Spis treści

Spis treści

Charakterystyczne cechy strunowców (Chordata):

................................................................

1

Charakterystyczne cechy kręgowców (Vertebrata)

................................................................

2

Tabela 1. Cechy lancetnika zaliczanego zarówno do bezkręgowców jak i

kręgowców.

.......

5

Tabela 2. Porównanie cech lancetnika i minoga

.....................................................................

6

Tabela 3. Porównanie cech krągłoustych i ryb

.......................................................................

7

Tabela 4. Porównanie cech ryb kostnoszkieletowych i

chrzęstnoszkieletowych

...................

8

Tabela 5. Porównanie płazów ogoniastych z płazami bezogonowymi.

..................................

9

Tabela 6. Porównanie cech płazów bezogoniastych z ogoniastymi.

....................................

10

Tabela 7. Porównanie cech ryb i płazów

..............................................................................

10

Tabela 8. Porównanie gadów z ptakami

...............................................................................

12

Tabela 9. Ptaki i ssaki jako zwierzęta stałocieplne

...............................................................

14

Tabela 10. Podział ptaków

....................................................................................................

14

Tabela 11. Poszczególne odcinki układu pokarmowego ptaka i ich funkcje

.......................

15

Tabela 12. Przegląd ssaków łożyskowych

............................................................................

15

Tabela 13. Cechy charakterystyczne ssaków

........................................................................

16

ŹRÓDŁO: notatki z lekcji biologii w liceum ogólnokształcącym, gimnazjum i

podstawówki

Charakterystyczne cechy strunowców (Chordata):

•

struna grzbietowa – wewnętrzny szkielet osiowy zbudowany z komórek

silnie zredukowanych dzięki silnemu zwakualizowaniu. U lancetnika, minoga
i niektórych ryb (zrostogłowych, kostołuskich i dwudysznych dobrze

zachowana u form dwudysznych); u większości ryb i płazów występuje
w postaci szczątkowej;

•

u owodniowców (gady, ptaki i ssaki) struna grzbietowa występuje w
stadium zarodkowym (wyjątek HATTERIE!

wyjątek HATTERIE!

);

•

występują pary skrzelowe (powiązanie gardzieli z funkcją oddechową

poprzez pary skrzelowe);

•

cewkowata budowa układu nerwowego i jego grzbietowe położenie nad
struną grzbietową;

•

topografia strunowca

•

typ STRUNOWCE dzielimy na 3 podtypy:



Osłonice (Tunicata) → ogonice, żachwy, sprzągle;



Bezczaszkowce → lancetnik;



Kręgowce (Vertebrata)

Kręgowce dzielimy na 6 gromad:



Krągouste (bezżuchwowce → minóg);



Ryby (Pisces) → dorsz;



Płazy (Ampihibia) → żaba;



Gady (Reptilia) → jaszczurka, legwan;



Ptaki (Aves) → orzeł, gołąb;



Ssaki (Mammalia) → łożyskowce

Charakterystyczne cechy kręgowców (Vertebrata)



wszystkie kręgowce mają szkielet osiowy zbudowany z tkanki kostnej lub
chrzęstnej;



szkielet osiowy składa się z:

1.

czaszki → składa się z dwóch części – mózgowej i trzewiowej (część
mózgowa stanowi ochronę dla mózgu);

2.

kręgosłupa → zbudowanego z licznych kręgów ułożonych jeden za drugim;



kręg składa się z: trzon i łuków kręgu (obejmują rdzeń kręgowy);



większość ma parzyste kończyny. szkielet kończyn łączy się

z kręgosłupem za pomocą tzw. pasów – barkowego i miednicowego.

kręgowce wodne mają kończyny w postaci płetw. lądowe mają kończyny
przystosowane do poruszania się na lądzie;



naskórek wytwarza gruczoły wydzielające śluz, łój i inne substancje.
wytwarza on twory rogowe takie jak: łuski, pióra, paznokcie, włosy,

pazury, który pokryta jest skóra;



układ krwionośny zamknięty, po brzusznej stronie ciała znajduje się

serce, za pomocą którego krew w rytmicznych skurczach przepływa w
naczyniach; serce jest czterodziałowe lub dwudziałowe; dwudziałowe to

jest jedna komora i jeden przedsionek lub czterodziałowe to dwie komory
i dwa przedsionki;



CUN tworzą mózg i rdzeń kręgowy

NERW z rdzenia + NERWY z mózgu = OBWODOW UKŁAD NERWOWY



dobrze rozwinięte narządy zmysłów;



są jajorodne i żyworodne. niektóre mają rozwój złożony (np. płazy),

większość prosty (np. ptaki, ssaki)

Charakterystyczne cechy podtypu Osłonic (

Charakterystyczne cechy podtypu Osłonic (

Tunicata

Tunicata

):

):



prowadzą osiadły tryb życia;



wytwarzają osłonkę (tunikę), która jest produktem naskórka, z wyjątkiem
ogonic, składem chemicznym zbliżona do błonnika;



układ krwionośny otwarty, brak układu wydalniczego, pączkowanie
(żachwy), hermatofrodyzm (obojniactwo), formy neoteniczne;



większość mięsni to mięśnie gładkie;



rozmnażanie płciowe i przemiana pokoleń

Larwy mają cechy strunowców!

Larwy mają cechy strunowców!



larwy przypominają kijankę; ma ona ogon, strunę grzbietową i cewkę

nerwową. Jej gardziel zaś jest przebita szczelinami skrzelowymi;



po okresie życia larwa osiada na dnie i przeobraża się w dojrzałą żachwę,

zatracając strunę i ogon.

1. Cechy umożliwiające życie ryb w wodzie:



ciało w kształcie opływowym, najczęściej wrzecionowate, złożone z głowy,
tułowia i ogona,



płetwy parzyste (piersiowe i brzuszne),



skóra wyposażona w gruczoły śluzowe → naga lub pokryta łuskami
pochodzenia kostnego,



struna grzbietowa zredukowana, zastąpiona przez chrzęstny lub kostny
kręgosłup,



pęcherz pławny jako swoisty narząd hydrostatyczny,



oczy bez powiek,



linia boczna (narząd równowagi i czucia).

2. Cechy przystosowawcze do środowiska:



opływowy kształt ciała,



palce tylnych kończyn spięte błoną pławną,



nozdrza zaopatrzone w klapki,



skóra wilgotna, zaopatrzona w gruczoły śluzowe,



przednie koniczyny krótkie, tylne dłuższe od ciała, umożliwiające skoki
na lądzie i sprawne pływanie,



oddychanie płucami i przez skórę,



dobrze rozwinięte narządy zmysłów (np. słuch).

3. Cechy przystosowawcze gadów w budowie morfologicznej do życia na lądzie:



nowe odcinki w kręgosłupie;



powstanie odcinka lędźwiowego i po raz pierwszy klatki piersiowej;



pojawienie się kory mózgowej;



obecność błon płodowych (owodniowce); rozwój potomstwa i składanie jaj
na lądzie; gad nie przechodzi metamorfozy;



płuca gadów jako główny narząd oddechowy, mają powierzchnię gąbczastą;



występuje serce trójdziałowe (dwa przedsionki i jedna komora) lub

czterodziałowe i krokodyli (dwa przedsionki i dwie komory);



syntetyzowanie kwasu moczowego;



połączenie czaszki z kręgosłupem za pomocą jednego kłykcia potylicznego

4. Cechy przystosowawcze gadów w budowie zewnętrznej do życia na lądzie:



pazurki zapewniające przyczepność;



ciało okryte grubym naskórkiem wytwarzającym łuski, tarczki i płytki

rogowe, brak gruczołów śluzowych;



dłoń i stopa pięciopalczasta;



oczy osłonięte trzema ruchomymi powiekami;



zabarwienie skóry charakterystyczne dla danego środowiska. Język jako
receptor smaku i dotyku. Otwór ciemieniowy znajdujący się na głowie

odbiera bodźce termiczne;



brak kończyn u niektórych gadów (np. węże, jaszczurki beznogie)

5. Cechy przystosowawcze do lotu w budowie szkieletu:



aerodynamiczny kształt ciała;



całe ciało pokryte piórami (pióra te są homologami z płytkami gadów);



pióra lekkie, izolują termicznie, stanowią płaszczyzny nośne, nadają

ptakowi kształt;



brak zębów, szczęki zakończone bezzębnym, ostrym dziobem;



kończyna przednia przekształcona w skrzydło;



grzebień na mostku (zapewnia sztywność w czasie lotu);



silnie rozwinięte kości krucze;



wydłużone łopatki;



brak gruczołów w skórze, występujący u ptaków wodnych gruczoł
kuprowy służy do namaszczania piór;



szkielet lekki (kości pneumatyczne – wypełnione powietrzem)

Tabela 1. Cechy lancetnika zaliczanego zarówno do bezkręgowców jak
i kręgowców.

CECHY LANCETNIKA

CECHY BEZKRĘGOWCÓW

CECHY STRUNOWCÓW (KRĘGOWCÓW)

•

nefrydia, raczej protonefrydia;
nefrydia

z solenocytami

przypominające

nefrydia

płazińców;

•

ciało pokryte jednowarstwowym

nabłonkiem;

•

metameryczna budowa mięśni,
nerwów rdzeniowych (układ

odpowiadający

miomerom),

narządów

wydalniczych

i rozrodczych, część naczyń
krwionośnych;

•

zamknięty układ krwionośny;

•

obecność struny grzbietowej; pełni
ona rolę kręgosłupa;

•

posiadanie wątroby, połączenie

gardzieli z układem oddechowym;

•

komórki tworzące strunę
grzbietową mają postać

nieregularną;

•

żyła wątrobowa;

•

rozdzielnopłciowość;

•

łączność układu oddechowego
z pokarmowym – gardziel przebita

•

brak serca, obecność tętniących

naczyń krwionośnych (zatoka
żylna, tętnica endostylna, tętnice

skrzelowe, żyła wątrobowa);

•

struna grzbietowa zbudowana
z płaskich komórek ułożonych

jedna za drugą, przypomina rulon
monet.

szczelinami skrzelowymi;

•

wrotne krążenie wątrobowe

•

plan naczyń krwionośnych zbliżony
do zarodków kręgowców i ryb;

Tabela 2. Porównanie cech lancetnika i minoga

Cechy budowy

Lancetnik

Minóg

szkielet osiowy

tworzy struna grzbietowa, pod
którą leży cewka nerwowa,

w odcinku

przednim

rozszerzająca się w pęcherzyk

mózgowy

czaszka chrzęstna i struna

grzbietowa;

struna

grzbietowa utrzymuje się

przez całe życie, szkielet
jest chrzęstny i nie zawiera

elementów kostnych

obecność czaszki

brak

występuje,

zbudowana

z chrząstki

związek pomiędzy

układem

pokarmowym

a oddechowym

gardziel przebita szczelinami

skrzelowymi

gardziel tworzą dwa

przewody pokarmowe, od
tej gardzieli odchodzi 7 par

worków skrzelowych

obecność

endostylu

występuje przez całe życie

brak

narząd gardzieli

gardziel przechodzi w krótkie,

proste jelito, kończące się
otworem

brak

narząd wydalniczy

protonefrydia, uchodzące do
kanalików w kształcie

odwróconej litery „L”; występują
one w liczbie ok. 100 par są

ułożone

metamerycznie

w grzbietowej stronie gardzieli;

produktem wydalania jest
amoniak.

pranerka (dwa wydłużone

pranercza); przednercza

u larw

układ krwionośny

zamknięty, brak serca, które
pełni u innych zwierząt funkcję

pompy tłoczącej krew, ale
występują pulsujące odcinki

naczyń krwionośnych; jeden
obieg

zamknięty, jeden krwiobieg,

serce składa się

z zatoki żylnej, przedsionka

i komory

układ nerwowy

składa się z cewki nerwowej
położonej nad struną

grzbietową rozszerzającej się w
przedniej części w pęcherzyk

mózgowy. Od cewki odchodzą
parzyście nerwy.

powstał móżdżek i dwa

kanały półkoliste

w błędniku.

narządy zmysłów

pojedyncze komórki zmysłów
(węchu, smaku, dotyku); nie

posiada oczu złożonych; bodźce
świetlne odbierają komórki zw.

Oczkami Hessego

pojedynczy narząd węchu

rodzaj

zapłodnienia

zapłodnienie zewnętrzne

zapłodnienie zewnętrzne,

u niektórych wewnętrzne

rodzaj rozwoju

złożony

złożony, zwierzęta te

przechodzą przez stadium

larwy zwanej ślepicą

obecność dróg

wyprowadzających

gamety

brak

brak

Tabela 3. Porównanie cech krągłoustych i ryb

Cechy budowy

Krągłouste (Cyclostomata)

Ryby (Pisces)

szkielet osiowy

czaszka chrzęstna i struna

grzbietowa;

struna

grzbietowa utrzymuje się

przez całe życie, szkielet
jest chrzęstny i nie zawiera

elementów kostnych

struna grzbietowa silnie
zredukowana; szkielet chrzęstny

(ryby chrzęstnoszkieletowe) lub
kostny (ryby kostnoszkieletowe).

Mózgoczaszka składa się z dużej
ilości kości, szczęki mogą być

uzbrojone w zęby tnące,
miażdżące lub chwytne

obecność

żuchwy

brak

silny rozwój trzewioczaszki

obecność linii

bocznej

występuje (narządy)

występuje

rodzaj

i pochodzenie

skrzeli

workowate

skrzela

wewnętrzne i pochodzenia

endodermalnego

skrzela wewnętrzne powstałe w
wyniku ewolucji, endodermalne

pochodzenie, blaszkowate

obecność płetw

parzystych

brak, są płetwy nieparzyste występują (płetwy brzuszne

i piersiowe)

liczba otworów

gębowych

nieparzysty narząd węchu –

1 otwór

parzysty narząd zmysłu węchu –

2 otwory

rodzaj

zapłodnienia

zapłodnienie zewnętrzne

zapłodnienie zewnętrzne, rzadziej

wewnętrzne

liczba kanałów

półkolistych

dwa

trzy

rodzaj rozwoju

rozwój złożony

rozwój prosty lub złożony

Tabela 4. Porównanie cech ryb kostnoszkieletowych i chrzęstnoszkieletowych

Cechy budowy

Ryby kostnoszkieletowe

Ryby chrzęstnoszkieletowe

typ płetwy

ogonowej

homocerkiczne (pozornie

symetrycznie)

heterocerkiczne (niesymetryczna)

rodzaj łusek

(pochodzenie

mezodermalne)

łuski elastyczne

plakoidalne (zęby o budowie

podobnej do zęba, są

homologiczne zębom wyższym

kręgowcom, mogą być

wymieniane)

budowa żuchwy

kość stawowa i zębowa

jest to chrząstka Meckela

kości pasa
barkowego

łopatki, kości krucze,

obojczyki, kości skąblowe

kości krucze, łopatki

liczba łuków

skrzelowych

4

5

obecność wieczka

skrzelowego

jest

brak

obecność pęcherza

pławnego

jest

brak

liczba tętnic

skrzelowych

4

5

budowa serca

serce typu otwarte: zatoka

żylna, przedsionek serca,

komora serca i stożek

tętniczy

zatoka żylna, komora,

przedsionek (opuszka nie pełni

takiego samego)

azotowe produkty

przemiany materii

(metabolizmu)

amoniak

mocznik

osmoregulacja

kości solne w skrzelach:

słodkowodne (pobierają

Na+, Cl-);

morskie (wydalają Na+, Cl-)

duże stężenie mocznika we krwi

związek pomiędzy

drogami

wydalniczymi

a oddechowymi

brak

moczowód pierwotny powstaje z

przewodu Wolfa i pełni rolę

nasieniowodów

rodzaj

zapłodnienia

zewnętrzne

Wewnętrzne

jajorodne czy

żyworodne?

jajorodne

jajorodne, jajożyworodne

(powstaje łożysko żółtkowe,

które jest cechą idoadaptacyjną)

Tabela 5. Porównanie płazów ogoniastych z płazami bezogonowymi.

PŁAZY OGONIASTE

PŁAZY BEZOGONOWE

zapłodnienie wewnętrzne polegające
na przejściu przez samicę

spermatofora

zapłodnienie zewnętrzne, ale mamy
wrażenie kopulacji ze względu na silny

uchwyt kończyn przednich samca

traszka składa jaja pojedynczo na

roślinach, salamandra jest
jajożyworodna

jaja żaby składane są w kłębkach, jaja
ropuchy w postaci sznurków

larwa zwana kijanką ma ogon, jednokomórkowe gruczoły śluzowe, narząd linii

bocznej, 3 pary skrzel

skrzela zewnętrzne

skrzela wewnętrzne

w trakcie przeobrażenia jako jedna

kończyna przednia

kończyny tylne

larwy są drapieżne

roślinożerne

__________________

następuje przeobrażenie aparatu

gębowego i przewodu pokarmowego w

związku ze zmianą sposobu odżywiania

______________________

zanika ogon, a przez komórki zawierające

lizosomy następuje jego samostrawienie.

Tabela 6. Porównanie cech płazów bezogoniastych z ogoniastymi.

CECHY

PŁAZY BEZOGONIASTE

PŁAZY OGONIASTE

kości przedramienia

(zrośnięte czy

wolne)

zrośnięte

zrośnięte

rodzaj skrzeli

u kijanek

skrzela zewnętrzne

skrzela zewnętrzne

kolejność pojawienia

się kończyn

u kijanek

kończyna tylna, kończyna

przednia

kończyna przednia, kończyna

tylna

rodzaj zapłodnienia

wewnętrzne

zewnętrzne, u nielicznych

wewnętrzne

występowanie

neotenii

i żyworodności

brak

występuje, jajożyworodność

rodzaj pożywienia

dorosłe – mięsożerne,

pierścienice, mięczaki,

a także drobne kręgowce

głównie bezkręgowce, a także

drobne kręgowce

krytyczne momenty

w przeobrażeniu

podczas przebudowy

układu pokarmowego;

przebudowa układu

oddechowego, skrzela

przeobrażają się w płuca.

oddychają skrzelami i tlenem

rozpuszczonym w powietrzu.

Tabela 7. Porównanie cech ryb i płazów

Cechy budowy

Ryby (Pisces)

Płazy (Ampihibia)

środowisko życia

wodne – woda słodka

i słona

lądowe – środowisko wilgotne i

woda słodka

pokrycie ciała

naskórek

(nabłonek

wielowarstwowy

nierogowaciejący i skóra
właściwa)

naskórek

(nabłonek

wielowarstwowy rogowaciejący i
skóra właściwa)

szkielet

struna grzbietowa silnie
zredukowana; szkielet

chrzęstny

(ryby

chrzęstnoszkieletowe) lub

kostny

(ryby

kostnoszkieletowe).

Mózgoczaszka składa się
z dużej ilości kości, szczęki

mogą być uzbrojone w zęby
tnące, miażdżące lub

chwytne

szkielet płazów jest skostniały.

Szkielet zbudowany jest
z czaszki połączonej ruchomo

(dwa kłykcie potyliczne)
z kręgosłupem podzielonym na

odcinek szyjny (1 krąg),
tułowiowy (różna liczba kręgów),

krzyżowy (1 kręg) i ogonowy
(jeden lub więcej kręgów); brak

żeber i klatki piersiowej

wytwory skóry

właściwej

łuski, pełniące funkcje

ochronne

drobne łuski u płazów

beznogich

narządy wymiany

gazowej

skrzela, u ryb dwudysznych

są także słabo rozwinięte

płuca

płuca i skóra u osobników

dorosłych, natomiast u larw –

kijanek, skrzela

regulacja

temperatury ciała

zmiennocieplność

zmiennocieplność

larwa

brak

występuje, kijanka, wylęgająca

się ze skrzeku

układ krwionośny

zamknięty, serce – jedna

komora, jeden przedsionek,

jeden obieg krwi

zamknięty, serce – jedna

komora, dwa przedsionki, dwa

krwiobiegi; ich erytrocyty

zawierają jądra komórkowe

układ nerwowy

jest lepiej rozwinięty.

dotyczy to m.in.

śródmózgowia oraz

móżdżku. Mózgowie jest

zbudowane z pięciu

pęcherzyków ułożonych

liniowo.

poszczególne części mózgowia

są ułożone liniowo;

kresomózgowie jest silnie

wydłużone u bardziej rozwinięte

niż u ryb; móżdżek jest słabo

rozwinięty z powodu małej

aktywności i ruchliwości; oczy

zaopatrzone w soczewkę;

narząd słuchu to uszy. błona

bębenkowa oddziela ucho

środkowe od środowiska

zewnętrznego.

narządy wydalania

i osmoregulacji

pranerka i skrzela

pranerka, u larw (kijanek) także

skrzela

obecność powiek

brak

są

obecność łusek

są

są

Tabela 8. Porównanie gadów z ptakami

Cechy budowy

Gady (Reptilia)

Ptaki (Aves)

środowisko życia

ląd (mokradła, wilgotne lasy,

polany leśne, łąki), niektóre
wtórnie

opanowały

środowiska wodne

ląd, niektóre wtórnie
opanowały środowiska wodne

pokrycie ciała

naskórek

(nabłonek

wielowarstwowy i skóra

właściwa); skóra sucha
pokryta łuskami i płytkami

naskórek

(nabłonek

wielowarstwowy rogowaciejący
i skóra właściwa); skóra sucha

pokryta piórami; na
kończynach tylnych łuski

szkielet

Czaszka jest masywna

i zbudowana z wielu kości;
łączy się z kręgosłupem za

pomocą jednego kłykcia
potylicznego.

Kręgosłup skostniały, można
wyróżnić kilka odcinków:

szyjny (8 – 12 kręgów)
i piersiowy (po raz pierwszy

powstaje klatka piersiowa);
lędźwiowy (bez żeber);

krzyżowy – czyli dwa kręgi
łączące się z miednicą;

ogonowy.

Szkielet kostny; silna klatka
piersiowa (grzebień na

mostku), kości pneumatyczne
wypełnione

powietrzem

(przystosowanie do lotu),
kończyny

przednie

przekształcone w skrzydła, w
pasie barkowym łopatki

i obojczyki. Żebra łączą
kręgosłup z mostkiem; kości

zrośnięte; szyja w kształcie
litery „S”, zrośnięcie

obojczyków w kształcie litery
„V”. Silny rozwój kości kruczej

dającej oparcie na mostku
szkieletowi skrzydeł.

wytwory skóry

właściwej

płyty kostne u żółwi

i krokodyli

brak

kończyny

brak u wielu gadów jest
cechą wtórną (węże,

jaszczurki

beznogie),

u pozostałych występują

występują

narządy wymiany

gazowej

płuca

płuca rurkowate + worki
powietrzne

regulacja

temperatury ciała

zmiennocieplność

stałocieplność (właściwość,
która pozwala ptakom na

utrzymanie

określonej

temperatury ciała –

niezależnie od temperatury
otoczenia)

larwa

brak

brak

układ krwionośny

zamknięty, serce – dwa

przedsionki, jedna komora z
niepełną przegrodą, pełna

przegroda u krokodyli; dwa
obieg krwi (duży i mały)

zamknięty, serce – dwa

komory i dwa przedsionki, dwa
krwiobiegi (płucny i obwodowy);

erytrocyty

i trombocyty

zawierają jądra komórkowe

układ nerwowy

dobre

rozwinięte

kresomózgowie, pojawia się

kora mózgowa; dobrze
rozwinięte narządy zmysłów;

oczy mają zdolność
akomodacji (dostosowanie się

oka do wyraźnego widzenia
przedmiotów oglądanych

z różnych odległości). gałkę
oczną przykrywają trzy

powieki: górna, dolna
i migawkowa

w mózgu dobrze rozwinięte
przodomózgowie i móżdżek,

natomiast nieco słabiej
śródmóżdże. doskonały wzrok

i receptor

równowagi,

znakomicie rozwinięty słuch i

wiele ptaków porozumiewa się
głosem.

narządy wydalania

i osmoregulacji

nerki ostateczne

nerki ostateczne

obecność powiek

są

są

obecność łusek

są

są

przedstawiciele

żółw, krokodyl, kameleon,
legwan, padalec, zaskroniec,

kobra, żmija, hatterie,
jaszczurki,

gekon,

grzechotnik lądowy, żółw
błotny, żółw lądowy,

kotylozaury

struś, kiwi, pingwin, koliber,

orzeł, sikorka, papuga, rajski
ptak, tukan, drozd, kura,

kogut, bocian, mewa, sowy,
jaskółki, kukułki, papugi,

maskonury,

rozwój

jajorodne, odbywa się na
lądzie; rozwój prosty

składają jaja (wyłącznie

jajorodne); rozwój prosty;
gniazdowniki i zagniazdowniki

zapłodnienie

wewnętrzne

wewnętrzne

Tabela 9. Ptaki i ssaki jako zwierzęta stałocieplne

PTAKI

SSAKI

Udoskonalenie stałocieplności nastąpiło
poprzez:

najbardziej sprawną wymianę gazową,
płuca małe, sztywne, rurkowate;

brak powierzchni zalegającej mechanizm
podwójnej wentylacji płuc;

dużej ilości spożywanego pokarmu

Udoskonalenie stałocieplności nastąpiło

poprzez:
najbardziej sprawny transport gazów;

bezjądrzaste, liczne erytrocyty;
duża, łączna powierzchnia erytrocytów

(3500 m

2

);

do powierzchni, np. człowieka 2 m

2

;

przepona;
pęcherzykowata budowa płuc

Tabela 10. Podział ptaków

PTAKI

Ptaki bezgrzebieniowe

Pingwiny

Ptaki uskrzydlone

ptaki nielatające;

skrzydła słabo

wykształcone;

brak grzebienia na

dobrze pływają i nurkują;

brak kości

pneumatycznych;

kończyny przednie pełnią

ptaki latające;

grzebień na mostku;

kości pneumatyczne;

opanowały różne

mostku;

brak kości

pneumatycznych;

promyki piór nie mają

haczyków

funkcję wioseł;

brak grzebienia na

mostku

środowiska

Tabela 11. Poszczególne odcinki układu pokarmowego ptaka i ich funkcje

Część układu

pokarmowego

Pełniona funkcja

dziób rogowy

służy on do chwytania i przytrzymywania pokarmu

przełyk

przystosowanie pokarmu do wola i żołądka

wole

rozmiękczanie pokarmu, przełyk tworzy rozszerzenie

żołądek – część

trawiąca

pokarm zostaje trawiony pod wpływem soków trawiennych
wydzielanych – trawienie pokarmu

dwunastnica

uchodzą do niej przewody trzustki i wątroby

jelito cienkie

wchłanianie strawionego pokarmu

jelito cienkie, jelito

grube, stek, kloaka

odsączanie wody z kału

kloaka

uchodzą przewody moczowe i przewody gruczołów
rozrodczych

Tabela 12. Przegląd ssaków łożyskowych

Rzędy ssaków

Nazwy zwierząt

owadożerne

krety, jeże, ryjówki

gryzonie

wiewiórki, susły, bobry, świstaki, mysz, szczur

myszowate

szczur wędrowny i śniady, mysz domowa i polna

drapieżne

łasica, borsuki, wydry, kuny, hiena, kot, tygrys, gepard,

niedźwiedź, szop, pies, wilk

kotowate

psowate

walenie

tygrys, lew, ryś

wilk, lis, niedźwiedź
delfiny, orki, koszaloty, płetwal błękitny

parzystnokopytne

jeleniowate

świnie, hipopotamy, wielbłądy, hipopotam, lama, żyrafa
łosie, jelenie, sarny, renifery, żyrafy, antylopy, żubry

i bydło domowe

nieparzystnokopytne tapiry, nosorożce, zebry, osły, konie

naczelne

lemury, wyraki, lemury, czepiak, wyjec, makak, gibbon,

orantugan, szympans, goryl

Tabela 13. Cechy charakterystyczne ssaków

Cechy charakterystyczne ssaków

środowisko życia

ląd, woda, jaskinia

pokrycie ciała

sucha skóra,, pokryta włosami

wytwory

naskórka

łojowe, potowe, mleczne, wonne

zróżnicowanie

zębów

dzielą się na: siekacze, kły, przedtrzonowe, trzonowe.

budowa serca

serce czterodziałowe (dwa przedsionki i dwie komory)

rozwój mózgu

mózg silnie rozwinięty

miejsce rozwoju

zarodka

macica, w torbie, w jaju

rola gruczołów

mlecznych

wytwarzają mleko w okresie karmienia młodych