcjami wierzytelności.

W bilansie wykazuje się stany aktywów i pasywów na dzień kończący bieŜący rok

obrotowy i poprzedni rok obrotowy. NaleŜy uwzględnić korekty składników wynikające
z przeprowadzonej inwentaryzacji, ustalić obroty kont analitycznych i syntetycznych,
sporządzić zestawienie obrotów i sald księgi głównej.

AKTYWA

PASYWA

A Aktywa trwałe

A Kapitał (fundusz) własny

Wartości niematerialne i prawne

Kapitał (fundusz) własny

Koszty zakończonych prac
rozwojowych

NaleŜne wpłaty na kapitał (fundusz)
podstawowy (wielkość ujemna)

Wartość firmy

Inne wartości niematerialne prawne

III

Udziały (akcje) własne (wielkość
ujemna)

Zaliczki na wartości niematerialne
i prawne

Kapitał (fundusz) zapasowy

Rzeczowe aktywa trwałe

Kapitał (fundusz) z aktualizacji
wyceny

rodki trwałe

Pozostałe kapitały (fundusze)

rodki trwałe w budowie

VII

Zysk (strata) z lat ubiegłych

Zaliczki na środki trwałe w budowie

VIII Zysk (strata) netto

III

NaleŜności długoterminowe

Odpisy z zysku netto w ciągu roku

Od jednostek powiązanych

obrotowego (wielkość ujemna)

Od pozostałych jednostek

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

B Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania

Inwestycje długoterminowe

Rezerwy na zobowiązania

Nieruchomości

Rezerwa z tytułu odroczonego
podatku dochodowego

Wartości niematerialne i prawne

Długoterminowe aktywa finansowe

Rezerwa na świadczenia
emerytalne

Inne inwestycje długoterminowe

Pozostałe rezerwy

Długoterminowe rozliczenia
międzyokresowe

Zobowiązania długoterminowe

B Aktywa obrotowe

Wobec jednostek powiązanych

Zapasy

Wobec pozostałych jednostek

Materiały

III

Zobowiązania krótkoterminowe

Półprodukty i produkty w toku

Wobec jednostek powiązanych

Produkty gotowe

Wobec pozostałych jednostek

Towary

Fundusze specjalne

Zaliczki na dostawy

Rozliczenia między okresowe

NaleŜności krótkoterminowe

Ujemna wartość firmy

NaleŜności od jednostek powiązanych

Inne rozliczenia międzyokresowe

NaleŜności od pozostałych jednostek

III

Inwestycje krótkoterminowe

Krótkoterminowe aktywa finansowe

Inne inwestycje krótkoterminowe

Krótkoterminowe rozliczenia
międzyokresowe

Aktywa razem

Pasywa razem

Rys.1. Uproszczony układ bilansu

Sprawozdania finansowe

Podstawą dobrze realizowanego zarządzania finansami przedsiębiorstwa jest prawdziwa,

rzetelna, obiektywna, dobrze opracowana i łatwo dostępna informacja dotycząca firmy i jej
finansowego otoczenia.

Informacja ta, zgodnie ze sztuką zarządzania, ma umoŜliwiać:

–

rzetelną ocenę aktualnego stanu finansowego firmy,

–

rzetelną ocenę moŜliwości rozwoju firmy w ciągu najbliŜszego okresu (np. roku),
w dłuŜszym horyzoncie (np. 5 lat),

–

ocenę rozwoju firmy w okresie 10–20 lat, a nawet znacznie dłuŜszym,

–

ustalenie celów strategicznych,

–

ocenę i analizę ryzyka związanego z drogą dojścia do celu strategicznego.
Komórki księgowości i finansowe tworzą:

–

sprawozdania finansowe firmy dla potrzeb zarządzania firmą w ogólności i zarządzania
finansami w szczególności,

–

sprawozdania finansowe pro forma opracowane w oparciu o dobrze dobrane i poprawnie
zastosowane metody prognozowania finansowego stanu firmy w odpowiednich
przedziałach czasu,

–

sprawozdania informujące o aktualnym otoczeniu firmy: prawne w języku finansowym,
marketingowe (konkurencja, moŜliwe źródła zaopatrzenia i moŜliwe rynki zbytu).
Sprawozdawczość finansowa powinna charakteryzować się następującymi cechami:

–

rzetelnością − dane zawarte w niej są zgodne z rzeczywistością, a więc pochodzące
z rzetelnie prowadzonej księgowości, bo tylko wtedy moŜliwa jest właściwa ocena
badanej jednostki gospodarczej,

–

sprawdzalnością − dane liczbowe otrzymane z księgowości moŜna w kaŜdej chwili
skonfrontować ze źródłami,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

przejrzystością − dane powinny być ujęte w taki sposób, by łatwo moŜna było stwierdzić
ich wzajemne powiązania i zaleŜności między nimi,

–

jednolitością − sprawozdania sporządzane są według jednolitych zasad (dotyczy to
zarówno formularzy, jak i terminów ich składania) i umoŜliwiają badanie dynamiki
i analizę porównawczą niektórych procesów czy zjawisk,

–

terminowością − sprawozdania powinny być składane w określonych terminach,

–

ciągłością − informacje z końca poprzedniego okresu powinny pokrywać się
z informacjami z początku okresu następnego,

–

kompletnością − w sprawozdaniu nie moŜe być pominięte Ŝadne zjawisko gospodarcze
ani Ŝaden składnik majątku trwałego, dotyczący danego okresu sprawozdawczego.
Sprawozdanie finansowe, którego wzór jest zawarty w załączniku nr 1 Ustawy

o rachunkowości, składa się z:
1) bilansu, który stanowi podstawowe sprawozdanie finansowe; jest on statycznym obrazem

firmy w danym momencie. Zasady i układ sporządzania bilansu tworzonego dla potrzeb
administracji rządowej i GUS-u są uregulowane prawnie, co pozwala na jednoznaczną
ocenę, a takŜe porównanie jednorodnych danych z róŜnych firm.

2) rachunku zysków i strat, który jest obok bilansu przedsiębiorstwa jednym

z najwaŜniejszych  sprawozdań  finansowych.  Jednak  w  odróŜnieniu  od  bilansu,  nie  jest
statycznym  obrazem  firmy,  lecz  jego  dynamicznym  rozwinięciem,  które  rejestruje
przychody  przedsiębiorstwa,  koszty  uzyskania  tych  przychodów,  straty  i zyski
nadzwyczajne,  obciąŜenia  obowiązkowe  oraz  rezultat  końcowy  w  postaci  wyniku
finansowego.
Podstawę  do  ustalenia  wyniku  finansowego  prowadzonej  działalności  gospodarczej

stanowi rachunek zysków i strat, będący zestawieniem przychodów z działalności
gospodarczej i kosztów ich uzyskania. W uproszczonej formule obliczania wyniku
finansowego moŜna przyjąć następującą zasadę:

Wynik finansowy moŜe być wielkością dodatnią i wówczas określa się go jako zysk lub

wielkością ujemną i wówczas określa się go jako stratę.

Na wynik finansowy składają się wyniki cząstkowe, a mianowicie:

–

wynik z działalności operacyjnej (przychody z działalności operacyjnej i koszty
uzyskania przychodów),

–

wynik z działalność finansowej (przychody finansowe pomniejszone o koszty
finansowe),

–

wynik ze zdarzeń nadzwyczajnych (zyski nadzwyczajne pomniejszone o straty
nadzwyczajne),

–

obowiązkowe obciąŜenia wyniku finansowego (podatek dochodowy i inne obciąŜenia
wynikające z przepisów prawnych dla określonych jednostek gospodarczych).
Wynik finansowy moŜe być ustalony:

1) metodą statyczną stosowaną w trakcie roku obrotowego. Nie wymaga ona zamknięcia

kont. Konta wynikowe zamyka się raz w roku na dzień bilansowy,

2) metodą księgową ustalanie wyniku finansowego realizowane jest na koncie „Wynik

finansowy”. Na dzień 31.12. danego roku obrotowego dokonywane są przeksięgowania

z wszystkich kont wynikowych, które jednostka prowadziła zgodnie z zakładowym

planem kont, na konto „Wynik finansowy”. Ustalanie wyniku finansowego metodą
księgową moŜe być dokonane według wariantu porównawczego lub kalkulacyjnego
rachunku zysków i strat rys. nr 6

Przychody – Koszty uzyskania przychodów = Wynik działalności gospodarczej

(zysk lub strata)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób ustalania wyniku finansowego metodą statyczną w przedsiębiorstwie:

(+) wartość przychodów ze sprzedaŜy wyrobów gotowych
(−) koszt własny sprzedanych wyrobów gotowych
(=) wynik ze sprzedaŜy,
(

pozostałe przychody operacyjne

(

−)

pozostałe koszty operacyjne

(

przychody ze sprzedaŜy materiałów

(

−)

wartość sprzedanych materiałów w cenie zakupu

(

wynik na działalności operacyjnej,

(

przychody finansowe

(

−)

koszty finansowe

(

wynik na działalności gospodarczej,

(

zyski nadzwyczajne

(−)

straty nadzwyczajne

(

wynik finansowy brutto,

(

−)

podatek dochodowy

(

wynik finansowy netto.

3) informacji dodatkowej, obejmującej wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz

uzupełniające informacje i objaśnienia.

4) rachunku przepływów pienięŜnych, który informuje o sposobach pozyskiwania

i wykorzystywania środków pienięŜnych w roku obrotowym, którego sprawozdanie
dotyczy. Rachunek przepływów pienięŜnych sporządza się na dzień zamknięcia ksiąg
rachunkowych.

5) zestawienia zmian w kapitale własnym, które obejmuje informację o zmianach

poszczególnych składników kapitału własnego za bieŜący i poprzedni rok obrotowy oraz
odzwierciedla przyrost lub spadek aktywów netto w ciągu okresu sprawozdawczego.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na jakie podstawowe grupy dzielą się aktywa?
2. Jakimi składnikami majątku przedsiębiorstwa (gospodarstwa) są aktywa trwałe

i obrotowe?

3.  Jakie są podstawowe źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa?
4.  Jakie klasyfikuje się kapitał (fundusz) własny?
5.  Jak moŜna wyjaśnić wyraz bilans?
6.  Z jakich elementów składa się sprawozdanie finansowe?
7.  Jakimi cechami powinna charakteryzować się sprawozdawczość finansowa?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Z zamieszczonego wykazu wybierz i przyporządkuj składniki kapitału trwałego i kapitału

obrotowego, odpowiednio wybrane elementy wpisz do poniŜszej tabeli.

Wykaz składników: urządzenia zaopatrzenia w wodę, odprowadzenia ścieków, instalacje

elektryczne i gazowe, telefon urządzenia melioracyjne i nawadniające, drogi dojazdowe,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

urządzenia  przeciwerozyjne,  budynki  i  budowle  wraz  z  ich  trwałym  wyposaŜeniem
technicznym, maszyny i urządzenia rolnicze (w tym środki transportu), materiał nasienny i
hodowlany,  środki  nawozowe,  środki  ochrony  roślin,  nośniki  energii  zuŜytej  w  procesach
wytwórczych  (energia  elektryczna,  gaz,  paliwa  pędne,  smary  i  oleje,  paliwa  stale,  środki  do
napraw  i  remontów,  szklarnie,  namioty  foliowe,  sprzęt  komputerowy,  trwałe  nasadzenia
drzew owocowych i krzewów, szkółki i plantacje doświadczalne.

Składniki kapitału trwałego

Składniki kapitału obrotowego

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeczytać uwaŜnie podane określenia,
2)  przyporządkować je do odpowiedniej grupy kapitału,
3)  wpisać poprawne informacje do tabeli.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

poradnik dla ucznia,

–

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia,

–

materiały piśmiennicze.

Ćwiczenie 2

Na podstawie danych sporządź uproszczony bilans zamknięcia. Na dzień 31.12.2006

Przedsiębiorstwo Ogrodnicze spółka z o.o. posiada następujące składniki aktywów
i pasywów:

Kasa

600,00 zł.

Materiały

1 800,00 zł.

Zobowiązania wobec dostawców

8 000,00 zł.

rodki trwałe

64 800,00 zł.

NaleŜności od odbiorców

6 500,00 zł.

Kapitał zakładowy

85 000,00 zł.

Udzielone poŜyczki długoterminowe

2 200,00 zł.

Produkty gotowe

14 900,00 zł.

Długoterminowe kredyty bankowe

3 700,00 zł.

10.

rodki pienięŜne w banku

12 100,00 zł.

11.

Licencje na oprogramowanie komputerów

3 400,00 zł.

12.

Kapitał zapasowy

6 000,00 zł.

13.

NaleŜności od pracowników

700,00 zł.

14.

Zobowiązania z tytułu składek ZUS

3 800,00 zł.

15.

Zobowiązania wobec pracowników

500,00 zł.

Suma kontrolna: suma aktywów

107 000,00 zł.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) na podstawie powyŜszych danych sporządź uproszczony bilans zamknięcia, zgodnie

z zasadą rosnącej płynności i rosnącej wymagalności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

poradnik dla ucznia,

–

komputer,

–

przybory do pisania.

Ćwiczenie 3

Oblicz wynik finansowy. Wybrane konta przedsiębiorstwa usługowego wykazują:

Przychody ze sprzedaŜy usług

75 000 zł.

Amortyzacja

5 000 zł.

ZuŜycie materiałów

20 000 zł.

Wynagrodzenia

25 000 zł.

Ubezpieczenia społeczne

6 000 zł.

Usługi obce

5 000 zł.

Pozostałe przychody operacyjne

2 000 zł.

Przychody finansowe

1 000 zł.

Koszty finansowe

3 000 zł.

Pozostałe koszty operacyjne

4 000 zł.

Straty nadzwyczajne

1 500 zł.

ZuŜycie energii

6 000 zł.

Zyski nadzwyczajne

500 zł.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  obliczyć wynik na sprzedaŜy,
2)  obliczyć wynik z działalności operacyjnej,
3)  obliczyć wynik z działalności gospodarczej,
4)  obliczyć wynik brutto.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

poradnik dla ucznia,

–

przybory do pisania,

–

komputer.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) przyporządkować składniki majątku do odpowiedniej grupy aktywów?

2) określić, jakie wyniki cząstkowe składają się na wynik finansowy?

3) wyjaśnić, jakie przychody zaliczamy do innych przychodów

operacyjnych?

4) określić znaczenie słowa bilans?

5) wymienić źródła finansowania działalności gospodarczej?

6) wymienić i scharakteryzować zasadniczy podział majątku?

7) scharaktertzować cechy charakterystyczne bilansu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Podatki w rolnictwie. Rola banków w rozwoju rolnictwa

4.4.1. Materiał nauczania

Podatki w rolnictwie

Podatek to przymusowe, bezzwrotne, nieodpłatne i powszechne świadczenie pienięŜne,

które pobierane jest przez państwo lub gminę. Klasyfikację podatków przedstawia tabela 4

Tabela 4 Klasyfikacja podatków

PODATKI

BEZPOŚREDNIE

POŚREDNIE

Dochodowe:

−

podatek dochodowy
od osób fizycznych,

−

podatek dochodowy
od osób prawnych.

Majątkowe:

−

podatek od spadków
i darowizn,

−

podatek od nieruchomości,

−

podatek rolny,

−

podatek leśny,

−

podatek od środków,
transportu,

−

podatek od posiadania psów.

Konsumpcyjne:

−

podatek od towarów
i usług,

−

podatek akcyzowy,

−

podatek od gier,

−

cło.

Kryterium podziału podatków na bezpośrednie i pośrednie jest przerzucalność podatków.

Przerzucanie podatków polega na tym, Ŝe opodatkowany tylko formalnie jest podatnikiem,
gdyŜ w rzeczywistości ma moŜliwość legalnego przesunięcia cięŜaru podatkowego na inne
osoby.

Podatkami bezpośrednimi są: podatki przychodowe, dochodowe oraz podatki majątkowe.

Podatkami pośrednimi są: podatki od obrotu majątkiem i od wydatków. Podstawą klasyfikacji
podatków na państwowe, samorządowe i wspólne jest fakt zasilania podatkami budŜetu
państwa i budŜetów gmin. W polskim systemie podatkowym państwowymi podatkami są:
podatek od towarów i usług, akcyzowy, od gier, od wzrostu wynagrodzeń, dywidenda.

Podatek dochodowy ma charakter osobisty. W jego zakresie brany jest pod uwagę

całokształt  okoliczności  związanych  z  osobą,  podatnika.  Przedmiotem  podatku  jest  dochód
jako  nadwyŜka  przychodów  nad  kosztami  ich  uzyskania.  Podatki  dochodowe  są
niejednorodną grupą podatków obejmującą ludność (podatek dochodowy od osób fizycznych)
i  organizmy  gospodarcze  (podatek  dochodowy  od  osób  prawnych).  Znajduje  to  odbicie
w zróŜnicowanych rozwiązaniach i konstrukcjach podatkowych.

Podatek majątkowy ma na celu opodatkowanie posiadanego majątku albo jego przyrostu

spowodowanego  nadzwyczajnymi  okolicznościami.  MoŜe  teŜ  obciąŜać  zbycie  majątku.
Podatek od posiadania majątku moŜe mieć charakter nominalny lub realny, zaleŜnie od tego,
czy  dla  zapłacenia  podatku  trzeba  naruszyć  substancję  majątkową,  czy  teŜ  taka  potrzeba  nie
zachodzi.  Podatki  majątkowe  spełniają,  pewną  uzupełniającą  rolę  w stosunku  do  podatku
dochodowego.  Wśród  tych  obciąŜeń  znajdują  się  podatki  pobierane  od  posiadania
nieruchomości oraz podatek od spadków i darowizn.

Mianem podatków konsumpcyjnych określa się obciąŜenia finansowe zawarte w cenach

artykułów i dóbr materialnych podlegających powszechnej konsumpcji. Ich charakter moŜna
określić jako podatki obrotowe, których cięŜar ponosi konsument. Szczególnymi są specjalne
podatki konsumpcyjne jak: akcyza, podatek od gier i opłaty monopolowe.

W rolnictwie obowiązują następujące rodzaje podatków:

– podatek rolny od gruntów gospodarstw rolnych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– podatek dochodowy od działów specjalnych produkcji rolnej,
– podatek dochodowy od osób fizycznych zatrudnionych poza rolnictwem i podatek

od rent i emerytur,

– podatek od nieruchomości.

Podatek gruntowy stanowi odpowiednik 2,5 dt Ŝyta z ha przeliczeniowego. Cena Ŝyta

odpowiada wielkości rynkowej ceny wojewódzkiej. Podatki są zróŜnicowane w przekroju
tzw. okręgów podatkowych (średnio o ok. 0,5 dt Ŝyta). ZaleŜnie od warunków przyrodniczo
– ekonomicznych województwa zakwalifikowano do czterech okręgów podatkowych. Od
podatku rolnego są zwolnione uŜytki rolne klasy V, VI.

Liczbę hektarów przeliczeniowych ustala się na podstawie powierzchni, rodzajów i klas

uŜytków rolnych wynikających z ewidencji gruntów oraz zaliczenia do okręgu podatkowego
zgodnie z poniŜszym wzorem:

Dla gospodarstw rolnych 1 ha fizyczny mnoŜy się przez przelicznik odpowiedni dla

danej klasy uŜytków rolnych i dla danego okręgu. Tak ustalony hektar przeliczeniowy
mnoŜymy przez równowartość pienięŜną 2,5 dt Ŝyta, obliczoną według średniej ceny skupu
Ŝ

yta za okres pierwszych trzech kwartałów roku poprzedzającego rok podatkowy (według

komunikatu Prezesa GUS na 2006 rok, średnia cena skupu Ŝyta wynosiła 35,52 zł za 1 dt).
Dla pozostałych uŜytków rolnych 1 ha fizyczny mnoŜymy przez równowartość pienięŜną 5q
Ŝ

yta, obliczoną według średniej ceny skupu Ŝyta za okres pierwszych trzech kwartałów roku

poprzedzającego rok podatkowy (według komunikatu Prezesa GUS na 2006 rok, średnia cena
skupu Ŝyta wynosiła 35,52 zł za 1 dt).

Produkcja owoców i warzyw gruntowych w Polsce, stanowiąca podstawę produkcji

ogrodniczej,  jest  obciąŜona  tak  jak  i  inne  działy  produkcji  rolnej,  podatkiem  rolnym,
natomiast  produkcja  warzyw  i  owoców  uprawianych  pod  osłonami  jest  działem
specjalnym  produkcji  rolnej  i  w  gospodarstwach  indywidualnych  jest  obciąŜona
podatkiem  dochodowym  od  osób  fizycznych.  Podatek  ten  jest  progresywny,  ustalany  na
podstawie  norm  szacunkowych,  przychodu  rocznego  i skali  podatkowej  lub  księgi
przychodów i rozchodów.

Dochód od osób fizycznych z działów specjalnych produkcji rolnej ustala się według

obowiązujących  norm  z  powierzchni  określonej  w  Rozporządzeniu  Ministra  Finansów
z dnia  22  września  2006  r.  w  sprawie  norm  szacunkowych  dochodu  z działów  specjalnych
produkcji rolnej (Dz. U. nr 181 z dnia 6 października 2006 r.)
Podatek  dochodowy  od  osób  fizycznych  uregulowany  jest  ustawą  z  dnia  26  lipca  1991  r..
o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r., Nr 14, poz. 176 z późn. zm.)
Podstawą  opodatkowania  w  podatku  dochodowym  od  osób  fizycznych  jest  zasadniczo
suma  dochodów  z  poszczególnych  źródeł  przychodów.  Dochód  ustawodawca  definiuje  jako
dodatnią  róŜnicę  między  sumą  przychodów  a  kosztami  ich  uzyskania  w danym  roku
podatkowym.
Przychodem  są  otrzymane  lub  postawione  do  dyspozycji  podatnika  w  roku  kalendarzowym
pieniądze  i  wartości  pienięŜne  oraz  wartość  otrzymanych  świadczeń  w naturze  i  innych
nieodpłatnych świadczeń.
Kosztami  uzyskania  przychodów  z  poszczególnego  źródła  są  wszelkie  koszty  ponoszone
w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych przez ustawę.
Ulga  podatkowa  to  przewidziane  w  przepisach  prawa  podatkowego  zwolnienia,  odliczenia,
obniŜki  albo  zmniejszenia,  których  zastosowanie  powoduje  obniŜenie  podstawy
opodatkowania lub wysokości podatku (taką definicję formułuje ordynacja podatkowa).
Skala podatkowa to wzór wynikający z ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych
(art.  27.1),  na  podstawie,  którego  określa  się  wysokość  podatku,  jaki  zapłaci  podatnik  od
dochodu uzyskanego w jednym roku podatkowym. Przedziały w skali podatkowej, nazywane
takŜe  progami  podatkowymi  określają,  jaką  stawką  podatku  opodatkowane  są  dochody

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

podatnika. Po przekroczeniu progu podatkowego zmienia się stawka podatku jednak zmiana
nie dotyczy całego dochodu podatnika, ale jedynie jego nadwyŜki powyŜej przekroczonego
progu.

Zatem podatek oblicza się następująco: dochód podatnika do wysokości pierwszego

progu podatkowego opodatkowany jest pierwszą stawką podatku ze skali podatkowej, tabela
5 po uwzględnieniu tak zwanej kwoty wolnej od podatku, nadwyŜka dochodu ponad
pierwszym progiem podatkowym opodatkowana jest według drugiej stawki wynikającej ze
skali podatkowej itd.

Tabela 5 Skala podatkowa

SKALA PODATKOWA W ROKU 2007

Ponad

Podatek wynosi

43 405 PLN

19% podstawy minus 572,54 PLN

43 405 PLN

85 528 PLN

7 674,41 + 30% nadwyŜki ponad 43 405 PLN

85 528 PLN

20 311,31 + 40% nadwyŜki ponad 85 528 PLN

W polskim systemie podatkowym określone są równieŜ inne podatki, których wysokość

nie  jest  obliczana  wg  skali  podatkowej.  Obejmują  one  dochody  (przychody),  których  nie
łączy się z dochodami opodatkowanymi wg skali podatkowej, np. karta podatkowa, przychód
ewidencjonowany.  Reguluje  je  ustawa  z  dnia  20.11.1998  roku  o zryczałtowanym  podatku
dochodowym  od  niektórych  przychodów  osiąganych  przez  osoby  fizyczne  (Dz.  U.  Nr  144,
poz. 930 z późn. zm.).

Stawki podatkowe określają wysokość podatku w stosunku do podstawy opodatkowania

i mają  w  tym  podatku  charakter  stawek  progresywnych  (progresja  łączna,  szczeblowa).
Obecnie  wynoszą  one  odpowiednio:  19%,  30%  i  40%.  Od  2003  r.  progi  dochodów,  od
których  zaleŜy  wysokość  stawki  nie  są  waloryzowane  zgodnie  ze  wskaźnikiem  wzrostu
przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej.
Podatek  obrotowy,  czyli  podatek  od  wartości  sprzedaŜy,  obejmuje  podatek  od  towarów
i usług (VAT) oraz podatek akcyzowy.

Podatnikami są wszystkie jednostki gospodarcze, zajmujące się sprzedaŜą towarów

i świadczące  odpłatnie  usługi,  niezaleŜnie  od  formy  organizacyjnej  i  własności.
Przedmiotem  opodatkowania  jest  obrót,  czyli  kwota  naleŜna  ze  sprzedaŜy  towarów
pomniejszona o kwotę podatku. Podstawą opodatkowania towarów z importu jest wartość
celna  powiększona  o  naleŜne  cło.  W  przypadku  sprzedaŜy  lub  importu  towaru
podlegającego podatkowi akcyzowemu, podstawa opodatkowania obejmuje równieŜ kwotę
tego podatku. Podstawowa stawka podatku od towarów i usług VAT wynosi 22%.

Rola banków w rozwoju rolnictwa.

Banki – ogół banków oraz instytucji parabankowych, odpowiednio zorganizowanych

i powiązanych ze sobą tworzą bankowy system agrobiznesu. Na czele banków stoi Narodowy
Bank  Polski  (NBP),  który  zajmuje  się  emisją  pieniądza,  udziela  bankom  kredytu
refinansowego  (niŜej  oprocentowanego)  i  redyskontowego  (pod  zastaw  papierów
wartościowych),  organizuje  obrót  walutami.  NBP  nie  prowadzi  obsługi  kredytowej
podmiotów  gospodarczych  ani  ludności.  W  obsłudze  kredytowej  rolnictwa  największe
znaczenie  ma  Bank  Gospodarki  śywnościowej  (BGZ),  który  uległ  restrukturyzacji
i przekształceniu w spółkę akcyjna.

W stosunku do sfery agrobiznesu banki spełniają następujące role:

–

depozytariusza wkładów oszczędnościowych podmiotów gospodarczych i ludności,

–

kredytodawcy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

jednostki

prowadzącej

rachunki

rozliczeniowe

poszczególnych

podmiotów

gospodarczych.
Do podstawowych czynności bankowych naleŜą:

–

organizowanie i prowadzenie działalności rozliczeniowej,

–

przyjmowanie wkładów oszczędnościowych i lokat terminowych,

–

prowadzenie działalności kredytowej,

–

wykonywanie operacji czekowych i wekslowych,

–

udzielanie oraz przyjmowanie poręczeń i gwarancji bankowych,

–

emitowanie papierów wartościowych oraz dokonywanie obrotu tymi papierami,

–

doradztwo finansowe,

–

przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek
sejfowych.
Obsługą kredytową rolnictwa zajmuje się kilkadziesiąt banków krajowych, z Bankiem

Gospodarki śywnościowej i bankami spółdzielczymi zrzeszonymi w BGś na czele. Kredyty
dla rolnictwa pochodzą takŜe ze środków zagranicznych fundacji, agencji i banków. Źródłami
kredytów dla rolnictwa są m.in.:
–

Fundacja Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej,

–

Bank Światowy (z funduszu PHARE),

–

Fundusz Restrukturyzacji i OddłuŜenia Rolnictwa, zarządzany przez Agencje
Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,

–

rodki Agencji Rynku Rolnego,

–

Fundusze Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju,

–

Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) realizująca program PHARE dla
rolnictwa polskiego (fundusze UE i innych),

–

inne fundacje, np. fundacja wspomagająca zaopatrzenie rolnictwa w wodę

Rolnicy mogą korzystać ze specjalnej grupy kredytów o korzystniejszych warunkach

ekonomicznych. Są to tzw. kredyty preferencyjne z dopłatą do oprocentowania z Agencji
Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR). Szczególne zasady udzielania tych
kredytów dotyczą:
–

przeznaczenia kredytu,

–

podmiotów mogących ubiegać się o kredyt,

–

warunków udzielania kredytu,

–

procedur ubiegania się o kredyt.
Banki udzielają kredytów na podstawie umowy kredytowej, w której jest określony

konkretny cel przeznaczenia kredytu, np. zakup środków produkcji, maszyn i urządzeń, zakup
ziemi, budowa obiektów gospodarczych.

Umowa zawierana na piśmie określa kwotę kredytu, termin jego spłaty, wysokość

oprocentowania, formę zabezpieczenia kredytu i inne formalno-prawne wymagania. Bank ma
prawo do kontroli celowości wykorzystania kredytu oraz wypełniania umowy przez
kredytobiorcę.

Według kryterium przeznaczenia kredyty dzieli się na:

–

inwestycyjne,

–

obrotowe,

–

na cele konsumpcyjne

Finansowanie działalności inwestycyjnej kredytami moŜe oznaczać przeznaczenie ich na

inwestycje produkcyjne (np. budowa chłodni, zakup ciągnika) lub nieprodukcyjne (np.
budowa biurowca, budynku socjalnego lub mieszkalnego).

Kredyty obrotowe są przeznaczone na finansowanie działalności eksploatacyjnej, tj.

zakup materiałów (nawozów, środków ochrony roślin, paliwa, torfu, itp.), a takŜe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

finansowanie produkcji w toku, wyrobów gotowych, zapasów. Przyjmując za kryterium
podziału okres, na który jest udzielany kredyt, wyróŜnia się kredyty:
–

krótkoterminowe (do 12 miesięcy),

–

rednioterminowe (12 – 36 miesięcy),

–

długoterminowe (powyŜej 36 miesięcy).

Długość okresu kredytowania decyduje o wysokości oprocentowania.

Odsetki bank pobiera za cały okres kredytowania od dnia powstania zadłuŜenia do dnia

poprzedzającego jego spłatę (włącznie). Do obliczania odsetek bank przyjmuje roczne stawki
oprocentowania (ilość dni w roku 360, lub 365 – w zaleŜności od stosowanego systemu).

Odsetki nalicza się od wykorzystanego kredytu w dniu, w którym upływa okres

obrachunkowy (okres ten jest określony w umowie kredytowej). Wysokość stawek
oprocentowania określają przepisy wewnętrzne banku, a ich wysokość zaleŜy od wysokości
aktualnie stosowanej stopy procentowej, wysokości kredytu oraz czasu, na jaki kredyt został
przyznany. Stosowane są dwie metody obliczania odsetek:
–

odsetki proste (zwykłe), obliczane od podstawy, to jest kwoty kredytu; pobierane są po
ich naliczeniu z rachunku bankowego kredytobiorcy; obliczane są według wzoru:

O = K · r · n ,

gdzie:
O – kwota odsetek
K – kwota kapitału,
n – okres kredytowania (w dniach),
r – stopa procentowa dzienna;

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co to jest podatek?
2.  Na jakie grupy klasyfikujemy podatki?
3.  Jakie podatki zaliczamy do grupy podatków majątkowych?
4.  Jakie podatki obowiązują w rolnictwie?
5.  Co to jest dochód podatkowy?
6.  Co to są koszty uzyskania przychodu w podatku dochodowym?
7.  Co to jest ulga podatkowa?
8.  Co to jest podatek obrotowy?
9.  Jaka instytucja stoi na czele banków?
10.  Jaką role spełniają banki w systemie agrobiznesu?
11.  Na jakie cele przeznaczane są kredyty obrotowe?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie danych zawartych w tabeli, oblicz kwotę podatku rolnego, według

komunikatu Prezesa GUS na 2006 rok, średnia cena skupu Ŝyta wynosiła 35,52 zł za 1 dt

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Klasa
bonitacji
gruntów

Powierzchnia
gruntów

Przelicznik dla
danych okręgów
podatkowych

IVa

15 ha

1,1

10 ha

1,65

IIIa

5 ha

1,5

3 ha

0,3

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z rozdziałem Poradnia dla ucznia, dotyczącym podatku rolnego,
2) dokonać poprawnych obliczeń podatku rolnego.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

Poradnik dla ucznia,

–

materiały piśmiennicze,

–

kalkulator,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Na podstawie danych zawartych w tabeli dokonaj obliczeń, kwoty naleŜnego podatku

dochodowego od osób fizycznych za rok 2007.

Treść

kwota

–

przychód ogółem

42 441,83

–

koszty uzyskania przychodu

3 895,49

–

składki na ubezpieczenie społeczne

5 337,35

–

składki na ubezpieczenie zdrowotne (do

odliczenia)

2 783,20

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z rozdziałem Poradnia dla ucznia, dotyczącym podatku dochodowego od

osób fizycznych,

2) dokonać poprawnych obliczeń podatku naleŜnego.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

Poradnik dla ucznia,

–

materiały piśmiennicze,

–

kalkulator,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Na podstawie danych oblicz odsetki proste od zaciągniętego kredytu. Przedsiębiorstwo

zaciągnęło kredyt obrotowy na rachunku kredytowym w wysokości 36 000,00 zł na okres 12
miesięcy. Kredyt (zgodnie z umową) będzie spłacany, co miesiąc w ratach o równej
wysokości tj. po 2 000 zł. Roczna stopa oprocentowania wynosi 12 %.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać w poradniku rozdział 4.4.
2) obliczyć odsetki proste od zaciągniętego kredytu.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

–

kalkulator,

–

przybory do pisania.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) sklasyfikować podatki w grupie podatków bezpośrednich?

2) sklasyfikować podatki w grupie podatków pośrednich?

3) wymienić podatki występujące w rolnictwie?

4) określić co to jest skala podatkowa?

5) obliczyć podatek rolny?

6) obliczyć podatek dochodowy od osób fizycznych?

7) określić czym zajmuje się Narodowy Bank Polski?

8) wymienić jakie podstawowe czynności spełniają banki?

9) obliczyć odsetki od kredytu?

10) wymienić podział kredytów według kryterium celowości?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Czynniki wpływające na dochód przedsiębiorstwa. Ocena

rentowności gospodarstwa ogrodniczego

4.5.1 Materiał nauczania

Czynniki wpływające na dochód przedsiębiorstwa.

Dochodem nazywamy kaŜdy przyrost wartości lub teŜ kaŜde powiększenie stanu

posiadania  wyraŜone  w  mierniku  pienięŜnym.  Dochód  stanowi  efekt  działalności
wytwórczej.  Poza  tym  dochód  moŜna  równieŜ  uzyskać  z  tytułu  usług  świadczonych  na
zewnątrz.  RozróŜniamy  dochód  brutto  (surowy),  globalny,  czysty,  rolniczy,  osobisty
i zysk.
Dochód  brutto  (surowy).  JeŜeli  produkcję  końcową  gospodarstwa  wyrazimy  wartościowo,
w cenach otrzymywanych przez producentów, to otrzymamy dochód brutto (D

Jest on ujmowany w dwojaki sposób:

–

jako wartość produkcji końcowej bez uwzględniania dochodów pozaprodukcyjnych
(wpływów z wypoŜyczenia maszyn, czynszów dzierŜawnych itp.),

–

z uwzględnieniem dochodów pozaprodukcyjnych; w tym wypadku n a zyw a m y go
dochodem surowym ( D

) . T a k w i ę c D

> D

Dochód czysty. Jest to dochód surowy pomniejszony o koszty gospodarcze poniesione przez
przedsiębiorstwo na wytworzenie tego dochodu

Zysk  brutto.  Kategorią  stosowaną  coraz  częściej  w  toku  podejmowania  decyzji
gospodarczych  jest  zysk  brutto.  Obliczenie  zysku  brutto  polega  na  odjęciu  od  dochodu
brutto  sumy  kosztów  specjalnych.  Kategoria  ta  znajduje  pełne  zastosowanie  tylko
w gospodarstwach  państwowych  ze względu na włączenie do obliczenia kosztów specjalnych
poniesionych  przez  gospodarstwo  kosztów  pracy  ludzkiej.  Ze  względu  na  to,  Ŝe
w gospodarstwach  indywidualnych  do  kosztów  specjalnych  nie  wlicza  się  kosztów  pracy
własnej, w kalkulacjach przeprowadzanych dla tych gospodarstw posługujemy się podobnym
pojęciem, które nosi nazwę dochodu bezpośredniego.

Dochód bezpośredni. Obliczenie dochodu bezpośredniego, podobnie jak zysku brutto, polega na
odjęciu od dochodu brutto sumy kosztów specjalnych, w których jednak nie uwzględnia
się pracy własnej producenta i jego rodziny. To uproszczone obliczenie szeroko
wykorzystuje się w kalkulacjach róŜnicowych oraz w planowaniu produkcji metodą planowania
programu.

Dochód  rolniczy  (ogrodniczy).  W  ekonomice  gospodarstwa  drobnotowarowego  podstawową
kategorią  dochodu  jest  dochód  rolniczy.  Dochód  ten  otrzymuje  rolnik  (ogrodnik)  z  tyłu
wkładu  własnej  pracy  (i  pracy  rodziny)  oraz  z  tytułu  posiadania  gospodarstwa.  Im  dochód
ten  jest  wyŜszy,  tym  wyŜsza  jest  opłata  za  własną  pracę.  Dochód  rolniczy  oblicza  się  w  ten
sposób,  Ŝe  od  dochodu  brutto  odejmuje  się  nakłady  materiałowo  –  pienięŜne  poniesione  na
prowadzenie gospodarstwa.

Do nakładów materiałowo – pienięŜnych zalicza się nakłady i świadczenia rzeczowe,

podatki, ubezpieczenia, odsetki od kredytów oraz płace robotników najemnych.

Dochód rolniczy jest dzielony na dwie części: na część przeznaczoną na reprodukcję,

a więc inwestowaną w gospodarstwo, w celu rozszerzenia produkcji, oraz na część słuŜącą do
zaspokajania potrzeb bytowych producenta i jego rodziny. Dochód rolniczy dzieli się na część
akumulowaną  oraz  część  przeznaczoną  na  spoŜycie.  Do spoŜycia  naleŜą  teŜ  spłaty  i  wiana.
Proporcje  między  tymi  dwiema  częściami  kształtują  się  bardzo  rozmaicie.  ZaleŜą  one  od
wielkości  gospodarstwa,  wielkości  samego  dochodu  rolniczego,  potrzeb  gospodarstwa,
wielkości rodziny itp.
Dochód osobisty. JeŜeli rolnik lub jego rodzina niezaleŜnie od dochodu rolniczego otrzymuje
inne  dochody,  rachunek  efektywności  finansowej  gospodarstwa  indywidualnego prowadzimy
dalej,  gdyŜ  chcemy  wiedzieć,  jaką  sumą  dysponuje  faktycznie  producent  w wyniku  rocznej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

działalności.  Obliczamy  w  tym  wypadku  dochody  spoza  gospodarstwa.  NaleŜą  tu  zarobki
producenta  i  jego  rodziny  uzyskiwane  za  prace  wykonane  poza  własnym  gospodarstwem,
dochody  z  usług  transportowych  lub  rzemieślniczych,  z  tytułu  pracy  w przedsiębiorstwach
gospodarki  uspołecznionej  itp.  Suma  dochodu  spoza  gospodarstwa  oraz  dochodu  rolniczego
uzyskanego w danym roku stanowi dochód osobisty, który jest dzielony, podobnie jak
dochód rolniczy, na spoŜycie, akumulację, spłaty, wiana i dary.
Zysk  jest  to  część  dochodu  czystego  pozostająca  po  potrąceniu  podatków  i świadczeń,
ewentualnie  czynszu  dzierŜawnego  oraz  umownego  oprocentowania  kapitału.  Obliczenie
zysku  jest  jednak  moŜliwe  tylko  wtedy,  gdy  oszacujemy  ilość  i wartość  pracy  producenta  i
jego rodziny.

Badając koszty produkcji naleŜy porównać efektywność ekonomiczną poszczególnych

działalności  (uprawy  poszczególnych  roślin)  lub  teŜ  róŜnych  gałęzi  produkcji  (uprawy
poszczególnych  grup  roślin)  w  danym  gospodarstwie.  Pozwoli  to  zorientować  się,  które
kierunki  produkcji  dają  największe  efekty  w  tym  gospodarstwie,  które  zaś  są  najmniej
efektywne.  Z  takiego  porównania  moŜna  wyciągnąć  wnioski,  co  do  niezbędnych  zmian
w strukturze produkcji, które pozwoliłyby w przyszłości osiągać lepsze wyniki produkcyjne i
finansowe.  Efektywność  ekonomiczną  określa  przede  wszystkim  stosunek  uzyskanego  efektu
gospodarczego  do  nakładów.  Do  określenia  jej  wykorzystuje  się  róŜnego  rodzaju  wskaźniki
np.:

−

produkcyjność, czyli wielkość produkcji globalnej z jednostki powierzchni,
produkcyjność całego gospodarstwa mierzy się wartością produkcji końcowej brutto
gospodarstwa z 1ha uŜytków rolnych,

−

dochodowość, czyli dochód surowy z jednostki powierzchni łącznie z dochodami
pozaprodukcyjnymi,

−

towarowość, czyli stosunek wartości produkcji sprzedanej do wartości wytworzonej,

−

wydajność pracy, czyli wartość produkcji czystej na 1 robotnika lub na 1 dzień pracy,

−

opłacalność, czyli stosunek wartości produkcji globalnej do kosztów produkcji,

−

rentowność, czyli stosunek dochodu czystego do kosztów produkcji.
Wszystkie wymienione wskaźniki wyraŜają stosunek efektu gospodarczego do nakładu.

Rozpatrując wielkość kaŜdego ze wskaźników bierzemy równieŜ pod uwagę warunki,
w jakich jest prowadzona dana produkcja oraz znaczenie uzyskiwanych produktów w całej
gospodarce ogrodniczej i w zaspakajaniu ludzkich potrzeb.

W róŜnych warunkach bardzo róŜnie mogą się kształtować wzajemnie proporcje między

wielkością produkcji i dochodu surowego, a wielkością nakładów dochodu czystego. W tabeli
6 przedstawiono róŜne warianty.

Tabela 6 Proporcje między wielkością produkcji i dochodu surowego, a wielkością nakładów i dochodu

czystego

Warianty

Wielkość produkcji

i dochodu surowego

Wielkość nakładów

(kosztów)

Wielkość dochodu

czystego

duŜa

mała

bardzo duŜa

duŜa

mała

bardzo duŜa

mała

duŜa

mała

bardzo mała

rednia

bardzo duŜa

mała

bardzo duŜa

Ocena rentowności gospodarstwa ogrodniczego

Celem analizy wskaźnikowej jest dokonanie oceny sytuacji majątkowej i finansowej

przedsiębiorstwa. W analizie stosujemy róŜnorodne wskaźniki zaleŜnie od potrzeb. Z tego
względu dokonuje się wyboru wskaźników o podobnej treści ekonomicznej w zaleŜności od

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

badanej dziedziny działalności firmy. Z bardziej typowych wskaźników pozwalających na
ocenę kondycji ekonomiczno – finansowych są wskaźniki:
–

rentowności,

–

płynności finansowej,

–

sprawności gospodarowania,

–

zadłuŜenia,

–

rynkowe.

Wskaźniki rentowności:

1. Wskaźnik rentowności sprzedaŜy (Rs):

Rs = –––––––– · 100%

gdzie:
Zn – wynik netto
P – przychody ogółem ze sprzedaŜy.

Informuje o kwocie zysku osiągniętego ze sprzedaŜy. Wskaźnik np. 5% oznacza, Ŝe

kaŜda  złotówka  przychodu  generuje  5  groszy  zysku  netto.  Wzrost  tego,  jak  i  pokazanych
dalej  wskaźników  rentowności  oceniany  jest  pozytywnie,  wskazuje  na  rosnącą  efektywność
gospodarowania. Wszystkie wskaźniki rentowności wyraŜone są w procentach.
2.  Wskaźnik rentowności majątku (Rm):

Rm = ––––––––– · 100%

gdzie:
Zn – wynik netto
M – przeciętny stan majątku (wartość aktywów).

SłuŜy do syntetycznej oceny efektywności wykorzystania majątku przedsiębiorstwa. Jego

interpretacja jest podobna jak wskaźnika powyŜej – informuje o kwocie zysku osiągniętego
z 1 złotówki posiadanego majątku. Często jest określany jako wskaźnik ROA (ang. zwrot od
aktywów). Jego wzrost świadczy o stwarzaniu lepszych szans rozwojowych.
3. Wskaźnik rentowności kapitału własnego (Rkw):

Rkw = ––––––––– · 100%

gdzie:
Zn – wynik netto
Kw – przeciętny poziom kapitału własnego.

Syntetyczny, najbardziej uniwersalny miernik oceny działalności przedsiębiorstwa

z punktu widzenia właściciela. Wskazuje na stopę zyskowności zainwestowanych kapitałów.
Zwany często stopą zwrotu kapitału lub ROE.

Wskaźniki rentowności są relacja wyniku (netto, a takŜe brutto) do wymiaru działalności

(przychody), zastosowanych czynników (majątek), zaangaŜowanych kapitałów. Są
miernikami syntetycznej oceny wyniku finansowego. Liczba moŜliwych do wyliczenia
wskaźników rentowności jest znacznie szersza niŜ to powyŜej zaprezentowano.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie znasz wskaźniki rentowności?
2.  Do czego słuŜą wskaźniki rentowności?
3.  Co to jest dochód?
4.  Co to jest dochód rolniczy (ogrodniczy)?
5.  Co zaliczamy do nakładów materiałowo-pienięŜnych?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie danych zawartych w tabeli oblicz wskaźniki rentowności:

Wynik brutto na sprzedaŜy

20 000,00

Przychody ogółem ze sprzedaŜy

50 300,00

Wynik netto

25 536,00

Przeciętny

stan

majątku

(wartość

aktywów)

165 000,00

Przeciętny poziom kapitału własnego

192 336,00

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  obliczyć i zinterpretować wskaźnik rentowności sprzedaŜy,
2)  obliczyć i zinterpretować wskaźnik rentowności majątku,
3)  obliczyć i zinterpretować rentowności kapitału własnego.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

poradnik dla ucznia,

–

przybory do pisania,

–

kalkulator.

Ćwiczenie 2

Na podstawie informacji zawartych w tabeli nr 8 w Poradniku dla ucznia, określ, które

warianty produkcji są najkorzystniejsze oraz wyjaśnij, dlaczego?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odszukać i zapoznać się z tabelą nr 8 w Poradniku dla ucznia,
2)  określić, które warianty produkcji są najkorzystniejsze,
3)  uzasadnić swoją decyzję.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

poradnik dla ucznia,

–

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Uproszczone formy rachunkowości

4.6.1.Materiał nauczania

Uproszczone formy rachunkowości

Ryczałt  ewidencjonowany,  przedmiotem  opodatkowania  jest  osiągnięty  przychód.
Wysokość  podatku  ustala  się  procentowo  od  wysokości  osiągniętego  przychodu.  Wysokość
stawki  procentowej  podatku  zaleŜna  jest  od  rodzaju  działalności  gospodarczej  (stawki
wynoszą: 8,5%, 5,5%, 3%).

Podatnicy (ryczałtowcy) mają obowiązek obliczać ryczałt od przychodów

ewidencjonowanych  za  kaŜdy  miesiąc  i  wpłacać  go  w  terminie  do  dnia  20  następnego
miesiąca,  a  za  grudzień  w  terminie  złoŜenia  zeznania  (tj.  do  31  stycznia  następnego
roku).Wpłatę  naleŜy  dokonać  na  rachunek  urzędu  skarbowego  właściwego  wg  miejsca
zamieszkania  podatnika.  Rozliczenie  ryczałtu  moŜna  równieŜ  dokonywać  w  trybie
kwartalnym.  Prawo  do  kwartalnego  rozliczania  mają  tylko  tacy  podatnicy,  u których
przychody  z  działalności  prowadzonej  samodzielnie  albo  przychody  spółki  w  roku
poprzedzającym  rok podatkowy nie przekroczyły równowartości 25 000 euro. Zeznanie PIT-
28  o wysokości  osiągniętego  przychodu,  dokonanych  odliczeń  i naleŜnego  ryczałtu  od
przychodów  ewidencjonowanych  oraz  załącznik  PIT-28  A  lub  28B,  a  w  przypadku
dokonywania  odliczeń  załączniki  PIT/O  i  PIT/D  naleŜy  złoŜyć  w  terminie  do  31  stycznia
następnego roku.

Ewidencję przychodów wraz ze wszystkimi dokumentami naleŜy przechowywać

w miejscu  wykonywania  działalności  gospodarczej  albo  we  wskazanym  biurze
rachunkowym.  Ewidencję  przychodów  prowadzi  się  na  podstawie  dowodów  księgowych,
czyli  dokumentów  potwierdzających  sprzedaŜ.  W  przypadku  dowodów  księgowych
związanych  z  przychodem,  mogą  to  być  faktury,  rachunki,  paragony,  dowody  wewnętrzne
itp.  Zapisy  w  ewidencji  przychodów  dokonywane  są  według  określonych  zasad.  Ich  ogólną
charakterystykę obrazuje tabela 4.

Tabela 4. Charakterystyka zapisów w ewidencji przychodów

Nr kolumny

Charakterystyka zapisu w kolumnie

KOLUMNA 1

Numer wpisu – przeznaczona jest do wpisywania kolejnych numerów
ewidencjonowanych dokumentów. Faktury lub rachunki naleŜy wpisywać
chronologicznie według daty uzyskania przychodu.

KOLUMNA 2

W tej kolumnie wpisuje się datę wpisania danego dokumentu do ewidencji. NaleŜy
pamiętać o tym, Ŝe przychody wpisuje się w dniu ich uzyskania, a najpóźniej w dniu
następnym przed uzyskaniem kolejnego przychodu.

KOLUMNA 3

Data uzyskania przychodu – to inaczej data wystawienia dokumentu sprzedaŜy. Datą
uzyskania przychodu nie jest faktyczne uzyskanie pieniędzy za towar czy usługę.
Datą tą jest data wystawienia faktury, rachunku lub paragonu.

KOLUMNA 4

W kolumnie nr 4 – Numer dokumentu – wpisujesz numery faktur lub rachunków
oraz ewentualnie dowodów wewnętrznych. O sposobie numeracji dokumentów
piszemy w rozdziale o procedurach fakturowania.

KOLUMNY 5−9

Kwota  przychodów  według  stawki  opodatkowania  jest  podzielona  na  5 rubryk
(kolumny  nr  5–9).  KaŜda  rubryka  odpowiada  innej  stawce  ryczałtu.  JeŜeli
sprzedawane  towary  lub  usługi  podlegają  stawce  na  przykład  8,5%,  kwoty
przychodu wpisuje się w rubryce z nagłówkiem 8,5%. JeŜeli jest to inna stawka, np.
17%,  przychód  wpisuje  się  w  rubryce  przeznaczonej  dla  tej  stawki.  W  przypadku,
kiedy  produkty  lub  usługi  są  opodatkowane  róŜnymi  stawkami  ryczałtu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ewidencjonuje się je w róŜnych rubrykach. JeŜeli przedsiębiorca jest płatnikiem
podatku VAT, do ewidencji wpisuje wartości sprzedaŜy netto bez podatku. JeŜeli nie
jest, wpisuje wartość brutto.

KOLUMNA 10

W kolumnie tej sumuje się wartości wpisane w kolumnach nr 5, 6, 7, 8 i 9.

Podatkowa księga przychodów i rozchodów

Podatkową księgę przychodów i rozchodów prowadzą podatnicy, którzy wybrali

rozliczenia  na  zasadach  ogólnych.  Opodatkowanie  na  zasadach  ogólnych  regulują  przepisy
ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r.
Nr 14  poz.  176  z  późn.  zm.).  Ta  forma  opodatkowania  moŜe  być  zastosowana  przy
prowadzeniu kaŜdej działalności gospodarczej. Nie przewiduje się tu Ŝadnych wyłączeń. Przy
tej  formie  opodatkowania  ewidencjonowane  są  wszystkie  przychody  i  koszty,  a  uzyskany
dochód  opodatkowany  jest  zgodnie  z  zasadami  określonymi  w  ustawie  o  podatku
dochodowym  od  osób  fizycznych.  W  celu  prawidłowego  rozliczania  wyników  działalności
gospodarczej  istnieje  obowiązek  prowadzenia  podatkowej  księgi  przychodów  i  rozchodów
według  uproszczonych  zasad  księgowości  lub  księgi  handlowej  według  zasad  pełnej
księgowości.  Pełna  księgowość  wymagana  jest  przy  prowadzeniu  działalności  gospodarczej
przez  osoby  fizyczne  po  uzyskaniu  przez  nie  w  roku  poprzedzającym  rok  obrotowy  kwoty
obrotów  w  wysokości  800.000  euro.  W  przypadku  rozpoczynania  działalności  gospodarczej
obowiązuje  księgowość  uproszczona,  lecz  moŜna  z  niej  zrezygnować  i  wybrać  prowadzenie
ksiąg  handlowych.  O  załoŜeniu  podatkowej  księgi  przychodów  i  rozchodów  naleŜy
poinformować  na  piśmie  urząd  skarbowy  właściwy  według  zamieszkania  podatnika
w terminie  20  dni  od  dnia  jej  załoŜenia.  JeŜeli  działalność  gospodarcza  jest  prowadzona
w formie  spółki  cywilnej,  jawnej  lub  komandytowej  osób  fizycznych  to  zawiadomienie
o załoŜeniu  podatkowej  księgi  przychodów  i  rozchodów  składają  wspólnicy  w  urzędzie
skarbowym właściwym według miejsca zamieszkania kaŜdego z nich.
Podstawowe zasady prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów:
–  zakup materiałów podstawowych oraz towarów handlowych musi być wpisany do księgi,

niezwłocznie po ich otrzymaniu, najpóźniej przed przekazaniem do magazynu, lub
sprzedaŜy,

– strony w księdze muszą być kolejno ponumerowane i zbroszurowane,
– zapisów dotyczących pozostałych wydatków dokonuje się, jeden raz dziennie, po

zakończeniu dnia, nie później niŜ przed rozpoczęciem działalności w dniu następnym, na
podstawie otrzymanych faktur VAT, rachunków, paragonów i innych dowodów
księgowych,

– zapisów w księdze dotyczących przychodów ze sprzedaŜy wyrobów, towarów

handlowych i usług dokonuje się na podstawie wystawionych faktur VAT, a w przypadku
nie udokumentowanej sprzedaŜy – na podstawie wystawionego na koniec dnia dowodu
wewnętrznego,

– wpisy w księdze powinny być zgodne ze stanem faktycznym i załączonymi dowodami,

czytelne,  napisane  w  języku  polskim  i  w  polskiej  walucie,  prowadzone  rzetelnie
i w sposób  niewadliwy,  księgowane  chronologicznie,  błędny  zapis  moŜna  poprawić
przekreślając  zły  zapis  i  wpisując  obok  poprawny,  podpis  (parafkę)  i  datę  dokonania
poprawy lub wpisując poprawny zapis na czerwono albo ze znakiem minus.

Księga oraz dowody księgowe, na podstawie, których dokonuje się w niej zapisów,

muszą  być  przechowywane  na  stałe  w  miejscu  wykonywania  działalności  gospodarczej  lub
w miejscu  wskazanym  jako  siedzibę  firmy.  Księga  moŜe  być  prowadzona  w  formie
elektronicznej.  W  takim  przypadku  po  zakończeniu  miesiąca  naleŜy  sporządzić  wydruk
komputerowy wszystkich danych w  porządku chronologicznym, zgodnie ze wzorem księgi.

Zapisy w Podatkowej Księdze Przychodów i rozchodów powinny być prowadzone

zgodnie z przyjętymi zasadami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W tabeli 5 znajdziesz wskazówki do dokonywania tych zapisów w poszczególnych

kolumnach. W wierszu pierwszym wpisujemy wartość remanentu początkowego według
schematu:

Po zakończeniu miesiąca zapisy na danej stronie podkreśla się, sumuje i na tej podstawie

wylicza dochód, który jest podstawą opodatkowania. Następny miesiąc rozpoczyna się od
kolejnej strony, kontynuując dotychczasową numerację.

Zasady obliczania dochodu:
1. Przychód ( kol.9)

(–) koszty uzyskania przychodu (kol. 10+11+14)
(=) Dochód

2. Dochód

(–) odliczenia (składki na ubezpieczenia społeczne właściciela)
(=) podstawa opodatkowania (zaokrąglona do pełnych złotych)

Tabela 5. Charakterystyka zapisów w poszczególnych kolumnach ksiąŜki przychodów i rozchodów

Nr kolumny

Charakterystyka zapisu

KOLUMNA 1

kolejny numer zapisu, tym samym numerem oznacza się wpisany dowód.
Wszystkie wpisy numeruje się kolejno od dnia rozpoczęcia działalności do
ostatniego dnia danego roku podatkowego,

KOLUMNA 2

data zdarzenia gospodarczego, dokonania sprzedaŜy, zakupu towaru lub
poniesienia innych kosztów,

KOLUMNA 3

nazwa i numer dowodu księgowego,

KOLUMNY 4 i 5

imię i nazwisko, nazwa firmy kontrahenta oraz jego adres,

KOLUMNA 6

określenie zdarzenia, np.: wykonanie naprawy ciągnika, opłata za wywóz
ś

mieci, wypłata wynagrodzeń; zakup odzieŜy ochronnej,

KOLUMNA 7

wartość netto przychodu ze sprzedaŜy i usług, wypełnia płatnik podatku VAT,
lub brutto przedsiębiorca, który nie jest płatnikiem VAT,

KOLUMNA 8

wartość pozostałych przychodów np.: odsetki z rachunków bankowych,
przychód ze sprzedaŜy składników majątku

KOLUMNA 9

suma kolumn 7 i 8,

KOLUMNA 10

wartość zakupu materiałów podstawowych i pomocniczych oraz towarów
handlowych według cen zakupu netto – przedsiębiorca będący podatnikiem
podatku VAT, lub brutto przedsiębiorca, który nie jest płatnikiem VAT,

KOLUMNA 11

koszty związane z zakupem towarów np.: koszty ubezpieczenia, załadunku
i wyładunku, transportu,

KOLUMNA 12

wartość wynagrodzeń brutto w gotówce i w naturze z tytułu umów o pracę
i umów cywilnoprawnych pracowników tzn. bez potrąceń na ubezpieczenia
społeczne i podatek dochodowy. Zapisu dokonuje się na podstawie listy płac,

KOLUMNA 13

koszty związane z uzyskaniem przychodu, a nie ujęte w innych kolumnach np.:
opłaty  czynszu,  energii  elektrycznej,  gazu,  amortyzacji,  składki  ZUS
pracowników,  Fundusz  Pracy  właściciela,  usług  obcych,  reklamy  w  środkach
masowego  przekazu,  paliwo,  diety,  koszty  zakupu  składników  majątkowych
poniŜej 3500 zł, których nie zostały zaliczone do środków trwałych,

KOLUMNA 14

suma kolumn 12–13,

KOLUMNA 15

np. wartość remanentu początkowego,

KOLUMNA 16

wszelkie uwagi do treści zapisów np.: zaliczki, opakowania zwrotne, zwroty
towarów.

Podstawa opodatkowania (dochód od początku roku) pomnoŜona przez stawkę podatku

zgodnie  ze  skalą  podatkową  minus  kwota  wolna  od  podatku  minus  odliczenie  od  podatku
(składki  na  ubezpieczenie  zdrowotne)  daje  podatek  naleŜny  od  początku  roku.  Wartość
podatku  naleŜnego  pomniejszamy  o  sumę  naleŜnych  zaliczek  zapłaconych  za  poprzednie
miesiące i w ten sposób otrzymujemy naleŜną zaliczkę podatku za miesiąc (po zaokrągleniu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

do pełnych złotych). Zaliczki miesięczne przedsiębiorca wpłaca na konto urzędu skarbowego
do 20 następnego miesiąca. Pierwszą zaliczkę płaci się za miesiąc, w którym dochód
przekroczy kwotę powodującą obowiązek zapłacenia podatku.

Zaliczkę moŜna obniŜyć o zapłaconą w danym miesiącu składkę zdrowotną. Zaliczki

miesięczne za okres od stycznia do listopada uiszcza się w terminie do 20 kaŜdego miesiąca
za  miesiąc  poprzedni  (np.  zaliczkę  za  styczeń  do  20  lutego,  itd.).  Zaliczkę  za  grudzień
w wysokości naleŜnej za listopad uiszcza się w terminie do 20 grudnia. Po zakończeniu roku
podatkowego  –  w  terminie  do  dnia  30  kwietnia  roku  następnego  jest  obowiązek  złoŜenia
zeznania  o  wysokości  osiągniętego  dochodu  w  roku  podatkowym  (PIT-36)  i  wpłacenia
róŜnicy  pomiędzy  podatkiem  naleŜnym  od  dochodu  wynikającego  z zeznania,  a  sumą
naleŜnych za dany rok zaliczek. JeŜeli nie uzyska się dochodu, w zeznaniu PIT-36 wykazuje
się wysokość poniesionej straty.
Karta podatkowa

Ten rodzaj opodatkowania nie wymaga prowadzenia ewidencji księgowej, oprócz

dowodów opłacania podatku w wymiarze zryczałtowanym. Wysokość tego podatku zaleŜna
jest od liczby mieszkańców w gminie, na terenie, której prowadzona jest działalność
gospodarcza, a takŜe od tego, czy przedsiębiorca zatrudnia pracowników.

W przypadku zatrudniania pracowników w ramach stosunku pracy i stosunków

pokrewnych obowiązuje prowadzenie:
–

ewidencja wynagrodzeń dla celów podatkowych,

–

ewidencji rozliczeń z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych dotyczących naleŜnych
składek, a takŜe świadczeń pracowniczych z ubezpieczenia społecznego,

–

dokumentacji dotyczącej pobrania naleŜnych zaliczek na podatek dochodowy od osób
fizycznych w roku podatkowym.

Podatek od towarów i usług VAT – rejestr zakupów i rejestr sprzedaŜy
1. Rejestr zakupów – jednostki gospodarcze, będące płatnikami VAT są zobowiązane do

prowadzenia ewidencji analitycznej zakupów, w formie rejestru. UmoŜliwia ona
ustalenie podatku VAT naliczonego. Ewidencji mogą podlegać faktury VAT zakupu,
jeŜeli dotyczą one sprzedaŜy opodatkowanej. Dane zawarte w ewidencji pozwalają na:

−

identyfikację poszczególnych dostawców i wystawionych przez nich faktur (nazwę
jednostki, adres, NIP, numer i datę wystawienia faktury),

−

ustalenie podatku naliczonego obniŜającego wielkość podatku naleŜnego.

Rejestr zakupów słuŜy do zaewidencjonowania dokonanych w danym miesiącu (lub

kwartale)  zakupów  towarów  i  usług  na  podstawie  danych  z  faktur  VAT  otrzymanych  od
dostawców  lub  wykonawców.  Rejestruje  się  dane  dotyczące  zakupów  opodatkowanych,
związanych ze sprzedaŜą opodatkowaną, zwolnioną, oraz takich, które słuŜą jednej i drugiej
2.  Rejestr  sprzedaŜy  –  prowadzony  jest  dla  sprzedaŜy  udokumentowanej  fakturami  VAT

i umoŜliwia ustalenie kwoty podatku VAT naleŜnego, ujmuje się w nim dane z faktur
VAT oraz innych dokumentów wystawianych przez sprzedającego, rejestruje się wartość
sprzedaŜy netto oraz kwoty naleŜnego podatku VAT w podziale na poszczególne stawki
podatkowe.
Na podstawie prowadzonej ewidencji sprzedaŜy i zakupów towarów oraz usług podatnik

uzyskuje dane liczbowe niezbędne do sporządzenia deklaracji VAT-7. NaleŜą do nich:

−

kwota podatku naliczonego związana ze – sprzedaŜą opodatkowaną, jak i zwolnioną
oraz z łączną sumą podlegającą odliczeniu (od podatku naleŜnego),

−

wartość sprzedanych towarów i usług,

−

kwota podatku naleŜnego z tytułu sprzedaŜy,

−

kwota podatku podlegającego wpłacie do urzędu skarbowego lub zwrotowi z tego
urzędu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ustalenie powyŜszych danych jest moŜliwe, jeśli prowadzona jest szczegółowa

ewidencja zakupów i sprzedaŜy w formie odrębnych rejestrów, które powinny mieć formę
zestawienia tabelarycznego w porządku chronologicznym (według dat zakupów lub
sprzedaŜy oraz otrzymywania lub wystawiania dokumentów).

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaką dokumentację naleŜy prowadzić przy opodatkowaniu ryczałtem od przychodów

ewidencjonowanych?

2. W jaki sposób ustalać wysokość naleŜnego podatku zryczałtowanego?
3. Jakie warunki powinien spełniać przedsiębiorca, aby móc prowadzić księgę przychodów

i rozchodów?

4. Jakie są zasady prowadzenia księgi przychodów i rozchodów?
5. W jaki sposób na podstawie zapisów w podatkowej księdze przychodów i rozchodów

wylicza się dochód?

6. W jakich terminach rozlicza się podatnik z Urzędem Skarbowym prowadzący ksiąŜkę

przychodów i rozchodów?

7. Jakie obowiązki w zakresie ewidencji ciąŜą na podatniku podatku VAT?
8. Jakie elementy zawiera ewidencja zakupu i sprzedaŜy?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz ryczałt od przychodów ewidencjonowanych za m-c październik 2006r., wiedząc, Ŝe:

prowadzona działalność jest opodatkowana stawką ryczałtu
w wysokości

8,5%.

przychody za m-c październik wyniosły

25 000,00 zł,

opłacone składki za ubezpieczenie społeczne wyniosły

526,48 zł,

składka ubezpieczenia zdrowotnego odliczona

118,87 zł.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  obliczyć podstawę opodatkowania,
2)  obliczyć zryczałtowany podatek dochodowy,
3)  obliczyć zryczałtowany podatek naleŜny do urzędu skarbowego.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

ustawa o zryczałtowanym podatku pochodowym,

–

komputer z dostępem do Internetu,

–

kalkulator,

–

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Na podstawie poniŜszych danych dokonaj wpisu do księgi przychodów i rozchodów

prowadzonej przez Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Usługowe „Ogrodnik” w Radomiu, ul.
Kwiatowa 4. nr NIP 796-222-60-20, operacje gospodarcze, które wystąpiły w miesiącu
listopadzie 2006 r..

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Suma

VAT

Lp.

Data

Dokument

Kontrahent

Treść

Netto

Kwota

03.11 F-ra VAT

131/11

Hurtownia „Torf”09-
200

Łąki,

ul.

Kwiatowa 3 NIP 625-
480-20-10

Zakup torfu i
cylindrów

960,00

211,20

06.11 F-ra

VAT

12/11

P.H. „Biznes” Zgierz
ul. Bystra 6 NIP732-
46-25-382

SprzedaŜ usług

3240,00

712,80

8.11

F-ra

VAT

15/11

Warszawa

NIP 765-78-89-789

Rozmowy
telefoniczne

240,00

292,80

9.11

WB 1/11

Bank PKO o/Radom

Prowizja
bankowa

30,00

14.11 F-ra

VAT

5634

Zakład Energetyczny
Radom

ul.

Napięciowa 13 NIP
796-00-30-999

Otrzymano
fakturę za zuŜytą
energię

2 000,00

440,00

15.11 L.P. 1/11

Pracownicy

Lista płac

2 400,00

15.11 D.W.1/11

Zakład Ubezpieczeń
Społecznych
w Radomiu

Składki ZUS

500,00

20.11 D.W.2/11

Piotr Silny

Koszty delegacji

150,00

25.11 F-ra

VAT

36/11

Wodociągi Miejskie
Radom NIP 796- 63-
36-69

ZuŜycie wody

3,92

30.11 F-ra

VAT

13/11

Gospodarstwo Rolne
„Gazda”

Łódź

ul.

Brukowa 5 NIP 754-
532-36-52

SprzedaŜ usług

8 000,00

1760,00

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapisać operacje w podatkowej ksiąŜce przychodów i rozchodów,
2)  ustalić kwotę przychodów,
3)  ustalić kwotę wydatków,
4)  obliczyć podstawę opodatkowania,
5)  sprawdzić poprawność wykonanych obliczeń.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

wzory dokumentów,

–

stanowisko komputerowe podłączone do sieci Internet,

–

kalkulator,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Na podstawie danych zawartych w tabeli do ćwiczenia 2, dokonaj zapisu zdarzeń

w rejestrze zakupu i sprzedaŜy VAT.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

–

wypełnić właściwe rejestry VAT,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

podsumować rejestry,

–

sprawdzić poprawność obliczeń.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

wzory dokumentów,

–

stanowisko komputerowe podłączone do sieci Internet,

–

poradnik dla ucznia.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić terminy rozliczenia z tytułu podatku od przychodów

ewidencjonowanych?

2) obliczyć podstawę opodatkowania?

3) obliczyć naleŜny podatek zryczałtowany?

4) wyjaśnić zasady prowadzenia podatkowej księgi przychodów

i rozchodów?

5) wykazać róŜnice rejestrów VAT?

6) rejestrować operacje gospodarcze w rejestrach VAT?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test  zawiera  20  zadań.  Do  kaŜdego  zadania  dołączone  są  4  moŜliwości  odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem

poprawnego wyniku.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 35 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Zakres, tryb i terminy przeprowadzania inwentaryzacji określa

ustawa o inwentaryzacji.

ustawa o rachunkowości.

ustawa o podatku dochodowym.

ustawa o podatku od towarów i usług.

2. Elementy ujemne wyniku finansowego to

pozostałe przychody operacyjne i finansowe.

koszty układu rodzajowego i koszty finansowe.

zyski nadzwyczajne i straty nadzwyczajne.

naleŜności i zobowiązania.

3. Koszty działalności operacyjnej obejmują

koszty finansowe.

koszty według rodzaju.

straty nadzwyczajne.

pozostałe koszty operacyjne.

4. Oblicz wskaźnik zyskowności sprzedaŜy w spółce z o.o., w której przychody ze

sprzedaŜy wyrobów netto wyniosły 6 200 000,- zł, zysk brutto 920 000,- zł, a kwota
podatku dochodowego 174 800,- zł.wynosi
a)

0,28.

1,08.

1,20.

1,48.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Oblicz kwotę kosztów (w zł) według rodzaju w podmiocie gospodarczym, jeŜeli

wiadomo, Ŝe koszty usług obcych w kwocie 31 500 zł stanowią 12% ogółu poniesionych
kosztów według rodzaju.
a)

35 302 zł.

131 250 zł.

262 500 zł.

357 950 zł.

6. Zdolność kredytowa to

moŜliwość spłaty zaciągniętego kredytu.

moŜliwość spłaty odsetek.

moŜliwość spłaty zaciągniętego kredytu wraz z ustalonymi od niego odsetkami.

zabezpieczenie kredytu.

7. Kalkulacja polega na

rejestracji zdarzeń gospodarczych wywołujących zmiany w składnikach majątku
i kapitałach jednostki.

sporządzaniu sprawozdań.

ustalaniu kosztu jednostkowego wytworzenia wyrobu gotowego.

ustalaniu całkowitych kosztów jednostki.

8. Rentowność sprzedaŜy brutto mierzy relację

wyniku netto do sprzedaŜy netto.

wyniku brutto do sprzedaŜy brutto.

wyniku netto do sprzedaŜy brutto.

wyniku brutto do sprzedaŜy netto.

9. Relacja wyniku netto do kapitału własnego określa

wskaźnik dynamiki kapitału własnego.

wskaźnik rotacji kapitału własnego.

wskaźnik rentowności kapitału własnego.

wskaźnik dynamiki kapitału własnego.

10. Źródła finansowania działalności przedsiębiorstwa nazywane są

pasywami.

aktywami.

poŜyczkami.

rozrachunkami.

11. Kupno samochodu dla potrzeb firmy stanowi

koszt bezpośredni.

koszt zmienny.

wydatek firmy.

koszt uzyskania przychodu.

12. Opodatkowaniu podatkiem VAT podlega

zakup towarów i usług od hurtownika.

sprzedaŜ towarów i usług tylko przez hurtownika.

zakup towarów i usług od producenta.

sprzedaŜ towarów i usług we wszystkich fazach obrotu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Podstawowa stawka podatku VAT wynosi

7%.

22%.

0%.

8%.

14. Podstawą opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych jest

zysk, czyli nadwyŜka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania.

przychód, który podatnik uzyskał w roku podatkowym.

przychód, który podatnik uzyskał w roku podatkowym powiększony o koszty jego
uzyskania.

dochód, czyli nadwyŜka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania.

15. Otrzymaną fakturę za zuŜycie energii elektrycznej przedsiębiorca ewidencjonuje

w podatkowej księdze przychodów i rozchodów w pozycji
a)

wartość sprzedanych towarów i usług.

wartość zakupu towarów i usług.

koszty reprezentacji i reklamy.

pozostałe wydatki.

16. Kosztem przedsiębiorstwa jest

wypłata gotówki z kasy na zakup materiałów.

opłacony podatek od nieruchomości.

otrzymanie odszkodowanie od ubezpieczyciela.

otrzymane odsetki od środków pienięŜnych ulokowanych w banku.

17. Arkusze spisowe oznaczone i przygotowane do przeprowadzenia inwentaryzacji

przechowuje
a)

główny księgowy.

przewodniczący komisji inwentaryzacyjnej.

kierownik jednostki.

członek komisji inwentaryzacyjnej.

18. Operacje gospodarcze: zapłata za transport, prowizja za prowadzenie rachunku

bankowego, opłaty pocztowe, zapłata rachunku telefonicznego, naleŜy zaliczyć do
kosztów
a)

zuŜycia materiałów.

podatków i opłat.

usług obcych.

pozostałych kosztów.

19. Podatnicy

(ryczałtowcy)

mają

obowiązek

obliczać

ryczałt

przychodów

ewidencjonowanych za kaŜdy miesiąc i wpłacać go w terminie
a)

do dnia 20 następnego miesiąca, a za grudzień w terminie złoŜenia zeznania
rocznego (tj. do 31 stycznia następnego roku).

do dnia 25 następnego miesiąca, a za grudzień w terminie złoŜenia zeznania
rocznego (tj. 30 kwietnia następnego roku).

do dnia 30 następnego miesiąca, a za grudzień w terminie złoŜenia zeznania (tj. 30
kwietnia następnego roku).

do dnia 30 następnego miesiąca, a za grudzień w terminie złoŜenia zeznania
rocznego ( tj. do 31 stycznia następnego roku).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21. KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Prowadzenie rachunkowości

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedzi

Punkty

Razem: