393

Bo

żena JAKUBCZAK

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

KOMPETENCJE MEDIALNE WSPÓ

ŁCZESNEGO CZŁOWIEKA

A KWESTIA BEZPIECZE

ŃSTWA W SZKOLE

Wst

ęp

Szko

ła jako instytucja wraz ze swoim personelem, czyli przede wszystkim na-

uczycielami-wychowawcami i pedagogami powo

łana jest do niezwykle ważnego i

trudnego zadania wychowania m

łodego pokolenia. Kunowski definiuje wychowanie

jako „wszelkie celowe oddzia

ływanie ludzi dojrzałych (wychowawców) przede

wszystkim na dzieci i m

łodzież (wychowanków), aby w nich kształtować określone

poj

ęcia, uczucia, postawy, dążenia. Dlatego działanie wychowawcze zawiera w

sobie opiek

ę, dostarczanie rozrywki i kultury, wychowanie fizyczne, umysłowe,

moralne, spo

łeczne, estetyczne, ideowe, a obok tego nauczanie, szkolenie, przy-

gotowanie do ró

żnych zadań”.

1

Szko

ła, z założenia, wspiera w swoich działaniach wychowawczych rodzinę,

stanowi

ącą podstawowe i najważniejsze środowisko rozwoju dziecka. To właśnie

rodzina przekazuje podstawowe warto

ści, normy zachowania i wzorce obyczajowe.

W kr

ęgu rodziny rozstrzyga się w dużej mierze aktualny i przyszły stopień dojrzało-

ści moralnej, duchowej i społecznej dziecka.

2

Niestety polskie rodziny zagubione w

nowym ekonomicznym porz

ądku, funkcjonujące w społeczeństwie, które zostało

poddane ró

żnym transformacjom społeczno-ekonomicznym i kulturowym, często

dyskryminuj

ącym rodzinę, nie radzą sobie z rozwiązywaniem wielu trudnych spraw

życiowych. Rodzina przeżywająca kryzys, często nie jest zdolna do pełnienia funk-
cji wychowawczej i profilaktycznej - sama potrzebuje pomocy i wsparcia, by nie
indukowa

ć zachowań patologicznych u swoich dzieci.

Środowisko nauczycieli odnotowuje narastające problemy wychowawcze w

szko

łach, sygnalizuje niepokojące zachowania uczniów zakłócające przebieg pro-

cesu dydaktyczno-wychowawczego. „Nauczyciel mo

że doznać porażki dydaktycz-

nej (lekcewa

żenie przedmiotu przez wychowanków, niski poziom wyników naucza-

nia), wychowawczej (próby o

śmieszania pedagoga przez uczniów i spychania go

do roli outsidera) oraz

środowiskowej (niesprawiedliwa ocena pracy pedagoga

przez rodziców b

ądź nadzór pedagogiczny)”.

3

Os

łabieniu autorytetu rodziców i

nauczycieli towarzyszy nasilenie si

ę zjawisk patologicznych takich jak: rosnąca

agresja i przemoc, wzrost przest

ępczości nieletnich, narastająca fala uzależnień

typu nikotynizm, alkoholizm, lekomania i narkomania.

Mo

żna śmiało wysunąć tezę, że agresja jest obecnie zjawiskiem powszech-

nym i ponadkulturowym. „Zachowania agresywne ujawniaj

ą się w codziennych

kontaktach z najbli

ższym otoczeniem, stanowią jeden z modeli prezentacji własnej

osoby. Agresja cz

ęsto jest sposobem na pozyskiwanie pozycji w grupie lub podno-

szenia samooceny, a niekiedy równie

ż sposobem na życie. Pozwala ona w

1

S. Kunowski: Podstawy wspó

łczesnej pedagogiki. Warszawa 1996

2

M. Szpringer: Rodzina jako miejsce integralnej profilaktyki u

żywania substancji psychoaktywnych

przez m

łodzież. „Edukacja” 2006, nr 3(95) 2006

3

K. Ostrowski: Odchylenia od norm wychowawczych w zachowaniu m

łodzieży oraz intencjonalność

pedagogiczna. „Edukacja” 2006, nr 3(95)

394

uproszczony sposób osi

ągać zamierzone cele, rozładowywać stres i nagromadzo-

ne emocje. Najbardziej niepokoj

ące jednak jest to, że zjawisko to szybko rozszerza

si

ę i że dramatycznie obniża się granica wieku osób, które stają się sprawcami

agresji.”

4

Powsta

ła bogata literatura pedagogiczna i psychologiczna analizująca główne

źródła, uwarunkowania i przejawy zachowań agresywnych dzieci i młodzieży w
wieku szkolnym. Jest to temat obszerny, a jednym z jego w

ątków (zwłaszcza

ostatnio akcentowanym) s

ą media i ich wpływ na postawy i zachowania młodych

ludzi.

Rola mediów w spo

łeczeństwie informacyjnym

Jakkolwiek media nie s

ą główną przyczyną odchyleń od norm zachowania, to

jednak od wielu lat podnoszony jest wobec nich zarzut braku wsparcia wychowaw-
ców w prowadzeniu procesu wychowania. Równocze

śnie wskazuje się na destruk-

cyjny wp

ływ mediów na postawy i zachowania dzieci i młodzieży. Dotyczy to

zw

łaszcza telewizji i komputerów.

Nale

żałoby w tym miejscu przypomnieć definicję terminu „media” - stosowaną

w polskiej i zagranicznej literaturze pedagogicznej. Wac

ław Strykowski definiuje

media jako „przedmioty, materia

ły, urządzenia przekazujące odbiorcom określone

informacje (komunikaty) poprzez s

łowo, obrazy i dźwięki, a także umożliwiające im

wykonywanie okre

ślonych czynności intelektualnych i manualnych”.

5

Termin media

wyst

ępuje tutaj jako pojęcie globalne obejmujące swym zasięgiem zarówno środki

dydaktyczne stosowane w procesach kszta

łcenia jak i środki masowego przekazu.

Poj

ęcie to wywodzi się z języka łacińskiego od słowa „pomiędzy”. Tak więc ozna-

cza ono przeka

źniki, środki przekazu, pośredniki, umożliwiające przekazywanie

informacji od nadawcy do odbiorcy w formie komunikatu b

ędącego zbiorem infor-

macji wyra

żonych w określonym kodzie. W. Strykowski podkreśla, że pojęcie „me-

dia” obejmuje dwie kategorie znaczeniowe

6

:

- komunikaty (przekazy) medialne, czyli zespo

ły informacji lub zespoły bodź-

ców o charakterze s

łownym, obrazowym i dźwiękowym, zarejestrowane na

no

śnikach i przekazywane przez środki transmisji informacji do odbiorcy,

np. artyku

ły w prasie, audycje radiowe, programy telewizyjne, filmy wideo,

pakiety multimedialne itd.,

-

środki rejestracji i transmisji komunikatów medialnych, a więc narzędzia
i urz

ądzenia techniczne, służące do tworzenia, utrwalania i przesyłania

komunikatów. Nale

żą do nich narzędzia tak proste, jak ołówek i kartka pa-

pieru oraz narz

ędzia i urządzenia techniczne, na przykład: projektoskop,

aparat fotograficzny, kamera wideo, magnetofon, odbiornik telewizyjny,
komputer, wideoprojektor i inne.

Żyjemy w społeczeństwie informacyjnym i w świecie mediów. Nikt dziś nie

kwestionuje konieczno

ści pozyskiwania wiedzy i umiejętności praktyczno-

technicznych z zakresu nowoczesnych technologii, w tym tak

że technik informa-

4

K.

Żegnałek: Przyczyny zachowań agresywnych dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. „Edukacja”

2006, nr 1(93)

5

W. Strykowski: Media w edukacji: od nowych technik nauczania do pedagogiki i edukacji medialnej. W:

W. Strykowski (red.): Media a edukacja. Pozna

ń 1997

6

W. Strykowski: Kompetencje medialne: poj

ęcie, obszary, formy kształcenia. W: W. Strykowski, W.

Skrzydlewski (red.): Kompetencje medialne spo

łeczeństwa wiedzy. Poznań 2004

395

tycznych. Przeobra

żenia pracy ludzkiej, zanikanie niektórych tradycyjnych zawo-

dów, pojawienie si

ę nowych obszarów działalności zawodowej człowieka stawiają

wspó

łczesnym pracownikom nowe wymagania i konieczność pozyskania nowych

kompetencji. Nowe zawody wymagaj

ą dużego udziału informacji i wiedzy oraz

wykorzystuj

ą w coraz większym stopniu narzędzia technik informacyjnych.

7

Rozwój

nowych technologii w gospodarce powoduje spadek liczby osób wykonuj

ących

prac

ę produkcyjną, za to coraz więcej pracowników będzie wykonywać pracę zin-

telektualizowan

ą. Oznacza to przesuwanie kompetencji na niższe szczeble hierar-

chii pracowniczej i konieczno

ść uzupełniania swoich kwalifikacji, tak aby nie uległy

one dewaluacji. Tomasz Goban-Klas podkre

śla, że „w społeczeństwach przemy-

s

łowych podstawą uczestnictwa społecznego, w tym wykonywania nawet najprost-

szych zawodów i zaj

ęć, jest umiejętność czytania i pisania oraz rozumienia pro-

stych tekstów, natomiast w spo

łeczeństwach postprzemysłowych (informacyjnych)

fundamentem jest alfabetyzm komputerowy i medialny”.

8

Wojciech Skrzydlewski

stwierdza,

że „wśród kompetencji charakteryzujących współczesnego wykształco-

nego cz

łowieka znajomość mediów i umiejętność ich stosowania wybija się na plan

pierwszy”

9

. Jednocze

śnie, ekspansja mediów towarzysząca procesom technolo-

gicznego post

ępu, niesie ze sobą nie tylko optymalizację procesów komunikowania

i doskonalenie narz

ędzi pracy człowieka, ale również ogromne zagrożenie,

zw

łaszcza w sferze kształtowania postaw ludzi i społecznego oddziaływania środ-

ków masowego przekazu.

10

Wac

ław Strykowski, propagator edukacji medialnej,

wskazuje na takie zjawiska negatywne zwi

ązane z mediami jak: „brutalizacja życia

spo

łecznego, osłabienie wrażliwości ludzi, manipulowanie informacją, wprowadza-

nie dezinformacji, obni

żenie poziomu wiedzy, niszczenie autorytetów, kształtowa-

nie postaw agresji, niszczenie warto

ści chrześcijańskich, eksperymenty na ludzkiej

pod

świadomości, niszczenie więzi międzyludzkich, unifikacja życia społecznego,

deprawacja seksualna, upowszechnianie cywilizacji

śmierci”.

11

Wp

ływ mediów na postawy i zachowania dzieci i młodzieży

Wielu badaczy poszukuje zale

żności pomiędzy treściami emitowanymi przez

media a niedostosowanymi zachowaniami dzieci i m

łodzieży, także w szkole. Pod-

kre

ślają oni zwłaszcza obecność przemocy i negatywne wartości propagowane w

środkach masowego przekazu

12

(por. Gajda, 1988). Problemy wspó

łczesnego

życia: pogoń rodziców za pieniędzmi, często utrata pracy i źródła dochodu, niepeł-
ne rodziny - powoduj

ą, że większość czasu rodzice spędzają poza domem i nie

po

święcają go na wychowanie swoich dzieci. W odróżnieniu od rodziców, urzą-

dzenia medialne s

ą dostępne zawsze i często wypełniają wolny czas dzieci i mło-

dzie

ży, stając się swoistym „zastępczym” wychowawcą. Urządzenia te dostarczają

7

A. Afta

ński: Świadomość przeobrażeń pracy wśród nauczycieli teoretycznych przedmiotów zawodo-

wych. „Edukacja” 2006, nr 1(93)

8

T. Goban-Klas: Od spo

łeczeństwa masowego do społeczeństwa medialnego. W: W. Strykowski, W.

Skrzydlewski (red.): Kompetencje medialne spo

łeczeństwa wiedzy. Poznań 2004

9

W. Skrzydlewski: Kompetencje medialne, edukacja, rynek pracy i funkcjonowanie spo

łeczne. W: W.

Strykowski, W. Skrzydlewski (red.): Kompetencje medialne spo

łeczeństwa wiedzy. Poznań 2004

10

W. Strykowski: Media w edukacji: od nowych technik nauczania do pedagogiki i edukacji medialnej.

W: W. Strykowski (red.): Media a edukacja. Pozna

ń 1997

11

Ibidem

12

K. Kmiecik-Baran: M

łodzież i przemoc. Mechanizmy socjologiczno-psychologiczne. Warszawa 1999

396

wielu wzorów zachowania, cz

ęsto niestety nagannego, kreują nowe autorytety i

pogl

ądy na otaczający świat, propagują konsumpcyjny styl życia.

Psychologowie wskazuj

ą na zjawisko desensytyzacji (odwrażliwienia),

13

któ-

re polega na tym,

że wielokrotna ekspozycja scen przemocy w telewizji i innych

mediach (gry komputerowe, Internet) powoduje przyzwyczajanie si

ę odbiorców do

tego typu bod

źców i zmniejsza dyskomfort psychiczny związany z ich doświadcza-

niem. Prowadzi to do wzrostu tolerancji widza na przemoc stosowan

ą w życiu, jak

równie

ż do przekonania o „normalności” przemocy. Mamy tu także do czynienia ze

zjawiskiem tzw. s

łuszności społecznej – „jeśli tak dużo słyszy się i mówi o przemo-

cy, to mo

że jest to naturalne, może tak właśnie należy postępować, tym bardziej,

że ci, którzy stosują przemoc, pozostają w większości bezkarni, a nawet są w róż-
ny sposób nagradzani.(...) Równie

ż ciągłe przedstawianie przez telewizję i gry

komputerowe negatywnego obrazu

świata, w którym nie ma przyjaźni i życzliwości,

a norm

ę stanowi walka, podstęp i zemsta, powoduje tworzenie się przekonania o

niemo

żności innego postępowania”.

14

Kolejne zjawisko zwi

ązane z wpływem mediów na postawy i zachowania mło-

dych ludzi to modelowanie zachowa

ń, które polega na wykonywaniu przez pod-

miot dzia

łania podobnego symbolicznie lub konkretnie do tego, które wykonał mo-

del. Rol

ę modelowania w przyswojeniu zachowań agresywnych ze środków ma-

sowego przekazu potwierdzi

ł badaniami Bandura (1977). Oglądanie przemocy w

mass mediach prowadzi nie tylko do przyswojenia wzorów nowych zachowa

ń, ale

tak

że do uzewnętrznienia istniejących już wcześniej reakcji, których ekspresja była

zahamowana.

15

Osobny problem, z którym borykaj

ą się rodzice i nauczyciele w szkołach to

stosunkowo

łatwy dostęp dzieci i młodzieży do stron WWW zawierających treści

ra

żące dobre obyczaje, a nawet przestępcze. Proponowane zabezpieczenia, tzw.

filtry rodzinne, programy blokuj

ące dostęp do pewnych witryn sieciowych to tylko

dora

źne rozwiązania, nie eliminujące całkowicie tego ważnego problemu. Innym

jeszcze, niepokoj

ącym zjawiskiem związanym z mediami jest rosnąca liczba osób

uzale

żnionych od komputera, gier komputerowych, Internetu.

Paradoksalnie my, wspó

łcześni ludzie, stajemy się niewolnikami swoich wła-

snych wynalazków, bo jak

że często zapominamy o tym, że media to tylko narzę-

dzia b

ędące wytworem myśli ludzkiej: urządzenia i programy, hardware i software i

że to właśnie od nas, ich twórców i użytkowników, zależy w jaki sposób wykorzy-
stamy je w ró

żnych dziedzinach życia społecznego, gospodarczego, kulturalnego,

a tak

że w procesie edukacji. Wielu filozofów, etyków, psychologów i pedagogów

zatroskanych o nale

żyte wychowanie młodego pokolenia wyraża zaniepokojenie

faktem,

że w wirtualnym świecie informacji nie istnieją, jak dotąd, normy etyczne,

że zamysły zbudowania etyczno-moralnych filtrów spełzają na niczym.

Rozwój kompetencji medialnych wspó

łczesnego człowieka jako wyzwa-

nie szko

ły

Rozwój mediów i ich znacz

ący wpływ na system wartości i postawy współcze-

snego m

łodego pokolenia zrodził konieczność budowania nauki o mediach (peda-

gogika medialna) oraz prowadzenia „zorganizowanego nauczania o mediach,

13

K. Kmiecik-Baran, op. cit.,

14

Ibidem

15

Ibidem

397

przez media i dla mediów”, czyli edukacj

ę medialną. W wielu krajach wprowadzono

w szko

łach średnich (a nawet podstawowych) przedmiot o nazwie edukacja me-

dialna. „Celem edukacji medialnej jest kszta

łtowanie kompetencji świadomego,

krytycznego i warto

ściującego odbioru i tworzenia komunikatów medialnych oraz

umiej

ętności sprawnego posługiwania się urządzeniami medialnymi jako narzę-

dziami s

łużącymi do realizacji zadań poznawczych, jakie podejmuje człowiek.”

16

W

naszym kraju nie wprowadzono osobnego przedmiotu o tej nazwie, natomiast za-
pisy dotycz

ące edukacji medialnej na różnych etapach kształcenia znaleźć można

przede wszystkim w podstawach programowych j

ęzyka polskiego, informatyki i

technologii informacyjnej. W drugim etapie kszta

łcenia, obejmującym klasy IV – VI

istnieje mo

żliwość realizacji ścieżki edukacyjnej o nazwie „edukacja czytelnicza i

medialna”. Szczegó

łowe zestawienie zapisów dotyczących tej subdyscypliny pe-

dagogicznej w obowi

ązujących podstawach programowych można odnaleźć w

pracy R. P

ęczkowskiego pt. „Edukacja medialna w świetle podstawy programowej

kszta

łcenia ogólnego”.

17

Dokonuj

ąc analizy tych zapisów autor dochodzi do niezbyt

optymistycznych konkluzji. A mianowicie:

- potrzeba edukacji medialnej nie znajduje w zapisach podstaw programo-

wych nale

żytego miejsca;

- zakres proponowanych rozwi

ązań dydaktyczno-wychowawczych dotyczą-

cych edukacji medialnej jest ograniczony i ma

ło spójny, np. na poziomie

gimnazjum w podstawie programowej j

ęzyka polskiego brak jest propozycji

w zakresie tre

ści merytorycznych oraz brak opisu końcowego efektu pracy

nauczyciela i uczniów;

-

ścieżka edukacja czytelnicza i medialna ma charakter fakultatywny i, jak
dowodz

ą badania sondażowe, zagadnienia tej ścieżki przewidziane przez

jej autorów, bardzo rzadko pojawiaj

ą się w pracy szkoły. Wynika to z ni-

skiego poziomu

świadomości nauczycieli w zakresie potrzeby edukacji

medialnej, braków w przygotowaniu merytorycznym i metodycznym na-
uczycieli oraz braków w bazie dydaktycznej;

- podstawa programowa wychowania przedszkolnego pomija w ogóle dzia-

łania dydaktyczno-wychowawcze z zakresu edukacji medialnej w odniesie-
niu do ma

łych dzieci.

Uwzgl

ędniając powyższe, za konieczne należy uznać działania, które dopro-

wadz

ą do nowelizacji obowiązujących podstaw programowych kształcenia ogólne-

go w zakresie edukacji medialnej. Takie dzia

łania są podejmowane: Komisja Na-

uki, Edukacji i Sportu Parlamentu Rzeczypospolitej przygotowuje aktualnie projekt
zmian w zakresie edukacji medialnej.

18

Projekt ten sk

łada się z trzech części.

Pierwsza cz

ęść dotyczy opracowania programu jednostek lekcyjnych w zakresie

edukacji medialnej na trzech poziomach nauczania: podstawowym, gimnazjalnym i
licealnym, uwzgl

ędniających specyfikę poznawczo-emocjonalnego rozwoju oraz

zainteresowania uczniów. Program ten powinien by

ć „dostosowany do wieku

uczniów i obejmowa

ć zagadnienia z zakresu psychologii odbioru mediów, elemen-

ty socjologii i warto

ściowania przekazu medialnego, elementarne wiadomości z

16

W. Strykowski: Kompetencje medialne: poj

ęcie, obszary, formy kształcenia.W: W. Strykowski, W.

Skrzydlewski (red.): Kompetencje medialne spo

łeczeństwa wiedzy. Poznań 2004

17

R. P

ęczkowski: Edukacja medialna w świetle podstawy programowej kształcenia ogólnego.W: W.

Strykowski, W. Skrzydlewski (red.): Kompetencje medialne spo

łeczeństwa wiedzy. Poznań 2004

18

http://www.senat.gov.pl/k6/kom/knes/2006/020nes.htm dost

ęp w dn. 28.03.2007 r.

398

zakresu historii mediów, a tak

że podejmować problematykę filmoznawczą, praso-

znawcz

ą i medioznawczą, ze szczególnym uwzględnieniem zasad korzystania z

Internetu”.

Druga cz

ęść projektu obejmuje przygotowanie programu podyplomowych stu-

diów zawodowych w zakresie komunikacji medialnej, których celem by

łoby przygo-

towanie nauczycieli wszystkich szczebli edukacji do prowadzenia zaj

ęć z zakresu

świadomego korzystania ze współczesnych mediów komunikowania społecznego
oraz wyposa

żenie ich w kompletny zestaw podręczników i audiowizualnych mate-

ria

łów dydaktycznych.

I wreszcie trzecia cz

ęść tego projektu to wdrożenie jednostek lekcyjnych z za-

kresu edukacji medialnej do programu nauczania na poziomie podstawowym, gim-
nazjalnym i licealnym.

19

W przekonaniu pomys

łodawców projektu młodzież, która jest pozostawiona

sama sobie, nie jest w stanie da

ć sobie rady w sytuacji przemożnego natłoku sty-

mulacji medialnej. Tak wi

ęc należy wyposażyć tę młodzież w wyuczone nawyki

przede wszystkim spostrzegania przekazu medialnego, oceny tego przekazu i
dokonywania w

łaściwego wyboru z propozycji medialnych. Taką rolę powinna

odegra

ć przede wszystkim szkoła, również rodzice, Kościół i wszystkie instytucje,

które s

ą zainteresowane zdrowiem psychicznym młodego pokolenia. Pozostaje

życzyć politykom i sobie samym, aby planowany projekt przyjął jak najszybciej
posta

ć rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej.

Przyjrzyjmy si

ę teraz kompetencjom, jakie winna kształtować edukacja me-

dialna.

Klasyfikacja kompetencji medialnych wspó

łczesnego człowieka

Wac

ław Strykowski definiuje kompetencje medialne jako „harmonijną kompo-

zycj

ę wiedzy, rozumienia, wartościowania i sprawnego posługiwania się media-

mi”

20

. Jak podkre

śla, możemy je porządkować i dzielić na różne sposoby, w zależ-

no

ści od przyjętego kryterium. Kompetencje mogą dotyczyć poszczególnych me-

diów, na przyk

ład: filmu, telewizji, multimediów czy Internetu. Można też tworzyć

ich podzia

ł według grup społecznych (kompetencje medialne dzieci, młodzieży,

nauczycieli, rodziców, itp.).

W ramach prac prowadzonych w Zak

ładzie Technologii Kształcenia Uniwersy-

tetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu podj

ęto próbę kategoryzacji szeroko rozumia-

nych kompetencji medialnych wspó

łczesnego człowieka w ujęciu holistycznym - w

odniesieniu do wszystkich typów mediów oraz wszystkich grup spo

łecznych - i

wyró

żniono następujące ich obszary

21

:

- kompetencje z zakresu teorii mediów;
- kompetencje w zakresie j

ęzyka i komunikowania medialnego;

- kompetencje dotycz

ące odbioru komunikatów medialnych;

- kompetencje dotycz

ące korzystania z mediów;

- kompetencje dotycz

ące tworzenia komunikatów medialnych.

19

http://www.senat.gov.pl/k6/kom/knes/2006/020nes.htm dost

ęp w dn. 28.03.2007 r.

20

W. Strykowski: Kompetencje medialne: poj

ęcie, obszary, formy kształcenia. W: W. Strykowski, W.

Skrzydlewski (red.): Kompetencje medialne spo

łeczeństwa wiedzy. Poznań 2004

21

Ibidem

399

Szczegó

łowa specyfikacja kompetencji z poszczególnych obszarów przyjęła

posta

ć operacyjnych celów kształcenia. A oto jakie cele operacyjne zostały wyróż-

nione w grupie trzeciej (kompetencje dotycz

ące odbioru komunikatów medialnych):

„Cz

łowiek kompetentny:

- zna mechanizmy psychologicznego oddzia

ływania mediów na odbiorcę i

potrafi je dostrzec;

- zna i potrafi odró

żniać oraz objaśniać metody oddziaływania stosowane w

mediach, zw

łaszcza perswazji i manipulacji;

- potrafi wskaza

ć płynące z mediów zagrożenia dla psychicznego i wycho-

wawczego rozwoju cz

łowieka (np.: filmy pełne przemocy i agresji, gry

komputerowe);

- potrafi kontrolowa

ć swój kontakt z mediami, aby nie ulec nadmiernej fascy-

nacji i uzale

żnieniom medialnym;

- dostrzega i ma

świadomość roli mediów w rozwijaniu osobowości, kształ-

towaniu postaw wspó

łczesnego człowieka oraz kreowaniu autorytetów i

wzorów zarówno racjonalnych, jak i nieracjonalnych;

- dostrzega i potrafi scharakteryzowa

ć role oraz funkcje reklamy, objaśnić jej

oddzia

ływanie;

- potrafi dokonywa

ć analizy i porównania informacji oraz stanowisk przed-

stawionych w programach informacyjnych, publicystycznych, dokumental-
nych;

- odró

żnia obrazy przedstawiające fikcję od obrazów rzeczywistości w róż-

nych rodzajach komunikatów medialnych, potrafi je obja

śniać;

- potrafi dostrzec, analizowa

ć i opisywać wielowarstwowość oraz wielo-

znaczno

ść przekazów medialnych, rozpoznając też odpowiednie elementy

j

ęzyka danego rodzaju mediów”.

Dla pozosta

łych obszarów kompetencji medialnych określono podobne zespo-

ły szczegółowych celów operacyjnych. Tak przygotowana specyfikacja mogłaby
zosta

ć włączona do podstawy programowej przedmiotu „Edukacja medialna”.

Podsumowanie
Media na sta

łe wkroczyły we wszystkie dziedziny życia współczesnego czło-

wieka. Wp

ływ wszechobecnych komunikatów medialnych i wirtualnej rzeczywisto-

ści kreowanej w świecie mediów na postawy, sposób bycia dzieci i młodzieży, a
tak

że uznawane przez nich wartości powoduje, że koniecznością staje się rozwija-

nie kompetencji medialnych wspó

łczesnego człowieka. Ma to bezpośredni związek

z zagadnieniem bezpiecze

ństwa we współczesnej szkole. Pilna staje się potrzeba

prowadzenia rzetelnej edukacji medialnej uczniów na ka

żdym etapie kształcenia,

która wymaga wcze

śniejszego gruntownego przygotowania merytorycznego i me-

todycznego nauczycieli do realizacji tych zada

ń. Przygotowanie do korzystania z

mediów nie mo

że ominąć także rodziców, których świadomość, wiedza i sprawno-

ści medialne pozwolą zminimalizować wszelkie zagrożenia, na które narażone są
ich dzieci. Tak wi

ęc należy podnieść rangę tej niedocenionej dotąd subdyscypliny

pedagogicznej jak

ą jest edukacja medialna i spowodować, by znalazła należyte

miejsce w programach szkolnych.