Bezpiecz

Bezpiecz

eń

eń

stwo w

stwo w

ratownictwie

ratownictwie

Jolanta Michalska

Jolanta Michalska

Zasadą stało się zabezpieczenie

Zasadą stało się zabezpieczenie

miejsca zdarzenia, usunięcie z

miejsca zdarzenia, usunięcie z

niego

osób

postronnych

i

niego

osób

postronnych

i

zabezpieczenie

siebie

przed

zabezpieczenie

siebie

przed

ewentualnością zakażenia.

ewentualnością zakażenia.

Ze

szczególną

uwagą

należy

Ze

szczególną

uwagą

należy

przyjrzeć

się

wirusowemu

przyjrzeć

się

wirusowemu

zapaleniu wątroby ( żółtaczce

zapaleniu wątroby ( żółtaczce

zakaźnej) oraz pladze przełomu

zakaźnej) oraz pladze przełomu

XX/ XXI wieku jaką stał się AIDS.

XX/ XXI wieku jaką stał się AIDS.

Poprzez specyfikę zakażenia jaką

Poprzez specyfikę zakażenia jaką

jest przenoszenie przez krew,

jest przenoszenie przez krew,

są one do siebie podobne.

są one do siebie podobne.

Ze względu na trudną walkę z

Ze względu na trudną walkę z

nimi i łatwość zarażenia

nimi i łatwość zarażenia

stworzono procedury, których

stworzono procedury, których

ratownik jest zobowiązany

ratownik jest zobowiązany

przestrzegać

przestrzegać

udzielając

udzielając

pomocy poszkodowanym.

pomocy poszkodowanym.

Drogi zakażenia wirusem HIV-1/HIV-

Drogi zakażenia wirusem HIV-1/HIV-

2:

2:



naruszenie

ciągłości

tkanek

naruszenie

ciągłości

tkanek

poprzez

uszkodzenie

skóry

lub

poprzez

uszkodzenie

skóry

lub

śluzówki,

śluzówki,



użycie brudnego i niejałowego

użycie brudnego i niejałowego

sprzętu medycznego,

sprzętu medycznego,



przetoczenie zakażonej krwi lub jej

przetoczenie zakażonej krwi lub jej

preparatu,

preparatu,



oraz

co

raczej

nie

dotyczy

oraz

co

raczej

nie

dotyczy

problemów

związanych

z

problemów

związanych

z

ratownictwem: kontakty seksualne,

ratownictwem: kontakty seksualne,

przeniesienie wirusa z matki na płód,

przeniesienie wirusa z matki na płód,

przeszczepienie zakażonego narządu,

przeszczepienie zakażonego narządu,

sztuczne zapłodnienie.

sztuczne zapłodnienie.

Wirus HIV w ilości zdolnej do

Wirus HIV w ilości zdolnej do

zakażenia jest obecny:

zakażenia jest obecny:

➢

we

krwi

i

preparatach

we

krwi

i

preparatach

krwiopochodnych,

krwiopochodnych,

➢

w męskim nasieniu i wydzielinie z

w męskim nasieniu i wydzielinie z

pochwy,

pochwy,

➢

w pokarmie kobiet zakażonych

w pokarmie kobiet zakażonych

wirusem HIV.

wirusem HIV.

Materiał potencjalnie zakaźny to:

Materiał potencjalnie zakaźny to:



krew i jej preparaty,

krew i jej preparaty,



płyny ustrojowe (nasienie, wydzielina

płyny ustrojowe (nasienie, wydzielina

pochwy,

płyn

osierdziowy,

płyn

pochwy,

płyn

osierdziowy,

płyn

opłucnowy, otrzewnowy, stawowy, ślina

opłucnowy, otrzewnowy, stawowy, ślina

itp.)

w

widoczny

sposób

itp.)

w

widoczny

sposób

zanieczyszczone krwią lub podejrzane o

zanieczyszczone krwią lub podejrzane o

to zanieczyszczenie, pochodzące od

to zanieczyszczenie, pochodzące od

osób żywych i/ lub martwych,

osób żywych i/ lub martwych,



jakikolwiek narząd lub oddzielona

jakikolwiek narząd lub oddzielona

tkanka człowieka żywego lub martwego.

tkanka człowieka żywego lub martwego.

Ryzyko

zakażenia

na

drodze

Ryzyko

zakażenia

na

drodze

naruszenia ciągłości tkanek zależy

naruszenia ciągłości tkanek zależy

od :

od :

1.

1.

częstości

występowania

zakażeń

częstości

występowania

zakażeń

krwiopochodnych w populacji (np. będzie

krwiopochodnych w populacji (np. będzie

większe

w przypadku

wirusowego

większe

w przypadku

wirusowego

zapalenia wątroby- HBV, ni

zapalenia wątroby- HBV, ni

ż

ż

zakażenia

zakażenia

HIV),

HIV),

2.

2.

liczby cząstek danego wirusa obecnych we

liczby cząstek danego wirusa obecnych we

krwi osoby zakażonej,

krwi osoby zakażonej,

3.

3.

częstości narażenia danej osoby na

częstości narażenia danej osoby na

czynności, podczas których może dojść do

czynności, podczas których może dojść do

zakażenia,

zakażenia,

4.

4.

rodzaju ekspozycji.

rodzaju ekspozycji.

Osoba

zakażona

nie

ma

Osoba

zakażona

nie

ma

obowiązku

informować

obowiązku

informować

kogokolwiek o tym, że jest

kogokolwiek o tym, że jest

nosicielem

wirusa

HIV.

nosicielem

wirusa

HIV.

U podstaw zapobiegania

U podstaw zapobiegania

zakażeniom

wirusami

(HIV,

zakażeniom

wirusami

(HIV,

HBV i HCV) leży założenie, że

HBV i HCV) leży założenie, że

każdą osobę, z którą mamy

każdą osobę, z którą mamy

kontakt,

należy

traktować

kontakt,

należy

traktować

potencjalnie jako zakażoną.

potencjalnie jako zakażoną.

Zasady postępowania podczas akcji

Zasady postępowania podczas akcji

ratowniczej:

ratowniczej:

1.

1.

Zawsze należy

Zawsze należy

zakładać rękawiczki

zakładać rękawiczki

ochronne przed kontaktem z osobami

ochronne przed kontaktem z osobami

poszkodowanymi. Powinny one być

poszkodowanymi. Powinny one być

jednorazowego

użytku,

najlepiej

jednorazowego

użytku,

najlepiej

lateksowe.

W przypadku

ich

lateksowe.

W przypadku

ich

uszkodzenia,

uszkodzenia,

należy je zdjąć i wyrzucić

należy je zdjąć i wyrzucić

do

odpowiednio

oznakowanego

do

odpowiednio

oznakowanego

pojemnika, a następnie

pojemnika, a następnie

ręce umyć lub

ręce umyć lub

przynajmniej zdezynfekować i założyć

przynajmniej zdezynfekować i założyć

nowe rękawiczki

nowe rękawiczki

. Podczas pracy nie

. Podczas pracy nie

należy ręką w rękawiczce dotykać oczu,

należy ręką w rękawiczce dotykać oczu,

nosa i jamy ustnej, a po zakończeniu

nosa i jamy ustnej, a po zakończeniu

pracy

(wykonywanych

czynności)

pracy

(wykonywanych

czynności)

rękawice należy zdjąć i

rękawice należy zdjąć i

wrzucić do

wrzucić do

oznakowanego pojemnika. Ręce umyć i

oznakowanego pojemnika. Ręce umyć i

zdezynfekować.

zdezynfekować.

2.

2.

W szczególnych okolicznościach,

W szczególnych okolicznościach,

gdy może dojść do rozpylenia lub

gdy może dojść do rozpylenia lub

rozpryśnięcia materiału zakaźnego,

rozpryśnięcia materiału zakaźnego,

należy stosować odpowiednie ubrania

należy stosować odpowiednie ubrania

ochronne (fartuchy, maski na twarz i

ochronne (fartuchy, maski na twarz i

kalosze jednorazowego użytku). Po

kalosze jednorazowego użytku). Po

zakończeniu czynności, ubranie należy

zakończeniu czynności, ubranie należy

zdjąć

i włożyć

do

odpowiednio

zdjąć

i włożyć

do

odpowiednio

oznakowanego pojemnika, a nie do

oznakowanego pojemnika, a nie do

kosza na śmieci. Ubrania ochronne i

kosza na śmieci. Ubrania ochronne i

rękawice

po

zakończeniu

akcji

rękawice

po

zakończeniu

akcji

powinny

być

zdezynfekowane

i

powinny

być

zdezynfekowane

i

zniszczone. Przed zdjęciem odzieży nie

zniszczone. Przed zdjęciem odzieży nie

należy opuszczać terenu akcji.

należy opuszczać terenu akcji.

3.

3.

Podczas akcji, w trakcie której

Podczas akcji, w trakcie której

dochodzi do kontaktu z materiałem

dochodzi do kontaktu z materiałem

potencjalnie

zakaźnym,

należy

potencjalnie

zakaźnym,

należy

ograniczyć

dostęp

osobom

ograniczyć

dostęp

osobom

postronnym

i

przypadkowym

postronnym

i

przypadkowym

(odpowiednie

oznakowanie

(odpowiednie

oznakowanie

terenu ).

terenu ).

4.

4.

Zawsze należy wykazać się

Zawsze należy wykazać się

szczególną

ostrożnością

przy

szczególną

ostrożnością

przy

kontakcie z ostrymi narzędziami i

kontakcie z ostrymi narzędziami i

przedmiotami

mogącymi

przedmiotami

mogącymi

powodować urazy i zranienia (na

powodować urazy i zranienia (na

przykład kawałki blachy, szkła...).

przykład kawałki blachy, szkła...).

5.

5.

Na miejscu akcji powinny być

Na miejscu akcji powinny być

dostępne odpowiednio oznakowane

dostępne odpowiednio oznakowane

pojemniki na zabrudzony sprzęt

pojemniki na zabrudzony sprzęt

wielokrotnego

użytku

oraz

wielokrotnego

użytku

oraz

pojemniki

na

zużyty

sprzęt

pojemniki

na

zużyty

sprzęt

jednorazowy, rękawice i odzież.

jednorazowy, rękawice i odzież.

6.

6.

W

W

miarę możliwości

miarę możliwości

należy

należy

przeprowadzić utylizację sprzętu

przeprowadzić utylizację sprzętu

jednorazowego użytku w miejscu

jednorazowego użytku w miejscu

lub pobliżu akcji ratowniczej.

lub pobliżu akcji ratowniczej.

7.

7.

Odzież ochronna wielokrotnego

Odzież ochronna wielokrotnego

użytku powinna być umieszczona

użytku powinna być umieszczona

w

odpowiednich

workach,

w

odpowiednich

workach,

następnie odkażona i jeżeli można

następnie odkażona i jeżeli można

wyprana.

wyprana.

8.

8.

Do dezynfekcji stosuje się

Do dezynfekcji stosuje się

związki

chemiczne

o

związki

chemiczne

o

udowodnionym

działaniu

na

udowodnionym

działaniu

na

bakterie i wirusy. Najczęściej

bakterie i wirusy. Najczęściej

stosowane są: podchloryn sodu

stosowane są: podchloryn sodu

(0,1 – 1%), podchloryn wapnia (0,1

(0,1 – 1%), podchloryn wapnia (0,1

– 1%), chloramina (2%), etanol

– 1%), chloramina (2%), etanol

(70%),

formalina,

aldehyd

(70%),

formalina,

aldehyd

glutarowy.

glutarowy.

9.

9.

Do dezynfekcji zabrudzonych

Do dezynfekcji zabrudzonych

powierzchni również stosuje się

powierzchni również stosuje się

wyżej wymienione preparaty.

wyżej wymienione preparaty.

Należy pamiętać, że wirus HIV

Należy pamiętać, że wirus HIV

cechuje się niską odpornością na

cechuje się niską odpornością na

warunki fizyczne i chemiczne. Ginie w

warunki fizyczne i chemiczne. Ginie w

temperaturze 56°C już po 20 min., ulega

temperaturze 56°C już po 20 min., ulega

zniszczeniu pod wpływem powszechnie

zniszczeniu pod wpływem powszechnie

stosowanych

środków

odkażających.

stosowanych

środków

odkażających.

Przeżywa

natomiast

bardzo

długo

Przeżywa

natomiast

bardzo

długo

w niskich

temperaturach.

Wirusy

w niskich

temperaturach.

Wirusy

żółtaczki zakaźnej cechują się znaczną

żółtaczki zakaźnej cechują się znaczną

odpornością na wysoką temperaturę i

odpornością na wysoką temperaturę i

giną dopiero po dłuższym czasie w

giną dopiero po dłuższym czasie w

temperaturze powyżej 180°C.

temperaturze powyżej 180°C.

Stopień zagrożenia zakażeniem i chorobą

Stopień zagrożenia zakażeniem i chorobą

jest uzależniony od ekspozycji na

jest uzależniony od ekspozycji na

materiał potencjalnie zakaźny.

materiał potencjalnie zakaźny.

Ekspozycja skóry nieuszkodzonej

Ekspozycja skóry nieuszkodzonej

.

.

Wystarczy zmycie skóry bieżącą wodą z dużą

Wystarczy zmycie skóry bieżącą wodą z dużą

ilością mydła i

ilością mydła i

odkażenie jej na przykład 3%

odkażenie jej na przykład 3%

wodą utlenioną.

wodą utlenioną.

Ekspozycja wątpliwa.

Ekspozycja wątpliwa.

Jest to powierzchowne skaleczenie igłą nie

Jest to powierzchowne skaleczenie igłą nie

skażoną

krwią

lub

innym

materiałem

skażoną

krwią

lub

innym

materiałem

potencjalnie zakaźnym, powierzchowna rana,

potencjalnie zakaźnym, powierzchowna rana,

otarcie

naskórka

(bez

widocznego

otarcie

naskórka

(bez

widocznego

krwawienia wywołane przez narzędzie nie

krwawienia wywołane przez narzędzie nie

zabrudzone krwią lub innym materiałem),

zabrudzone krwią lub innym materiałem),

wcześniej powstałe skaleczenie lub rana

wcześniej powstałe skaleczenie lub rana

skażona

innym

niż

krew

i

materiał

skażona

innym

niż

krew

i

materiał

potencjalnie zakaźny płynem (np. moczem).

potencjalnie zakaźny płynem (np. moczem).

Ekspozycja prawdopodobna.

Ekspozycja prawdopodobna.

Tym pojęciem określamy powierzchowne

Tym pojęciem określamy powierzchowne

skaleczenie igłą skażoną materiałem

skaleczenie igłą skażoną materiałem

potencjalnie zakaźnym, powierzchowną

potencjalnie zakaźnym, powierzchowną

ranę

lub

otarcie

naskórka

bez

ranę

lub

otarcie

naskórka

bez

widocznego krwawienia wywołane przez

widocznego krwawienia wywołane przez

narzędzie zabrudzone krwią lub innym

narzędzie zabrudzone krwią lub innym

materiałem

potencjalnie

zakaźnym,

materiałem

potencjalnie

zakaźnym,

wcześniej powstałe skaleczenie skażone

wcześniej powstałe skaleczenie skażone

krwią lub materiałem potencjalnie

krwią lub materiałem potencjalnie

zakaźnym, kontakt spojówek lub błon

zakaźnym, kontakt spojówek lub błon

śluzowych z krwią lub materiałem

śluzowych z krwią lub materiałem

potencjalnie zakaźnym

potencjalnie zakaźnym

.

.

Ekspozycja ewidentna

Ekspozycja ewidentna

To uszkodzenie przenikające skórę igłą

To uszkodzenie przenikające skórę igłą

lub innym przedmiotem, wstrzyknięcie

lub innym przedmiotem, wstrzyknięcie

krwi poniżej 1 ml, skaleczenie lub rana

krwi poniżej 1 ml, skaleczenie lub rana

wywołana

przez

narzędzie

wywołana

przez

narzędzie

zanieczyszczone

krwią

lub

innym

zanieczyszczone

krwią

lub

innym

materiałem

potencjalnie

zakaźnym,

materiałem

potencjalnie

zakaźnym,

każde bezpośrednie przedostanie się do

każde bezpośrednie przedostanie się do

organizmu

materiału

biologicznego

organizmu

materiału

biologicznego

zawierającego prawdopodobnie wirusy

zawierającego prawdopodobnie wirusy

(np. próbki materiału biologicznego z

(np. próbki materiału biologicznego z

laboratoriów).

laboratoriów).

Ekspozycja masywna

Ekspozycja masywna

Zaliczamy do niej przetoczenia krwi,

Zaliczamy do niej przetoczenia krwi,

wstrzyknięcie dużej jej ilości lub

wstrzyknięcie dużej jej ilości lub

materiału potencjalnie zakaźnego

materiału potencjalnie zakaźnego

(powyżej 1 ml). Jest to ekspozycja na

(powyżej 1 ml). Jest to ekspozycja na

materiał zawierający wysokie miana

materiał zawierający wysokie miana

wirusów.

wirusów.

Ekspozycja skóry nieuszkodzonej i

Ekspozycja skóry nieuszkodzonej i

wątpliwa nie wymaga postępowania

wątpliwa nie wymaga postępowania

poekspozycyjnego

i

dalszej

poekspozycyjnego

i

dalszej

obserwacji. Natomiast ekspozycje:

obserwacji. Natomiast ekspozycje:

prawdopodobna,

ewidentna

i

prawdopodobna,

ewidentna

i

masywna

wymagają

zawsze

masywna

wymagają

zawsze

odpowiedniego

postępowania

i

odpowiedniego

postępowania

i

dalszej obserwacji.

dalszej obserwacji.

Postępowanie po ekspozycji:

Postępowanie po ekspozycji:

Jeżeli doszło do skaleczenia skóry i

Jeżeli doszło do skaleczenia skóry i

zabrudzenia krwią lub materiałem

zabrudzenia krwią lub materiałem

potencjalnie

zakaźnym,

a

potencjalnie

zakaźnym,

a

krwawienie z rany nie grozi utratą

krwawienie z rany nie grozi utratą

życia, nie należy go tamować przez

życia, nie należy go tamować przez

1 – 2 minuty. Następnie należy

1 – 2 minuty. Następnie należy

zranienie umyć bieżącą wodą z

zranienie umyć bieżącą wodą z

mydłem,

zdezynfekować

mydłem,

zdezynfekować

i zabezpieczyć opatrunkiem.

i zabezpieczyć opatrunkiem.

Jeżeli na skórze znajduje się krew

Jeżeli na skórze znajduje się krew

lub

inny

materiał

potencjalnie

lub

inny

materiał

potencjalnie

zakaźny, należy go usunąć za

zakaźny, należy go usunąć za

pomocą gazy zwilżonej odpowiednim

pomocą gazy zwilżonej odpowiednim

środkiem odkażającym, a następnie

środkiem odkażającym, a następnie

przetrzeć

skórę

tym

środkiem

przetrzeć

skórę

tym

środkiem

dwukrotnie.

dwukrotnie.

Jeżeli materiał zakaźny dostał

Jeżeli materiał zakaźny dostał

się do oczu, należy delikatnie i

się do oczu, należy delikatnie i

dokładnie

przepłukać

ich

dokładnie

przepłukać

ich

okolicę wodą.

okolicę wodą.

Jeżeli materiał zakaźny dostał

Jeżeli materiał zakaźny dostał

się do jamy ustnej, należy ją

się do jamy ustnej, należy ją

przepłukać kilkanaście razy

przepłukać kilkanaście razy

wodą.

wodą.

UWAGA!

UWAGA!

Jeżeli istnieje podejrzenie o

Jeżeli istnieje podejrzenie o

możliwe zakażenie wirusem

możliwe zakażenie wirusem

HIV, należy jak najszybciej

HIV, należy jak najszybciej

zgłosić to przełożonemu, a

zgłosić to przełożonemu, a

następnie

udać

się

do

następnie

udać

się

do

Poradni

Dermatologicznej

Poradni

Dermatologicznej

lub Izby Przyjęć Szpitala

lub Izby Przyjęć Szpitala

MSWiA,

albo

innej

MSWiA,

albo

innej

wyznaczonej placówki służby

wyznaczonej placówki służby

zdrowia.

zdrowia.