PODSTAWY

PODSTAWY

METROLOGII

METROLOGII

Wykład 13

Wykład 13

Gwinty i koła zębate

Gwinty i koła zębate

GWINTY

GWINTY

Tolerancje, pasowania

Tolerancje, pasowania

gwintów

gwintów

Pomiar gwintów

Pomiar gwintów

Podział gwintów

Podział gwintów



Ze względu na kształt powierzchni

Ze względu na kształt powierzchni

gwintu

gwintu

:

:

-

walcowe

walcowe

, stożkowe

, stożkowe

-

zewnętrzne, wewnętrzne,

zewnętrzne, wewnętrzne,

-

lewozwojne, prawozwojne.

lewozwojne, prawozwojne.



Ze względu na podziałkę (skok)

Ze względu na podziałkę (skok)

:

:

-

metryczne, calowe,

metryczne, calowe,

-

gwinty zwykłe, gwinty drobnozwojne,

gwinty zwykłe, gwinty drobnozwojne,

-

pojedyncze, wielokrotne.

pojedyncze, wielokrotne.



Ze względu na kształt zarysu

Ze względu na kształt zarysu

:

:

-

trójkątne, trapezowe, okrągłe.

trójkątne, trapezowe, okrągłe.

Parametry gwintu

Parametry gwintu

walcowego

walcowego



Średnica zewnętrzna

Średnica zewnętrzna

– średnica wyobrażalnego walca

– średnica wyobrażalnego walca

opisanego na wierzchołkach występów gwintu zewnętrznego (d)

opisanego na wierzchołkach występów gwintu zewnętrznego (d)

lub dnach bruzd gwintu wewnętrznego (D).

lub dnach bruzd gwintu wewnętrznego (D).



Średnica wewnętrzna

Średnica wewnętrzna

– średnica wyobrażalnego walca

– średnica wyobrażalnego walca

wpisanego w dna bruzd gwintu zewnętrznego (d1,d3) lub

wpisanego w dna bruzd gwintu zewnętrznego (d1,d3) lub

wierzchołki występów gwintu wewnętrznego (D1).

wierzchołki występów gwintu wewnętrznego (D1).



Średnica podziałowa

Średnica podziałowa

(d2, D2) – średnica walca, którego oś

(d2, D2) – średnica walca, którego oś

pokrywa się z osią gwintu, a jego powierzchnia boczna przecina

pokrywa się z osią gwintu, a jego powierzchnia boczna przecina

gwint w taki sposób, że szerokość występu i bruzdy wzdłuż

gwint w taki sposób, że szerokość występu i bruzdy wzdłuż

tworzącej tego walca są sobie równe.

tworzącej tego walca są sobie równe.



Kąt gwintu

Kąt gwintu

(

(

α

α

) – kąt między różnoimiennymi bokami zarysu (kąt

) – kąt między różnoimiennymi bokami zarysu (kąt

boku – kąt między bokiem zarysu a prostopadłą do osi gwintu).

boku – kąt między bokiem zarysu a prostopadłą do osi gwintu).



Podziałka

Podziałka

(P) – odległość między dwoma odpowiadającymi sobie

(P) – odległość między dwoma odpowiadającymi sobie

punktami najbliższych jednoimiennych boków gwintu.

punktami najbliższych jednoimiennych boków gwintu.



Skok

Skok

(Ph) – skok linii śrubowej. W przypadku gwintów

(Ph) – skok linii śrubowej. W przypadku gwintów

jednokrotnych skok gwintu równy jest podziałce.

jednokrotnych skok gwintu równy jest podziałce.

Postać gwintu

Postać gwintu

metrycznego

metrycznego



przyjęto symetryczny zarys nominalny o

przyjęto symetryczny zarys nominalny o

kącie gwintu

kącie gwintu

α

α

= 60

= 60

º

º

,

,



znormalizowano wartości

znormalizowano wartości

podziałek

podziałek

,

,



do oznaczania gwintu przyjęto średnicę

do oznaczania gwintu przyjęto średnicę

zewnętrzną gwintu zewnętrznego –

zewnętrzną gwintu zewnętrznego –

średnica znamionowa

średnica znamionowa

,

,



przyporządkowano średnicom

przyporządkowano średnicom

znamionowym wartości podziałek i na tej

znamionowym wartości podziałek i na tej

podstawie określono wartości nominalne

podstawie określono wartości nominalne

pozostałych średnic,

pozostałych średnic,



rozróżniono gwinty

rozróżniono gwinty

zwykłe

zwykłe

i

i

drobnozwojne

drobnozwojne

– o podziałkach mniejszych

– o podziałkach mniejszych

od przyjętej dla gwintu zwykłego

od przyjętej dla gwintu zwykłego

Zarys podstawowy gwintu

Zarys podstawowy gwintu



Długość

Długość

skręcenia L

skręcenia L

1- gwint zewnętrzny

1- gwint zewnętrzny

2- gwint wewnętrzny

2- gwint wewnętrzny

Długość skręcenia gwintu

Długość skręcenia gwintu



Długość skręcenia L

Długość skręcenia L

1- gwint zewnętrzny

1- gwint zewnętrzny

2- gwint wewnętrzny

2- gwint wewnętrzny

Układ tolerancji i pasowań gwintów

Układ tolerancji i pasowań gwintów

metrycznych walcowych ogólnego

metrycznych walcowych ogólnego

przeznaczenia

przeznaczenia

(PN-83/M-02113)

(PN-83/M-02113)



Obejmuje:

Obejmuje:

-

średnice

średnice

1 do 600 mm

1 do 600 mm

-

tolerancje średnic

tolerancje średnic

D

D

2

2

i

i

D

D

1

1

w gwintach

w gwintach

wewnętrznych,

wewnętrznych,

-

tolerancje średnic

tolerancje średnic

d

d

2

2

i

i

d

d

w gwintach

w gwintach

zewnętrznych,

zewnętrznych,

-

położenia pól tolerancji średnic gwintów,

położenia pól tolerancji średnic gwintów,

-

pola tolerancji normalne gwintów w

pola tolerancji normalne gwintów w

zależności od znormalizowanych długości

zależności od znormalizowanych długości

skręcenia

skręcenia

Pole tolerancji gwintu

Pole tolerancji gwintu



Dla gwintów wewnętrznych: G, H

Dla gwintów wewnętrznych: G, H



Dla gwintów zewnętrznych: e, f, g, h

Dla gwintów zewnętrznych: e, f, g, h

Zalecane pola tolerancji

Zalecane pola tolerancji

gwintów

gwintów



Dla gwintów wewnętrznych

Dla gwintów wewnętrznych



Dla gwintów zewnętrznych

Dla gwintów zewnętrznych

Średnice tolerowane

Średnice tolerowane

gwintów

gwintów

Tolerowana średnica

gwintu

Szeregi tolerancji

przeznaczone dla danej

średnicy

Wartość tolerancji zależy

od:

d

4 6 8

podziałki, szeregu

D

1

4 5 6 7 8

tolerancji

D

2

4 5 6 7 8

Średnicy

znamionowej,

d

2

3 4 5 6 7 8 9

podziałki, szeregu
tolerancji

Odchyłki podstawowe dla

Odchyłki podstawowe dla

gwintów

gwintów

Tolerancja średnicy

Tolerancja średnicy

podziałowej

podziałowej



Tolerancje średnicy wewnętrznej gwintu

Tolerancje średnicy wewnętrznej gwintu

wewnętrznego

wewnętrznego



Tolerancje średnicy wewnętrznej gwintu

Tolerancje średnicy wewnętrznej gwintu

wewnętrznego

wewnętrznego

Pomiary gwintu

Pomiary gwintu



POMIARY METODĄ

POMIARY METODĄ

TRÓJWAŁECZKOWĄ

TRÓJWAŁECZKOWĄ

Metoda trójwałeczkowa

Metoda trójwałeczkowa



Średnice zunifikowane wałeczków

Średnice zunifikowane wałeczków

pomiarowych, mm

pomiarowych, mm

KOŁA ZĘBATE

KOŁA ZĘBATE

Zasady tolerowania

Zasady tolerowania

i

i

pomiary kół zębatych

pomiary kół zębatych

Koła zębate walcowe

Koła zębate walcowe



Zarys odniesienia podstawowy

Zarys odniesienia podstawowy

Odchyłki zdefiniowane w

Odchyłki zdefiniowane w

ISO

ISO

Odchyłka podziałki

Odchyłka podziałki

Odchyłka zarysy zęba

Odchyłka zarysy zęba

Odchyłka całkowita zarysu zęba

Odchyłka całkowita zarysu zęba

Pomiar podziałki przyporu

Pomiar podziałki przyporu

Pomiar grubości zęba

Pomiar grubości zęba

Nominalna grubość zęba po

Nominalna grubość zęba po

łuku zdefiniowana jest na

łuku zdefiniowana jest na

okręgu podziałowym jako połowa

okręgu podziałowym jako połowa

podziałki

podziałki



Po łuku okręgu o dowolnej średnicy,

Po łuku okręgu o dowolnej średnicy,



Po cięciwie

Po cięciwie



Jako długość pomiarowa

Jako długość pomiarowa



Jako wymiar przez wałeczki

Jako wymiar przez wałeczki

Pomiar grubości zęba – pomiar cięciwy

Pomiar grubości zęba – pomiar cięciwy

Pomiar grubości zęba – pomiar przez

Pomiar grubości zęba – pomiar przez

wałeczki lub kulki

wałeczki lub kulki

Wymiar przez wałeczki

Wymiar przez wałeczki

Pomiar grubości zęba – pomiar

Pomiar grubości zęba – pomiar

długości pomiarowej

długości pomiarowej

Długość pomiarowa W

Długość pomiarowa W

k

k

Odchyłka bicia promieniowego F

Odchyłka bicia promieniowego F

r

r

Sprawdzanie współpracy

Sprawdzanie współpracy

obustronnej

obustronnej

Pomiar odchyłki kinematycznej

Pomiar odchyłki kinematycznej



Współpraca koła kontrolnego 1 z badanym 2

Współpraca koła kontrolnego 1 z badanym 2

Układ tolerancji przekładni i kół

Układ tolerancji przekładni i kół

zębatych

zębatych



Ustalono 13 klas dokładności (0-12)

Ustalono 13 klas dokładności (0-12)



Ustalono granice zakresów średnicy

Ustalono granice zakresów średnicy

podziałowej d: 5,20,50,125,280,560,1000,1600,

podziałowej d: 5,20,50,125,280,560,1000,1600,

2500,4000, 6000, 8000, 10000

2500,4000, 6000, 8000, 10000



Dla modułu m

Dla modułu m

n

n

: 0.5, 2, 3.5, 6, 10, 16, 25, 40, 70

: 0.5, 2, 3.5, 6, 10, 16, 25, 40, 70



Dla szerokości uzębienia b: 4, 10, 20, 40, 80,

Dla szerokości uzębienia b: 4, 10, 20, 40, 80,

160, 250, 400, 650, 1000

160, 250, 400, 650, 1000



Dla odchyłek złożonych i bicia ustalono 9 klas

Dla odchyłek złożonych i bicia ustalono 9 klas

dokładności

dokładności



Ustalono wzory obliczeniowe dla wartości

Ustalono wzory obliczeniowe dla wartości

dopuszczalnych poszczególnych odchyłek dla 5

dopuszczalnych poszczególnych odchyłek dla 5

klasy dokładności, dla pozostałych klas

klasy dokładności, dla pozostałych klas

obowiązuje współczynnik V

obowiązuje współczynnik V

2

2



Pomiar z zastosowaniem końcówek:

Pomiar z zastosowaniem końcówek:

-

specjalnych,

specjalnych,

-

kulistych

kulistych



Pomiar na mikroskopie z wykorzystaniem

Pomiar na mikroskopie z wykorzystaniem

nożyków

nożyków

- podziałki

- podziałki

- średnicy

- średnicy

podziałowej

podziałowej

KOŁA ZĘBATE

KOŁA ZĘBATE

Zasady tolerowania i pomiary

Zasady tolerowania i pomiary

kół zębatych

kół zębatych

Koła zębate walcowe

Koła zębate walcowe



Zarys odniesienia podstawowy

Zarys odniesienia podstawowy

Odchyłki zdefiniowane w

Odchyłki zdefiniowane w

ISO

ISO

Odchyłka podziałki

Odchyłka podziałki

Odchyłka zarysy zęba

Odchyłka zarysy zęba

Odchyłka całkowita zarysu zęba

Odchyłka całkowita zarysu zęba

Pomiar podziałki przyporu

Pomiar podziałki przyporu

Pomiar grubości zęba

Pomiar grubości zęba

Nominalna grubość zęba po

Nominalna grubość zęba po

łuku zdefiniowana jest na okręgu

łuku zdefiniowana jest na okręgu

podziałowym jako połowa

podziałowym jako połowa

podziałki

podziałki



Po łuku okręgu o dowolnej średnicy,

Po łuku okręgu o dowolnej średnicy,



Po cięciwie

Po cięciwie



Jako długość pomiarowa

Jako długość pomiarowa



Jako wymiar przez wałeczki

Jako wymiar przez wałeczki

Pomiar grubości zęba – pomiar cięciwy

Pomiar grubości zęba – pomiar cięciwy

Pomiar grubości zęba – pomiar przez

Pomiar grubości zęba – pomiar przez

wałeczki lub kulki

wałeczki lub kulki

Wymiar przez wałeczki

Wymiar przez wałeczki

Pomiar grubości zęba – pomiar

Pomiar grubości zęba – pomiar

długości pomiarowej

długości pomiarowej

Długość pomiarowa W

Długość pomiarowa W

k

k

Odchyłka bicia promieniowego F

Odchyłka bicia promieniowego F

r

r

Sprawdzanie współpracy

Sprawdzanie współpracy

obustronnej

obustronnej

Pomiar odchyłki kinematycznej

Pomiar odchyłki kinematycznej



Współpraca koła kontrolnego 1 z badanym 2

Współpraca koła kontrolnego 1 z badanym 2

Układ tolerancji przekładni i kół

Układ tolerancji przekładni i kół

zębatych

zębatych



Ustalono 13 klas dokładności (0-12)

Ustalono 13 klas dokładności (0-12)



Ustalono granice zakresów średnicy

Ustalono granice zakresów średnicy

podziałowej d: 5,20,50,125,280,560,1000,1600,

podziałowej d: 5,20,50,125,280,560,1000,1600,

2500,4000, 6000, 8000, 10000

2500,4000, 6000, 8000, 10000



Dla modułu m

Dla modułu m

n

n

: 0.5, 2, 3.5, 6, 10, 16, 25, 40, 70

: 0.5, 2, 3.5, 6, 10, 16, 25, 40, 70



Dla szerokości uzębienia b: 4, 10, 20, 40, 80,

Dla szerokości uzębienia b: 4, 10, 20, 40, 80,

160, 250, 400, 650, 1000

160, 250, 400, 650, 1000



Dla odchyłek złożonych i bicia ustalono 9 klas

Dla odchyłek złożonych i bicia ustalono 9 klas

dokładności

dokładności



Ustalono wzory obliczeniowe dla wartości

Ustalono wzory obliczeniowe dla wartości

dopuszczalnych poszczególnych odchyłek dla 5

dopuszczalnych poszczególnych odchyłek dla 5

klasy dokładności, dla pozostałych klas

klasy dokładności, dla pozostałych klas

obowiązuje współczynnik V2

obowiązuje współczynnik V2