Adolf Eichmann
1
Adolf Eichmann
Adolf Otto Eichmann
Adolf Eichmann podczas procesu w 1961
Data i miejsce urodzenia 19 marca 1906
Data i miejsce śmierci
31 maja 1962[1]
Przebieg służby
Lata służby
od 1933 r.
Odznaczenia
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Adolf Otto Eichmann (ur. 19 marca 1906 w Solingen w Niemczech; powieszony 31 maja 1962 w Ramli w Izraelu)
– niemiecki funkcjonariusz nazistowski, ludobójca, zbrodniarz wojenny. Główny wykonawca i koordynator
Ostatecznego Rozwiązania Kwestii Żydowskiej. Członek zbrodniczych organizacji: SS (Eskadra Ochronna), SD
(Służba Bezpieczeństwa), Gestapo (Tajna Policja Państwowa).
Dzieciństwo i młodość
Adolf Eichmann urodził się w niemieckiej, kalwińskiej rodzinie Adolfa Karla Eichmanna oraz Marii z domu
Schefferling. W 1914 rodzina Eichmannów przeprowadziła się do Linzu w Austrii. Miał szczęśliwe i dostatnie
dzieciństwo. W domu nigdy nie mówiono o polityce. Do znajomych ojca Adolfa należeli: Hugo Kaltenbrunner,
ojciec Ernsta Kaltenbrunnera i Andreas Bolek – weteran I wojny światowej
[2]
. W podzięce za pomoc, jaka została
udzielona Bolkowi ze strony rodziny Adolfa, Bolek wspierał wielodzietną rodzinę Eichmannów w latach wielkiego
kryzysu. Należała ona do niewielkiej protestanckiej mniejszości w katolickiej Austrii
[3]
.
Matka Eichmanna wydała na świat pięcioro dzieci. Zmarła w wieku 32 lat. Druga żona Adolfa Karla, zaliczała się do
swej macochy czy rodzeństwa przyrodniego. W domu panował pruski porządek i dyscyplina
[4]
. W szkole
podstawowej i średniej nie należał do prymusów. Jak sam stwierdził w celi, w Izraelu ...nie należałem do pilnych
uczniów...
[5]
. Jego nauczycielem historii był dr Leopold Pötsch, który wykładał także, w innym czasie, dla młodego
Adolf Eichmann
2
Rodzina Eichmannów należała do klasy średniej i była powszechnie szanowana. Jako dziecko, Adolf miał przyjaciół
ze sfery burżuazji, ale także i Żydów
[6]
. Maria Eichmann miała żydowskich krewnych w Wiedniu. W 1943
Eichmann umożliwił im wyjazd z III Rzeszy do Szwajcarii. W kraju czekałaby ich eksterminacja, którą oficer SS
Adolf Eichmann nadzorował.
Pierwsze kroki w polityce (do 1933)
Należał do austriackiego skautingu – Wandervogel, które składało się głównie z prawicowych działaczy i
paramilitarnych aktywistów
[7]
[8]
. Za namową swego kolegi–arystokraty, wstąpił w 1927 do nacjonalistycznej
organizacji Frontkämpfervereinigung Deutsch-Österreichs (pol. Związek Bojowników Frontowych Niemieckiej
Austrii), pod przywództwem pułkownika Hermanna von Hiltla. Organizacja ta była skrajnie antysemicka. Właśnie
tam młody adept nazizmu nauczył się strzelać i maszerować. Wraz z kolegami wyrażali publicznie swe zdanie na
temat Żydów, bolszewików i marksistów
[9]
. Nienawiść do Żydów jako całości uwypukliła się znacznie później.
Za namową ojca Adolf próbował studiować inżynierię (elektrotechnika i budowa maszyn), lecz nie ukończył
studiów ze względu na brak postępów w nauce. Początkowo pracował w firmie swojego ojca (1925-1927), w
miejscu zamieszkania, w Linzu. Od 1927 był przedstawicielem handlowym, a później zaopatrzeniowcem. Zajmował
się dostawami paliwa do stacji benzynowych. Umiejętność organizacji transportu wykorzystał później w swej
działalności w SD, stawiając pierwsze kroki przy niehumanitarnych, masowych wysiedleniach Polaków z ziem
wcielonych do Rzeszy w 1940. Dużo podróżował po Górnej Austrii
[10]
. Ostatnim miejscem, gdzie pracował przed
zaangażowaniem się w politykę, był Salzburg. Przydzielenie tam było promocją daną ze strony żydowskiego
szefostwa firmy. Adolf był ambitnym, pilnym pracownikiem, cenionym przez swych pracodawców
[11]
. Znajdował
ujście dla swej energii, łącząc pracę umysłową z działalnością w terenie. W dobie kryzysu został zwolniony i
zapłacono mu miesięczną pensję za każdy z 5 lat pracy. Nie cierpiał na brak funduszy i był jednym z nielicznych
aktywistów NSDAP, którzy nie byli przywiązani finansowo do partii
[12]
[13]
.
W późnych latach 20. Eichmann czytywał nazistowską prasę m.in. Linzer Volksstimme czy, mało dostępny w
Austrii, Völkischer Beobachter pod redakcją Alfreda Rosenberga
[14]
. W kwietniu 1932 wstąpił do austriackiej partii
nazistowskiej, za namową Ernsta Kaltenbrunnera, który słowami: Du... du gehörst zu uns!
[15]
(Należysz do nas!),
skłonił Eichmanna do złożenia deklaracji. W NSDAP Adolf otrzymał numer: 899 895. Ernst, z wykształcenia
prawnik, miał znaczący wpływ na poglądy Adolfa. Za jego sugestią, Eichmann nie kontynuował swej przygody z
lożą wolnomularską. Ernst przekonał go, że masoni, podobnie jak i Żydzi, należeli do wrogów III Rzeszy.
Wstąpienie do NSDAP nie było przypadkiem, gdyż wychowany przez ojca o skrajnie prawicowym i
nacjonalistycznym światopoglądzie, młody Eichmann identyfikował się z organizacją narodowych socjalistów
.
Zapisał się do austriackiego odłamu SS. Został przydzielony do SS Standarte 37, który operował w Górnej Austrii.
Eichmann pracował i udzielał się politycznie. Zawiązywał przyjaźnie, paradował w czarnym mundurze SS,
zajmował się obowiązkami dnia powszedniego w Brunatnym Domu (Das Braun Hause). Dzięki posiadaniu motoru i
pasji do motoryzacji, został dowódcą (Motorsturmführer) jednostki zmotoryzowanej. W 1933 udał się do Niemiec i
zapisał się do niemieckiej SS. Otrzymał numer: 45 326. Najwyższy stopień w karierze jaki osiągnął to
SS-Obersturmbannführer (podpułkownik).
Jego wysoka ranga w SS była istotna, biorąc pod uwagę zadania, do jakich został przydzielony po Konferencji w
Wannsee. Dr Franz Six porównał pozycję Eichmanna do samego szefa Gestapo w RSHA (Głównym Urzędzie
Bezpieczeństwa Rzeszy) Heinricha Müllera
[17]
. W rzeczywistości, w ostatnim okresie kariery, Eichmann podlegał
Müllerowi i był jego zaufanym protegowanym i przyjacielem
[18]
. Gdy Wehrmacht zajął Węgry i naziści byli gotowi
do eksterminacji węgierskich Żydów, Heinrich Himmler przykazał Müllerowi, by ten wysłał tam:
Adolf Eichmann
3
samego "mistrza" we własnej osobie, by mógł zapobiec powstaniu, jakie miało miejsce w Getcie Warszawskim
[19]
.
Kariera Adolfa Eichmanna w SS
data
stopień uzyskany
odpowiednik klasyczny
kwiecień 1932
szeregowiec
listopad 1933
kapral
grudzień 1933
plutonowy
maj 1934
sierżant
wrzesień 1935
starszy sierżant
styczeń 1937
podporucznik
lipiec 1938
porucznik
1939
kapitan
1940
major
listopad 1941 SS-Obersturmbannführer
podpułkownik
Działalność w latach 1933-1938
W sierpniu 1933 Eichmann przybył do Bawarii, gdzie raportował przed SS-Sturmbannführerem Karlem von
Pichlem. Działał w sekcji motorowej, przechwytując nazistów uciekających z Austrii do Bawarii
[20]
. W styczniu
1934 został przeniesiony do Legionu Austriackiego do Dachau pod Monachium. Przechodził szkolenie wojskowe i
. Nie ma dowodów, że należał do Totenkopfverbände – załogi obozu
koncentracyjnego. We wrześniu wstąpił do SD, która była wtedy mało znaczącą, pomocniczą organizacją skupiającą
inteligencję. Przechodził kolejne szkolenia, po których został przeniesiony do sekcji masońskiej SD
[22]
nazistowski przybierał na sile – z Hitlerem jako kanclerzem. Gazety, takie jak Der Stürmer, skutecznie szerzyły
stopniowo wyłączani ze społeczeństwa, bojkotowane były ich sklepy. SD powoli rosła w siłę
[23]
. Eichmann
pracował nad indeksem organizacji masońskich
[24]
. Podjął pracę w muzeum. Jego autorytetami byli kolejno:
Białorusin o poglądach skrajnie antysemickich – Grigorij Szwarc-Bostunicz
, później Edler von Mildenstein,
który zaoferował Eichmannowi, po raz pierwszy, pracę w sekcji żydowskiej
[26]
.
W międzyczasie Adolf ożenił się z Czeszką Veroniką Liebl, po trzech latach od zaręczyn. Zamieszkali w jednej z
nie angażowała się w politykę. Zajmowała się domem i dziećmi
[27]
[28]
.
Edler von Mildenstein był syjonistą
[29]
i Eichmann podzielał jego poglądy. Doszkalał się w tej dziedzinie i wkrótce
został ekspertem
[30]
. Wyraził wolę nauki języka hebrajskiego, ale przełożeni odrzucili ten pomysł jako bardzo
oryginalny
[31]
. Jego szefem został dr Franz Six. Zwierzchnikami niższego szczebla byli kolejno: Kuno Schröder,
Dieter Wisliceny, Herbert Hagen
[32]
. 60% załogi SD stanowili ludzie poniżej 36. roku życia. Ten sam odsetek
stanowili absolwenci wyższych uczelni. SD zyskiwało na znaczeniu; było coraz lepiej finansowane, ale wciąż nie
miało mocy wykonawczej. Rywalizowało z Gestapo, które dysponowało lepszą kartoteką wrogów Rzeszy
[33]
. Obie
organizacje jednoczyła, opierająca się na teoriach rasowych, nienawiść do Żydów . Eichmann w jednym ze swych
raportów stwierdził, że Żydów łączą i zespalają tylko pieniądze. Są oni, rzekomo, w ogólnoświatowym spisku
przeciwko rasie aryjskiej.
Adolf Eichmann
4
Eichmann zaczął badać, w jakim tempie można by przeprowadzić przymusową emigrację Żydów do Palestyny lub
do innego zacofanego kraju. Spotykał się z żydowskimi agentami działającymi w Palestynie
[34]
, podróżował do
Egiptu, rozmawiał z Wielkim Muftim Jerozolimy, który był przeciwny osiedlaniu się imigrantów z Europy i
wysiedlaniu Palestyńczyków
[35]
. Eichmann współpracował z organizacjami syjonistycznymi z Rzeszy, w celu
wybadania szans na wyrzucenie Żydów z kraju i przejęcie ich majątków
[36]
.
W tym czasie Eichmann opracowywał i rozwijał koncepcję pracownika Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Franza
Rademachera, o masowym wysiedleniu Żydów do kolonii francuskiej – Madagaskaru
[37]
. Był to wybieg
prowadzący do nieuniknionej i znacznej degradacji oraz częściowej eksterminacji tego narodu. Pomysł opierał się na
tym, by w ciągu dwóch lat przesłać drogą morską ponad 4 miliony ludzi w okolice równika, na wyspę bez
jakiejkolwiek infrastruktury, surowców, bez organizacji agrarnej i urbanizacyjnej.
Przedstawienie Eichmanna do awansu
Przynależność rasowa:
Charakter:
rzetelny w pracy, bardzo sumienny, dobry towarzysz
Siła woli:
silna i skrystalizowana
Rozsądność:
powyżej średniej
Wykształcenie:
ogólne, gruntowne
Przymioty
nazistowskie:
zdeklarowany narodowy socjalista
Zachowanie:
na służbie – wzorowy, życie osobiste – przykładne
Szkolenia:
posiada medal sportowy nadany przez SA. Medale sportowe SS może
otrzymać
dopiero w 1938, gdyż doznał wypadku na służbie (złamanie ręki)
Czy jest godny awansu:
tak
podpisano: SS-Untersturmführer Dieter Wisliceny, 17 września 1937 r.
[38]
.
Od inkorporacji Austrii (marzec 1938) do konferencji w Wannsee (styczeń
1942)
Rzeszy
[39]
. 12 marca 1938 Wehrmacht przekroczył granicę austriacką. Rozpoczął się gigantyczny pogrom
tamtejszych Żydów, dotyczący wielu sfer życia publicznego. Plądrowane były żydowskie sklepy, ludzie wyrzucani
byli z mieszkań. Wpływowi Żydzi, lewicowi działacze, sympatycy kanclerza Dollfuβa wysyłani byli do KL Dachau.
. W marcu biuro Eichmanna zaczęło działalność na terenie Austrii. Eichmann osobiście wyznaczał, kto miał zostać
aresztowany lub wysłany do obozu koncentracyjnego
[41]
. 40 tys. byłych apartamentów żydowskich zostało
Jego celem było wyrzucenie Żydów z kraju. Aby uzyskać niezbędne kontakty i ogarnąć mniejszość żydowską,
wydobył z więzień żydowskich specjalistów-syjonistów i zmusił ich do współpracy. Jego głównym asystentem
został dr Josef Löwenherz, dla którego, jak i wielu innych, odmowa współpracy była jednoznaczna ze zsyłką do
Dachau
[42]
. Eichmann zrzeszył związki i organizacje syjonistyczne i zaczął wdrażać, pod zwierzchnictwem SD,
przymusową emigrację Żydów z Austrii do Palestyny lub dokądkolwiek indziej. Po raz pierwszy posiadał władzę
wykonawczą. Pisał do swego współpracownika Herberta Hagena, do Berlina:
Adolf Eichmann
5
...jutro ponownie robię inspekcję tej budy dla żydowskiej społeczności i syjonistów. Wizytuję ich przynajmniej raz na tydzień.
Trzymam ich wszystkich w garści. Nie robią żadnego kroku bez konsultacji ze mną. Jest tak, jak powinno być. Dzięki temu
mogę ich lepiej kontrolować
[43]
.
Dr Franz Six odmówił przeniesienia Eichmanna do rodzinnego Linzu. Tacy jak on eksperci potrzebni byli w
Wiedniu, gdzie zbiorowość żydowska była duża, a więc i zadania spore
[44]
. Eichmann założył prototypowe
Żydowskie Centralne Biuro Emigracyjne. Pracowało ono gładko. Żydzi byli pozbawiani mienia i zmuszani do
emigracji, mając tylko drobne oszczędności. Alternatywą dla nich były cele Gestapo. Eichmann szerzył terror, swym
zachowaniem wzbudzał popłoch wśród podlegających mu żydowskich urzędników. Złe rezultaty pracy groziły
zsyłką do obozu
[45]
. Awansował i sprowadził rodzinę do Wiednia. Cieszyła się ona dobrobytem i zamieszkała w
reprezentacyjnej dzielnicy miasta
[46]
. SD zyskiwało znaczne fundusze, dzięki przejmowaniu żydowskich majątków
i kont bankowych. Ubogi Żyd, by wyemigrować, musiał ponieść koszta tranzytu. Bogatsi Żydzi sponsorowali
ubogich za pośrednictwem agencji Eichmanna
[47]
. On sam popadł w rutynę i często odwiedzał swe placówki w
Austrii. Gdy doszły go informacje o niesubordynacji żydowskich kancelistów w Innsbrucku, natychmiast przybył na
miejsce. Zwolnił całą załogę, dając im parę tygodni na opuszczenie Austrii.
W 1938 alianci zachodni wyrazili zgodę na przejęcie przez nazistów Czechosłowacji. 25 tys. Żydów deportowanych
zostało poza Kraj Sudecki, w głąb Czech. 16 tys. Żydów z polskim obywatelstwem zostało odstawionych na granicę
polsko-niemiecką. Władze polskie zorganizowały tymczasowy obóz dla uchodźców
[48]
. Młody Żyd z Paryża,
niemieckiej we Francji – Ernsta vom Ratha. Dało to pretekst nazistom do rozpoczęcia pogromu na dużą skalę.
Palone były synagogi i żydowskie przedsiębiorstwa, zamordowano około 100 osób, tysiące aresztowano. Pogromy
były na rękę Eichmannowi, bo Żydzi desperacko zaczęli szukać ratunku w emigracji
[49]
. W sumie, do listopada
1941 Eichmann zmusił do ucieczki z Rzeszy 128 tys. Żydów
[50]
. Porzucili oni swe majątki, które przypadły
rosnącej w siłę SD. Eichmann i jego wiedeńskie biuro stawiani byli za wzór dla innym urzędów emigracyjnych z
Rzeszy.
Franz Meyer, urzędnik z berlińskiego biura, zeznał podczas procesu Eichmanna:
...zawsze myślałem że był to mało znaczący urzędnik, typ osoby nazywanej "kancelista" lub "biurokrata". Teraz i tutaj był to
typ tyrana, pan życia i śmierci. Przyjął nas gburnie i obscenicznie, nie pozwolił nam nawet odejść od drzwi, cały czas
staliśmy...
[51]
.
Delegacja berlińska odwiedziła wiedeńskie biuro Eichmanna. Jeden z członków komitetu wspominał:
Zdaliśmy sobie sprawę, że ta placówka nie prowadzi zorganizowanej emigracji, ale deportacje. Uświadomiliśmy sobie, że
wyrzucanie z kraju następowało gwałtownie i w dużym pośpiechu. Tego nie było wcześniej w Niemczech
[52]
.
Eichmann był bezwzględny dla swych podwładnych–Żydów, co uwidaczniało się zwłaszcza w traktowaniu dr
Emigracyjnego z siedzibą w Berlinie. Powierzył szefostwo Reinhardowi Heydrichowi. Ten mianował dyrektorem
szefa Gestapo, SS-Gruppenführera Heinricha Müllera. Müller odwdzięczył się i powołał Eichmanna na szefa
Adolf Eichmann
6
centralnego biura. Po zajęciu Czechosłowacji, Eichmann założył w Pradze biuro siostrzane w stosunku do
wiedeńskiego. Dobrał tu załogę, która stanowiła trzon jego oddziału w przyszłości: Franz Novak, Anton Burger,
Karl Rahm, Alois Brunner, bracia Günther. Eichmann wymagał ślepego posłuszeństwa, kierując się główną dewizą
SS-Manna: Meine Ehre heißt Treue
[53]
.
Coraz mniej krajów w Europie chciało przyjmować ubogich Żydów – przymusowych emigrantów. Rząd brytyjski
ustalił limit napływowy Żydów do Palestyny na 15 tys. rocznie przez następne 5 lat. Eichmann uruchomił nielegalną
emigrację, korzystając z pomocy m.in. austriackiego bankiera pochodzenia żydowskiego, Bertholda Strofera
[54]
.
1 września 1939 wybuchła wojna. Polska skapitulowała po kilku tygodniach. Żydzi i Polacy mieli zostać wysiedleni
z regionów, które należały do Niemiec przed I wojną światową. W większych miastach miały powstać dla nich getta.
Do gett zostałyby deportowane wszystkie populacje żydowskie, nie większe niż 500 osób
[55]
. Po zmianach i
reformach w RSHA, Müller wezwał Eichmanna do Berlina. Uczynił go szefem Urzędu Emigracyjnego Rzeszy i
umieścił w byłym pałacu żydowskim przy Kürfürstenstraße 116
[56]
. Żona Eichmanna, Veronika, miała dość
przeprowadzek. Do końca wojny pozostała z dziećmi w swym luksusowym apartamencie w Pradze
[57]
.
Głównym zadaniem Eichmanna stało się usunięcie Żydów z III Rzeszy i Protektoratu Czech i Moraw. Eichmann
utworzyć żydowską kolonię w dystrykcie lubelskim, w nowo powstałym Generalnym Gubernatorstwie
. Zadanie
polegało na przesiedleniu kilku tysięcy Żydów z Ostrawy, Wiednia i Katowic. Pierwszy transport, zawierający
prefabrykaty do budowy baraków, został wysłany wraz z grupą ponad 2 tys. zdolnych do pracy Żydów. Drążyli oni
studnie. Eichmann osobiście witał kolejne transporty. Użył słów: Führer obiecał Żydom nową ojczyznę
[59]
.
Pozostawił ich samym sobie. Projekt zakończył się niepowodzeniem. Brak żywności i lekarstw oraz zły klimat
zwiększały zachorowalność i śmiertelność. Setki osób zostały zmuszone przez SS do wejścia na terytorium ZSRR.
Część, na własne życzenie, zgłosiła się do obozu pracy w pobliskim siole. Nieliczni, na własny koszt, wrócili skąd
przyjechali
[60]
. Nisko dało pogląd nazistom, w jaki sposób niewielkim kosztem pozbyć się niechcianych obywateli z
Rzeszy. Projekt Nisko przyniósł Eichmannowi awans
[61]
.
W międzyczasie Hitler, wzorem Stalina, zarządził wędrówkę ludów – powrót etnicznych Niemców
(Volksdeutschów) na terytorium Wielkiej Rzeszy. Mieli oni przybyć na miejsce wysiedlonych Polaków i Żydów z
prowincji wschodnich Rzeszy
[62]
. Eichmann został pełnomocnikiem, odpowiedzialnym za stworzenie miejsc dla
Volksdeutschów. Opracował plan wysiedlenia ponad pół miliona ludzi. Heydrich wskazał mu na miejsce
wysiedlania Generalne Gubernatorstwo. 40 tys. osób zostało wysłanych do Łodzi, co zwiększyło zaludnienie i
spowodowało zamieszanie. Gubernator dr Hans Frank zaoponował przeciwko deportacjom wysiedleńców do jego
[63]
. Mimo to, transporty nie ustawały. Pierwsze getto powstało w Łodzi. Brakowało żywności i lekarstw.
Szerzył się tyfus. Żydzi ginęli z głodu i chorób
[64]
. Dla Eichmanna przesiedlenia były istotnym doświadczeniem
[65]
.
Nie było fizycznej możliwości przesłania pół miliona obywateli Polski, nie wywołując konfliktu wewnątrz
poszczególnych agencji i pomiędzy Gauleiterami.
Metody deportacji Eichmanna, w których ludzie byli traktowani gorzej niż zwierzęta, to przestępstwo, za które
odpowiedział podczas procesu w Izraelu. Wysiedleńcy zostawiali całe majątki, dane im było kilka godzin na
zabranie najpotrzebniejszych rzeczy i małej ilości gotówki. Transporty nadzorowane były przez etnicznych
Niemców. Wagony bydlęce, bez jakichkolwiek sanitarnych udogodnień, bez wody i żywności, były w trasie często
parę dni. Powodowało to dużą śmiertelność, zwłaszcza wśród starszych i dzieci. Ucieczka była karana śmiercią na
miejscu. Transporty Eichmanna kierowane były do gett lub w szczere pola GG. Później, na procesie w Jerozolimie,
stwierdził on, że był odpowiedzialny tylko za przygotowanie rozkładów jazdy pociągów
[66]
Wśród elity III Rzeszy znowu wiele mówiło się o projekcie Madagaskar. Nie był on fizycznie możliwy do
zrealizowania, dopóki morska potęga Wielkiej Brytanii nie zostałaby złamana. Naziści łudzili się, że ten plan mógł
dać alternatywę wysiedleniom do GG
[67]
. Eichmann został podwładnym Müllera i powstała nowa sekcja w RSHA,
w departamencie Gestapo: Emigracja i ewakuacja. Priorytetem stało się usuwanie Żydów z terenów Wielkiej
Rzeszy
[68]
. 6 tys. zostało przesłanych z okolic Baden do Francji–Vichy, która w maju została podbita prawie bez
Adolf Eichmann
7
walki. 3 tys., dzięki Bertholdowi Storferowi, przybyło do Palestyny
[69]
. SD Heydricha uzyskało prawie całkowity
monopol w gestii spraw żydowskich. Powstawało coraz więcej gett, a ich mieszkańcy doświadczali w nich
niehumanitarnego traktowania. Naziści żywili nadzieję, że inwazja na ZSRR otworzyłaby dla nich Syberię i Żydzi
będą mogli być deportowani do obiecanej nowej ojczyzny
[70]
. Wielka akcja przesiedleńcza Hitlera zakończyła się
jednak fiaskiem i kwestia nie została rozwiązana.
W oczekiwaniu nadchodzących wydarzeń Hitler ogłosił "Operację Barbarossa" metodycznym wyniszczeniem
[71]
. Przed atakiem Heydrich zwołał spotkanie, z udziałem Eichmanna, na temat ciężkich
urzędu Eichmanna docierały (w celach rachunkowych) regularne raporty z pacyfikacji na terenach ZSRR
[72]
.
Eichmann, ekspert od emigracji, chwilowo był bez przydziału. Wśród jego szefostwa nie było pomysłu, gdzie
deportować wrogów Rzeszy bez konfliktów między poszczególnymi okręgami. W lipcu 1941 dr Hans Frank
obwieścił swym znajomym, że warszawskie getto ulegnie likwidacji (oczyszczeniu)
[73]
. Eichmann otrzymał
wysiedlić Polaków i polskich Żydów z Kraju Warty (Warthegau). Höppner uważał, że głód, jako przyczyna śmierci
Żydów w gettach, nie był dobrym rozwiązaniem, niósł pewne ryzyko. Sugerował biologiczne wyniszczenie Żydów
poprzez trucie gazem, metodą, jaka uprzednio towarzyszyła projektowi Eutanazja
.
Krótko po tym, Göring upoważnił Reinharda Heydricha, znanego jako archanioł zła, by rozwiązał kwestię żydowską.
Oznaczało to, że zadanie zostało przydzielone bezpośrednio żydowskiemu ekspertowi, Eichmannowi
[75]
. W sierpniu
1941 Eichmann poinformował MSZ Rzeszy, że wizy tranzytowe, umożliwiające emigrację, zostały wstrzymane w
obliczu nowych rozwiązań zagadnienia. W połowie sierpnia Bernhard Lösener przewodził spotkaniu personelu SD.
Próbował przekonywać do złagodzenia polityki wobec Żydów, co nie wywołało aplauzu. Zdegustowany Eichmann
opuścił spotkanie bez żadnych zobowiązań
[76]
. Wydawało się, że wznowienie deportacji z Poznańskiego, we
wrześniu 1941, nie było możliwe. Nagle Hitler zmienił plany. Żydzi niemieccy mieli być ewakuowani na wschód,
bez względu na ich zasługi dla Niemiec w czasie I wojny światowej. Wg MSZ, Hitler stracił tym sposobem
możliwość szantażu Żydów amerykańskich, gdyby się pozbył rodzimych, mogących być zakładnikami
[77]
. W
listopadzie 1941 Eichmann został awansowany do stopnia podpułkownika. Został doceniony jako ekspert od
przemieszczania populacji.
Przedkładam tę promocję, kierując się wyjątkowo rzetelną służbą sprawowaną przez Adolfa Eichmanna, który
uprzednio osiągnął wybitne rezultaty w procesie usuwania Żydów z Austrii, jako naczelnik Żydowskiego Biura
Emigracyjnego. Dzięki jego pracy, olbrzymie ilości nieruchomości i środków zostały przejęte przez Rzeszę. Jego
działania w Protektoracie Czech i Moraw, prowadzone z przykładną inicjatywą i wymaganą sprężystością, zasługują także
na wyróżnienie. Obecnie pracuje on nad ważnymi problemami ewakuacji i przemieszczania populacji. Ze względu na wagę
jego zadań, uważam że promocja jest zasadna i odpowiednia do jego misji...
[78]
.
podpisano: SS-Gruppenführer Bruno Streckenbach, szef działu kadr RSHA (Głównego Urzędu Bezpieczeństwa
Rzeszy).
Dzięki zmianom decyzji 20 tysięcy Żydów i 5 tys. niemieckich Romów trafiło do łódzkiego getta. Nie obyło się bez
protestów władz Generalnego Gubernatorstwa. Dr Hans Frank twierdził, że zagęszczenie powodowało zamieszanie i
niepokoje społeczne. W październiku 1941 Reinhard Heydrich został mianowany Protektorem Czech i Moraw.
Założył obóz koncentracyjny dla uprzywilejowanych w Terezinie (Theresienstadt), niedaleko Pragi. Kłopotliwi
Żydzi byliby wysyłani stamtąd na wschód, co praktycznie oznaczało ich zagładę
[79]
. W październiku dano zielone
światło dla deportacji. Eichmann zmobilizował załogę i ruszyły transporty niemieckich Żydów. Miejsca docelowe:
getta w Generalnym Gubernatorstwie, na Białorusi oraz w krajach bałtyckich. Dzięki ustawie o obywatelstwie
niemieckim z 25 listopada 1941, Żydzi po przekroczeniu granicy tracili status obywatela
[80]
. Eichmann dysponował
policją i wspólnie z innymi agencjami rozporządzał żydowskim mieniem.
We wrześniu Reinhard Heydrich poinformował go, że Hitler podjął decyzję w nierozstrzygniętej sprawie. Była to
fizyczna zagłada. Eichmann dostarczył list uwierzytelniający do szefa policji w Lublinie, SS-Brigadeführera Otto
Adolf Eichmann
8
Globocnika. W Bełżcu Eichmann obserwował uśmiercanie ludzi poprzez duszenie spalinami z silnika okrętu
podwodnego, w uszczelnionych chatach
[81]
W Chełmnie widział specjalnie uszczelnione półciężarówki – sanitarki,
które spalinami truły stłoczonych w nich Żydów
[82]
. W Mińsku był świadkiem masowego rozstrzeliwania
[83]
. Nie
jest jasne, jaką wagę miała opinia Eichmanna, co do wyboru metody późniejszej zagłady. Z zeznań Eichmanna, z
taśm Sassena, na wolności w Argentynie i podczas przesłuchiwania w Izraelu, wynika, że te makabryczne spektakle
wstrząsnęły nim do głębi. Raportował Müllerowi, że to nie jest to, o czym myślał, że to nie jest polityczne
rozwiązanie
[84]
. Szef Gestapo przyjął to obojętnie. Wysłał Eichmanna do KL Auschwitz, by obserwował rozbudowę
obozu – zwłaszcza prototypowe krematoria. Po czym znowu skierował go do dystryktu lubelskiego, by oglądał obóz
zagłady we wsi Treblinka, w czasie pracy
[85]
. Nie jest pewne, czy wizyty Eichmanna w miejscach kaźni, miały
miejsce przed czy po decyzji Hitlera (w sprawie eksterminacji), czy ją stymulowały i czy jego raporty miały na nią
wpływ
[86]
.
Reichsführer SS Heinrich Himmler do SS-Sturmbannführera Rudolfa Hößa latem 1941:
.. Führer postanowił, że kwestia żydowska będzie rozwiązana raz na zawsze i SS jest za to odpowiedzialne... dowiesz się
dalszych szczegółów od SS-Sturmbannführera Eichmanna z RSHA, który odwiedzi Cię wkrótce...
[87]
.
Höß o Eichmannie:
...rozmawialiśmy o wydajnych metodach eksterminacji bazując na jego uprzednich doświadczeniach (Chełmno, Mińsk)...
[88]
.
Zeznania Hößa mogły być (choć nie musiały) niespójne i oczerniające. Hößowi groziła kara śmierci, gdy je spisywał
w celi. Rudolf Höß mieszał daty i operacje. Krematorium w Birkenau powstało dopiero jesienią 1942. Wspomnienia
zarówno Eichmanna, jak i Hößa, zawierają wiele niejasności i dużo nieścisłości w chronologii wydarzeń
[89]
.
Działanie, osobista odpowiedzialność i rola Eichmanna jako nadzorującego Ostateczne Rozwiązanie, nie została
sprecyzowana aż do konferencji w Wannsee. Rok 1941 pozwolił Eichmannowi oswoić się z nowymi zadaniami,
poznać cel deportacji i kontrolować w przyszłości rozmiary i terminowość transportów do obozów zagłady w
Generalnym Gubernatorstwie
[90]
. W międzyczasie (1939-41), niezależnie od Eichmanna, dochodziło do lokalnych
zbrodni na Bałkanach, Łotwie, Białorusi, Ukrainie i w okupowanej Polsce
[91]
. Podberlińska konferencja pozwoliła
je scentralizować i skoordynować.
Franz Rademacher z MSZ Rzeszy o tym, co Eichmann poradził ws. losu 8 tys. Żydów, internowanych w Serbii we
wrześniu 1941:
Eichmann zalecił rozstrzeliwania''
[92]
.
załagodzenie konfliktu między władzami GG a RSHA
[93]
. Eichmann przygotował statystyki i przemówienie dla
szefa SD. Na spotkanie stawili się wszyscy zainteresowani Endlösungiem. Eichmann protokołował, a Heydrich
nakreślił plan Ostatecznego Rozwiązania. Po części oficjalnej szef Gestapo Müller, wraz z Heydrichem i
Eichmannem delektował się przy kominku lampką koniaku i cygarami. Wszystko poszło bez przeszkód i po myśli
Adolf Eichmann
9
Heydricha
[94]
. Konferencja zamknęła Eichmannowi drogę kontynuowania poprzednich zadań jako ekspertowi od
emigracji. Na przesłuchaniu w Izraelu Eichmann stwierdził skromnie, że głowy koronowane podjęły taką decyzję.
Jego zadaniem od tego momentu było postępować zgodnie z rozkazami
[95]
. Czynił on swoje bez gorliwości i
inicjatywy – bezmyślnie, jak stwierdziła na procesie Hannah Arendt.
Od konferencji w Wannsee (styczeń 1942) do inwazji na Węgry (marzec 1944)
Eichmann podczas przesłuchania w Camp Iyar 31 maja 1960:
Mam wiele na sumieniu, to prawda, panie kapitanie. Ale nie mam nic wspólnego z mordowaniem Żydów. Nigdy nie zabiłem
Żyda, ale też nigdy nie zabiłem nikogo nie będącego Żydem – nigdy nikogo nie zabiłem. Nigdy też nie wydałem nikomu
polecenia, by zabić Żyda, ani nie wydałem polecenia, by zabić kogoś, kto nie był Żydem. Nie, nigdy.
Cała nasza praca miała miejsce w biurze.
[96]
.
Konferencja w Wannsee zakończyła okres nieaktywności Eichmanna i dała mu zajęcie jako zarządzającego
ludobójstwem. Jako główny plenipotent Reinharda Heydricha, mógł bezpośrednio rozmawiać z Reichsführerem-SS
Heinrichem Himmlerem, pomijając niższe instancje. Zadanie miał bardzo skomplikowane, opierające się na
współpracy z policją kryminalną, Gestapo, Ministerstwem Spraw Zagranicznych, Gauleiterami, SD, SS i innymi
agencjami.
Sędzia, kapitan Less:
Czy próbuje pan udowodnić, że był niczym innym, jak tylko oficerem odpowiedzialnym za transporty?...
Eichmann:
Tak, to prawda, panie kapitanie...
[97]
.
Eichmann raportował o losach swej pracy koordynacyjnej bezpośrednio do szefa Gestapo, SS-Gruppenführera
Heinricha Müllera. Nie tworzył polityki działań. Zajmował się usprawnianiem i zarządzaniem, zgodnie z rozkazami
danymi mu z góry. Jego biuro IVB
4
wraz z innymi agencjami rozpatrywało także kwestię tzw. Mischlinge -
Niemców z domieszką krwi żydowskiej. Rozwiązanie zagadnienia prowadziło do zwiększania sterylizacji osób
nieodpowiednich rasowo oraz organizacji rozwodów małżeństw pół–aryjskich. Działania te nie spotkały się z
aprobatą Watykanu. Eichmann, wspólnie z Franzem Rademacherem z MSZ, opracowywał metody przejęcia
pożydowskich majątków od Żydów, nielegitymujących się niemieckim obywatelstwem. Biuro IVB
4
wdrażało w
życie postanowienia elity III Rzeszy, wysyłając zalecenia i broszury do lokalnych szefów SS i policji.
Żydzi byli najpierw lokalizowani, następnie wysyłani do obozów przejściowych, a ich majątki były przejmowane.
Eichmann zapewniał współpracę między zainteresowanymi agencjami. Jego biuro imitowało legalne procedury,
zmuszając Żydów do dobrowolnego zrzekania się majątków. Szczegółowe instrukcje określały mienie, które Żydzi
mogli zabrać. Transporty odbywały się w nieludzkich warunkach, powodując dużą śmiertelność. Ekonomiczne i
Administracyjne Biuro Główne SS (WVHA) pod kierownictwem SS-Gruppenführera Oswalda Pohla było prężną i
Adolf Eichmann
10
dynamiczną firmą, nastawioną na pomnażanie dochodów SS poprzez zapewnienie niewolniczej siły roboczej w
fabrykach Rzeszy. WVHA zarządzało obozami koncentracyjnymi.
Franz Novak, podwładny Eichmanna, był ekspertem w sprawie negocjacji z Deutsche Reichsbahnem i
Ministerstwem Transportu. Dla niemieckiej kolei transporty Eichmanna były podrzędne i nieczęste. W czasie działań
wojennych trudno było uzyskać specjalne pociągi. Ważny aspekt deportacji dotyczył tego, kto miał być włączony do
transportu, a kto pominięty. Przed każdą akcją trwały negocjacje z MSZ. Żydzi z obcym obywatelstwem byli często
uprzywilejowani poprzez np. brak obowiązku noszenia opaski z Gwiazdą Dawida. MSZ nie chciało rozpoczynać lub
zaogniać konfliktów z krajami satelickimi lub sprzymierzonymi.
Definicja Mischlinga dostarczała dodatkowych komplikacji w sprawie legalności deportacji. Quasi–teorie rasowe nie
rozstrzygały wielu problematycznych spraw. Istotnym problemem dla elit III Rzeszy byli niemieccy Żydzi –
bohaterowie z czasów Cesarstwa Niemieckiego. Dyskusyjna kwestia skłoniła Eichmanna do cynicznego i skrytego
rozwiązania – wysłania Żydów starszych i niezdolnych do pracy do Terezina, skąd mogli być odsyłani na wschód na
pewną śmierć, bez protestów ze strony ich rodaków z Rzeszy.
Koncepcją RSHA było wysyłanie Żydów bezpośrednio do obozów zagłady, natomiast WVHA chciało ich
wykorzystać - choć przez chwilę. Kompromisem okazała się idea tzw. eksterminacji poprzez pracę (Vernichtung
durch Arbeit), zgodnie z szyderczym hasłem Arbeit macht frei (pol. Praca czyni wolnym). Według prawa, majątki
Żydów, którzy nie zostawili spadkobierców, miały być przejmowane przez ich ojczyzny. Biuro IVB
4
i MSZ
konferowało parokrotnie, z sukcesem, na temat majątków pożydowskich. Biuro zajmowało się bardzo szerokim
wachlarzem zadań i współpracowało z wieloma agencjami, oscylującymi wokół rdzenia, który stanowił całokształt
spraw żydowskich. Eichmann często musiał improwizować, jako że operacja nie była monolitem i wymagała dużej
elastyczności.
Eichmann zreorganizował biuro. Skupiało ono teraz takich oficjeli jak: Rolf Günther, Theodor Dannecker, Alois
Brunner, Dieter Wisliceny, Franz Novak, Otto Hunsche. Na częstych spotkaniach organizacyjnych zajmowano się
głównie opracowywaniem szybszych i efektywniejszych metod niszczenia Żydów. Eichmann był często w terenie –
w Terezinie, Berlinie, Wiedniu czy gettach GG. Załoga konsolidowała się poprzez wspólne muzykowanie czy
zajęcia sportowe. Kontakty z Müllerem zacieśniały się. Dobrze się rozumieli z Eichmannem i szef Gestapo często
wspierał go w konfliktach z Himmlerem.
Eichmann bazował na współpracy z policją. W Rzeszy było to łatwe, ale poza nią zarządzanie operacją było bardzo
skomplikowane. Kooperacja, także z władzami lokalnymi i z poszczególnymi HSSPF (Höherer SS und
Polizeiführer, wyższymi dowódcami SS i policji) i BdS (Befehlshaber der Sipo-SD, dowódcami tajnej policji SD)
nie była rzeczą łatwą. Najpierw zajęto się problemem dla Hitlera najistotniejszym i najpilniejszym. Żydzi z terenu
Wielkiej Rzeszy wysyłani byli do Łodzi, Lublina, Mińska i Terezina. Ich aktywa bankowe były przelewane na
specjalne "konto W". Weterani okopów przewożeni byli do podpraskiego Terezina. Wielu zginęło podczas
transportu, a starsi umierali na miejscu z głodu (czyli, jak twierdzili Niemcy, śmiercią naturalną). Eichmann
upominał policję bezpieczeństwa za zbyt dużą liczbę Żydów uprzywilejowanych - wyłączanych z transportów.
Szczególną rolę odgrywał obóz kamuflażowy w Terezinie. Stąd Żydzi byli wysyłani na wschód – dawało to spokój
sumienia ziomkom ofiar w Rzeszy. Terezin – obóz dla ludzi starszych – był przeludniony, brakowało tam żywności
i lekarstw. Deportacje do obozów zagłady nie ustawały.
Z pamiętnika Helgi Weissowej–Hoskovej, lato 1943, Terezin:
Pod oknem Gestapo wrzeszczy i bije ludzi, zamykają ujście z ulicy. Kolejna grupa biegnie. Są tam, mają nosze,
dwukołowe wózki ze zwłokami, bagaże i znowu wózki. Ulica, która była ukwiecona w sierpniu, teraz
przesłonięta jest ciężkim, wszędobylskim kurzem... Bagaże, nosze, zwłoki. Już tydzień to trwa... Czy tam, między
bagażami, to ciało? Nie, to ktoś się rusza, widać poprzez chmurę kurzu wirującą dookoła wózka. Wokoło błyskają żółte
naramienne opaski. Tego się nie da zapomnieć. Spotykamy ich codziennie w kuchni, na kulach, na wpół–ślepi z małymi
Adolf Eichmann
11
miseczkami w rękach, żebrzą o łyk kawy, trochę zupy, wydrapują resztki z niepozmywanych garnków. Inni szperają w
stertach kiełkujących ziemniaków, obierkach i śmieciach. Tak, to są oni – chudzi, głodni, nędzni – żywi na marach. Jak
wielu z nich zdoła dotrzeć do swego celu podróży (tj. GG)? Jak wielu z nich powróci?
[98]
.
się po wcześniejszych upiększeniach obozu.
Eichmann przydzielił swoich ludzi do niemieckich poselstw poza granicami Rzeszy. Do Francji przybył
SS-Hauptsturmführer Theodor Dannecker. W październiku 1940 Philippe Pétain zaakceptował dyskryminacyjne
Ustawy Norymberskie na terenie Francji. Tysiąc żydowskich działaczy politycznych zostało aresztowanych pod
koniec 1941 za wspieranie komunizmu. MSZ Rzeszy zgodziło się na deportację 4 tys. Żydów więcej. Wszyscy
zostali wysłani do pracy do KL Auschwitz. Mimo tego, nikt z nich nie przeżył wojny. Po zmianie rządu Francji na
pronazistowski, RSHA wzmogła wysiłki. Wprowadzono obowiązek noszenia opaski z Gwiazdą Dawida.
Latem 1942 Żydzi z Terezina, po przyjeździe do Generalnego Gubernatorstwa, zaczęli być natychmiast uśmiercani.
Getta w GG były wtedy systematycznie opróżniane. Rozstrzeliwania nasilały się w Rosji i w Polsce. Biuro
Eichmanna znajdowało się w epicentrum ludobójstwa. Około 100 tys. Żydów z Beneluksu i Francji trafiło w lipcu
do Auschwitz. Dannecker miał pewne problemy ze współpracą z władzami lokalnymi – Eichmann osobiście przybył
do Paryża. Skoordynował agencję i przyszykował ścieżkę polityczną dla kolejnych deportacji. Ustalił liczbę
wysyłanych ofiar na 3 tys. na tydzień. Udzielił reprymendy niedoświadczonemu Heinzowi Röthke, który nie mógł
zgromadzić wystarczającej liczby Żydów do uprzednio przygotowanych pociągów. Około 4 tys. dzieci (wiele
poniżej 7. roku życia) pozostało na miejscu, we Francji, po deportacji ich rodziców. Zostały one umieszczone w
obozie w Drancy. Eichmann, po konsultacjach ze swym szefostwem, został przekonany, że te dzieci mogą również
podlegać deportacjom (Kindertransporte können rollen). Tuż po przybyciu do Auschwitz zostały one uśmiercone w
komorach gazowych. W lipcu 1942 francuska policja zorganizowała nagonkę na Żydów. Około 13 tys. zostało
umieszczonych w obozie przejściowym. Do końca sierpnia wszyscy aresztowani zostali wysłani do obozów zagłady
w GG. Był to ostatni udany akord pary Eichmann–Dannecker. Przewidując klęskę Niemiec, Francja niechętnie
wydawała już później swoich Żydów. Marionetka Vichy także opornie odnosiła się do akcji. Wielu Żydów uciekło
do Włoch, gdzie Ostateczne Rozwiązanie nie było popularne.
Straty ludności żydowskiej w Rzeszy, krajach przez nią okupowanych i satelickich.
Kraj
ludność żydowska
organizatorzy Holokaustu
populacja
stan na r.
1939
straty (obywateli
z granic przedwojennych)
pełnomocnik Eichmanna
Wyższy dowódca SS i policji
Polska
3,3 mln
3 mln (91%)
SS-Obersturmbannführer Hermann
niezależnie Gubernator dr Hans Frank
SS-Obergruppenführer Friedrich Wilhelm
SS-Obergruppenführer Wilhelm Koppe
SS-Gruppenführer Fritz Katzmann
patrz także linki zewnętrzne
kraje bałtyckie 253 tys.
228 tys. (90%)
niezależnie Einsatzgruppe A
SS-Brigadeführer dr Franz Walter
Stahlecker
patrz linki zewnętrzne
Czechy
90 tys.
80 tys. (89%)
SS-Sturmbannführer Hans Günther
SS-Obergruppenführer Karl Hermann
Niemcy i
Austria
240 tys.
210 tys. (88%)
SS-Hauptsturmführer Alois Brunner
SS-Sturmbannführer Rolf Günther
patrz linki zewnętrzne
Adolf Eichmann
12
Grecja
70 tys.
54 tys. (87%)
(w tym 46 tys. z Salonik)
SS-Hauptsturmführer Alois Brunner
SS-Gruppenführer Jürgen Stroop
SS-Gruppenführer Walter Schimana
SS-Brigadeführer Hermann Franz
Słowacja
88 tys.
70 tys. (80%)
SS-Hauptsturmführer Dieter
Wisliceny
SS-Hauptsturmführer Alois Brunner
SS-Obergruppenführer Gottlob Berger
SS-Obergruppenführer Hermann Höfle
Holandia
140 tys.
107 tys. (76%)
SS-Hauptsturmführer Wilhelm Zöpf
SS-Obergruppenführer Hans Albin Rauter
Węgry
650 tys.
450 tys. (69%)
SS-Obersturmbannführer
Adolf Eichmann osobiście
SS-Obersturmbannführer Hermann
Krumey
SS-Hauptsturmführer Otto Hunsche
SS-Hauptsturmführer dr Siegfried
SS-Obergruppenführer Otto Winkelmann
Belgia
65 tys.
40 tys. (62%)
SS-Obersturmführer Kurt Asche
SS-Gruppenführer Richard Jungclaus
SS-Obergruppenführer Friedrich Jeckeln
Jugosławia
43 tys.
26 tys.(60%)
SS-Hauptsturmführer Franz Abromeit
SS-Obersturmbannführer Hermann
Krumey
SS-Obergruppenführer Otto Globocnik
SS-Gruppenführer Hermann Behrends
SS-Gruppenführer August Edler von
Rumunia
542 tys.
250 tys. (46%)
SS-Hauptsturmführer Gustav Richter
SS-Obergruppenführer Richard
Hildebrandt
ZSRR
2,85 mln
1,25 mln (44%)
niezależnie Einsatzgruppen:
B: SS-Brigadeführer Arthur Nebe
C: SS-Gruppenführer dr Otto Rasch
SS-Obergruppenführer Erich von dem
SS-Obergruppenführer Hans Adolf
(Najwyższy Dowódca SS i Policji)
patrz także linki zewnętrzne
Francja
312 tys.
78 tys. (25%)
SS-Hauptsturmführer Heinz Röthke
SS-Hauptsturmführer Alois Brunner
Bułgaria
64 tys.
14 tys. (22%)
SS-Hauptsturmführer Theodor
Dannecker
brak
Włochy
40 tys.
8 tys. (20%)
SS-Hauptsturmführer Theodor
Dannecker
SS-Obersturmbannführer Herbert
SS-Obergruppenführer Karl Wolff
(Najwyższy Dowódca SS i Policji)
Holandia była silnie zurbanizowana. Nie było strefy niezależnej, jak we Francji, ani naturalnych przeszkód terenu.
Okupacja zaczęła się w maju 1940. Getto, w którym skoncentrowano Żydów, powstało w Amsterdamie. Deportacje
wszystko, by włączyć do transportów również szlifierzy diamentów pochodzenia żydowskiego. Czynił wysiłki, by
nawet pojedyncze osoby nie zostały pominięte.
Adolf Eichmann
13
Jedną z głównych akcji przeciwko Żydom włoskim była nagonka (wł. razzia), zorganizowana przez włoską policję
w Rzymie. Pomiędzy październikiem a grudniem 1943 aresztowano 4 tys. Żydów, z czego 1700 w samym Rzymie.
Znaczącą rolę odegrał wysłannik Eichmanna, Theodor Dannecker, wraz z Karlem Wolffem i Herbertem Kapplerem
z SD. Patronował im Ernst Kaltenbrunner. Później, przy wydatnym udziale Czarnych koszul, kolejne 4 tys. Żydów
zostało aresztowanych na północy kraju i deportowanych do Auschwitz. Osobisty wkład Eichmanna w akcję we
Włoszech był minimalny.
W lutym 1943 Eichmann wysłał Dietera Wisliceny i Aloisa Brunnera do Salonik. Decyzja o eksterminacji
tamtejszych Żydów została uprzednio podjęta przez Himmlera już w październiku 1941. W styczniu 1943 Rolf
Günther uczynił w Grecji pierwsze, koordynacyjne przygotowania. W Salonikach - srategicznym
śródziemnomorskim porcie, zamieszkiwało 53 tys. Żydów sefardyjskich. Przybyli oni z Hiszpanii w 1492 po
prześladowaniach, które miały tam miejsce. Tworzyli oni odrębną kulturę, mówili językiem bardzo zbliżonym do
kastylijskiego, ale w pisowni używali znaków hebrajskich. Niemcy zaczęli od założenia Rady Żydowskiej,
Judenratu. Nastąpiła rejestracja wszystkich Żydów i powstało getto. W przeciągu od marca do sierpnia 1943 46 tys.
Żydów zostało deportowanych do KL Auschwitz–Birkenau. Eichmann użył całych swych uprawnień, aby deportacja
objęła także Żydów z hiszpańskim obywatelstwem. Stwierdził, że przejawiali oni poglądy antynazistowskie.
jego premiera – Beli Tuki. W październiku 1941 został ratyfikowany tzw. Judenkodeks, skupiający antyżydowskie
prawa. W maju 1941 rząd Słowacji wyraził wolę deportacji swych Żydów. Zaczęły być przejmowane żydowskie
majątki. Ich właściciele kierowani byli początkowo do kolumn pracy. Himmler przyjął ofertę rządu słowackiego.
Eichmann poinstruował Wisliceny co do deportacji. Słowacy sami zajęli się stroną organizacyjną transportów i
zapłacili Rzeszy 500 marek niemieckich za każdą ofiarę. Pierwsze transporty objęły 17 tys. i 33 tys. Żydów. Naziści
zapewniali rząd słowacki, że wygnańcy będą łagodnie traktowani. Później słowacka delegacja odwiedziła część
obozu w Auschwitz, oprowadzana przez komendanta Hößa. Pierwszy transport miał miejsce w październiku 1942.
Kościół katolicki na Słowacji wniósł sprzeciw co do deportacji swych wiernych – przechrzczonych Żydów.
Słowacja po raz kolejny zadała pytanie o los swoich Żydów – czy byli traktowani dobrze i czy zostały im
zapewnione minimalne standardy akomodacyjne. W 1943 52 tys. z 80 tys. słowackich Żydów zostało
zamordowanych w komorach gazowych Birkenau. Eichmann poczuł się mocno urażony i dotknięty interpelacją
rządu Tuki. Stwierdził także, że wizytacja obozu w Birkenau przez oficjeli słowackich nie jest możliwa. Jesienią
1944 ostatnie fale deportacji słowackich Żydów, po dłuższej przerwie, skierowano do Auschwitz i Terezina.
Kolejnych kilka tysięcy trafiło do komór gazowych, ustalając całościową liczbę strat wśród słowackich Żydów na 70
tys.
Rumunia miała opinię silnie antysemickiego kraju, znanego z pogromów. Einsatzgruppe D i wojska rumuńskie po
inwazji na ZSRR zgładziły, na terenie południowej Ukrainy 160 tys. Żydów. 130 tys. zostało wydalonych do
Transnistrii, by koczowali tam w prymitywnych obozach. Reprezentantem Eichmanna w Rumunii został
SS-Hauptsturmführer Gustav Richter. Niemieckim ambasadorem był Manfred von Killinger. Początkowo ci dwaj
uzyskali zgodę premiera Iona Antonescu na deportacje. Eichmanna rozwścieczyła zgoda Rumunów na emigrację
Żydów do Palestyny – planował on dla nich inny los. Latem 1942 Heinrich Müller stwierdził, że RSHA był gotowy
na organizację transportów Żydów rumuńskich. Tymczasem po afroncie uczynionym w Berlinie Radu Lece,
rumuńskiemu ekspertowi od spraw żydowskich, Rumuni cofnęli przychylną decyzję. Niemieckie biuro MSZ, w
związku z niepowodzeniem, pouczyło Eichmanna, że jego wysłannicy powinni zawsze działać poprzez ich
placówkę. Przed rumuńską załogą Eichmanna stanęło widmo klęski. Oficjele rumuńscy brali łapówki od Żydów,
wzrastał syjonizm i łagodzenie praw antyżydowskich. Eichmann postanowił działać osobiście, ale niewiele wskórał.
W styczniu 1943 rząd rumuński, po klęsce ich armii na wschodzie, zaczął stwarzać jeszcze większe opory. Ogólnie
250 tys. rumuńskich Żydów zostało zamordowanych (zginęli głównie z głodu i chorób oraz w pogromach). 292 tys.
uniknęło śmierci. Pseudo–sukcesem Eichmanna była ich powolna emigracja – ucieczka rumuńskich Żydów do
Palestyny.
Adolf Eichmann
14
Eichmann wielokrotnie twierdził, że był tylko oficerem transportowym, posłusznym, drobnym elementem
biurokratycznej machiny. W rzeczywistości podróżował po całej Europie, także po miejscach straceń i obozach
zagłady. Stał się profesjonalnym ludobójcą. Eichmann osobiście nie zabił żadnego człowieka, ale nadzorował
międzynarodową operację przeciwko rasie podludzi. W listopadzie osobisty lekarz Hitlera, dr Karl Brandt, zażądał
od biura Eichmanna szkieletów Żydów-bolszewików. Eichmann spełnił to życzenie. Szkielety posłużyły do badań
anatomicznych i antropologicznych. Biuro IVB
4
zajmowało się też zamawianiem i dostawami do obozów zagłady
gazu w proszku – cyjanowodoru (znanego jako Cyklon B). Eichmann odwiedzał KL Auschwitz wielokrotnie, by
sprawdzić, czy były wymagane kolejne dostawy.
Biuro Eichmanna przy 116 Kurfürstenstraße gościło w 1943 SS-Standartenführera Paula Blobla, którego zadaniem
było zacieranie śladów masowych rozstrzeliwań w Polsce i ZSRR z lat 1941-42. Zadanie polegało na ekshumacji i
paleniu zwłok. Oskarżenie w Jerozolimie nie zdołało udowodnić, że Blobel był powiązany z Eichmannem lub mu
podlegał.
Powyższe dywagacje wskazują jaki rodzaj uczuć żywił Eichmann dla swych ofiar. Pozbył on się wszystkich
skrupułów co do swej misji. Całkowicie był oddany sprawie zniszczenia głównego wroga Rzeszy, czyli Żydów.
Wyzyskał całą swą wiedzę z dziedziny syjonizmu, by intensyfikować swe wysiłki.
Eichmann w liście do Martina Luthera z MSZ:
Gdzie drwa rąbią, tam wióry lecą... Nawet wtedy, gdy rozpoczęliśmy nasze wzmożone czynności przeciwko żydowskiemu
wrogowi, próbuje on wszystkimi metodami, poprzez anonimowe listy do praktycznie wszystkich urzędów Rzeszy, zapobiec
losowi, na który zasłużył...
[99]
.
Rudolf Höß o Eichmannie:
Jeśli odniesie on sukces w biologicznym zniszczeniu gniazda Żydostwa na wschodzie, w formie całkowitej
zagłady, wtedy Żydzi jako całość nigdy nie podniosą się po tym ciosie. Zasymilowani Żydzi Zachodu, w tym
Ameryki, nie będą mogli, jego zdaniem, i nie będą chcieli odzyskać tej olbrzymiej utraty krwi i nie powstanie w
przyszłości pokolenie warte zauważenia. Nie ma drogi powrotnej, ponieważ ta akcja eksterminacyjna jest niezbędna, by w
przyszłości ochronić naród niemiecki od niszczycielskich zakusów Żydów
[100]
.
Gdy Eichmann pokazał Wisliceny (w kwietniu lub maju 1942) pisemny rozkaz eksterminacji, podpisany przez
Himmlera, ten wypowiedział:
Niech Bóg nas strzeże, by nasi wrogowie nie zrobili niczego podobnego narodowi niemieckiemu.
Eichmann odpowiedział:
Nie bądź sentymentalny
[101]
.
Eichmann zachowywał się jak dyrektor multinarodowego przedsiębiorstwa. Regulował dostawy towaru, miejsca
zaopatrzenia, kontrolował stan i terminowość dostaw. O swych działaniach raportował na bieżąco szefowi Gestapo
lub Heinrichowi Himmlerowi. Napisał nawet książkę o Ostatecznym Rozwiązaniu, dedykowaną zgładzonemu w
Adolf Eichmann
15
Pradze Heydrichowi. Nie ukazała się ona jednak drukiem, mimo entuzjazmu autora, bo informacje w niej zawarte
były tajne. Himmler zażądał dokładnych danych, ilu Żydów udało im się zgładzić. Wysłał profesjonalnego
statystyka, który w biurze Eichmanna ocenił całą operację na 5,5 miliona ludzkich istnień.
Od inwazji na Węgry (marzec 1944) do kapitulacji III Rzeszy (1945)
Eichmann wspominał swe spotkanie z węgierskimi oficjelami:
Na nieoficjalnym spotkaniu, przy lampce węgierskiego wina, poinformowałem ich, że Himmler wydał rozkaz niemieckiej
policji, by węgierscy Żydzi zostali umieszczeni w gettach, a później ewakuowani do Auschwitz. Powiedziałem im to, czego
chciał Reichsführer–SS
[102]
..
Müller przekazał Eichmannowi, że – wskutek rozkazu Himmlera – został on przydzielony do Budapesztu, czyli
stolicy kraju, którego akcja jeszcze nie dotknęła. Na Śląsku odbyło się spotkanie organizacyjne, prowadzone przez
MSZ, ale załoga Eichmanna nie mogła przybyć. W pierwszym posunięciu Eichmann odrzucił ofertę węgierskiej
żandarmerii - dostarczenie Żydów–uciekinierów, którzy znaleźli na Węgrzech schronienie przed zsyłkami w innych
krajach. Był to zbyt mały kąsek dla Eichmanna. Doświadczenie kazało mu czekać.
Populacja żydowska na Węgrzech liczyła około 725 tys. Prawa antyżydowskie zaczęły być tam wdrażane już od
1938 i to mimo tego, że Żydzi cieszyli się tam względną swobodą. 50 tys. Żydów wspomagało armię węgierską na
froncie wschodnim. Tylko 20% z nich powróciło do ojczyzny. Admirał Miklós Horthy nie dopuszczał do pogromów
w czasie trwania wojny. W obliczu klęski Rzeszy starał się on wybadać, czy nie można by zawrzeć osobnego
porozumienia z aliantami. Jego knowania mocno zirytowały Hitlera, który widział w tym spisek węgierskich Żydów
przeciwko rasie aryjskiej. 19 marca 1944 Wehrmacht przekroczył granicę węgierską. Utrzymanie Węgrów w sojuszu
Sztójaya.
Główne przyczyny inwazji to:
• utrzymanie chwiejnego sojusznika w ryzach – węgierska armia powinna była dalej walczyć;
• świadomość Niemców, że Węgry pełne były żywności, paliwa i surowców, których Rzesza chciała użyć;
• duża populacja żydowska – Żydzi odgrywali istotną rolę w tamtejszym przemyśle i posiadali sporo majątków,
które mogłyby być bezkarnie plądrowane. Ponadto stanowili oni niewolniczą siłę roboczą - zadaniem Eichmanna
nie była jedynie organizacja eksterminacji.
"Operacja Margarethe" zaczęła się 19 marca 1944. 11 dywizji Wehrmachtu stanowiło główne siły. Dodatkiem było
600 działaczy RSHA. Eichmann zajął w Budapeszcie willę żydowskiego przedsiębiorcy. Biura zostały ulokowane w
Hotelu Majestic. Eichmann szybko przekonał się, że miał wielu konkurentów do zarządzania akcją.
Adolf Eichmann
16
Przedstawiciele III Rzeszy na Węgrzech
Rola
Działacz
Befehlshaber der Sipo–SD (rozkazodawca tajnej policji SD)
i dowódca całej załogi RSHA
SS-Standartenführer Hans Ulrich Geschke
wyższy dowódca SS i policji
SS-Obergruppenführer Otto Winkelmann
szef siatki wywiadowczej SD
SS-Sturmbannführer Wilhelm Höttl
odpowiedzialny za ekonomiczne działania na rzecz Himmlera
SS-Standartenführer Kurt Becher
szef MSZ
SS-Brigadeführer Edmund Veesenmayer
szef działu IVB
4
w RSHA
SS-Obersturmbannführer Adolf Eichmann
W rzeczywistości Eichmann był w wielu aspektach zależny lub podlegał im wszystkim. Początkowo, Horthy wydał
hitlerowcom 100 tysięcy Żydów. Zaczęły być wdrażane uchwały dyskryminacyjne – pozbawiające Żydów praw,
pozwalające na przejęcie ich majątków. Zaczęto przygotowania do utworzenia gett i do deportacji. Węgrzy sami
zajęli się kwestiami organizacyjnymi. Znani antysemici: László Endre i László Baky, zostali odpowiedzialni, z
ramienia rządu, za kwestię żydowską. Jak tylko majątki żydowskie zostałyby splądrowane, ich niezdolni do pracy
właściciele byliby wysyłani do Auschwitz. Oznaczało to, że zostaliby oni uśmierceni, bezpośrednio po przybyciu do
GG. Eichmann uważnie rozważał sytuację, jaka miała miejsce wcześniej, w getcie warszawskim i w Danii. Nie mógł
dopuścić do podobnych zdarzeń (powstanie w getcie). Zdawał sobie sprawę, że Węgrzy dysponowali odpowiednimi
siłami, by sami mogli zorganizować deportację miliona ludzi. Przeciwnicy polityczni, socjaliści umieszczeni zostali
w obozie przejściowym w Kistarcsa, na przedmieściach stolicy. Powstała Rada Żydowska (Judenrat) z Samuelem
Sternem, jako przewodniczącym. Zakazano Żydom opuszczania miasta i wprowadzono cenzurę prasy.
Eichmann, na jednym ze spotkań, przedstawił Endre plan wyrwania całej społeczności żydowskiej i deportowania jej
na północ. Endre przyjął ofertę, jak twierdził później Eichmann – z entuzjazmem. Aktywa bankowe Żydów zostały
zamrożone. Szereg praw, przyjętych w marcu i kwietniu, zepchnął Żydów na margines. Węgrzy plądrowali
żydowskie majątki, ręka w rękę z Niemcami. Eichmann poinformował Sterna, o nakazie noszenia przez Żydów
gwiazdy Dawida. Żydzi, którzy pracowaliby uczciwie, byliby traktowani dobrze. Eichmann zapewniał Sterna, że
chciał unikać przemocy, a byłoby to możliwe, gdyby Żydzi podjęli współpracę. Eichmann zakazał partyzantki.
Wymagał jedynie dyscypliny i porządku, wtedy – Żydzi mogli by się niczego nie obawiać. Plądrowanie byłoby
ograniczone. Żydzi uwierzyli słowom specjalisty.
Następnego dnia, na spotkaniu (pod kierownictwem Baky) szefa węgierskiej żandarmerii – László Ferency, z załogą
Eichmanna, zdecydowano o podziale Węgier na 6 stref. Każda z nich, została przydzielona do jednego dystryktu
policyjnego. Żydzi byliby koncentrowani w miastach i miasteczkach, pozbawiani mienia i transportowani do gett.
Getta byłyby zakładane w cegielniach lub fabrykach, blisko linii kolejowych. Z nich, ofiary byłyby transportowane
do Rzeszy – do pracy. 20 tys. węgierskich żandarmów miało odgrywać kluczową rolę w całym procesie. Ferency,
wyznaczył na szefów okręgów antysemitów, o światopoglądzie zbliżonym do swego. Tajna wiadomość została
wysłana do lokalnych posterunków żandarmerii, burmistrzów i rad miejskich, by przeprowadzić rejestrację populacji
żydowskiej. Eichmann użył sprytnego wybiegu. Podjął decyzję o deportacji, w pierwszej kolejności, Żydów ze
wschodnich prowincji, nie zasymilowanych i nie powiązanych z elitą w Budapeszcie.
Adolf Eichmann
17
Rozmieszczenie populacji żydowskiej w gettach, w poszczególnych rejonach Węgier
Numer strefy
Położenie
Liczba ludności żydowskiej
I
Karpaty i Rutenia (północny wschód)
194 000
II
Cluj (Kolozswar), północna Transylwania
98 000
III
rejon północny
53 000
IV
Debreczyn–Szeged (południe kraju)
40 000
V
południowy zachód
29 000
VI
Budapeszt i przedmieścia
184 000
Węgrzy, według RSHA, wyrażali wolę pozbycia się całej populacji żydowskiej. Sytuacja w gettach zaczęła się
pogarszać. Władze węgierskie otrzymywały skargi. Rząd węgierski chętnie przyjął propozycję Eichmanna, by siły
okupacyjne przejęły wszystkich, skupionych w miejscach detencji. RSHA wzięła odpowiedzialność za deportacje i
rozkłady jazdy pociągów. Ustalono, że 3 tys. Żydów na dobę będzie wysyłanych do Auschwitz. Kaltenbrunner
wspierał Eichmanna, podzielając jego radykalne poglądy. Cała mniejszość żydowska miała być deportowana,
poczynając od wschodnich prowincji Węgier. Transporty odbywały się regularnie, w wagonach bydlęcych i bez
względu na stan zdrowia, wiek i płeć deportowanych. Na procesie, Eichmann stwierdził, że to Węgrzy byli
odpowiedzialni za stan i warunki transportów. On, nic nie wiedział o tym, że chorzy byli w transportach.
Kaltenbrunner nalegał, by transporty odbyły się szybko. Eichmannowi było to na rękę. Dzięki jego doświadczeniu,
nie doszło do powstania, jakie miało miejsce w czasie likwidacji warszawskiego getta. Kluczowa była współpraca
Węgrów którzy, podobnie jak Słowacy, z chęcią pozbyli się swych Żydów. Eichmann nie doświadczał żadnych
przeszkód, jakie miały miejsce we Włoszech lub Francji–Vichy, w ostatnich latach wojny.
Eichmann wspominał nostalgicznie w Argentynie:
Tylko na Węgrzech było inaczej. Węgrzy naprawdę podali nam swych Żydów na tacy. Ten kraj był jedynym, gdzie nie
mogliśmy nadążyć z pociągami (wszystko było zawczasu gotowe)
[103]
.
Niemiecko-węgierska delegacja odwiedziła getta na prowincji, m.in. Koszyce. Panowały nieludzkie warunki –
żywność była dostarczania nieregularnie, najczęściej w postaci wodnistego gulaszu, brakowało lekarstw, świeżej
wody, urządzeń sanitarnych... RSHA, MSZ i Kommando Eichmanna gładko współpracowali z węgierską
żandarmerią i wyzyskali ich pełną i gorliwą pomoc. Żydzi z Budapesztu mieli być transportowani jako ostatni. Byli
oni potencjalnym źródłem oporu.
Polityka de–judaizacji Rzeszy, nie miała w statucie sprowadzania węgierskich Żydów do fabryk, na jej terenie.
Oznaczało to, że ofiary będą transportowane do obozu koncentracyjnego Oświęcim–Brzezinka. Fritz Sauckel i
Kobiety także miały pracować dla przemysłu ciężkiego. Franz Novak ustalił z władzami węgierskimi szczegóły
Tarnów, Kraków, z miejscem docelowym w KL Auschwitz–Birkenau. Każde getto otrzymało termin odprawy
(załadunku). Komendant Auschwitz – Höß, po konsultacjach z Eichmannem, specjalnie przygotował obóz.
Dobudowano krematoria IV i V. Zwiększono Sondernkommando (obsługę krematoriów) czterokrotnie. Powstała
specjalna linia kolejowa, wiodąca pociągi bezpośrednio na rampę, niedaleko miejsca uśmiercania.
29 kwietnia 1944, 3 pociągi z obozu przejściowego Kistarcsa skierowano do GG. 15 maja, więźniowie ze stref I i II
– z gett w Koszycach, Ungvaru (Użhorodu) i Munkacs zaczęli być transportowani. Podróż trwała 3 dni i była
zorganizowana sposób typowy dla Eichmanna. Nawet woda nie była dostarczana.
Adolf Eichmann
18
Ze'ev Sapir wspominał na procesie Eichmanna:
Kobiety omdlewały; w jednym rogu wagonu ludzie krzyczeli "Wasser" (wody), ale nie było wody – nie mogliśmy
im dać wody bo jej nie mieliśmy. W drugim rogu wagonu, matka tuliła swe dziecko do siebie. Pamiętam jej
słowa bardzo dobrze: "Schluf, mein Kind" (jidysz: śpij, moje dziecko). Ale dziecko nie mogło usnąć, bo było
bardzo głodne. Nie jadło już od paru dni, od naszego wyjazdu z miasteczka
Przybyliśmy do Auschwitz. Nareszcie wiedzieliśmy, co nam przeznaczono, jaki był nasz los, w jakim miejscu byliśmy
[104]
.
Deportacje węgierskich Żydów
Data
Strefa
Liczba pociągów Liczba ofiar
15 maj–7
czerwca
I i II
92
289 000
11–16 czerwca
III
23
59 000
25–28 czerwca
IV
14
41 500
4–8 lipca
V i okolice Budapesztu
18
55 000
Ogólnie, według wyliczeń, 437403 węgierskich Żydów, zostało deportowanych do Oświęcimia–Brzezinki. 25-30%
z nich, zostało skierowanych do robót. Reszta, czyli minimum 306 tys., została uśmiercona w komorach gazowych,
w ciągu paru godzin, od momentu przyjazdu. Eberhard von Thadden z MSZ, zachowywał milczenie na temat tego,
co się stało z 70-75% Żydów, uznanych za niezdolnych do pracy.
Joel Brand (Żyd urodzony w Transylwanii), jako prezes Komitetu Ratunku i Wyzwolenia (RRC), próbował
przekupić Wisliceny. Znał jego nawyki i widział, jaki los szykował jego zwierzchnik, dla Żydów. Przekazał mu 169
tys. dolarów amerykańskich, by ten złagodził prawa anty–żydowskie, lub zgodził się na emigrację do Palestyny.
Wisliceny raportował Eichmannowi, a ten – Kurtowi Becherowi. Eichmann rozpoczął negocjacje z RRC.
Zaoferował Brandowi uwolnienie miliona Żydów za dobra – ciężarówki przystosowane do warunków zimowych,
wypełnione trudno dostępnym mydłem, kawą lub czekoladą.
Joel Brand wspominał na procesie Eichmanna w 1961 roku.
Zbliżyłem się do stołu... Eichmann stał przed nim wyprostowany, nogi szeroko rozstawione, ręce na biodrach... i krzyknął.
Lepiej powiedzieć, warknął na mnie. "Ty!... czy ty wiesz kim jestem? Ja jestem odpowiedzialny za Akcję! W Europie, Polsce,
Czechosłowacji, Austrii jest już skończona, teraz czas na Węgry"
[105]
.
Brand zdecydował się udać, do swych ziomków, do Turcji. Eichmann zapewnił go, że jak tylko umowa zostanie
podpisana, 100 tys. Żydów zostanie transportowanych do granicy dowolnego państwa. Żona Branda i jej dzieci
zostały zatrzymane w Hotelu Majestic, jako gwaranci umowy. Na pytanie Branda, o celowość skupiania Żydów w
gettach, Eichmann odparł:
Podróżuję poprzez cały kraj (Węgry) i widzę tylko wagony załadowane chlebem, by go dostarczyć do Twoich Żydów
[106]
.
Eichmann obiecał mu, że zmiecie instalacje (krematoria) z Oświęcimia. Gdy Brand podróżował do Stambułu,
Sharetta, który przebywał w Palestynie, a ten z kolei: Dawida Ben Guriona. Władze angielskie widziały w ofercie,
Adolf Eichmann
19
rozbicie koalicji anty–hitlerowskiej. Problemem dla rządu było także, miejsce ulokowania tak wielkiej masy ludzi.
13 lipca, Brytyjczycy zdecydowali się zerwać negocjacje. ZSRR był przeciwny jakimkolwiek rozmowom z III
Rzeszą. Nie jest ustalone, jak SS spożytkowało miliony franków szwajcarskich oraz walizki ze złotem i diamentami,
które zostały przekazane Kurtowi Becherowi. Brand został aresztowany, jak tylko przybył na terytorium brytyjskiej
Eichmann działał bez względu na informacje o negocjacjach. Żaden szczegół, uprzednio nakreślonego planu, nie
został zmieniony. W Budapeszcie, Hansi Brand i Rudolf Kasztner starali się zmienić decyzje Eichmanna, ale czas
wyraźnie działał na ich niekorzyść. Kasztner, poprzez duże łapówki na rzecz RSHA, zdołał wymóc, by 1684 osoby,
posiadające palestyńskie certyfikaty, zostały przydzielone do specjalnego pociągu. 30 czerwca, pociąg wyruszył do...
KL Bergen–Belsen – obozu dla uprzywilejowanych. Większość z pasażerów "pociągu Kasztnera", w grudniu
dostała się na terytorium Szwajcarii. Był to jedyny sukces pary Kasztner–Brand. Eichmann, przez cały czas,
wyraźnie ich zwodził i przyjął z ulgą fiasko misji Joela Branda.
Eichmann do Kasztnera, gdy ten próbował opuścić jego gabinet, bez jego zgody:
Kasztner, Twoje nerwy trzaskają jak postronki. Wyślę Cię do Terezina – na kurację. Czy może wolisz Auschwitz? Sprawa
jest prosta, muszę oczyścić te prowincje z żydowskiego ścierwa. Żadne argumenty ani łzy, nie pomogą...
[107]
.
Eichmann był silnie usatysfakcjonowany faktem, że jego rywale: Becher i Clages, nie zdołali doprowadzić
negocjacji do końca. Rozwiązywanie kwestii żydowskiej – to była jego domena. Od połowy maja, do połowy lipca,
miał wiele okazji, by znów uruchomić przymusową emigrację Żydów, poza terytorium okupowane zwłaszcza, że
Himmler, w przededniu klęski Rzeszy, nakreślił nową linię polityki wobec Żydów. Prawdziwą przyczyną planu:
Krew za dobra, dotyczącego wymiany miliona ludzi za 10 tys. ciężarówek, był sukces jego rywala, Kurta Bechera, z
przejęciem majątku żydowskiej rodziny Manfred – Weiss. To mocno dotknęło Eichmanna i skłoniło do
zwodniczego planu wymiany, bazującego na negocjacjach z Żydami, co było całkowicie przeciwne jego naturze.
12 tys. Żydów węgierskich było uśmiercanych w ciągu doby, w GG. Kasztner, poprzez łapówkę dla SS, w
wysokości 5 mln. franków szwajcarskich, skłonił Eichmanna do skierowania transportów, liczących 30 tys. Żydów,
do Austrii. W rzeczywistości, było to zamierzeniem Eichmanna, bez przekupstwa. Burmistrz Wiednia – kolega
Ernsta Kaltenbrunnera, potrzebował niewolniczej siły roboczej, dla przemysłu zbrojeniowego. Pomiędzy 25-28
czerwca, 18-20 tys. Węgrów skierowanych zostało do Wiednia i obozu koncentracyjnego Straßhof, gdzie większość
przetrwała wojnę.
Nadeszła kolej na budapeszteńskich Żydów. Na arenie międzynarodowej zaczęły narastać protesty, potępiające akcję
eksterminacyjną. Głosy sprzeciwu wnieśli: papież Pius XII, prezydent USA – Franklin Delano Roosevelt i król
Szwecji. Regent Węgier – Horthy, namyślał się nad losami sojuszu z Rzeszą. Było jasne, że wojna przez Niemcy
została przegrana. Horthy zdymisjonował Baky i Endre. 9 lipca, deportacje – na pewien czas – ustały. To rozjuszyło
Hitlera, który ostro skrytykował ambasadora Veesenmayera. 12 lipca, w czasie trwania impasu, Eichmann wysłał
grupę SD-mannów, do obozu w podbudapeszteńskiej Kistarcsy. Zaaranżował pociąg dla przetrzymywanych tam
więźniów politycznych. Inwalidom mówiono:
kule i wózki inwalidzkie powinny pozostać na miejscu bo już wam więcej nie będą potrzebne...
[108]
.
Radzie żydowskiej i Węgrom udało się zawrócić pociąg. Mimo tego i wbrew decyzji rządu węgierskiego,
Eichmannowi udało się deportować, z obozów Sarvar i Kistarcsa, około 3 tys. wrogów Rzeszy.
Adolf Eichmann
20
Nieudany zamach na Hitlera, nic na Węgrzech nie zmienił. Wkrótce po tym, Horthy zezwolił 40 tys. Żydom na
emigrację do Palestyny lub do innych krajów. Eichmann grał na czas, zwlekał. Nie było trudno zapobiec emigracji.
Eichmann czuł się panem sytuacji. Wiedział, że zawsze mógł liczyć na wsparcie innych, wysoko postawionych,
radykalnych działaczy z RSHA, głównie Kaltenbrunnera i Müllera.
Raport Veesenmayera dla MSZ:
wg opinii Eichmanna...Wielu Żydów jest, po jego dłuższych rozważaniach, bez wątpienia, wartościowym
ludzkim materiałem, z biologicznego punktu widzenia. Znaczna ich część, jest zaprawionymi syjonistami i ich
emigracja do Palestyny jest zdecydowanie niepożądana. Jego (Eichmanna) zamierzeniem jest, w odniesieniu do
ostatniej decyzji Führera, która została mu przedłożona, donieść o fakcie (zezwolenie na emigrację węgierskich Żydów do
Palestyny) do Reichsführera–SS i jeśli będzie potrzeba, zażądać ponownego wydania decyzji przez Führera...
[109]
.
Eichmann czuł, że jego pozycja była silna, także dzięki wsparciu z samego Budapesztu. Wszystko było gotowe, do
deportacji Żydów ze stolicy (150-200 tys.). Himmler wstrzymał decyzję, co zepsuło Eichmannowi humor do reszty.
Zażądał natychmiast nowego przydziału. Nieznośne dla Eichmanna były działania Kurta Bechera, który w geście
dobrej woli, zezwolił 318 Żydom z KL Bergen – Belsen, przekroczyć granicę szwajcarską. Becher, zaufany
Himmlera, wznowił emigrację do Palestyny, co dotychczas było na wyłączność Eichmanna, który teraz zaczął
przejawiać symptomy moralnego upadku. Używał życia, dużo pił i palił, był bardzo popularny wśród oficjeli
węgierskich, romansował na boku, jeździł konno, mógł używać amfibii z nieograniczonym limitem paliwa. Jego
głównym kompanem był László Endre. Pozycja pana życia i śmierci, zwichnęła mu charakter.
W międzyczasie, dowódca Sipo–SD (tajnej policji SD) Hans Geschke, potrzebował grupy wojskowych, by
ewakuować 10 tys. Volksdeutschów z pogranicza rumuńsko-węgierskiego, których gospodarstwa, były na drodze
zbliżającej się Armii Czerwonej. Kommando Eichmanna było pod ręką. Niedoświadczony Eichmann poprowadził
SS. Chłopi – etniczni Niemcy, odmówili opuszczenia majątków. Po kilku dniach, oddział Eichmanna powrócił do
bazy. Dowódca został odznaczony Krzyżem Żelaznym drugiej klasy.
28 września, załoga Eichmanna została zwolniona z posterunku – oddelegowana do domów. Pozostali oni jeszcze
tydzień w Budapeszcie. Pro – nazistowski Ferenc Szálasi, wraz z jednostkami SS, dokonał zamachu stanu. Regent
Horthy został wzięty jako zakładnik. Eichmann wymógł na Szálasim, odstępstwo 50 tys. Żydów, dla specjalnego
projektu, budowy podziemnej fabryki – "Jäger projekt". W sytuacji, gdy linie kolejowe były zniszczone
bombardowaniem, mieli oni przemaszerować dystans ponad 200 km., dzielący Budapeszt i Wiedeń. Eichmann,
powrót do pracy przyjął z dużą satysfakcją – był w swoim żywiole. 29 października, rosyjska artyleria zaczęła
ostrzeliwać Budapeszt. Obrona węgiersko–niemiecka została skonsolidowana. Dwa miesiące później, pętla
okrążenia została zamknięta. Członkowie pronazistowskiej węgierskiej milicji – Strzałokrzyżowców, dopuszczali się
przestępstw na cywilnej ludności żydowskiej. Pomiędzy 20-26 października, 35 tys. Żydów zostało wysłanych na
front – do prac fortyfikacyjnych. W listopadzie, rząd wyselekcjonował grupę 25 tys. Żydów, którzy wyruszyli pieszo
z Budapesztu na północ. Słabi i starsi byli dobijani w rowach przez węgierskich strażników.
Arye Breszlauer, Żyd, który otrzymał paszport od Szwajcarskiego Poselstwa, próbował pomóc swym pobratymcom.
Był świadkiem marszów Eichmanna. Zeznawał w Jerozolimie:
Widziałem twarze ludzi, którzy przeszli pieszo 200-220 km – bez jedzenia. Strach śmiertelny był w ich twarzach.
Byli w zatrważającym stanie, bez jakiejkolwiek higienicznej opieki. Spełniali swe potrzeby fizjologiczne w
silosach. Byli tam mężczyźni i kobiety. Mogłem tylko usłyszeć "pomocy". Myśleli, że przyszli ludzie z ambasady,
by ich wszystkich ocalić i zaczęli krzyczeć. Widziałem, że byli w strasznym stanie. Byli głodni i spragnieni. Nie mam na tyle
sił, by opisać położenie tych ludzi, których widziałem...
[110]
.
MSZ uważało, że marsze mają sens; nie wyraziło sprzeciwu. W tym czasie, grupa wyższych oficerów SS, m.in.
SS-Obergruppenführer Hans Jüttner, SS-Obersturmbannführer Rudolf Höß i inni, miała okazję widzieć marsze.
Zaprotestowali oni w Budapeszcie przeciwko – marnowaniu zasobów (niewolniczej siły roboczej). Ostro
Adolf Eichmann
21
skrytykowali Eichmnanna, który nie dbał o ich opinię, będąc w terenie. Wstrzymali marsze. Gdy Eichmann powrócił
do stolicy – wznowił marsze. Zrozumiał jednak uwagę o marnowaniu zasobów. Wycofał z marszów starszych,
kobiety i chorych. Gdy Müller dowiedział się o zajściu, stwierdził:
Gdybyśmy mieli 50 takich Eichmannów, automatycznie wygralibyśmy wojnę
[111]
.
Eichmann, z powodu marszów, popadł w konflikt ze szwedzkim konsulatem w Budapeszcie. Szwedzkie poselstwo
zajmowało się ratowaniem straceńców, tworząc azyle i zapewniając im dokumenty zwalniające z katorgi. Eichmann
wysłał Danneckera, z oddziałem węgierskiej milicji, by szukali w azylach Żydów, ze sfałszowanymi dokumentami.
Wyrzekł:
Moim celem jest, zastrzelić tego żydowskiego psa Wallenberga...
[112]
.
Ambasador Veesenmayer poparł Eichmanna – szwedzkie poselstwo szkodziło ekonomicznym interesom Rzeszy.
Mimo przegranej wojny, Eichmann do końca spełniał swą misję. Narastał konflikt Eichmanna z Becherem.
Himmler, który teraz optował za łagodnym traktowaniem Żydów, wezwał ich obu do Schwarzwaldu. Udzielił
reprymendy Eichmannowi i... na tym poprzestał. Szefowie Gestapo i RSHA popierali Eichmanna i Reichsführer–SS
o tym wiedział. Po rekomendacji Bechera, Himmler odznaczył Eichmanna Wojennym Krzyżem Zasługi pierwszej
klasy z mieczami.
Eichmann popadł w rozstrój nerwowy, stał się nieznośny, dużo pił, krzyczał na swych własnych protegowanych,
przestał się uśmiechać i śmiać. Rozważał przeszłe dokonania w swym umyśle.
Gdy Eichmann powrócił do Budapesztu, Rosjanie zamykali pętlę. Nie było mowy o wysyłaniu w marszach
kolejnych Żydów . Eichmann odesłał wszystkich swych podwładnych poza Budapeszt. Sam w nim pozostał, choć
gdyby wpadł w ręce radzieckich żołnierzy, byłby rozstrzelany na miejscu, bez sądu. Od sierpnia 1944, Eichmann
przejawiał oznaki strachu. Nakazał fortyfikowanie swej willi w Budapeszcie. Woził ze sobą, w swym samochodzie
mały arsenał.
Wilhelm Höttl:
Eichmann powiedział, że ze względu na jego rolę w eksterminacji Żydów europejskich, jest najbardziej poszukiwanym przez
Aliantów, przestępcą wojennym...
[113]
.
Kaltenbrunner nakazał mu opuszczenie Budapesztu w Wigilię 1944, na parę godzin przed wkroczeniem
czerwonoarmistów. Eichmann i jego szofer, pod silnym ostrzałem artyleryjskim, kierowali się do Sopron – na
granicy austriacko-węgierskiej, a później do Berlina, gdzie Eichmann odnalazł zbombardowaną kwaterę Gestapo.
Elita z RSHA kwaterowała przy 116 Kurfürstenstraße. SS-manni planowali ucieczki, sporządzano fałszywe
dokumenty. Eichmann fortyfikował swe biuro i zamierzał podjąć działania partyzanckie. Likwidował dokumenty.
Wysłał je do Terezina, gdzie zostały spalone. Zacierał ślady Ostatecznego Rozwiązania. Badał profilaktycznie, ile
wydał rozkaz rozstrzelania, w razie nadejścia Armii Czerwonej, 17.5 tys. Żydów z Terezina . Wiele dawała do
Adolf Eichmann
22
myślenia liczba urn z prochami, które się tam znajdowały.
W kwietniu 1944, Czerwony Krzyż odwiedził Terezin. Po wizycie odbyło się przyjęcie na Hradczanach, w Pradze.
Podchmielony Eichmann snuł syjonistyczne wizje o nowej ojczyźnie dla Żydów którą, na rozkaz Himmlera,
próbował znaleźć w czasie wojny.
Świadek wspominał:
Eichmann przekonywał, że Himmler sprzyjał głęboko humanitarnym metodom traktowania Żydów. On osobiście, nie był do
końca o nich przekonany ale, jako dobry "żołnierz" postępował, naturalnie, według rozkazów Reichsführera–SS – z
całkowitym posłuszeństwem
[114]
.
Gdy wrócił do Berlina, wygłosił pożegnalne przemówienie dla załogi, z puentą o jego spokoju sumienia i o fakcie,
że mógł z uśmiechem na twarzy i z uczuciem nadzwyczajnej satysfakcji, położyć się do grobu, wiedząc, że 5.5
miliona wrogów Rzeszy zostało usuniętych przy jego udziale
[115]
.
Eichmanna wolą było polec bohatersko w Berlinie. Himmler rozkazał mu ewakuację 1000 wpływowych Żydów z
Terezina i przetrzymywanie ich jako zakładników. Eichmann udał się w drogę. Miał okazję odwiedzić rodzinę
ewakuowaną do Altaussee. Chaos i bombardowania nasilały się. Nie było możliwości porozumienia się z Pragą, ani
z Berlinem. Gdy Eichmann dowiedział się, że Kaltenbrunner był w Austrii, zapragnął ostatni raz stanąć do raportu.
W czasie drogi, bomba zniszczyła mu auto. Pijany szef RSHA nakazał mu przejście do walki partyzanckiej. W
rejonie było dużo SD–mannów. Eichmann zebrał oddział, zawierający także nazistów rumuńskich.
SS-Obersturmbannführer Otto Skorzeny zdobył amunicję i pojazdy. Skryli się w górskich chatach. Tam zastał ich
posłaniec od Himmlera z rozkazem, by nie strzelać do Amerykanów lub Brytyjczyków. Eichmann utrzymywał swe
personalia w tajemnicy.
Od roku 1945, do uprowadzenia w Argentynie
W dniu kapitulacji III Rzeszy, Eichmann znajdował się w Austrii. Umieścił swą żonę z dziećmi w Altaussee –
alpejskim kurorcie, miejscu, gdzie wielu SS-mannów ulokowało swe rodziny. Rozstał się z
kamratami–niedobitkami, m.in. z Horią Simą i udał do Niemiec, ze swym adiutantem SS-Sturmbannführerem
[116]
. Przebrali się, początkowo, w mundury Luftwaffe. Amerykański patrol zatrzymał ich
niedaleko Ulm. Eichmann doszedł do wniosku, że tatuaż pod jego lewym ramieniem zdradzi go, jako członka SS, i
zrezygnował z roli lotnika. Zdegradował się do pozycji SS-Untersturmführera Eckmanna (celowa zbieżność
nazwisk), z dywizji kawalerii SS (SS-Reiter), urodzonego we Wrocławiu
[117]
. Osadzony został w Weiden (Górny
Palatynat). Przebywał tam od maja do sierpnia 1945 roku. Został przeniesiony do obozu dla jeńców wojennych we
Frankonii, gdzie przebywał do stycznia 1946. Obawiał się zdemaskowania. Kilkakrotnie był przesłuchiwany.
Rozstał się z adiutantem. Myślał o samobójstwie. Byli więźniowie łagrów często odwiedzali więzienia, szukając
swych katów. Gdy kryzys minął, zgłosił się do starszych oficerów SS. Zamierzał uciekać, początkowo do Palestyny,
pod skrzydła swego byłego rozmówcy Wielkiego Muftiego Jerozolimy.
Otrzymał fałszywe dokumenty i w lutym 1946, uciekł ze słabo strzeżonego, amerykańskiego obozu. Skierował się
do Prienu, gdzie spotkał siostrę jednego z SS-mannów–więźniów. Udając małżeństwo, wędrowali na północ – do
Hamburga, w brytyjskiej strefie okupacyjnej. Eichmann porzucił wkrótce miasto, by znaleźć spokój w Eversen,
niedaleko Bremy. Region był zalesiony i słabo zaludniony. Na miejscu widział się z bratem jednego z SS-manów, z
obozu amerykańskiego. Podjął pracę jako drwal. Oszczędzał pieniądze. Spółka zbankrutowała i Eichmann musiał
poszukać nowego zajęcia. Kupił fermę kurczaków w tej samej okolicy. Brytyjska strefa okupacyjna była
podwładni i przełożeni denuncjowali Eichmanna, często przypisując mu więcej zbrodni, niż popełnił, byli to m.in.
Adolf Eichmann
23
SS-Obersturmbannführer Rudolf Höß (były komendant obozu koncentracyjnego Oświęcim–Brzezinka) i
SS-Hauptsturmführer Dieter Wisliceny
[118]
[119]
. Wyszła także na jaw, ucieczka Eichmanna z amerykańskiej strefy
okupacyjnej. Gazety rozpisywały się o nim. W 1950, rzucił fermę i rozgłaszał, że udaje się do Skandynawii, do prac
inżynieryjnych.
Jak tysiące innych nazistów, postanowił udać się do Argentyny Juana Peróna. Biskup Grazu Alois Hudal z Włoch,
zainspirował i zajął się częścią praktyczną pomocy, dla pewnych obywateli III Rzeszy i Austrii – głównie osób
podejrzanych o bycie funkcjonariuszami organizacji, uznanych po wojnie, za przestępcze. Współpracował on z
argentyńskim kardynałem – Antonio Caggiano, rezydującym w Rosario
. Rząd Peróna wydał zgodę na
przybycie do Argentyny osób, które po upadku III Rzeszy, z pewnych powodów musiały się ukrywać. Decyzje
zostały podjęte na spotkaniu, w marcu 1946, w którym brał udział kardynał Caggiano i Eugène Tisserant – francuski
kardynał przy Watykanie
[121]
. W porozumieniu brali udział niedawni SS-manni i ich sympatycy, m.in.: były
SS-Hauptsturmführer Carlos Fuldner czy Rudi Freude – sekretarz osobisty Peróna. Kluczową rolę odgrywali
podwładni biskupa Hudala oraz współpracująca z nimi organizacja byłych SS-mannów – ODESSA, która dzięki
funduszom zrabowanym z Deutsche Banku, znacznie usprawniła cały proces przemytu
[122]
. Ambasady argentyńskie
wystawiały fałszywe dokumenty, na podstawie których, Czerwony Krzyż wydawał tymczasowe dokumenty,
uprawniające do wyjazdu za granicę. Karta podróży, przedłożona w konsulacie, powodowała wystawienie fałszywej
wizy i tymczasowego paszportu. Po przyjeździe do Argentyny, uciekinier otrzymywał stały dowód osobisty (cedula)
pod fikcyjnym nazwiskiem
[123]
.
O Eichmannie wciąż było bardzo głośno w mediach. W czasie podróży na południe, Eichmann otrzymywał
schronienie i strawę w klasztorach, m.in.: franciszkańskich
[124]
i Zgromadzenia Św. Rafała z Bawarii
[125]
.
Porozumienie, określone poprzez Pontyfikalną Komisję Wspierającą, zaowocowało wydaniem ponad 5 tys. wiz
argentyńskich (obecnie Buenos Aires przyznaje się do przyjęcia na swoje terytorium, w latach powojennych,
kilkudziesięciu tysięcy byłych żołnierzy II wojny światowej) dla osób, podejrzanych o bycie zbrodniarzem
wojennym lub o kolaborację z nazistami. Objęło ono swym zasięgiem także, inne regiony, gdzie dominował Kościół
katolicki: Chorwację, Francję–Vichy i Słowację
[126]
.
Ojciec Karl Bayer – rzymski dyrektor korporacji Caritasu, po zakończeniu wojny, także współpracował z kręgiem
zainteresowanym przemytem żołnierzy. W wywiadzie udzielonym Gittcie Sereny, wspominał, w jaki sposób biskup
Hudal organizował nazistom ucieczki – głównie do Argentyny, dzięki wsparciu ze strony Watykanu:
Papież (Pius XII)
[127]
zaopatrywał nas w fundusze; czasami małe, ale otrzymywaliśmy je (pieniądze)
[128]
.
Do najbardziej znanych osób, przemyconych przez biskupa Hudala, do krajów arabskich lub do Ameryki
Południowej należeli: Franz Stangl – oficer dowodzący z Treblinki, Edward Roschmann znany jako Rzeźnik z Rygi,
dr SS z KL Birkenau: Josef Mengele. Ojciec Krunoslav Draganović – chorwacki profesor teologii, członek
ultra-katolickiej organizacji Ustaszy (uznawanej za odpowiednik SS), umożliwił wyjazd m.in. swemu przełożonemu
i zarazem szefowi (poglavnikowi) zależnego od III Rzeszy państwa chorwackiego z lat 1941–1945 – dr-owi Ante
Paveliciowi. Inni ocaleni, dzięki tej szeroko zakrojonej akcji, to: Walter Rauff – odpowiedzialny za sprawy
techniczne na rzecz RSHA, m.in. ciężarówki trujące spalinami, Klaus Barbie – kat Lyonu, Gustav Wagner – oficer
oficjelami Kościoła katolickiego
[129]
. Otto Wächter – kat Żydów krakowskich, uzyskał schronienie w samym
Rzymie, gdzie ukrywał się w przebraniu mnicha, zmarł w objęciach biskupa w szpitalu, w 1949 r.
[130]
. Dla
dostojnika Kościoła, wspomniane osobistości były jedynie antykomunistycznymi bojownikami. Powstał tzw. szczurzy
korytarz, którym tysiące zbrodniarzy opuściło Europę, przy wydatnej pomocy zakonników i księży podlegających
Hudalowi, by znaleźć schronienie – głównie w Ameryce Południowej.
Adolf Eichmann
24
Ze stałą asekuracją podwładnych biskupa, Eichmann otrzymał wizę argentyńska w Genui
[131]
Opuścił port w
czerwcu 1950, z paru innymi weteranami z SS. Nie przywiózł ze sobą większych pieniędzy, pomimo, że SD w
czasie wojny dysponowała majątkami przesiedlonych Żydów. Eichmann nie brał łapówek w przeciwieństwie do
innych SS-manów jak Dieter Wisliceny
[132]
Przybył do Buenos Aires w lipcu 1950 roku i legitymował się jako Ricardo Klement. Na miejscu połączył się z
bractwem z SS. Ulokowali go w mieszkaniu. Otrzymał dowód osobisty od policji Buenos Aires. Carlos Fuldner
zatrudnił go w swej firmie budowlanej CAPRI, w prowincji Tucumán i Santiago del Estero. Zamieszkał w małej,
górskiej wiosce. Dla CAPRI pracował od sierpnia 1950, do kwietnia 1953. Spotkał tam innych nazistów (m.in.
Gauleitera Styrii), jeździł konno, wracały wspomnienia z młodości – z Mühlviertelu w Austrii.
się rozwiodła z mężem. By uzyskać dokumenty podróży i wizę, zgłosiła się do władz austriackich, by te uznały jej
męża (z którym była rozwiedziona) za zmarłego. Grupy wolontariuszy, głównie Żydów, współpracowały ze
służbami specjalnymi, wciąż poszukując byłych zbrodniarzy. Szymon Wiesenthal – urodzony w Polsce
detektyw–tropiciel nazistów, był zaangażowany w sprawę. Zrozumiał, że miała ona pewność że jej mąż żył, i że
planowała ona ucieczkę, bez podejrzeń ze strony władz austriackich. Veronika Eichmann, pod panieńskim
nazwiskiem Liebl, opuściła nagle apartament w Altaussee i Europę
[133]
.
Zimna wojna nasilała się. Wybuchł nowy konflikt – w Korei. Spadło zainteresowanie zbrodniarzami dawnej wojny.
W 1951, Veronika Liebl i trójka jej dzieci, przybyli do Buenos Aires. Tam, czekał na nich "wujek Ricardo". Żadne z
dzieci nie poznało ojca. Rzadko go widywały, także w czasie wojny. Udali się do wynajętego domu w prowincji
Tucumán. Dzieci lubiły górzysty region. Jeździły konno i dowiedziały się, że "wujek Ricardo" był ich ojcem –
oficerem Wehrmachtu. W 1953 roku, przeprowadzili się do Buenos Aires. Ricardo Klement próbował, bez sukcesu,
uruchomić kilka przedsiębiorstw. W 1959 roku, podjął pracę jako mechanik-spawacz w fabryce Mercedes-Benz.
Pracowało tam także, wielu innych, byłych SS-manów. W 1953, Veronika urodziła czwartego syna – Ricardo
Francisco. Dzieci zachowały nazwisko ojca. Ojciec, który jako SS-mann żył w ostrych karbach dyscypliny uważał,
że poświęcały za dużo czasu na przyjemności
[134]
. W domu nie mówiło się o polityce.
Eichmann spotykał starych znajomych. SS-Obersturmbannführer Otto Skorzeny przedstawił go holenderskiemu
dziennikarzowi–naziście Willemowi Sassenowi, a ten z kolei dr SS Josefowi Mengele. Doktor, po starej znajomości,
zaproponował Eichmannowi darmowe badanie medyczne. Eichmann odrzucił propozycje Anioła śmierci z KL
Birkenau. Sassen zaoferował Eichmannowi płatne sesje nagraniowe, w których SS-mann wybieliłby elitę III Rzeszy,
zwłaszcza Hitlera. Eichmann zgodził się. Zdawał szczegółowe relacje, często pod wpływem alkoholu. Zwierzał się
ze skrytych detali i swojej roli w Ostatecznym Rozwiązaniu Kwestii Żydowskiej.
Zwierzenie Eichmanna, nagrane na taśmach Sassena
Nie, w ogóle nie żałuję. Nie mam kogo przepraszać, bo nie zrobiłem nic złego. Przez te cztery miesiące rozmów
o tych sprawach, w których wysiliłem swą pamięć, zrobiliśmy kawał dobrej roboty. Wydawać by się mogło, że
było to bardzo łatwe, według opinii która teraz krąży, że się nawróciłem, że zmieniłem poglądy. Nie jest to
prawda, ponieważ moje sumienie odmawia, neguje, że zrobiłem coś złego. Nie, muszę Ci szczerze powiedzieć, że jeśli z
10.3 miliona Żydów (jak pokazuje statystyk
Richard Korherr) zabiliśmy 10.3 miliona, to jestem usatysfakcjonowany. Mogę
powiedzieć "wszystko jest w porządku, zniszczyliśmy wroga"
[135]
.
Powstało 67 rolek taśm, prawie 700 stron maszynopisu, plus 80 stron osobistych komentarzy Eichmanna (były one
później dowodem na jego procesie w Izraelu. Eichmann nie był zadowolony z większości nagrań. Próbował zdać
relację jeszcze raz, samemu i pisemnie. Za pieniądze od Sassena, kupił ziemię w dystrykcie Bancalari i z synami,
zaczął budować dom. Okolica była słabo zaludniona.
W 1956, syn Klaus spotykał się z córką niewidomego żydowskiego uchodźcy z III Rzeszy, z lat 30. W ich domu,
syn Eichmanna wyrażał opinie typu: Niemcy powinni byli dokończyć eksterminację Żydów
[136]
. Ujawnił także, że
jego ojciec był oficerem w niemieckiej armii. Nazwisko Eichmanna pojawiło się w lokalnej prasie. Gazety pisały o
procesie zbrodniarzy wojennych we Frankfurcie. Ojciec niedoszłej pani Eichmann, połączył elementy układanki.
Adolf Eichmann
25
Klaus był synem podpułkownika SS – Adolfa Eichmanna.
Wysłał list do Niemiec, wciąż pełnych byłych funkcjonariuszy i urzędników nazistowskich. List trafił do Żyda:
prokuratora generalnego Hesji – Fritza Bauera, który poinformował służby specjalne państwa Izrael. Isser Harel,
ostatniego adresu Eichmanna – z dystryktu Bancalari. Wrócił z niczym i sprawa przycichła do 1958.
Szymon Wiesenthal nie dawał za wygraną. W gazecie lokalnej, w Altaussee, pojawiły się kondolencje dla Veroniki
Eichmann, która potajemnie opuściła kraj w 1951. Wyciągnął z tego wniosek, że Veronika żyła i utrzymywała
kontakt z rodziną w Austrii. Wiesenthal wysłał agenta do matki Veroniki, która wyjawiała, że jej córka była żoną
Ricardo Klementa. Wiesenthal skontaktował się z Bauerem, a ten, przy pomocy aparatu państwowego, odkrył losy
Eichmanna w latach powojennych, na terenie Niemiec i w Ameryce Południowej.
Bauer poinformował premiera Izraela Dawida Ben Guriona. Ten uruchomił Mossad ponownie. Agent wysłany do
Argentyny, znalazł nowy dom Eichmanna. Wykonał zdjęcia Adolfa, pracującego w ogródku domowym. Wrócił
natychmiast do Izraela. Mossad zaryzykował akcję. Grupa wysłana do Bancalari porwała Eichmanna, gdy ten, po
opuszczeniu autobusu, szedł w stronę swego ustronnego domu. Agenci przetrzymywali Eichmanna 8 dni, w
specjalnie przygotowanym miejscu. Skonfrontowali jego numery członkowskie SS i partii nazistowskiej. Gdy
samolot linii El Al, wiozący izraelskich dyplomatów, był gotowy, agenci przemycili w nim, odurzonego
narkotykami, Eichmanna. Samolot wylądował w Izraelu 22 maja 1960 roku.
Kilka dni po zniknięciu ojca, dzieci i żona podniosły alarm. Zdały sobie sprawę, że został porwany przez kogoś, kto
znał jego prawdziwe personalia. Nie poinformowały władz argentyńskich, ale szukały ojca poprzez sieć
nazistowskich emigrantów. David Ben Gurion skonfrontował Eichmanna z Benno Cohenem, urzędnikiem
emigracyjnym sprzed wojny, który stwierdził jego tożsamość. Prezydent podał mediom informacje o aresztowaniu.
Eichmann miał być sądzony w Izraelu, na podstawie Kodeksu karnego z 1950 r. dla nazistów i ich kolaborantów.
Informacja obiegła cały świat.
Proces i egzekucja
Tuż po przybyciu do Izraela, Eichmann został umieszczony w celi, w której spędził kolejne 9 miesięcy. Znajdował
się pod stałą obserwacją. Zostały podjęte specjalne środki, by nie popełnił samobójstwa. Specjalnie wybrano
strażników, których rodziny nie ucierpiały wskutek działań III Rzeszy. Lekarz badał Eichmanna dwa razy na dobę.
Eichmann wyraził wolę zeznawania, ale jego zeznania były w części kłamliwe, a znaczna część prawdy, została
zatarta lub niewypowiedziana
[137]
.
Porwanie Eichmanna wywołało konflikt dyplomatyczny pomiędzy Izraelem i Argentyną oraz dyskusje na forum
ONZ. W samej Argentynie, mniejszość żydowska była narażona na ataki nazistów–weteranów i ich
sympatyków
[138]
. Premier David Ben Gurion wziął na siebie odpowiedzialność za zawirowania na arenie
międzynarodowej oraz odpowiedzialność za prawo do sądzenia i ukarania Eichmanna, na terenie młodego
państwa
[139]
.
Rozpoczęło się przesłuchanie Eichmanna, które odbywało się w miejscu detencji, znajdującym się niedaleko Hajfy,
w północnym regionie kraju. Głównym śledczym został Avner Less – niemiecki Żyd, który przybył do Palestyny w
1938 r. Eichmann codziennie pedantycznie czyścił swą celę.
Prokurator generalny Izraela Gideon Hausner o Eichmannie:
Był przykładnym więźniem: schludnym i o ustalonych nawykach
[140]
.
Adolf Eichmann
26
Otrzymywał nieograniczoną ilość papierosów, po tym jak Less zauważył, że ułatwiają mu one zeznania.
Przesłuchaniem Eichmanna zajmowała się specjalna jednostka policji – Biuro 06. Liczyło ono 30.
niemieckojęzycznych śledczych pod nadzorem Avrahama Zellingera. Przesłuchanie rozpoczęło się 29 maja 1960 r.
W czerwcu, Eichmann wręczył Lessowi swój pamiętnik, podobny do tego, który spreparował dla Sassena
[141]
.
Eichmann chciał mówić.
Deklaracja Eichmanna:
Oczywiście zdaję sobie sprawę, że nie mogę umyć rąk, jak Piłat, ponieważ fakt, że byłem tylko posłusznym
narzędziem, jest obecnie bez znaczenia... natomiast nie ma krwi na moich rękach, ale jestem z pewnością
podejrzany o współudział w morderstwach... niemniej (jest to możliwe), jestem osobiście gotowy, zadośćuczynić
tym okropnym zbrodniom i wiem, że mogę zostać skazany na karę śmierci. Nie pytam o łaskę, bo mi ona nie przysługuje.
Tak naprawdę, moja śmierć mogłaby być wielkim aktem rekompensaty i byłbym gotów nawet powiesić się publicznie, by
stać się przestrogą dla wszystkich antysemitów na świecie
[142]
.
Początkowe zdenerwowanie i wyraźny przestrach Eichmanna ustąpiły. Wkrótce po tym, jak tylko poczuł się pewnie,
zaczął gmatwać swe relacje
[143]
. Wraz z Lessem omówił i skomentował ok. 400 dokumentów. Przy czytaniu
pamiętnika Hößa, Eichmannowi wyraźnie trzęsły się ręce. Główną linią obrony więźnia był fakt, że on sam, był
tylko drobnym trybikiem w gigantycznej maszynie. Twierdził także, że bezwzględnie musiał słuchać rozkazów.
Eichmann zaprzeczał wielu faktom, część z nich nie mogła go obciążać, ale jego uporczywe zaprzeczania czynom
jawnie potwierdzonym, nie czyniły go wiarygodnym
[144]
.
• Na obrońcę przydzielono mu dr-a Roberta Servatiusa – prawnika z Kolonii, o poglądach
konserwatywno–nacjonalistycznych; byłego żołnierza Wehrmachtu. Nie identyfikował się on z ideami
narodowo–socjalistycznymi. Na Procesie norymberskim był obrońcą m.in.: Fritza Sauckela i dr-a Karla Brandta
– twórcy projektu Eutanazja
[145]
.
Część gaży, dla Servatiusa i jego asystenta Dietera Wechtenbrucha, zapłacił rząd RFN. Eichmann był bardzo
usatysfakcjonowany wyborem jurystów izraelskich.
Eichmann, w liście do Servatiusa:
Będą wiedziały (potomkowie Eichmanna), że ich ojciec, pradziad, itd., nie był mordercą. To się dla mnie liczy; nie tylko
bycie wolnym
[146]
.
Lwia część obrony miała się zasadzać na świadkach – w większości będących byłymi nazistami lub członkami
organizacji przestępczych
[147]
. Biuro 06 czekało ciężkie zadanie, ze względu na niekompletną dokumentację i małą
wiedzę śledczych o Holokauście
[148]
. Zellinger podróżował po świecie, by uzyskać jak najwięcej materiałów.
Głównym źródłem było Archiwum Yad Vashem i dokumentacja sądowa z Procesu norymberskiego
[149]
. Oskarżenie
nie mogło liczyć ani na pomoc ani Rosjan, ani Brytyjczyków, którzy nie udostępnili swych tajnych archiwów.
• Głównym oskarżycielem był Gideon Hausner – prokurator generalny Izraela. Urodzony we Lwowie w 1915,
wraz z całą rodziną przybył do Palestyny w 1937 r. Jego ojciec był aktywnym syjonistą i polskim politykiem. Syn
poszedł w jego ślady.
Hausner nie był specjalnie zadowolony z wyników pracy Biura 06. Nie wystarczały mu dane, jak departament
Eichmanna był zorganizowany i jak przebiegał proces eksterminacji na papierze. Chciał mieć świadków – swych
rodaków doświadczonych przez nazistów – głównie więźniów obozów i gett.
Hausner o wyborze świadków:
Adolf Eichmann
27
Wiedziałem, ze potrzebowaliśmy czegoś więcej, niż aktu oskarżenia. Potrzebowaliśmy autentycznych dowodów (naocznych
świadków) gigantycznej ludzkiej i narodowej tragedii
[150]
.
Hausner, ze względu na presję, by proces odbył się szybko i przesłuchanie było ograniczone do kilku miesięcy,
skorzystał z pomocy Gabriela Bacha i Yaacova Bar-Ora – młodych, żydowskich prawników. Skorzystał także z rad
dra Jacoba Robinsona – eksperta prawa międzynarodowego. Hausner chciał oprzeć rdzeń oskarżenia na zbrodniach
nazistów dokonanych na wschodzie Europy, zwłaszcza w Polsce i ZSRR, ale nie miał zbyt wielu poszlak,
związanych z tym tematem
[151]
. Sprawa miała się toczyć przed Sądem Okręgowym w Jerozolimie. Akt oskarżenia
został dostarczony do sądu 2 lutego 1961 r. Eichmann odpowiadał za czyny karalne z Kodeksu (Karnego) z 1950 r.
dla nazistów i ich kolaborantów.
Akt oskarżenia
[152]
.
1-4. Zbrodnie przeciwko ludności żydowskiej.
• Oskarżenie, że w latach 1939-1945, wspólnie z innymi, przyczynił się do śmierci milionów Żydów, jako osoba,
która była odpowiedzialna za wdrażanie planu nazistów, o fizycznym wyniszczeniu Żydów, znanego pod nazwą
Ostateczne Rozwiązanie Kwestii Żydowskiej.
Oskarżenie, (o czynności prawdopodobnie popełnione), że wraz z innymi z sekcji IVB
4
w Głównym Urzędzie
Bezpieczeństwa Rzeszy i z osobami z nimi powiązanymi, wydawał polecenia, służące zniszczeniu Żydów w
koncentracyjnych.
Oskarżenie, opierające się na przypuszczeniu, że Eichmann polecił komendantom obozów koncentracyjnych
(Auschwitz i innym) użycie Cyklonu B i zadbał o regularne dostawy gazu do obozu.
Oskarżenie, o to, że bezpośrednio po zajęciu Polski, koordynował akcję wysiedleńczą i eksterminacyjną.
Oskarżenie o odpowiedzialność za działalność Einsatzgruppen w Rosji w 1941 r. i śmierć Żydów deportowanych
do gett na wschodzie, jak i zniszczenie pewnych żydowskich społeczności.
Oskarżenie o śmierć setek tysięcy Żydów w obozach pracy przymusowej, gettach, obozach przejściowych w
każdym kraju, który objęła operacja Ostatecznego Rozwiązania.
Oskarżenie o osobisty wkład, w zniszczenie około pół miliona Żydów węgierskich.
Wszystko to zostało przedsięwzięte, z intencją starcia z powierzchni ziemi, narodu żydowskiego.
• Oskarżenie o pozbawienie milionów Żydów, podstawowych warunków egzystencji, aby doprowadzić ich do
fizycznej zagłady poprzez kasację elementarnych praw, skupienie w gettach i późniejsze deportacje w
niehumanitarnych warunkach.
• Oskarżenie o działanie na szkodę milionów Żydów, w czasie rządów nazistów, poprzez zmuszanie ich do
niewolniczej pracy, głodzenie, masowe aresztowania, pobicia i bojkot ekonomiczny – wszystko, w celu
eksterminowania ludności żydowskiej.
• Oskarżenie o zmuszanie do sterylizacji i aborcji ludności żydowskiej, w różnych miejscach i warunkach,
włączając w to działania w Terezinie, od 1942 r.
5-7. Zbrodnie przeciwko ludzkości.
• Oskarżenie o zabójstwa, ludobójstwo drogą pozbawiania wszelkich praw, głodzenia i wysiedlania żydowskiej
ludności cywilnej.
• Oskarżenie o prześladowania Żydów, ze względu na ich narodowość, rasę i religię.
• Oskarżenie o szczególne czynności, takie jak: okradanie, wywłaszczanie i plądrowanie majątków Żydów.
8. Zbrodnie wojenne przeciwko Żydom.
9-12. Zbrodnie przeciwko innym narodowościom.
Adolf Eichmann
28
• Oskarżenie o deportację w nieludzkich warunkach ok. 500 tys. polskich cywili, z zamiarem, późniejszego
umieszczenia w ich domach Niemców.
• Oskarżenie o deportację 14 tys. Słoweńców.
• Oskarżenie o skupianie w gettach dziesiątków tysięcy Cyganów i o ich późniejsze deportacje.
• Oskarżenie o deportację stu dzieci z czeskiej wsi Lidice, do Polski, gdzie zostały one prawdopodobnie
uśmiercone.
13-15. Przynależność do zbrodniczych organizacji.
• członkostwo w SS.
• członkostwo w SD.
• członkostwo w Gestapo.
By zaspokoić ambicję prezydenta Ben Guriona, na miejsce, gdzie miał się odbywać proces, zaadoptowano Sale
Ludową na 750 miejsc, w Beit Ha'am. W dniu rozpoczęcia rozprawy, 450 dziennikarzy słuchało mów wstępnych
[153]
. Amerykańska telewizja sfilmowała cały proces. Eichmann, wraz z dwoma strażnikami, został umieszczony w
specjalnym, szklanym i kuloodpornym pomieszczeniu, widzianym z każdego punktu sali. Rozprawa była
tłumaczona na bieżąco, na trzy języki.
Sędziowie procesu Eichmanna:
[154]
• Benjamin Halevi – prezydent Sądu Okręgowego w Jerozolimie. Urodzony w Niemczech. Zdobył wykształcenie
na Uniwersytecie Berlińskim. W obliczu dyskryminacji i segregacji rasowej musiał opuścić III Rzeszę.
• Dr Moshe Landau, urodzony w Niemczech, w 1912 r. Nauki pobierał w ojczyźnie i na Uniwersytecie
Londyńskim. W 1933 r., został zmuszony do emigracji, do Palestyny, .
• Dr Yitzhak Raveh, wiek 55 lat, sędzia Sądu Okręgowego w Tel Avivie. Edukowany w Berlinie i Halle. Pracował
w stolicy Niemiec, do czasu wyłączenia Żydów, ze sprawowania wolnych zawodów. Także wyemigrował do
Palestyny.
Różnoraki nacisk był wywierany na Hausnera, przeważnie przez członków izraelskiego rządu i prezydenta państwa,
by odpowiednio wyeksponować proces i poruszyć wybrane, leżące w interesie państwa Izrael, zagadnienia
[155]
.
Proces rozpoczął się 11 kwietnia 1961 r. Eichmann, w ciemnym garniturze, typowy starszy pan – urzędnik, nie
sprawiał wrażenia wpływowego działacza z Gestapo. Jego aparycja była silnie myląca
[156]
, co było częścią obrony,
nakreślonej przez dr-a Servatiusa. Na pytanie dr-a Landaua, czy oskarżony zrozumiał co mu zarzucano, padła
odpowiedź: Jawohl (tak jest). Obrońca zaczął od długiej mowy, sugerującej, jakoby państwo Izrael nie miało prawa
sądzić jego klienta. Po kilkudniowej wymianie argumentów z Hausnerem, dr Landau spytał Eichmanna, czy zgadza
się z aktem oskarżenia. Eichmann odparł: W tym znaczeniu zarzutów – nie (miał tu na myśli różnice, między
odpowiedzialnością prawną i moralną). Po tym, Hausner wygłosił płomienną mowę oskarżającą. 56 dni zajęło
oskarżeniu, przedstawienie dowodów i przesłuchanie 112. świadków. Dr Servatius nie znalazł żadnych pytań, dla
ofiar obozów koncentracyjnych. Zachował milczenie, zadając tylko gdzieniegdzie pytania tym ofiarom, których
zeznania, ewidentnie nie obciążały Eichmanna. Głównym celem Hausnera, stało się udowodnienie osobistej
odpowiedzialności Eichmanna
[157]
. W międzyczasie, dr Servatius powołał się na 27 tomów pamiętników dr-a Hansa
Franka – Generalnego Gubernatora na ziemiach polskich. Zostało ujawnione i ogłoszone, że fraza: Adolf Eichmann,
w ogóle we wspomnieniach nie występowała. Eichmann zachowywał obojętną postawę, podczas zeznań świadków,
o zbrodniach w gettach i obozach koncentracyjnych. Problemem, zarówno obrony jak i oskarżenia, była niemożność
powołania świadków – funkcjonariuszy nazistowskich, którzy albo przebywali w więzieniach, albo zostaliby
aresztowani, natychmiast po przybyciu do Izraela.
Zezwolono świadkom na zeznawanie zaoczne – zarówno na korzyść obrony, jak i oskarżenia. Zajmowano się
następnie, zbrodniami w Europie Zachodniej. Servatius twierdził, że zeznania pewnych nazistów wybielają ich,
przypisując całą winę jego klientowi
[158]
. Krzyżowe badanie, dokonane przez obrońcę, jednego z sędziów Procesu
norymberskiego potwierdziło, że Eichmann nie był powiązany z Einsatzgruppen, które działały na wschodzie, za co
odpowiedzialny był jego przełożony – Reinhard Heydrich. Jeden ze świadków – profesor psychologii, który po
Adolf Eichmann
29
wojnie badał komendanta Auschwitz – Hößa, przyznał, że obiekt jego badań za osobę odpowiedzialną za dostawy
Żydów do obozu, wydającą instrukcje ich traktowania i rejestrującą napływ i odpływ (liczbę zgonów) ofiar z obozu,
podał Adolfa Eichmanna
[159]
. Servatius, z wprawą, umniejszył te zeznania do poziomu zasłyszenia. Monotonne
przesłuchania, które ciągnęły się w nieskończoność, odstręczyły dziennikarzy od rozprawy. Kolejne kraje były na
agendzie: Grecja, Rumunia. Przy omawianiu zbrodni w Czechach, Servatius pokazał, że dzieci z Lidic zostały
zgermanizowane i uniknęły śmierci
[160]
. Przystąpiono do omawiania Węgier. Hausner odmówił powołania na
świadków, funkcjonariuszy nazistowskich, którzy wiedli dostatnie życie w RFN. Byli to m.in.: Hans Jüttner i Kurt
Becher. Rozważano świadectwo (pamiętnik) Rudolfa Kasztnera. Zeznawał szef Judenrat'u z Budapesztu, z 1944 r.
Wywołało to głosy potępienia wśród publiczności motywowane brakiem oporu, który to nie został okazany, w czasie
wojny, ze strony głowy Rady Żydowskiej, wobec okupanta Węgier. Dr Servatius obstawał przy założeniu, że
ludobójstwo ludności żydowskiej było pomysłem samych Węgrów, i że oni odegrali kluczową rolą w całym
przedsięwzięciu
[161]
. Następnie przesłuchał małżeństwo Brandów, ujawniając nieścisłości i brak korelacji w ich
zeznaniach. Po tym wykazał, że Eichmann nie był panem sytuacji na Węgrzech i wskazał gorliwość i skwapliwość
Madziarów, jako decydującą przyczynę katastrofy tamtejszych Żydów
[162]
. W dalszej części procesu
przesłuchiwano ocalonych z obozów zagłady. Nawet Hausner musiał przyznać, że nie było bezpośrednich poszlak
wiążących Eichmanna z ofiarami łagrów. Z obozu w Bełżcu nikt nie ocalał i zeznania z drugiej ręki były traktowane
jako zasłyszenie – nie mogły obciążać oskarżonego. Obejrzano ponad godzinny film, prezentujący praktyczną
realizację Holokaustu. Najsilniejszym ciosem, który wyprowadziło oskarżenie, była prezentacja kopii kompletnych
taśm Sassena, ich manuskryptu i notatek osobistych Eichmanna. Oskarżony twierdził, że były nagrywane w stanie
upojenia alkoholowego, a dr Servatius zażądał wezwania ich autora – Willema Sassena – na świadka. Obaj
wiedzieli, co taśmy zawierały
[163]
. Sędziowie patrzyli na taśmy krytycznie i z dystansem, jako na materiał
wprowadzony do rozprawy zbyt późno. Ze względu na niemożność wezwania Sassema na rozprawę, taśmy, wg
prawa powinny być traktowane jako zasłyszenie. Uporczywe wysiłki prokuratora sprawiły, że sędziowie uznali jako
dowody w sprawie, transkrypty uwierzytelnione przez Eichmanna jego podpisem oraz jego osobiste notatki. Taśmy
prezentowały Eichmanna jako bezkompromisowego i bezwzględnego fanatyka – z jedynym celem – eksterminacji
ludności żydowskiej
[164]
. Obrona rozpoczęła swe czynności. Dr Servatius, tak jak na Procesie norymberskim, starał
się umniejszać rolę i rangę swojego klienta. Wg doktora: Eichmann nigdy nie miał inicjatywy i nie był gorliwym i
pilnym SD-mannem. Istniał jako odbiorca lub ogniwo przekazujące rozkazy. III Rzesza była winna – nie Eichmann.
Olbrzymia machineria nazistowska pozwala zaliczać Eichmanna do ofiar – nie katów, ze względu na obowiązek
posłusznego i bezdyskusyjnego słuchania rozkazów (wg tzw. zasady wodzostwa Führerprinzip). Eichmann nie był
liderem politycznym, a to oni podejmowali decyzje i tworzyli politykę działań. Eichmanna nieszczęściem był
obowiązek wykonywania poleceń, kontynuował doktor, a poprzez emigrację (przymusową) próbował on ochronić i
zapobiec późniejszemu losowi Żydów, nakreślonemu odgórnie. Styl wypowiedzi Eichmanna był ultra-długi i
Eichmann, w samoobronie, unikał zwięzłych i prostych odpowiedzi (tak/nie), co wywoływało konsternację, także
wśród sędziów
[165]
.
Rozpoczęło się krzyżowe badanie oskarżonego przez prokuratora i obrońcę. Eichmann przyznał, że wierzy w Boga,
ale odmówił złożenia przysięgi na Biblię. Servatius poprzez celowe pytania, moderował tok wypowiedzi Eichmanna.
Twierdził on, że antysemityzm był sprawą drugorzędną w partii (NSDAP) – to był pomysł Hitlera. Jego kolejne
awanse w SD nie świadczyły o jego gorliwości, czy dogłębnym zaangażowaniu. On sam, prosił o przeniesienie (do
Waffen – SS) wielokrotnie, co było bez odzewu ze strony przełożonych, zwłaszcza dr-a Sixa. Twierdził dalej, że był
tylko syjonistą, gotowym pobierać nawet lekcje języka hebrajskiego. Planował obdarowanie Żydów ziemią
(Madagaskar lub Syberia), która dana by im była na wyłączność i gdzie rządzili by się sami, co było nakreślone w
planie RSHA. To była jego główna linia obrony
[166]
. Eichmann dowodził, że polityka wobec Żydów zależała od
wielu agencji, MSZ-u; panował chaos. Himmler podejmował ważkie decyzje. Twierdził dalej, że w barbarzyńskiej
akcji wysiedlenia pół miliona Polaków z terenów przyłączonych do Rzeszy, on tylko przygotował rozkłady jazdy
pociągów, by zapewnić wygodną i komfortową podróż. Podobnież, starał się wyrzucić Żydów z okupowanej Francji
do pół–niezależnego terytorium Vichy, aby nie dostali się oni do obozów koncentracyjnych, na terenie Rzeszy
[167]
.
Adolf Eichmann
30
Natomiast, za plądrowanie majątków Żydów odpowiadało Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Przeznaczeniem
Konta W było zapewnienie Żydom opieki i powstało ono by jego fundusze wspomagały ubogich Żydów, chcących
wyemigrować, stylizował swą mowę
[168]
. Dokumenty przedstawione w sądzie i przez niego podpisane, winiły
Müllera, Heydricha i Himmlera. Przejęty głęboką troską, chciał, by Żydzi uniknęli zagłady w ZSRR, dlatego jesienią
1941 r., deportował 20 tys. obywateli Rzeszy do Łodzi (do tamtejszego getta). Nie wiedział nic o tym, że transporty
do Rygi i Mińska miały zakończyć się masowymi rozstrzeliwaniami. Sędzia przerwał tok jego opowieści wskazując,
że Eichmann sam kiedyś oglądał masowe rozstrzeliwania Żydów na Białorusi
[169]
. Przyznał, że jego biuro
otrzymywało raporty z działań mobilnych grup eksterminacyjnych na wschodzie, ale to kontrolował Müller.
Ponadto, przed konferencją w Wannsee, on sam nic nigdy nikomu nie sugerował, zwłaszcza Hößowi i w tamtym
czasie (rok 1941), nie widział innej alternatywy Ostatecznego Rozwiązania niż kontynuacja przymusowej emigracji.
Listu Höppnera (sugerującego fizyczne zniszczenie inną metodą, niż zagłodzenie) z Kraju Warty, nigdy nie widział,
łgał z przekonaniem. Komunikacja listowna na temat użycia ciężarówek trujących gazem, dotyczyła tylko szkicu
projektu i była niesprecyzowanym planem. Przed podberlińskim spotkaniem w Wannsee, Eichmann nic nie wiedział
o planach eksterminacji – kontynuował zawzięcie
[170]
. Gdy już doszło do spotkania, pozwoliło ono mu się odprężyć
i zrelaksować – bonzowie partyjni i elita RSHA podjęli decyzje. W następnych latach – tylko wypełniał ich
rozkazy
[171]
. Podczas tych fałszywych dywagacji, nasuwało się pytanie: dlaczego zaprzeczał potwierdzonym
faktom i swoim dojmującym powiązaniom z akcją, skoro konferencja pozwoliła mu na umycie rąk i na bycie tylko
nic nie znaczącym, trybikiem w maszynerii? Jaki cel miały jego uniki i zaprzeczanie odpowiedzialności, skoro
decyzje spływały z góry? Twierdził dalej, że nie był odpowiedzialny za sterylizacje, ani dostarczenie szkieletów
Żydów do badań anatomicznych. Na swym posterunku, przykazywał tylko innym rozkazy do wykonania. O
dzieciach, ze spacyfikowanych Lidic, nigdy nie słyszał. Nie było mu wiadomo wiele, o wysyłaniu Żydów w
podeszłym wieku z Terezina na wschód. Ponowił stwierdzenie, że kreślił jedynie kolejowe rozkłady jazdy. Listy
odmawiające pomocy Żydom, których rodziny zostały rozbite poprzez deportacje, podpisywał, ale na życzenie
Müllera, dowodził bez zająknięcia. O osobistym wkładzie w sposób traktowania więźniów, nie wiele mógł
powiedzieć – w tej gestii, jego biuro przekazywało jedynie polecania od WVHA, które zarządzało obozami, do KL
Bergen–Belsen, nic więcej
[172]
. Jego rozmowy z Grand Muftim nie miały na celu ukrócenia emigracji do Palestyny
i uruchomienia fizycznej zagłady, jednakże wiedział o tym pomyśle, który zrodził się w umyśle Müllera. Na
oryginalnych dokumentach wstrzymujących wizy, widniały jego podpisy, ale takie były rozkazy, przekonywał
[173]
.
W Austrii, Eichmann zajmował się akcją edukacyjną na rzecz Gestapo, ponownie nic nie wiedział o deportacjach do
Terezina, choć często odwiedzał obóz (na rozkaz szefa Gestapo). We Francji, był tylko szefem agencji, która
zajmowała się przekazywaniem rozkazów. Himmler wydawał rozkazy, on o je biernie i posłusznie wykonywał. Co
do Żydów duńskich, to jego biuro miało ustalić szczegóły podróży. Po deportacjach próbował wyciszyć szum, jaki
wywołały sprzeciwy Skandynawów. Eichmann zaprzeczył swojej roli, jako głównego organizatora i koordynatora
transportów z Grecji, Chorwacji i Serbii. To było domeną MSZ-u, WVHA i faszystowskiego reżymu dr-a Ante
Pavelicia. Eichmanna przedstawiciele – wysłannicy do innych krajów, raportowali Müllerowi, nie jemu
[174]
.
Przekonywał dalej, że na Węgrzech był nikim – podrzędnym pionkiem. MSZ decydowało. Jak zwykle, zajął się
organizacją transportu. Miał tylko małe i nic nie znaczące biuro – zabrzmiało to bardzo niewiarygodnie. Eichmann
wyraźnie pozował na przyjaciela Żydów. Sprawa interesu z Brandem miała to potwierdzać. Oskarżył Bechera o
próbę przyspieszenia deportacji! Zachęcał Kasztnera i żonę Branda, by sfinalizowali plan Krew za dobra. Servatius
przedstawił szereg dokumentów, plasujących swego klienta w jasnym świetle
[175]
. Eichmann potwierdził
dostarczenie listu, zezwalającego na dokonanie ludobójstwa w GG, do Odilo Globocnika. Odwiedzał wszystkie
miejsca kaźni, tuż przed konferencją w Wannsee. Zdystansował się do faktu, jakoby jeden z pierwszych, widział
pisemny rozkaz zagłady Żydów. Stwierdził, że wiedział, jaki los czeka ludzi, których deportował. Odrzucił ideę,
jakoby wina spoczywała na nim. Decyzje były podejmowane na górze. On był tym nieszczęśnikiem, któremu
przypadło wykonywać takie rozkazy. Nie czuł się osobiście winny. Uciekł do Argentyny, bo sądził, że władze
nowych Niemiec nie mogą zapewnić sprawiedliwego procesu. Był jednym z milionów posłusznych obywateli
Rzeszy, tylko że wykonywał specyficzne zadania. Był tylko urzędnikiem
[176]
.
Adolf Eichmann
31
Przyszła kolej na badanie krzyżowe, prowadzone przez Hausnera. Zajęło ono 50 godzin. Głównym celem
prokuratora było udowodnienie, że Eichmann regularnie i systematycznie kłamał. Oskarżyciel obscenicznie i
niekurtuazyjnie próbował skruszyć spokój i opanowanie Eichmanna. Wykazał się stanowczością i determinacją,
wielokrotnie, w sposób ostentacyjny zmuszając oskarżonego do udzielania zwięzłych odpowiedzi. Swoją drogą,
Eichmann łgał notorycznie, zacierał i rozmydlał fakty, w najlepszym razie wypowiadał wątpliwe półprawdy
[177]
.
Same dokumenty przedstawione i zeznania świadków to było dosyć, by skazać kilku SS-mannów. Suplement, w
postaci agresji prokuratora nie był koniecznie potrzebny. Taśmy Sassena były mocno obciążające i zaważyły
decydująco na szali. Prokurator generalny nie miał zbyt dużej wiedzy na temat funcjonowania mechanizmów III
Rzeszy.
Hausner o swych przygotowaniach:
Nie miałem sposobności, by się dobrze do sprawy (proces Eichmanna) przygotować
[178]
.
Dokumenty były opacznie interpretowane. Eichmann twierdził uparcie, że z prawnego punktu widzenia, był
niewinny. Wyjaśniał dziwacznie i w sposób bardzo skomplikowany swe słowa, wypowiedziane w czasie wojny, co
wzbudzało podejrzliwość. Twierdził, że likwidacja Żydów, autoryzowana przez Hitlera znaczyła ich emigrację
[179]
.
Dodał, że uciekł do Ameryki Południowej, bo nie zawierzał systemowi sprawiedliwości. Zaprzeczył, wbrew faktom
i zeznaniom m.in. Dietera Wisliceny, jakoby był antysemitą. Negował bez mrugnięcia okiem, autentyczność
dokumentów przez siebie podpisanych. Dodał, że podczas pracy w SD, Żydzi byli jego przeciwnikami, ale nie
myślał o ich fizycznej zagładzie, co w tym przypadku było zgodne z prawdą, ale w obliczu innych oczywistych
faktów (którym zaprzeczył), zabrzmiało niewiarygodnie. Kolejne, oryginalne dokumenty z jego podpisem, pokazały
jego niechęć na zezwolenie lub ponowne uruchomienie emigracji Żydów do Palestyny. Prosta i wielokrotnie
powielana odpowiedź to: Reichsführer-SS wydawał takie decyzje. A poza tym, te dokumenty były fałszywe –
objaśnił
[180]
. Hausner próbował zdemaskować go jako krypto–syjonistę. Tu padły zaprzeczenia na temat
wyrzucania Żydów poza granice Rzeszy. Ta praca nie dawała mu radości i satysfakcji i nie trzymał Żydów w garści,
jak pisał w swoich listach. W Wiedniu, praktycznie nie miał żadnej władzy. Prokurator popełniał gafy. "Operacja
Nisko" została, całkiem niesłusznie, uznana przez niego projektem ludobójczym
[181]
. Eichmann cały czas grał rolę
przyjaciela Żydów – syjonisty. Projekt Madagaskar wg niego, był realizacją idei jego przywódcy duchowego:
Theodora Herzla, de facto Żyda. Stek łgarstw płynął nieprzerwanie z jego ust. Czuł się bardzo rozgoryczony, kiedy
na wpół ludobójczy plan wysłania Żydów do kolonii francuskiej, zakończył się fiaskiem. Jego marzenia się nie
spełniły
[182]
. W międzyczasie, nieprzygotowany Hausner, skompromitował się uważając, że część dokumentów
podpisana przez oskarżonego, była przejawem wyłącznie jego woli, a nie pośrednio jego przełożonych, zwłaszcza
Müllera. Eichmann zagubił się w zeznaniach, kłamiąc regularnie, jakoby Ostateczne Rozwiązanie było niczym
innym, jak tylko planem masowej emigracji, a nie transportem ofiar do obozów zagłady. Wiedział, że deportacje na
wschód były jednoznaczne z wyrokiem śmierci i celowo ominął i mocno zniekształcił ten motyw. Prokurator i
oskarżony ginęli w mirażach nieporozumień, wierutnych kłamstw i pochopnych oskarżeń
[183]
. Taśmy Sassena
wyraźnie i bez cienia wątpliwości, wskazywały Eichmanna, jako prekursora i organizatora Endlösung'u który,
paradoksalnie, w początkowej fazie nie był jednoznaczny z fizyczną zagładą, ale Eichmann wyparł się i tego.
Bizantyjsko komplikował swe zeznania i zacierał wszystkie fakty, które mógł, choć część z nich nie obarczała go
winą. Uparcie twierdził, że pracował dla kolei, chociaż zeznania Sixa i Wisliceny plasowały go wśród najbardziej
wtajemniczonych, wiele mogących, zauszników Himmlera. Częste, kontrolne wizyty w Auschwitz były mocnym
dowodem. Jeśliby nie widział rezultatów swojej pracy, jak mógł ją dalej prowadzić i kontrolować? Eichmann
przekonywał, że nie wiedział o tym, że Żydzi przez niego transportowani, jechali po pewną śmierć (rozstrzelanie) do
krajów bałtyckich. Więc dlaczego twierdził, że ocalił 20 tys. Żydów niemieckich, poprzez wysłanie ich do łódzkiego
getta, a nie na wschód?
[184]
. Snuł fantastyczne wizje o silnie scentralizowanej organizacji III Rzeszy, opierającej się
Adolf Eichmann
32
na rozkazach i braku swobody na wszystkich szczeblach. Tymczasem fakty i dokumenty wciąż prezentowane,
potwierdzały jego opinię, jako fanatyka. Także nic nie wiedział o dostawach Cyklonu B do obozów. Na pytanie co
było dla niego ważniejsze: przysięga wojskowa i współudział w morderstwach czy zasady moralne, padła prosta i
rozwiązująca skomplikowany węzeł odpowiedź: nie byłem zaangażowany w morderstwa. Czy inni zamieszani w
ludobójstwo byli winni? Odp.: to były osoby nieszczęśliwe. Czy zabiłby swojego ojca, gdyby otrzymał taki rozkaz?
Odp.: gdyby zdradził – tak. Skoro Żydzi byli zdrajcami, czy powinni ulec zagładzie? Miałem swoje zadania i to nie
ja wydawałem rozkazy, brzmiała uniwersalna odpowiedź
[185]
. Taśmy Sassena jawnie kontrastowały z jego
kłamstwami.
Eichmann, podczas podania krzyżowego, 13 lipca 1961:
Żałowanie to nic dobrego, żałowanie czegoś nie ma sensu, dobre jest to dla małych dzieci...
[186]
.
Przemawiał przez niego bezlitosny SS-mann, bez ludzkich uczuć i miłosierdzia. Starał się udowodnić, że nie
odpowiadał za swych podwładnych, a tylko przekazywał im rozkazy od szefa Gestapo. Dokumenty określające go,
jako wodza Danneckera i innych, były sfałszowane. Nigdy nie dyskutował o losach swych ofiar z podwładnymi. O
tym się nie mówiło, choć to było jego załodze wiadome. Eichmann wyraźnie umniejszał rolę swojego biura i
poczynania swych reprezentantów w całej Europie. Zaprzeczał, częściowo przyznawał rację, unikał odpowiedzi i
przede wszystkim – kwestionował autentyczność dokumentów, obciążających go. Był w swoim innym, urojonym
świecie
[187]
. Jego porada, by rozstrzelać internowanych serbskich Żydów, skłoniła go do osobistego wyznania, że
był ofiarą biurokratycznych komentarzy, nakreślonych przez jego współpracowników. Hausner triumfował. Ciągłe
zaprzeczanie przez Eichmanna oczywistym faktom, pozwoliło prokuratorowi wpleść w oskarżenie likwidację Getta
warszawskiego, co było oczywistym błędem i grubą przesadą. Eichmann zanegował tę hipokryzję, co wobec jego
wcześniejszej postawy, wywołało burzę wśród publiki
[188]
. Wg Eichmanna, spotkanie ekspertów od sterylizacji, w
jego biurze przy 116 Kurfürstenstraße, było tylko zbiegiem okoliczności. Rok 1941 i rozbieżność, między datą
podjęcia decyzji przez Führera, a badaniem nad możliwie najefektywniejszym rozwiązaniem kwestii żydowskiej, w
co bezpośrednio był zaangażowany, doprowadziło do utraty resztek jego wiarygodności. Stało się jasne, że
Eichmann był jednym z pionierów, głęboko wtajemniczonych w sprawę. Wyszło także na jaw (dzięki taśmom
Sassena), że w pełni kontrolował siatkę swych pełnomocników i był liderem z prawdziwego zdarzenia
[189]
.
Eichmann twierdził, że jego celem na Węgrzech, było oddzielenie Żydów uprzywilejowanych (z obcym
obywatelstwem) od rodzimych, a nie organizacja masowych deportacji do miejsca zagłady. Za wszystko
odpowiedzialni byli Węgrzy – dowodził. Nie było wizyt w węgierskich gettach – Eichmnann z przyjaciółmi
odwiedzili prowincję w celach turystycznych. Poza tym podlegał ściśle Winkelmannowi i Geschke, i praktycznie nie
miał żadnej swobody. Nie było odwiedzin Hößa w Auschwitz – to on przyjeżdżał do Budapesztu, by potwierdzić
odpowiedni wiek Żydów, którzy by pracowali w GG. Hausner, z kunsztem, zmusił go do przyznania się, na
podstawie przedstawionych dokumentów, że bywał w Auschwitz, by regulować terminowość deportacji. Eichmann
nie zainicjował pieszych marszy, jak zwierzał się Sassenowi – on tylko organizował dostawy żywności do miejsc
noclegowych, w czym przeszkadzali mu Węgrzy. Jego opowieści były odwróceniem sprawy o 180 stopni. Sąd
zgodził na uznanie jako dowody w sprawie, podpisanych przez Eichmanna, części taśm Sassena – to
przypieczętowało jego los
[190]
.
Ponowne odpytywanie oskarżonego przez jego obrońcę miało na celu podważenie autentyczności głównego i mocno
niszczącego misternie budowany wizerunek Eichmanna dowodu – wywiadów nagrywanych w Argentynie.
Powrócono do akcji na Węgrzech. Obrońca dowodził, że rola jego klienta była zupełnie nieznacząca. Eichmann nie
był w stanie zapobiec deportacjom – mogli to jedynie uczynić Himmler lub Pohl. W sprawie ewidentnie
udokumentowanej – dostawy cyjanowodoru w proszku do obozów zagłady, padło stwierdzenie, że tym zajmował
Adolf Eichmann
33
się, na wyłączność, jeden z braci Günther (który był nominalnie podwładnym Eichmanna). Oskarżony przekonywał,
że Żydzi wyrażali silną wolę i chęć emigracji – by uciec z piekła, jakim były Wiedeń i Berlin (piekło było stworzone
przez jego współpracowników z SS i Gestapo). Eichmann ponownie, z fałszywą stanowczością, zapewnił, że nie
miał żadnych osobistych uprzedzeń względem Żydów
[191]
.
Przyszedł czas na przesłuchanie przez sędziów. Eichmann pokładał w nich duże zaufanie i nadzieję, jako że byli
swego czasu obywatelami niemieckimi. Starał się wywrzeć na nich dobre wrażenie.
posłuszeństwo, które oznaczało współudział w jednorazowej, zorganizowanej zbrodni, niespotykanej dotychczas w
dziejach ludzkości; dlaczego nie postępował drogą moralnych przykazań. Eichmann wyjaśnił, że w latach 1940-1945
był bezsilny i musiał ulegać rozkazom. Sędzia skłonił go do przyznania autentyczności jego ostatniej mowy,
wygłoszonej do swych podwładnych, w Berlinie, w 1945. To wystarczyło. Sędzia Raveh powstrzymał się od
dalszych pytań.
Sędzia Halevi wdał się z Eichmannem w ciekawy dyskurs o różnych rodzajach antysemityzmu. Zwrócił mu uwagę,
że żydowscy krewni macochy Eichmanna zostali przez niego wysłani do Szwajcarii w 1943 r. Sędzia zagaił: a więc
w tym przypadku uznawałeś zasady moralne? (a nie przysięgę wojskową).
Rozmowę można streścić zacytowaniem krótkiej wymiany zdań:
Sędzia Halevi:
Czy w tamtym czasie było aktem chwały i wielkiej zasługi zniszczyć Żydów? Należało na nich spoglądać jak na zarazę,
która, jak inne plagi, musiała być wytępiona? Czy brak miłosierdzia w tej kwestii był zaletą?
Eichmann:
Tak, to prawda. Muszę to
przyznać.
Sędzia Landau próbował wniknąć w jego postawę ideologiczną. Eichmann potwierdził, że podczas nieoficjalnej
części podberlińskiej (w Wannsee) konferencji, wspólnie z Heydrichem i szefem Gestapo rozmawiali o jak
najefektywniejszych metodach zabijania. Landau zapytał, jak oskarżony mógł uważać przymusową emigrację za
rzecz pozytywną. Eichmann pozwolił sobie na szczerą dywagację, że to inni zmuszali ich do tego terrorem i
represjami, a on pomagał im wydostać się z kraju
[192]
.
Eichmann o swojej pracy w sekcji żydowskiej:
Czas mija, i tak samo przemijają Żydzi.
Zostały dostarczone zeznania świadków zaocznych (m.in.: Krumey'a i von dem Bacha–Żelewskiego).
Deprecjonowały one częściowo, rolę i status Eichmanna. Kappler wyznał, zgodnie z prawdą, że nigdy nie
współpracował z oskarżonym. Dr Six wyrządził niedźwiedzią przysługę swemu byłemu pracownikowi,
umieszczając go, pod względem posiadania władzy, na tym samym szczeblu co Heinricha Müllera i przyznając mu
Adolf Eichmann
34
wyjątkową pozycję w RSHA. Dodał, że Eichmann nigdy nie chciał, by go przeniesiono z sekcji żydowskiej.
8 sierpnia Hausner wygłosił swą ostateczną mowę, w obfitości dodając zbrodnie innych nazistów na poczet konta
Eichmanna. Sędziowie kilkakrotnie przerywali ciąg jego fantazji (zestawił m.in. rangę oskarżonego z rangą
Führera). Następnie przemówił dr Servatius, zaczynając uszczypliwie od komentarza o przesadzonej mowie swego
poprzednika. Szeroko negował rolę swego klienta, m.in. nie przypisując mu żadnego powiązania z "Operacją
Reinhard" i twierdząc, że w RSHA był podrzędnym wasalem. Uważał, że jego byli kamraci z SS w swych
powojennych zeznaniach zrobili z niego kozła ofiarnego. Doktor potępił i ostro skrytykował cały proces jako
nierzetelnie i nieprofesjonalnie przeprowadzony. Odwołał się do Procesu norymberskiego, uważając go za
nieodpowiedni wzór dla rozprawy, w której obecnie brał udział. Zakończył mowę znaną frazą mówiącą, że w latach
wojny Eichmann nie stał w centrum wydarzeń i nie tworzył polityki działań. Twierdził, że tak jak w każdym kraju,
wojskowy – którym był jego klient – musiał słuchać. Sędzia Landau zgasił go pytaniem, czy oskarżony miał
kiedykolwiek jakieś rozterki moralne lub wyrzuty sumienia. W ostatnim zdaniu obrońca odniósł się do żydowskiej
mądrości, która powinna wydać sprawiedliwy wyrok
[193]
.
Eichmann o zbliżającym się ogłoszeniu werdyktu:
Mój brat jest prawnikiem w Linzu... pisał mi, że przy przedstawionych dowodach tylko jeden wyrok jest możliwy i powinno to
być uwolnienie z więzienia...
[194]
.
W grudniu sędziowie zebrali się, by ogłosić podjętą decyzję. Publiczność i dziennikarze w Sali Ludowej stawili się w
komplecie. 15 godzin trwało czytanie 211. stronicowego uzasadnienia wyroku. W geście dobrej woli odczytano
oskarżonemu werdykt przed czytaniem wyjaśnienia.
Został uznany winnym:
• zbrodni przeciwko ludności żydowskiej,
• zbrodni wojennych,
• zbrodni przeciwko ludzkości,
• przynależności do zbrodniczych organizacji.
Takiego wyroku oskarżony nie oczekiwał.
Część zarzutów została oddalona. Były to m.in.:
• bezpośrednia współpraca z Einsatzgruppen,
• zaangażowanie w zbrodnie w Chełmnie,
• morderstwo żydowskiego chłopca w willi Eichmanna, w Budapeszcie,
• osobisty wkład w realizację Operacji Reinhard,
• kontrola aborcji i sterylizacji ludności żydowskiej,
• wydawanie poleceń, jak traktować więźniów obozów koncentracyjnych,
• wpływ na dalszy los dzieci z Lidic.
Była to tylko kropla, w zestawieniu ze zbrodniami, które popełnił. Sąd uznał, że popełnił główny czyn o który był
oskarżony – zbrodnię ludobójstwa. Ława sędziowska uznała go definitywnie winnym, fanatycznym antysemitą,
głęboko zaangażowanym w morderczy proces Ostatecznego Rozwiązania, wrogiem narodu żydowskiego, bez
skruchy i miłosierdzia, zimno–kalkulującym i gorliwym we wszystkich sferach jego działalności, SS-mannem
[195]
.
Nadzieje, które Eichmann pokładał w niemieckiej obsadzie sędziowskiej, spełzły na niczym. Poczuł się głęboko
rozczarowany.
Hausner zażądał najwyższego wymiaru kary. Nie było żadnych okoliczności łagodzących. Uznano oskarżonego za
wroga gatunku ludzkiego
[196]
. Servatius nie zapomniał dodać, że Eichmann był ofiarą epoki – reprezentantem III
Adolf Eichmann
35
Rzeszy, któremu przypisano winny innych. Oskarżony wygłosił swe ostatnie słowo, przesycone rozczarowaniem.
Powtórzył, że był ofiarą motta (Mój honor pokładam w mej lojalności) organizacji, do której należał. Nie był
fanatykiem. Zawsze próbował żyć etycznie. Poprosił Żydów, by zapomnieli mu jego uczynki przeciwko nim.
Stwierdził, że było mu wstyd.
Eichmann:
Nie jestem potworem, jakim mnie uczyniono. Zostałem tylko źle osądzony
[197]
.
Skazano go na karę śmierci.
Obrońca przygotowywał apelację. Werdykt odbił się szerokim echem na świecie. Do prokuratora generalnego
napłynęło wiele listów potępiających wyrok oraz niezliczona ilość wyrażających satysfakcję. Apelacja została
rozpatrzona pod koniec marca 1962 r. Dr Servatius zażądał powołania na świadków syjonistów z czasów wojny,
którzy teraz byli wpływowymi politykami w Izraelu. W geście rozpaczy domagał się wezwania przed oblicze
sędziów: Hansa Globke; twórcy rasistowskich Ustaw Norymberskich, z 1936 r. Po wojnie wiódł on spokojne życie
w RFN. W 1962 r. (podczas trwania procesu) pełnił funkcję Sekretarza Stanu w Kancelarii Niemiec Federalnych, w
rządzie Konrada Adenauera. W międzyczasie odmówiono paru historykom wywiadów ze skazanym.
Pastor William Hull, który prowadził chrześcijańską misję w Jerozolimie, zaoferował władzom izraelskim swe
usługi. Dr Servatius wyznał, że jego klient nie życzył sobie pociechy duchowej. Jeśli już by chciał kogoś widzieć, to
tylko Jezuitę.
Jezuita mógłby go zrozumieć lepiej, niż ktokolwiek inny
[198]
.
Hull odwiedzał Eichmanna w celi – dwanaście razy. Eichmann odmówił czytania Starego Testamentu.
Stwierdził:
To nic innego, jak żydowskie opowieści.
Powiedział Hullowi, że nie wierzy w piekło. Po paru katechezach i rozważaniu Biblii w celi, skazany napisał list do
pastora, że nie chce więcej marnować jego czasu. Stwierdził, że porzucił Kościół z poważnych powodów i dalsze
dyskusje byłyby bezpodstawne. Konflikt, potrzeba wyboru pomiędzy NSDAP a Kościołem była dla niego nie do
pogodzenia. Wyjawił, że tak naprawdę religia dotyczyła polityki. Właśnie dlatego w latach 30. zwrócił się ku
greckim filozofom, Nietzsche i buddyzmowi. Twierdził, że absurdalne było, że wszechmogący Bóg pozwolił
ukrzyżować swego syna.
Nurtowało go pytanie:
Skoro był taki potężny, to dlaczego było tylu ludzi niewierzących na świecie?
Adolf Eichmann
36
Uważał, że droga do Boga nie prowadziła przez Chrystusa. Przejawiał wiarę w fatalizm i panteizm. Wg niego, Bóg
zwalniał człowieka z moralnych rozterek (definicja Kalwinizmu). Widział wszechświat na kształt konferencji w
Wannsee. Szefostwo SS (bogowie) podjęło decyzje. On w swym życiu, ślepo wypełniał rozkazy.
Powiedział Hullowi:
Nie zgrzeszyłem. Jestem niewinny przed obliczem Pańskim. Nie zrobiłem tego (co mu zarzucano). Nie zrobiłem niczego
złego. Nie żałuję
[199]
.
Pod koniec kwietnia żona odwiedziła skazańca. Eichmann wyraził swą ostatnią wolę, by ich najmłodszego syna,
Ricardo, wysłać do rzymsko–katolickiej szkoły. 29 maja, w radosne dla Żydów święto Purym, apelacja została
odrzucona i wyrok pozostał utrzymany w mocy. Dr Servatius wystosował prośbę o łaskę do prezydenta Izraela
Icchaka Ben–Zwi. Cała rzesza polityków, filozofów, historyków, z Izraela i ze wszystkich części świata, naciskała
na prezydenta państwa, by ułaskawił ludobójcę. Zebrał się gabinet, któremu przewodniczył wstrząśnięty Ben Gurion.
31 maja Ben–Zwi odmówił ułaskawienia.
Eichmann do Hulla, na kilka godzin przed egzekucją:
Przygotowuję się i nie mam czasu dyskutować o twojej pociesze duchowej, ani o twoich pomysłach...jestem gotów umrzeć.
Eichmann nie wyraził skruchy i nie potępił swej przeszłości w obecności kapłana
[200]
.
Ostatnie słowa, które wypowiedział na szubienicy (w więzieniu Ramla), brzmiały:
Sieg heil Deutschland! Sieg heil Argentinien! Sieg heil Österreich! To są te trzy kraje, z którymi byłem najbardziej związany
i których nie zapomnę. Pozdrawiam mą żonę, moją rodzinę i mych przyjaciół. Jestem gotowy. Spotkamy się ponownie
wkrótce, bo taki jest los wszystkich ludzi. Umieram, wierząc w Boga.
Była północ z 31 maja na 1 czerwca 1962 r. Ciało Eichmanna spalono w naprędce przygotowanym krematorium,
niedaleko plaży. W pierwszej próbie włożenia ciała do pieca krematoryjnego ciało zsunęło się z olbrzymiej łopaty i
spadło na plażę – częsty obrazek w miejscach, do których denat organizował swe deportacje. Jego prochy
Adolf Eichmann
37
Przesłanie
Proces Adolfa Eichmanna przed sądem izraelskim, 1961
Problem z odtwarzaniem pliku? Zobacz Pomoc.
Pojmanie, proces i egzekucja Eichmanna były przypomnieniem czasów wojny i samego Ostatecznego Rozwiązania
dla milionów ludzi, którzy przeszli przez piekło jako więźniowie niemieckich obozów koncentracyjnych, gett lub
jako zwykli obywatele czy żołnierze w walce z siłami III Rzeszy. Żydzi i ich kaźń, która wywodziła się głównie z
nazistowskich teorii rasowych, była szeroko dyskutowana w świecie. To było najważniejszym przesłaniem sądzenia
ludobójcy – silnie lansowanym przez prezydenta Ben Guriona.
Duże kontrowersje wzbudziło i do dziś wzbudza dzieło: Eichmann w Jerozolimie, niemieckiej Żydówki–filozofki
jakich III Rzesza miała wielu. Arendt pochodziła z niemieckiej burżuazji. Dla niej prokurator generalny – syjonista
Hausner, był tylko galicyjskim Żydem (Ostjude); pseudo–profesjonalistą, który nawet nie znał żadnego obcego
języka. Jej komentarze i artykuły o procesie – dla prasy, graniczyły z rasizmem. Uważała, że Eichmann nie był
fanatykiem (badania lekarskie potwierdziły, że nie był psychopatą). Dzieło do dziś wzbudza liczne kontrowersje i
polemiki
[201]
.
Siedmiuset dziennikarzy było świadkami otwarcia procesu. Powstało wiele dzieł literackich, filmów i sztuk
teatralnych dotyczących wydarzenia. W dobie zimnej wojny, pewne gazety przypisywały Eichmannowi rolę
podobną do tej, którą pełnił pilot samolotu z ładunkiem nuklearnym. Rolę bezmyślnego; pośredniego ludobójcy.
Opinia publiczna do dziś jest podzielona w tej kwestii. Wielu komentatorów i publicystów uznało proces za
nieudany, jako zbyt zbiurokratyzowany i nie pokazujący prawdziwego Eichmanna – wroga ludzkości. Młode
pokolenie, nie tylko w Izraelu, zainteresowało się głębiej tragicznymi losami swych przodków. Wielu z tych, którzy
zdołali wyemigrować przed rokiem 1941 lub ocaleli z gehenny zapragnęło dać świadectwo o Holokauście. W
dekadach powojennych, wciąż wielu nazistów–katów, żyło w Federalnych Niemczech, krajach arabskich i Ameryce
Południowej. Tylko jeden na dziesięciu z niemieckiej załogi obozu koncentracyjnego Oświęcim–Brzezinka, został
ukarany.
3 miliony polskich Żydów – prawie cała populacja została wymordowana, głównie w komorach gazowych. 27
milionów obywateli radzieckich zginęło w czasie drugiej wojny światowej. Średnio jeden z każdych czterech
Białorusinów zginął podczas konfliktu - przeważnie w pacyfikacjach wsi, do których dochodziło także licznie na
ziemiach polskich. Kraje bloku wschodniego inaczej niż państwa Zachodu, patrzyły na żołnierzy pokroju
Eichmanna, odpowiedzialnych za masowe zbrodnie, głównie w Europie Środkowej i Wschodniej. ZSRR, na
obszarze zajętym po 1945 r. skutecznie wyławiał i sądził byłych SS-mannów. W Zachodnich Niemczech czy za
Atlantykiem olbrzymia większość z nich nie poniosła kary, dożywając swych dni w luksusie.
W RFN zainicjowano akcję edukacyjną o tamtych czasach. Zbrodnie nazistów stopniowo przestawały być tematem
tabu. Zwrócono uwagę społeczeństwa na dokonania swych przodków na wschodzie. Filozoficzna powieść: My,
synowie Eichmanna, wydana w Niemczech zadawała pytanie: kto był winien? Skoro odpowiedzialność nie
spoczywała na Eichmannie, jako urzędniku jakich III Rzesza miała wielu, to na kim?
[202]
. Telewizja amerykańska
zaprezentowała szereg rozbudowanych audycji oraz transmitowała proces na bieżąco. Dyskutowano, wśród badaczy
i jurystów, o tzw. zasadzie wodzostwa, która notorycznie była wymówką i swego rodzaju alibi dla zbrodniarzy
których spotykało się w latach powojennych (w czasie przeprowadzania tzw. Operacji Szczurzy Korytarz, ang. Rat
lines)
[203]
i spotyka się obecnie w wielu kręgach społeczeństwa - niezależnie od narodowości
[204]
.
Adolf Eichmann
38
Zobacz też
Bibliografia
• Institute of Documentation Haifa Israel Tuviah Friedman geb.23.1.1922 Radom (Polen) H.S.
• Document-Book Tuviah Friedman Germany National Bibliothek
• The Blind man who discovered Adolf Eichmann in Argentinien 69 Document
• Isser Harel attacks Simon Wiesenthal 31 Document
• Korrespondenz Wiesenthal – Tuviah Friedman (Document-Book) Germany National Bibliothek
• 1957 reported the Blind man Lothar Hermann Eichmann alias Francisco Schmidt to Germany Fritz Bauer
• 1958 (März) Germany BND report to CIA Adolf Eichmann alias Clemens
• 1959 (Dezember) Fritz Bauer said Eichmann Kuwait (Pressarchiv) H.S.
• Story Tuviah Friedman Haifa Documentation absolutely correct 10 000 US Dollar
• David Cesarani, Adolf Eichmann. His life and crimes, Wyd. William Heinemann, Londyn 2004, ISBN
0-434-01056-1, str. 458
Filmografia
• Eichmann, 2007 r., wyprodukowany przez Karl Richards, Peter Bevan, Kim Leggatt,
reż. Robert Young, scenariusz Snoo Wilson,
w rolach głównych: Thomas Kretschmann, Troy Garity, Franka Potente.
Linki zewnętrzne
• Eichmann – ludobójca
, film (1/6), j. angielski,
' film telewizji ABC (1/3), j.angielski,
• Taśmy Sassena
• Rory Carroll and Uki Goñi, "The Guardian", 8 stycznia 2008
• Uki Goñi – pomoc nazistom w ucieczce
• Uki Goñi – zmowa milczenia ("The Real Odessa")
, film, j. angielski,
• KL Auschwitz–Birkenau i Ostateczne Rozwiązanie Kwestii Żydowskiej
• Lista dowódców SS i policji
• Historia państw osi i ich kolaborantów
, film (1/6), j. angielski,
, film (1/13), j. angielski,
• Artykuł o aresztowaniu negacjonisty
, The Guardian, 2009-09-20, Irving jailed for denying Holocaust, j.
angielski,
• Podtrzymanie wyroku dla kłamcy oświęcimskiego
, Holocaust denier verdict upheld, BBC News, j. angielski,
• Wściekłość w Europie po spotkaniu negacjonistów w Iranie
, International Herald Tribune, 12-12-2006, j.
angielski.
Adolf Eichmann
39
Przypisy
[1] Encyklopedia PWN: Adolf Eichmann (http:/
[2] Transkrypty wywiadów nagranych przez Willema Sassena, Argentyna, 1956-57, (później: Taśmy Sassena) transkrypt 30, s. 3;
Evan Burr Bukey, "Hitler's Hometown, Linz, Austria 1908-1945" (Bloomington, 1986), s. 93;
Peter G. Black, "Ernst Kaltenbrunner. Ideological soldier of the Third Reich" (Princeton, 1984), s. 11, 12-21
[3] Proces Adolfa Eichmanna. Nagrania czynności Sądu Rejonowego w Jerozolimie, 9 tomów. (Jerozolima, 1992) 4:1819-20 (później: PAE);
Evan Burr Bukey, "Hitler's Hometown, Linz, Austria 1908-1945" (Bloomington, 1986), s. 7
[4] William L. Hull, "The struggle for a soul" (Nowy Jork, 1963), s. 97-99;
Taśmy Sassena, 29, s. 4
[5] Zeznania Adolfa Eichmanna na rzecz policji p. Izrael, przed jego procesem w Jerozolimie i odtwarzane podczas niego, s. 5-6 (później:
Przesłuchanie Eichmanna);
Taśmy Sassena, 29, s. 2-3
[6] Przesłuchanie Eichmanna, s. 21, 114-15;
Gideon Hausner, "Justice in Jerusalem", (Londyn, 1967), s. 27;
Taśmy Sassena, 29, s. 2
[7] Przesłuchanie Eichmanna, s. 12-14, 59-60;
Taśmy Sassena, 29, s. 2
[8] Przesłuchanie Eichmanna, s. 12-14, 59-60;
,Fritz Stern, "The politics of cultural despair: a study in the rise of Germanic ideology" (Berkeley, 1961), s. 176-178;
Walter Laqueur, "Young Germany: a history of the German youth movement" (Nowy Jork, 1961)
[9] Przesłuchanie Eichmanna, s. 21;
Zmodyfikowana wersja taśm Sassena "Ich, Adolf Eichmann. Ein historischer Zeugenbericht", ed. dr Rudolf Aschenauer (Augsburg, 1980), s.
65-66 (później: Ich, AE);
Drugie wspomnienia więzienne Eichmanna, spisane pomiędzy procesem a apelacją. Ukończone we wrześniu 1961, opublikowane po 2000,
"Gotzen", s. 20 (później: Gotzen)
[10] Przesłuchanie Eichmanna, s. 11-12;
Gotzen, s. 20-21
[11] Przesłuchanie Eichmanna, s. 10-11, 13
[12] Przesłuchanie Eichmanna, s. 27-28
[13] Przesłuchanie Eichmanna, s. 15-17;
, PAE, 4:1374, 1580
[14] Taśmy Sassena, 30, s. 3;
Ich, AE, s. 67;
Gotzen, s. 23;
Bruce Pauley, "Hitler and the forgotten Nazis. A history of Austrian National Socialism" (Londyn, 1981), s. 48, 53-55, 200;
Bukey, "Hitler's hometown", s. 87-88
[15] Taśmy Sassena, 30, s. 3;
Ich, AE, s. 67-69
[16] Taśmy Sassena, 30, s. 3;
Bukey, "Hitler's Hometown", s. 93;
Black, "Ernst Kaltenbrunner..., s. 11, 12-21
[17] PAE, 5:1835-49;
Hausner, "Justice in Jerusalem", s. 374-87
[18] Taśmy Sassena, 3, s. 37;
Ich, AE, s. 450-54
[19] Taśmy Sassena, 23, s. 6 i 103, s. 3;
Ich, AE, s. 251-53
[20] Przesłuchanie Eichmanna, s. 38-39
[21] Przesłuchanie Eichmanna, s. 41-44;
Taśmy Sassena, 30, s. 6-8;
PAE, s. 69-71
[22] Przesłuchanie Eichmanna, s. 43-44;
Yad Vashem Archive, O.51-61 (później YVA);
George C. Browder, "Hitler's Enforcers. The Gestapo and the SS Security Service in the Nazi Revolution" (New York, 1996), s. 252-53
[23] Saul Friedländer, "Nazi Germany and the Jews. The Years of Persecution 1933-39" (Londyn, 1997), s. 12-25, 28-31;
David Bankier, "Probing the Depths of German Antisemitism 1933-1941" (Oxford, 2001);
Peter Longerich, "The Unwritten Order. Hitler's role in the Final Solution" (Londyn, 2001), s. 27-30
Adolf Eichmann
40
[24] Przesłuchanie Eichmanna, s. 49-53;
Taśmy Sassena, 3, s. 1-2;
PAE, s.72-75
[25] Taśmy Sassena, 3, s. 1-2;
PAE, s. 77
[26] Przesłuchanie Eichmanna, s. 53-54, 63;
Taśmy Sassena, 3, s. 1-2;
PAE, s.76
[27] Życiorys Eichmanna, 21 października 1934, YVA., O.51-61;
"Daily Express", 12 grudnia 1961;
Moshe Pearlman "The capture of Adolf Eichmann" (Londyn, 1961), s. 51-52
[28] Eichmann dla RuSHA, 3 marca 1936;
, YVA, O.51-61;
Notatki więzienne, 7 czerwca 1960, T/43
[29] Micheal Wildt, "Die Judenpolitik des SD 1935 bis 1938. Eine Dokumentation" (Monachium, 1995), s. 19-20;
Heinz Höhne, "The order of the death's head" (Londyn, 1969), s. 329;
Tom Segev, "The seventh million. The Israelis and the Holocaust", tł. Haim Watzman (Nowy Jork, 1993), s. 30;
Browder, "Hitler's...", s. 189-190
[30] Przesłuchanie Eichmanna, s. 63-67
[31] Notatka z 18 czerwca 1937, T/37;
PAE, 1:1375. Kopia w YVA, TR3-5
[32] Przesłuchanie Eichmanna, s. 70-73, 29;
Działania SD – 17 lutego 1937, T/37 cytowane na Procesie AE, 1:1375;
Michael Wildt, "Die Judenpolitik...;
Przesłuchanie Wisliceny przez porucznika – pułkownika Smitha Brookharta, Norymberga, 14 listopada 1945, (później: Przesłuchanie
Wisliceny) w John Mendelsohn i Donald Detweiler "The Holocaust. Selected documents in eighteen volumes" (Nowy Jork, 1983), tom. 12, s.
6-24;
George C. Browder, "Hitler's enforcers. The Gestapo and the SS Security Service in the Nazi revolution" (Nowy Jork, 1996), s. 190-92;
Wildt, "Before the <<Final Solution>>: The Judenpolitik of the SD, 1935-1938" Leo Baeck Institute Year Book, tom 43 (1998), s. 251-52
[33] Raport ze spotkania, 29 czerwca 1937, YVA, O.51-1-2;
Browder, "Hitler's...", s. 190-191;
Hans Buchheim, "The SS – Instrument of Domination" w Helmuta Krausnicka "Anatomy of the SS state", tł. Richard Berry (Londyn, 1968), s.
167-69
[34] Przesłuchanie Eichmanna, s. 87-89;
Francis Nicosia, "The Third Reich and the Palestine question" (Londyn, 1985), s. 63-65
[35] Przesłuchanie Eichmanna, s. 87-89;
PAE, 1:281-283;
Nicosia, "The Third...", s. 63-64
[36] PAE, 1:265-66;
Ich, AE, s. 83
[37] Notatka z 5 marca 1938, cytowana w Friedländera, "Nazi Germany...", s. 219
[38] Personnel File, YVA, O.51.61;
Pearlman, "The Capture of...", s. 52
[39] Przesłuchanie Eichmanna, s. 94-95
[40] Bruce Pauley, "From prejudice to persecution. A history of Austrian anti – semitism" (Chapel Hill, 1992), s. 277-93
[41] Taśmy Sassena, 1, s. 9-10
Ich, AE, s. 85-86
Hans Safrian, "Die Eichmann–Männer" (Wiedeń, 1993), s.137-38;
Doron Rabinovici, "Instanzen der Ohnmacht. Wien 1938-1945: der Weg zum Judenrat" (Frankfurt nad Menem, 2000), s. 70-71
[42] Taśmy Sassena, 1, s. 7-10, 9-10, 40;
PAE, 1:252;
Rabinovici, "Instanzen...", s. 83-86
[43] PAE, 1:284-85; Safrian, "Die Eichmann – Männer", s. 40
[44] PAE, 1:286, 4:1357-59;
Franz Six do Ericha Naumanna, 16 maja 1938, T/133, cytowane na procesie AE, 1:284-85
[45] Zezwolenie Stahleckera, 27 sierpnia 1938;
Raport Eichmanna, na temat postępów Głównego Biura SD, 14 września 1938, BA, R58/486.
[46] PAE, 4:1591;
Safrian, "Die..", s .41
Adolf Eichmann
41
[47] Taśmy Sassena, 40, s. 7-10;
Ich, AE, s. 89-90
[48] Friedländer, "Nazi...", s. 261-68;
Rabinovici, "Instanzen..." s. 123
[49] Taśmy Sassena, 1, s. 9;
Ich, AE, s. 92;
PAE, 1:261-62
[50] Rabinovici, "Instanzen...", s. 141-42
[51] PAE, 1:261
[52] PAE, 1:233-35
[53] Przesłuchanie Eichmanna, s. 112, 115-16
[54] Ehud Avriel, "Open the gates! A personal story of <<illegal>> immigration to Israel" (Nowy Jork, 1975), s. 91-92;
Rabinovici, "Instanzen...", s. 187-88;
Yehuda Bauer, "Jews for sale? Nazi – Jewish negotiations, 1933-1945" (New Haven, 1994), s. 50-51;
Friedländer, "Nazi...", s. 302-4
[55] Heydrich, rozkaz dzienny, 21 września 1939, T/165
[56] PAE, 4:1387-88, 1593-94;
Przesłuchanie Eichmanna, s. 127;
Karl Schleunes, "Legislating the Holocaust. The Bernhard Loesner memoirs and supporting documents" (Bouldner, 2001), s. 74
[57] Taśmy Sassena, 1, s. 9-10;
.Przesłuchanie Eichmanna, s. 127-28, 1487;
William L. Hull "The struggle for a soul" (Nowy Jork, 1963), s. 99
[58] Taśmy Sassena, 1, s. 14;
Przesłuchanie Eichmanna, s. 124-26;
Ich, AE, s. 118-23
[59] PAE, 1:298
[60] PAE, 1:298-302
[61] Safrian, "Die...", s. 80-81
[62] Aly, "Final...", s. 37-41;
Yaacov Lozowick, "Hitler's Bureaucrats. The Nazi security police and the banality of evil" (Londyn, 2002), s. 64-67;
PAE, 4:1378, 1391-92
[63] PAE, 4:1605;
Martyn Housden, "Hans Frank – empire builder in the east, 1936-41", "European History Quarterly", 24 (1994), s. 367-93;
Aly, "Final...", s. 45-46
[64] Aly, "Final...", s. 51-52, 60-63
[65] PAE, 4:1378
[66] PAE, 4:1391-92;
.Jeremy Noakes i Geoffrey Pridham, "Nazism 1919-1945. A documentary reader", tom 3, "Foreign policy, war and racial extermination"
(Exeter, 3. edycja, 1995) s. 935-38"
[67] Christopher Browning, "The final solution and the German Foreign Office. A study of referat D III of Abteilung Deutschland 1940-43"
(Nowy Jork, 1990), s. 17-20
[68] PAE, 4:1378-79;
Przesłuchanie Eichmanna, s. 1220123, 129-30;
Aly, "Final...", s. 60-61
[69] Delia Ofer, "Escaping the Holocaust. Illegal immigration to the land of Israel 1939-1944" (Nowy Jork, 1990), s.98, 106-07, 117-23;
Bauer, "Jews...", s. 50-51
[70] Notatka z dyskusji między Heydrichem i Göringiem, 26 marca 1941, cytowana w: Aly, "Final...", s. 172-73
[71] Bernd Wegner, "From peace to war, Germany, Soviet Russia and the world, 1939-1941" (Oxford, 1997), s. 253-75
[72] PAE, 4:1756-57;
Przesłuchanie Eichmanna, s. 249-50
[73] Aly, "Final...", s. 191, 206
[74] Höppner do Eichmanna (list bez podpisu), 16 lipca 1941, T/219, cytowane na procesie Eichmanna, 1:377;
Aly, "Final...", s. 214;
Lozowick, "Hitler's...", s. 76
[75] Göring do Heydricha. 31 lipca 1941, T/179;
Aly, "Final...", s. 192
[76] Schleunes, "Legislating...", s. 81-82, 88-91;
Roseman, "The villa, the lake, the meeting", s. 82
Adolf Eichmann
42
[77] Aly, "Final..", s. 89-90;
Longerich, "The unwritten...", s. 68-70
[78] PAE, 1:193, także T/37(36)
[79] Safrian. "Die...", s. 124-25;
Lozowick, "Hitler's...", s. 85-86
[80] Lozowick, "Hitler's...", s. 86-89
[81] Taśmy Sassena, 18, s. 1;
. Przesłuchanie Eichmanna, s. 169-73;
Ich, AE, s. 178;
PAE, 4:1673
[82] Przesłuchanie Eichmanna, s. 174-77
[83] Taśmy Sassena, 1, s. 9-10;
Przesłuchanie Eichmanna, s. 210-15;
Wojak, "Eichmanns Memoiren", s. 170-172
[84] Przesłuchanie Eichmanna, s. 335
[85] Eugen Kogan, "Nazi mass murder, A documentary history of the use of poison gas" (New Haven, 1993), s. 114-16";
Przesłuchanie Eichmanna, s. 239-40
[86] Karin Orth, "Rudolf Höß und die <<Endlösung der Judenfrage>>", "Werkstattegeschichte", 18 (1997), s. 45-47
[87] Rudolf Höß, "Komendant Auschwitz", tł. Constantine FitzGibbon (Londyn, 1959), s. 143-44, 183-85
[88] Höß, "Komendant...", s. 184-85
[89] Orth, "Rudolf...", s. 48;
Raul Hilberg, "Auschwitz and the Final Solution", w Yisrael Gutman i Michael Berenbaum, "Anatomy of the Auschwitz death camp"
(Bloomington, 1994), s. 83-84
[90] Taśmy Sassena, 3, s. 4-5;
magazyn "Life", 28 listopada 1960, s. 104
[91] Heer and Naumann, "War of extermination"
[92] Przesłuchanie Eichmanna s. 2351-57;
Benzler dla MSZ, 12 września 1941, T/37(193);
Walter Manoschek, "Serbien ist judenfrei": Militärische Besatzungspolitik und Judenvernichtung in Serbien 1941/42 (Monachium, 1993), s.
102-108
[93] Roseman, "The villa...", s. 79-87
[94] Taśmy Sassena, 50, s. 9-13;
PAE, 4:1422-44, 4:1810;
magazyn "Life", 28 listopada 1960, s. 24, 101
[95] PAE, 4:1423-44
[96] Przesłuchanie Eichmanna, s. 113, 196
[97] Przesłuchanie Eichmanna, s. 717
[98] Z pamiętnika Helgi Weissovej–Hoskovej, z Laurel Holliday, "Children in the Holocaust and World War II. Their Secret Diaries" (New York,
1995), s. 76-77
[99] PAE, 1:82
[100] Höß, "Komendant...", s. 155, 215
[101] Przesłuchanie Wisliceny..., w "The Holocaust", tom 12, s. 30-33
[102] Przesłuchanie Eichmanna, s. 272
[103] Taśmy Sassena, 35, s. 4-5
[104] PAE, 3:972
[105] PAE, 3:1015 i 1020-21; Bauer, "Jews...", s. 163-64
[106] PAE, 3:1022-23...
[107] Raport Kasztnera, cytowane na procesie Eichmanna, 3:1071; PAE, 3:1053
[108] Zeznania dra Alexandra Brody, PAE, 955-58;
Braham, "Polityka ludobójstwa", tom 11, s.890-93
[109] Veesenmayer dla MSZ – 25 lipiec 1944, T/37(92), cytowane na procesie Eichmanna, 3:1088
[110] PAE, 3:1100-1101;
Tschuy, "Ryzykowna dyplomacja", s. 157-58;
Paul A. Levine, "Od obojętności do działania: Szwedzka dyplomacja i Holokaust, 1938-1944" (Uppsala, 1998);
"Holokaust i historia", s. 518-35
[111] Taśmy Sassena, 11, s. 68;
Veesenmayer dla MSZ, 21 listopada 1944, T1242, cytowane podczas procesu Eichmanna, 3:1113
[112] Steur, "Theodor Dannecker", s. 144-45;
Anger, "With Raoul Wallenberg in Budapest", s. 75
Adolf Eichmann
43
[113] Zeznania Höttla na procesie Eichmanna, 5:1892
[114] Favez, "The Red Cross and the Holocaust"
[115] Przesłuchanie Wisliceny...
[116] Ich, AE, s. 421-25;
Taśmy Sassena 13, s. 7
[117] Ich, AE, s.426;
Taśmy Sassena 4, s. 13
[118] Ich, AE, s. 428
[119] Ich, AE, s. 429-50;
Szymon Wiesenthal, "Justice Not Vengance" (Londyn, 1989), s. 71, s. 72-73;
Aharoni i Dietl, "Operation Eichmann", s. 51-52
[120] Uki Goñi, "The Real Odessa" (Londyn, 2002), s. 93-99, s. 229-37
[121] Larry Rohter, "Argentina, a Haven for Nazis, Balks at Opening Its Files", New York Times, 7 marca 2003
[122] Mark Aarons, John Loftus, "Akcja Ocalenie" (Warszawa, 1994), tł. Lech Niedzielski
[123] Goñi, "The Real Odessa", s. 123-124
[124] Gerhard Mumelter "Nazi-Fluchtweg Südtirol". Recenzja Geralda Steinachersa z książki "Nazis auf der Flucht. Wie Kriegsverbrecher über
Italien nach Übersee entkamen";
Michael Phayer, "The Catholic Church and the Holocaust, 1930-1965", (Indiana University Press, 2000);
"Der Standard", 3 stycznia 2009, S. Album A 5
[125] Guenter Lewy, "The Catholic Church and Nazi Germany" (McGraw-Hill, 1964), s. 282-283;
The St Raphaelverein listen in the Aktenplan, list of files, held by Referat IVB
4
, classification 3621, YVA O.51-11;
Aharoni i Dietl, "Operation Eichmann" s. 55
[126] Goñi, "The Real Odessa", s. 93-99, 229-37
[127] John Cornwell, "Papież Hitlera: Ukryta prawda o Piusie XII" wyd. Viking (1999), ISBN 0-670-87620-8
[128] Gitta Sereny, "Into that Darkness" (Londyn, 1974), s. 289
[129] Michael Phayer, "Pius XII, the Holocaust and the Cold War" (Bloomington and Indianapolis, 2007), s. 195;
Goñi, "The Real Odessa"
[130] Ernst Klee, "Das Personenlexikon zum Dritten Reich. Wer war was vor und nach 1945", wyd. S.Fischer, (Frankfurt nad Menem, 2003);
Alois C. Hudal, "Römische Tagebücher. Lebensbeichte eines alten Bischofs" (Graz, 1976), s. 162-163
[131] Goñi, "The Real Odessa", s. 232-37, note 505, s. 361;
. Pearlman, "The Capture...", s. 88-89
[132] PAE, 4:1765-6;
. Przesłuchanie Wisliceny..., w "The Holocaust", tom 12, s. 6-24
[133] Tuvia Friedman, "The Hunter", tł. David C. Gross (Londyn, 1961), s. 187-8, 191-92, 198;
Wiesenthal, "Justice...", s. 74;
David Cesarani, "Justice Delayed. How Britain became a refuge for Nazi war criminals" (Londyn, 1994)
[134] Przesłuchanie Eichmanna, s. 361;
Hausner, "Justice...", s. 278-279
[135] Taśmy Sassena 67, s. 9-10
[136] Goñi, "The Real Odessa" s. 312-13
[137] Pearlman, "The trial...", s. 224-25;
Wojak, "Eichmanns Memoiren";
Christopher Browning, "Perpetrator Testimony"
[138] Raanan Rein, "The Eichmann kidnapping: its effects on Argentine–Israeli relations and the local Jewish community, Jewish social
studies", s. 115-17;
Goñi, "The real...", s. 317-18
[139] Aharoni i Dietl, "Operation Eichmann", s. 168;
Michael Keren, "Ben Gurion's theory of sovereignty: the trial of Adolf Eichmann", s. 42;
Segev, "The seventh...", s. 323 – 34
[140] Hausner, "Justice...", s. 278
[141] PAE, 1:129-30;
"Die Welt", 12 sierpnia – 14 września 1999
[142] Przesłuchanie Eichmanna, s. 361;
Hausner, "Justice...", s. 278-79
[143] Pearlman, "The trial...", s. 205
[144] Von Lange i Sibyll, ""Eichmann przesłuchany", s. 22;
Hausner, "Justice...", 281-283
[145] PAE, 1:1265-74;
Pearlman, "The trial...", s. 86-87;
Adolf Eichmann
44
Yablonka, "The state of Israel vs Adolf Eichmann", s. 123-30
[146] Von Lange i Sibyll, "Eichmann...", s. 21;
Christian Gerlach, "The Eichmann inerrogations in Holocaust historiography", s. 428-53
[147] Hausner, "Justice...", s. 303
[148] Hausner, "Justice...", s. 284-85, 286-87
[149] "Yad Vashem Bulletin", 11, kwiecień – maj 1962, s. 2-3
[150] "Yad Vashem Bulletin", 11, kwiecień – maj 1962, s. 45;
Hausner, "Justice...", s. 286-87, 291-92
[151] Hausner, "Justice...", s. 288-89, 290-91, 303-304
[152] PAE, 1:1-8
[153] Hausner, "Justice...", s. 307;
Jeffrey Shandler, "While America watches. Televising the Holocaust" (Nowy Jork, 1999), s. 89-95
[154] Hausner, "Justice...", s. 305-306
[155] Arendt to Jaspers, 13 kwietnia 1961, "Hannah Arendt/Karl Jaspers correspondence", s. 434-36;
Keren. "Ben Gurion...", s. 46-47;
Segev, "The seventh...", s. 346-47, 346
[156] Hausner, "Justice...", s. 309-10;
Pearlman, "The trial...", s. 89-90;
"Arendt/Jaspers C.", s. 434
[157] PAE, 1:366-67;
Hannah Arendt, "Eichmann in Jerusalem", zweryfikowane i powiększone wydanie (Nowy Jork, 1964), s. 6, 9-10, 121-22
[158] PAE, 2:567-79. 579-91; 2:600-609, 621-37, 642-47, 650-54
[159] PAE, 3:1000-1015, 1011;
G. M. Gilbert, "Nuremberg Diary" (Nowy Jork, 1961), s. 102
[160] PAE, 4:1434-45
[161] PAE, 3:930-35, 936-55, 951-2, 975-80;
Hausner, "Justice...", s. 340;
Pearlman, "The trial...", s. 354
[162] PAE, 3:1097-1106, 1134
[163] PAE, 2:842-43, 3:1323-27;
Hausner, "Justice...", s. 9-12, 348-50
[164] PAE, 3:1339-40, 1353, 1364-65; 4:1569-70
[165] PAE, 4:1371-73;
Hausner, "Justice...", s. 352-53, 255-56;
Robert Servatius, "Verteidigung Adolf Eichmann. Plaidoyer" (Bad Kreuzenach, 1961)
[166] PAE, 4:174-76, 4:1378, 1399-400
[167] PAE, 4:1386-89
[168] PAE, 4:1402, 1431
[169] PAE, 4:1406-07, 1413-15, 1416-17, 1418-19
[170] PAE, 4:1411-18
[171] PAE, 4:1423-24
[172] PAE, 4:1425-46
[173] PAE, 4:1451-52
[174] PAE, 4:1419-17, 1498-1504
[175] PAE, 4:1551-52
[176] PAE, 4:1568
[177] Hausner, "Justice...", s. 368;
Pearlman, "The trial...", s. 473-74
[178] Segev, "The seventh...", s. 336,
Hausner, "Justice...", s. 290
[179] PAE, 4:1575-77
[180] PAE, 4:1585-87
[181] PAE, 4:1598-1605
[182] PAE, 4:1606-19
[183] PAE, 4:167-18
[184] PAE, 4:1637-38
[185] PAE, 4:1655-63
[186] PAE, 4:1666
[187] PAE, 4:1675-91
Adolf Eichmann
45
[188] PAE, 4:1707-22
[189] PAE, 4:1758-60, 1762-63
[190] PAE, 4:1792-94
[191] PAE, 4:1802
[192] PAE, 4:1822-30
[193] PAE, 5:2062-3
[194] Hull, "The struggle...", s. 83
[195] PAE, 5:2195-206
[196] PAE, 5:2212-15;
Hausner, "Justice in...", s. 428
[197] PAE, 4:2216-17,
Hausner, "Justice...", s. 431
[198] Hull, "The struggle...", s. 7-12
[199] Hull, "The struggle...", s. 82-88
[200] Hull, "The struggle...", s. 141-43, 155-56
[201] Lozowick, "Malicious Clerks", s. 216;
Sidra DeKoven Ezrahi, "By words alone. The Holocaust in literature", (Chicago, 1980), s. 205-207
[202] Nellessen, "Der Prozess von Jerusalem";
Günther Anders, "Wir Eichmannsöhne: Offener Brief an Klaus Eichmann" (Monachium, 1961)
[203] Pierre Vidal-Naquet, "Assassins of Memory", (Columbia University Press, 1992);
Phayer, "The Catholic Church and the Holocaust, 1930-1965", (I.U.P., 2000);
Uki Goñi, "The Real Odessa" (Londyn, 2002)
[204] Patrz 3 ostatnie linki zewnętrzne
[205] http:/
[206] http:/
[207] http:/
[208] http:/
[209] http:/
[210] http:/
[211] http:/
[212] http:/
Liste_der_SS-_und_Polizeif%C3%BChrer
[213] http:/
[214] http:/
[215] http:/
[216] http:/
[217] http:/
[218] http:/
Źródła i autorzy artykułu
46
Źródła i autorzy artykułu
Adolf Eichmann Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=22402329 Autorzy: 4C, Abronikowski, Adziura, Albin Czarny, Andros64, AndrzejzHelu, Ataman, Bacus15, Balcer,
Belfer00, Bukaj, Byczek1, Chokar123, Cień, Cojan, CommonsDelinker, CzarnyPijar, Darth Kalwejt, Demon Duck of Doom, Derbeth, Derski, Dodek, Dreamcatcher25, Ed88, Flagelum Dei,
Goomez, Green Point, Grimsson, Hashar, Hulek, Imoto, Izabela Bogus, Janmad, Jersz, Johnnyblaze, Jpa3, Kamilcia2g, Kapitel, Kazik Rex, Kobrabones, Kocio, Kzk, Leafnode, Leinad, Lolek01,
Lukasz Lukomski, M gol, M-i, Maikking, Man, Marco23, Margos, Mariusz G, Markiel, Martin, Masti, Mateusz Gruca, Matis99, Mbeimcik, Michalgarbowski, Michał Sobkowski, Milek80,
Odder, Odoaker, PMG, Paberu, Pablito, Paelius, Paweljo13, PawełMM, Pechu, Pibwl, Picus viridis, Pjahr, Pleoniak, Polimerek, Pudelek, R a f f, R2d2turbo, Radosław Ziomber, RoodyAlien,
Selena von Eichendorf, Siałababamak, Skarabeusz, Sp5uhe, Stig, Tadam, Tomenes, Upior polnocy, Urzyfka, Viatoro, Wanted, Wczoraj, Wisg, Witek1988, Wulfstan, XXxAnonimowyxXx, Xlm,
Xx236, Zero, Zuber, 79 anonimowych edycji
Źródła, licencje i autorzy grafik
Plik:Adolf Eichmann.jpg Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Adolf_Eichmann.jpg Licencja: Public Domain Autorzy: Original uploader was Der Bischof mit der E-Gitarre at
de.wikipedia (Original text : Universal-International News (Filmmaterial))
Plik:Flag Schutzstaffel.svg Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Flag_Schutzstaffel.svg Licencja: Public Domain Autorzy: User:NielsF
Plik:Flag of the German Empire.svg Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Flag_of_the_German_Empire.svg Licencja: Public Domain Autorzy: User:B1mbo, User:Madden
Plik:Flag-of-Israel(boxed).png Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Flag-of-Israel(boxed).png Licencja: GNU Free Documentation License Autorzy: Andersersej, Drork,
Homo lupus, MathKnight, Spider, THEN WHO WAS PHONE?, Thomas PL, Yonatanh, 1 anonimowych edycji
Plik:EK 2class.png Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:EK_2class.png Licencja: nieznany Autorzy: 00:40, 23 June 2004 GeneralPatton (Talk) 193×253 (52,443 bytes) (Iron
Cross 2nd class)
Plik:War Merit Cross.jpg Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:War_Merit_Cross.jpg Licencja: Creative Commons Attribution-Sharealike 3.0 Autorzy: User:Rude
Grafika:Commons-logo.svg Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Commons-logo.svg Licencja: logo Autorzy: User:3247, User:Grunt
Plik:Quote-alpha.png Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Quote-alpha.png Licencja: GNU Free Documentation License Autorzy: Aotake, Sanguinez
Grafika:Video.svg Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Video.svg Licencja: GNU General Public License Autorzy: Ed g2s, Nardog
Licencja
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/
Document Outline
- Adolf Eichmann
- Dzieciństwo i młodość
- Pierwsze kroki w polityce (do 1933)
- Działalność w latach 1933-1938
- Od inkorporacji Austrii (marzec 1938) do konferencji w Wannsee (styczeń 1942)
- Od konferencji w Wannsee (styczeń 1942) do inwazji na Węgry (marzec 1944)
- Od inwazji na Węgry (marzec 1944) do kapitulacji III Rzeszy (1945)
- Od roku 1945, do uprowadzenia w Argentynie
- Proces i egzekucja
- Przesłanie
- Zobacz też
- Bibliografia
- Filmografia
- Linki zewnętrzne
- Licencja
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Adolf Eichmann, DOC
Adolf Hitler
adolf hitler mein kampf (osloskop net) ZYE3G5GRRLG3LZFEKTQK5ONTMSA4RS4AODH356A
Adolf Dygasinski id 51989 Nieznany
Adolf Nowaczyński biografia
Adolf Dygasiński Wilk, psy i ludzie
ADOLF WARSKI, JAK POWSTAŁA KPRP
dygasiński adolf wilk, psy i ludzie KQINVNQQKN6XT67H2WG3RI7OCJOC5SM3PLXJGKY
Dygasiński Adolf Wilk,psy i ludzie
Adolf Hitler u władzy
adolf hitler mein kampf pl GUXQRI4MJJLIBLJGJCXXUDJ6BEKMFKBZEXEGZXY
Adolf Hitler parents' tombstone in Austria removed
Adolf Hitler
Fraassen; The Representation of Nature in Physics A Reflection On Adolf Grünbaum's Early Writings
ADOLF HITLER Mein Kampf PL(Książka Zbrodniarza)
Adolf Thesmacher
więcej podobnych podstron