2013-06-04

1

Wykład

6

Gwinty i koła zębate

(tolerancje i  pomiar)

Podział gwintów

Ze względu na kształt powierzchni gwintu:

‐

walcowe, stożkowe

–

zewnętrzne, wewnętrzne,

–

lewozwojne,  prawozwojne.

Ze względu na podziałkę (skok):

–

metryczne, calowe,

–

gwinty zwykłe gwinty drobnozwojne

gwinty zwykłe, gwinty drobnozwojne,

–

pojedyncze, wielokrotne.

Ze względu na kształt zarysu:

–

trójkątne, trapezowe, okrągłe.

2

2013-06-04

2

Parametry gwintu walcowego

3

Parametry gwintu walcowego

4

2013-06-04

3

Parametry gwintu walcowego

5

Parametry gwintu walcowego

6

2013-06-04

4

Parametry gwintu walcowego

7

Postać gwintu metrycznego

8

2013-06-04

5

Postać gwintu metrycznego

9

Długość skręcenia gwintu

10

1- gwint zewnętrzny
2- gwint wewnętrzny

2013-06-04

6

Układ tolerancji i pasowań 

gwintów metrycznych  walcowych 

ogólnego przeznaczenia 

(PN 83/M 02113)

(PN‐83/M‐02113)

Układ tolerancji i pasowań gwintów 

metrycznych walcowych ogólnego 

przeznaczenia (PN‐83/M‐02113)

Obejmuje:

‐ średnice 1 do 600 mm
‐ tolerancje średnic D

2

i D

1

w gwintach wewnętrznych,

‐ tolerancje średnic d

2

i d w gwintach zewnętrznych,

‐ położenia pól tolerancji średnic gwintów

położenia pól tolerancji średnic gwintów,

‐ pola tolerancji normalne gwintów w zależności od 

znormalizowanych długości skręcenia.

12

2013-06-04

7

Pole tolerancji gwintu

13

14

2013-06-04

8

Zalecane pola tolerancji gwintów

Dla gwintów wewnętrznych

Dla gwintów zewnętrznych

15

Średnice tolerowane gwintów

Tolerowana średnica gwintu

Szeregi tolerancji przeznaczone 

dla danej średnicy

Wartość tolerancji zależy od:

d

4 6 8

podziałki, szeregu

D

1

4 5 6 7 8

tolerancji

D

2

4 5 6 7 8

Średnicy znamionowej, 

d

2

3 4 5 6 7 8 9

podziałki, szeregu 
tolerancji

16

2013-06-04

9

Oznaczenia gwintu

Oznaczenie gwintu powinno zawierać:
•

oznaczenie wielkości gwintu,

•

oznaczenie pola tolerancji gwintu,

•

wartość długości skręcenia w mm – (zawsze w

przypadku długości skręcenia L, a w przypadku
długości skręcenia S tylko wówczas, gdy długość
skręcenia jest mniejsza niż całkowita długość
gwintu)

17

gwintu).
Częstym błędem jest pomijanie na rysunkach
oznaczenia pola tolerancji gwintu oraz długości
skręcenia.

Oznaczenie gwintu

Oznaczenie wielkości gwintu metrycznego, służące do
określenia postaci nominalnej gwintu, powinno

ć

zawierać:
•

symbol literowy M,

•

wartość średnicy znamionowej i podziałki w mm (w

przypadku gwintów wielokrotnych - skoku),
rozdzielone znakiem x (w przypadku gwintu zwykłego
wartość podziałki pomija się)

18

wartość podziałki pomija się),
•

symbol P i wartość podziałki w mm ujętą w nawiasy

(tylko w przypadku gwintu wielokrotnego),
•

symbol LH (tylko w przypadku gwintu lewego).

2013-06-04

10

Oznaczenie gwintu

Oznaczenie pola tolerancji gwintu powinno
zawierać:

ś

•

oznaczenie pola tolerancji średnicy podziałowej,

•

oznaczenie pola tolerancji średnicy (tylko w

przypadku różnych tolerancji średnicy podziałowej
oraz odpowiednio średnicy wewnętrznej lub
zewnętrznej):

D

1

– dla gwintu wewnętrznego

19

D

1

– dla gwintu wewnętrznego,

d – dla gwintu zewnętrznego.

Oznaczenie gwintu

Oznaczenie pola tolerancji średnicy gwintu powinno
zawierać:

•

symbol cyfrowy szeregu tolerancji średnicy

gwintu,
•

symbol literowy położenia pola tolerancji

(odchyłki podstawowej) średnicy gwintu.

20

2013-06-04

11

Oznaczenie gwintu ‐ przykłady

- Średnica znamionowa 56 mm gwintu

metrycznego zwykłego prawego:

6

M56,

- drobnozwojnego o podziałce P = 3 mm,

lewego:

M56x3 LH,

- dwukrotnego o skoku Ph = 2 mm i

21

g

podziałce P = 1 mm, prawego:

M56x2 (P1)

- jak wyżej ale lewego:

M56x2 (P1) LH.

Oznaczanie gwintu ‐ przykłady

Oznaczenie pola tolerancji gwintu wewnętrznego o różnych
polach tolerancji średnic:

4H 5H- pole tolerancji średnicy D

1

, pole tolerancji średnicy D

2

,

Oznaczenie pola tolerancji gwintu zewnętrznego o różnych
polach tolerancji średnic:

7g 6g- pole tolerancji średnicy d, pole tolerancji średnicy d

2

,

Oznaczenie pola tolerancji gwintu wewnętrznego z jednakowymi
polami tolerancji średnicy D

1

i D

2

:

6H

l t l

ji ś d i

D

2

l t l

ji ś d i

D

1

22

6H - pole tolerancji średnicy D

2

, pole tolerancji średnicy D

1

.

Oznaczenie pola tolerancji gwintu zewnętrznego z jednakowymi
polami tolerancji średnic d

2

i d:

6g - pole tolerancji d

2

, pole tolerancji d,

2013-06-04

12

Pasowania gwintów

•

Pasowanie gwintów można tworzyć przez

kojarzenie dowolnych pól tolerancji.
•

Do zalecanych należą pasowania utworzone przez

kojarzenie pól tolerancji zaliczanych do tej samej
klasy gwintu.
•

Zaleca się stosowanie pasowań o następujących

położeniach pól tolerancji średnic:

23

położeniach pól tolerancji średnic:

H/g, H/h oraz G/g.

Położenia pól tolerancji gwintu

G

H

e

f

f

h

0

0

24

N

2013-06-04

13

Odchyłki podstawowe dla gwintów

25

Tolerancja średnicy podziałowej

26

2013-06-04

14

Tolerancja średnicy podziałowej

Tolerancje średnicy 

wewnętrznej gwintu 

wewnętrznego

Tolerancje 

wewnętrznego

27

j

średnicy 

wewnętrznej 

gwintu 

wewnętrznego

Pomiary gwintu

Pomiar średnicy podziałowej

Pomiar średnicy pod iałowej

2013-06-04

15

Pomiar średnicy podziałowej 

z uwzględnieniem δP  i δα

29

Pomiar średnicy podziałowej

z  uwzględnieniem δP  i δα

30

2013-06-04

16

Pomiar średnicy podziałowej 

z uwzględnieniem δP  i δα

Pomiar średnicy

Pomiar średnicy

podziałowej

31

Pomiar średnicy podziałowej

w danym przekroju

w danym przekroju

2013-06-04

17

Pomiar średnicy podziałowej w danym 

przekroju mikrometrem do gwintów

33

Pomiar średnicy podziałowej w danym 

przekroju mikrometrem do gwintów

34

2013-06-04

18

Pomiar średnicy podziałowej w danym 

przekroju  przyrządem czujnikowym

35

Pomiar średnicy podziałowej 

metodą trójwałeczkową

metodą trójwałeczkową

2013-06-04

19

Pomiar średnicy podziałowej 

metodą trójwałeczkową

37

Pomiar średnicy podziałowej 

metodą trójwałeczkową

38

2013-06-04

20

Pomiar średnicy podziałowej 

metodą trójwałeczkową

39

Pomiar średnicy podziałowej 

metodą trójwałeczkową

40

2013-06-04

21

Pomiar średnicy podziałowej 

metodą trójwałeczkową

41

Pomiar średnicy podziałowej 

metodą trójwałeczkową

42

2013-06-04

22

Pomiar średnicy podziałowej 

metodą trójwałeczkową

43

Pomiar średnicy podziałowej 

metodą trójwałeczkową

44

2013-06-04

23

Pomiar średnicy podziałowej 

metodą trójwałeczkową

45

Pomiar średnicy podziałowej 

metodą trójwałeczkową

46

2013-06-04

24

Niepewność pomiaru średnicy 

podziałowej metodą trójwałeczkową

47

Pomiar na mikroskopie

2013-06-04

25

Pomiar na mikroskopie warsztatowym 

49

Pomiar na mikroskopie warsztatowym 

zastosowanie nożyków pomiarowych

50

2013-06-04

26

Pomiar na mikroskopie warsztatowym 

Pomiar średnicy podziałowej 

51

Pomiar na mikroskopie warsztatowym 

Pomiar podziałki P  i skoku P

h

52

2013-06-04

27

Pomiar na mikroskopie uniwersalnym

53

54

2013-06-04

28

Pomiary kąta zarysu na mikroskopie

55

Głowica uniwersalna (goniometryczna)

56

2013-06-04

29

Głowica rewolwerowa  do gwintów

57

Mikroskop z odczytem cyfrowym 

58

2013-06-04

30

Pomiar skoku gwintu przyrządami 

czujnikowymi

czujnikowymi

Pomiar skoku gwintu przyrządami 

czujnikowymi

60

2013-06-04

31

Modernizacje projektorów i mikroskopów

61

KOŁA ZĘBATE

Zasady tolerowania  i   pomiary kół 

b t h

zębatych

2013-06-04

32

Klasyfikacja kół zębatych

Podział kół zębatych wg różnych kryteriów:
•

zewnętrzne, wewnętrzna,

•

walcowe, stożkowe,

•

o zębach: prostych, skośnych, łukowych,

•

o zarysie: ewolwentowym, cykloidalnym, 
hipoidalnym,

•

korygowane, niekorygowane

63

Koła zębate walcowe

64

2013-06-04

33

Koła zębate walcowe ‐ korekcja

65

Koła zębate walcowe

66

2013-06-04

34

Układ tolerancji przekładni i kół zębatych

–

Ustalono 13 klas dokładności (0‐12)

–

Ustalono granice zakresów średnicy podziałowej d: 5, 20,

Ustalono granice zakresów średnicy podziałowej d: 5, 20, 
50 ,125, 280, 560, 1000, 1600, 2500, 4000, 6000,  8000, 
10000

–

Dla modułu m

n

: 0.5, 2, 3.5, 6, 10, 16, 25, 40, 70

–

Dla szerokości uzębienia b: 4, 10, 20, 40, 80, 160, 250,  
400,  650, 1000

–

Dla odchyłek złożonych i bicia ustalono 9 klas dokładności

–

Ustalono wzory obliczeniowe dla wartości dopuszczalnych 
poszczególnych odchyłek dla 5 klasy dokładności, dla 
pozostałych klas obowiązuje współczynnik V2

67

Odchyłki zdefiniowane w ISO

Od h łki t t

k ł

b t

Odchyłki statyczne koła zębatego

- odchyłki podziałki,
- odchyłki zarysu,
- odchyłka linii zęba.

Odchyłki kinematyczne koła zębatego

68

2013-06-04

35

Odchyłki zdefiniowane w ISO

69

70

2013-06-04

36

Odchyłka podziałki

71

Odchyłka zarysu zęba

72

2013-06-04

37

Odchyłka całkowita zarysu zęba

73

Pomiar podziałki przyporu

1- koło zasadnicze

74

2013-06-04

38

75

Pomiar poprawności wykonania grubości 

zębów

76

2013-06-04

39

77

78

2013-06-04

40

79

Pomiar grubości zęba

Nominalna grubość zęba po łuku zdefiniowana jest na 

okręgu podziałowym jako połowa podziałki

okręgu podziałowym jako połowa podziałki.

Kontrola  grubości może być przeprowadzona:

–

po łuku okręgu o dowolnej średnicy,

–

po cięciwie

p

ę

–

jako długość pomiarowa

–

jako wymiar przez wałeczki

80

2013-06-04

41

Suwmiarka modułowa

81

Pomiar grubości zęba – pomiar cięciwy

82

2013-06-04

42

Pomiar grubości zęba – pomiar przez 

wałeczki lub kulki

83

Wymiar przez wałeczki

84

2013-06-04

43

Pomiar grubości zęba – pomiar długości 

pomiarowej

85

Długość pomiarowa Wk

86

2013-06-04

44

Odchyłka bicia promieniowego Fr

87

88

2013-06-04

45

89

Sprawdzanie współpracy obustronnej

90

2013-06-04

46

Pomiar odchyłki kinematycznej

91

Współpraca koła kontrolnego 1

z badanym 2