Psychologiczne dylematy wiary
Mojej Mamie i Ksi dzu Rafałowi
bardzo dzi kuj
Małgorzata Starzomska
Psychologiczne dylematy wiary
Ofi
cyna Wydawnicza  Impuls
Kraków 2007
© Copyright by Oficyna Wydawnicza  Impuls , Kraków 2007
Recenzenci:
prof. dr hab. Ryszard Tadeusiewicz
dr Maria Jankowska
ks. dr Dariusz Buksik
Redakcja wydawnicza:
Małgorzata Miller
Korekta:
Zuzanna Bochenek
Projekt okładki:
Ewa Beniak-Haremska
ISBN 978-83-7308-897-9
Oficyna Wydawnicza  Impuls
30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5
tel.: [phone], fax: [phone]
www.impulsofi cyna.com.pl
cyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsofi
Wydanie I, Kraków 2007
Spis tre ci
SÅ‚owo od autorki ................................................................................................. 7
Wprowadzenie ..................................................................................................... 9
Cz ć pierwsza: Pomi dzy...
Pomi dzy zł a dobr pokor ............................................................................ 15
Pomi dzy mrokiem depresji a mistyczn noc ............................................... 28
Pomi dzy głodem podziwu a głodem Boga ................................................... 49
Pomi dzy wypaleniem a całopaleniem ............................................................ 59
Cz ć druga: Czy to mo liwe, e...?
Czy to mo liwe, e ruch na rzecz pozytywnej samooceny
doprowadził do epidemii depresji? ........................................................... 69
Czy to mo liwe, e Bóg zsyła na nas cierpienia ponad nasze siły? ............. 74
Czy to mo liwe, e Chrystus jest za wielki, aby być naszym przyjacielem? ... 80
Czy to mo liwe, e Freud był religijny? ........................................................... 82
Czy to mo liwe, e współczesne teorie szcz cia
dowodz istnienia Boga? ............................................................................. 87
Czy to mo liwe, e m dro ć jest owocem bólu? ............................................ 93
Czy to mo liwe, e istnieje prawdziwie chrze cija ski feminizm? .............. 96
Czy to mo liwe, e Bóg wybaczy mi moje bł dy? ......................................... 101
Czy to mo liwe, e nasze ciało udowadnia istnienie Boga? ......................... 106
Czy to mo liwe, e reguł kontrastu stworzył Bóg? ...................................... 110
Cz ć trzecia: Dlaczego?
Dlaczego nie odczuwam niezwykłych prze yć wewn trznych
po Komunii wi tej? ................................................................................... 115
Dlaczego niewinne dzieci i zwierz ta cierpi ? ................................................ 120
Zako czenie ......................................................................................................... 123
Literatura .............................................................................................................. 125
SÅ‚owo od autorki
[...] a jeden z nich, uczony w Prawie, zapytał Go, wystawiaj c Go na prób :  Nauczycielu, które
przykazanie w Prawie jest najwi ksze? .
On mu odpowiedział:  B dziesz miłował Pana Boga swego
całym swoim sercem, cał swoj dusz i całym swoim umysłem .
To jest najwi ksze i pierwsze przykazanie
(Mt 22, 35 38)

Wierz c, ludzie wła ciwie spełniaj wymienione w cytacie warunki mi-
ło ci Boga, mo e poza ostatnim: my l czasami kłóci si z istnieniem Boga,
człowiek nierzadko boi si dokonać psychologicznej refleksji, aby nie uton ć
w swoistej  przepa ci my lenia (Wojtyła, 1995, s. 125). W du ym stopniu
jest to słuszne. Bo wówczas, jak mówi Karol Wojtyła,  [...] wszystko czepia
si nóg i byt si sprowadza do punktu, a my l wysycha jak step (tam e). Jed-
nak dlaczego nie zaryzykować uznania psychologii za nauk , która traktuj c
o człowieku, powinna udowadniać istnienie Tego, który istot ludzk po-
wołał na ten wiat? Dlaczego nie odwa yć si przynajmniej na  dotkni cie
tajemniczego obszaru, jaki le y mi dzy wybranymi aspektami duchowo ci
chrze cija skiej a współczesn psychologi , a mówi c odwa niej  na suge-
sti , e współczesn psychologi mo na traktować jako nauk rozumiej c t
wielk i tajemnicz sił , jak jest wiara człowieka w Boga. Oczywi cie zdaj
sobie spraw z tego, e w pracy tej niby odsuwam na bok tych, którzy t
wiar utracili b d nigdy jej nie posiadali. Być mo e osoby te zach c do jej
przeczytania pi knym wierszem Jana Twardowskiego, traktuj c go jako dru-
gie, obok zacytowanego powy ej fragmentu Ewangelii w. Mateusza, motto
niniejszej ksi ki:
Drzewa po kolei wszystkie niewierz ce
ptaki si zupełnie nie ucz religii
pies bardzo rzadko chodzi do ko cioła
naprawd nic nie wiedz
a takie posłuszne
SÅ‚owo od autora
8
nie znaj ewangelii owady pod kor
nawet biały kminek najcichszy przy miedzy
zwykłe polne kamienie
krzywe Å‚zy na twarzy
nie znaj franciszkanów
a takie ubogie
nie chc słuchać mych kaza gwiazdy sprawiedliwe
konwalie pierwsze z brzegu bliskie wi c samotne
wszystkie góry spokojne jak wiara cierpliwe
miło ci z wad serca
a takie wci czyste
Jan Twardowski, Drzewa niewierz ce (2001, s. 141)
Wprowadzenie
Oto fragment relacji o jednym z najnowszych odkryć ameryka skich
naukowców:
Nowotestamentowa relacja opisuj ca Jezusa st paj cego po wodzie znajduje
naukowe wyja nienie  powiedział oceanograf z Uniwersytetu Stanu Floryda
w Miami, prof. Doron Nof. Na podstawie statystyk temperatur powierzchni jeziora
Genezaret oraz modeli teoretycznych ameryka ski uczony wyci gn Å‚ wniosek, e
w okresie mi dzy 2,6 i 1,5 tys. lat temu powierzchnia jeziora była chłodniejsza ni
dzi . Przy spadku temperatury poni ej zera wody przy zachodnim brzegu jeziora
mogły zamarzać, formuj c zdoln unie ć człowieka tafl lodu, która była niewi-
doczna dla oddalonych obserwatorów. Szczegółowy opis hipotezy podaje kwiet-
niowy numer pisma  Journal of Paleolimnology .  Nie wierz , eby człowiek
mógł chodzić po wodzie. My l , e zjawisko ma naturalne wyja nienie  mówi
ameryka ski uczony, który 14 lat temu zaproponował hipotez wyja niaj c ,
w jaki sposób mogły si przed Moj eszem rozst pić wody Morza Czerwonego.
W zwi zku z now hipotez prof. Nof ju otrzymał wiele listów.  Ludzie pytaj ,
czy teraz wyja ni zagadk zmartwychwstania  mówi naukowiec (http://info.
wiara.pl/index.php?grupa=6&art=1144241962&dzi=1125154110&katg=).
Czytaj c powy sze słowa, nie wiadomo, czy miać si , czy płakać? Skoro
naukowcy mog dowie ć, e wydarzenia okre lane jako cuda były normalny-
mi zjawiskami przyrodniczymi, to czy tak e współczesna psychologia potrafi
dowie ć, e nauka Biblii i słowa Jezusa s fi
kcj ? w. Teresa Benedykta od
Krzy a (Edyta Stein) ju podczas studiów była gł boko rozczarowana eks-
perymentaln  psychologi bez duszy 1 (Adamska, 2003, s. 17; Herbstrith,
2003, s. 22), a w okresie po przyj ciu wiary katolickiej mogła przyst pować
ju do Komunii wi tej, wypowiedziała znamienne słowa:  tak wi c czerpi
odwag z Tabernakulum, gdy mi j odbiera uczono ć innych (Adamska,
2003, s. 63). Rozczarowanie młodej doktor fi i psychologi nie powinno
lozofi
1
Paradoksalnie, termin  psychologia pochodzi od słów greckich: (psyche)  dusza i
(logos)  słowo, my l, rozumowanie (por. http://pl.wikipedia.org/wiki/Psychologia).
Wprowadzenie
10
dziwić. Wszak Jej mistrz  Edmund Husserl na pocz tku drogi naukowej
próbował sprowadzić prawa logiki i arytmetyk do praw psychologicznych
(por. http://pl.wikipedia.org/wiki/Edmund_Husserl) i to wła nie w pierw-
szej połowie XX wieku rozpocz ło si usuwanie z j zyka psychologii termi-
nów sugeruj cych moralno ć, na przykład poj cia  charakter (McCullough,
Snyder, 2000). Gdyby Edyta Stein yła dzisiaj, to czy psychologia równie
by j rozczarowała? Z jednej strony  prawdopodobnie tak, istnieje bowiem
ciemna strona psychologii, któr mo na nazwać materialistyczn  człowiek
jest tutaj tylko przypadkowym tworem ewolucji, posiadaj cym ciało, w tym
mózg. Jan Paweł II  wiadek naszej współczesno ci  mówił w 2002 roku
podczas przemówienia skierowanego do naukowców oraz ich studentów:
Obłuda polega zatem na fałszywej m dro ci, która szczyci si rozległ wie-
dz , lecz skutecznie broni si przed zaanga owaniem w powa ne kwestie natury
religijnej i moralnej (Kalendarz 2006 z Janem Pawłem II, strona: 31 sierpie ).
Na szcz cie te słowa charakteryzuj tylko niektórych badaczy, tak e psy-
chiki człowieka, poniewa coraz odwa niej w ostatnich latach wypowiadaj
si psychologowie okre laj cy si jako pozytywni2, którzy do swojego j -
zyka naukowego wprowadzaj zdawałoby si zapomniane w tej dziedzinie
nauki terminy, takie jak:  cnota ,  pokora ,  m dro ć , które zbli aj nas
do tajemnicy człowieka wykraczaj cej poza kwestie jego miertelnego bytu.
Co wi cej, przedstawiciele nauk cisłych, w których przecie jest zauwa al-
ny bardzo intensywny rozwój umiej tno ci człowieka, tak e zastanawiaj
si nad granicami mi dzy nauk a duchowo ci . Niezwykł i niespotykan
w dzisiejszym wiecie skromno ć naukow wobec fenomenu ludzkiej duszy
prezentuje jeden z najwybitniejszych wiatowych autorytetów w dziedzinie
cybernetyki  Ryszard Tadeusiewicz, podkre laj c, e pomimo intensywnego
rozwoju nauki, istniej takie aspekty naszej duchowo ci, których nie da si
uj ć w kategoriach  szkiełka i oka . Nawet najbardziej zaawansowane tech-
niki obliczeniowe zawsze b d bezradne wobec fenomenu ludzkiej wiado-
mo ci i, co za tym idzie  wiary (por. Tadeusiewicz, 2004, 2006). Zadaniem
2
Psychologia pozytywna nie oznacza bezkrytycznie pogodnego spojrzenia na wiat, ale dopa-
trywanie si w człowieku siły i pi kna (a nie słabo ci) oraz prawdy (a nie samooszukiwania si w ob-
liczu bólu). Ta perspektywa wr cz walczy z tak zwan perspektyw Polyanny (Polyanna to bohaterka
powie ci Eleanor H. Porter, która na wszystko i wszystkich patrzyła naiwnie pozytywnie, czyli, mówi c
potocznie, przez ró owe okulary) (por. Porter, 2003; http://en.wikipedia.org/wiki/Pollyanna).
Wprowadzenie
11
niniejszej ksi ki jest wskazanie przykładów niezwykłej harmonii mi dzy
słowem Bo ym a osi gni ciami psychologii współczesnej i, przynajmniej
w pewnym stopniu, udowodnienie za ich pomoc , e współczesna psycho-
logia mo e mieć  dusz  i nie musi rozczarowywać tych, którzy gł boko
wierz w Boga.
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania siÄ™ jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym Nexto.pl.