Bezpiecz
Bezpiecz
eń
eń
stwo w
stwo w
ratownictwie
ratownictwie
Jolanta Michalska
Jolanta Michalska
Bezpiecz
Bezpiecz
eń
eń
stwo w
stwo w
ratownictwie
ratownictwie
Jolanta Michalska
Jolanta Michalska
Zasadą stało się zabezpieczenie
Zasadą stało się zabezpieczenie
miejsca zdarzenia, usunięcie z
miejsca zdarzenia, usunięcie z
niego
osób
postronnych
i
niego
osób
postronnych
i
zabezpieczenie
siebie
przed
zabezpieczenie
siebie
przed
ewentualnością zakażenia.
ewentualnością zakażenia.
Ze
szczególną
uwagą
należy
Ze
szczególną
uwagą
należy
przyjrzeć
się
wirusowemu
przyjrzeć
się
wirusowemu
zapaleniu wątroby ( żółtaczce
zapaleniu wątroby ( żółtaczce
zakaźnej) oraz pladze przełomu
zakaźnej) oraz pladze przełomu
XX/ XXI wieku jaką stał się AIDS.
XX/ XXI wieku jaką stał się AIDS.
Poprzez specyfikę zakażenia jaką
Poprzez specyfikę zakażenia jaką
jest przenoszenie przez krew,
jest przenoszenie przez krew,
są one do siebie podobne.
są one do siebie podobne.
Ze względu na trudną walkę z
Ze względu na trudną walkę z
nimi i łatwość zarażenia
nimi i łatwość zarażenia
stworzono procedury, których
stworzono procedury, których
ratownik jest zobowiązany
ratownik jest zobowiązany
przestrzegać
przestrzegać
udzielając
udzielając
pomocy poszkodowanym.
pomocy poszkodowanym.
Drogi zakażenia wirusem HIV-1/HIV-
Drogi zakażenia wirusem HIV-1/HIV-
2:
2:
naruszenie
ciągłości
tkanek
naruszenie
ciągłości
tkanek
poprzez
uszkodzenie
skóry
lub
poprzez
uszkodzenie
skóry
lub
śluzówki,
śluzówki,
użycie brudnego i niejałowego
użycie brudnego i niejałowego
sprzętu medycznego,
sprzętu medycznego,
przetoczenie zakażonej krwi lub jej
przetoczenie zakażonej krwi lub jej
preparatu,
preparatu,
oraz
co
raczej
nie
dotyczy
oraz
co
raczej
nie
dotyczy
problemów
związanych
z
problemów
związanych
z
ratownictwem: kontakty seksualne,
ratownictwem: kontakty seksualne,
przeniesienie wirusa z matki na płód,
przeniesienie wirusa z matki na płód,
przeszczepienie zakażonego narządu,
przeszczepienie zakażonego narządu,
sztuczne zapłodnienie.
sztuczne zapłodnienie.
Wirus HIV w ilości zdolnej do
Wirus HIV w ilości zdolnej do
zakażenia jest obecny:
zakażenia jest obecny:
➢
we
krwi
i
preparatach
we
krwi
i
preparatach
krwiopochodnych,
krwiopochodnych,
➢
w męskim nasieniu i wydzielinie z
w męskim nasieniu i wydzielinie z
pochwy,
pochwy,
➢
w pokarmie kobiet zakażonych
w pokarmie kobiet zakażonych
wirusem HIV.
wirusem HIV.
Materiał potencjalnie zakaźny to:
Materiał potencjalnie zakaźny to:
krew i jej preparaty,
krew i jej preparaty,
płyny ustrojowe (nasienie, wydzielina
płyny ustrojowe (nasienie, wydzielina
pochwy,
płyn
osierdziowy,
płyn
pochwy,
płyn
osierdziowy,
płyn
opłucnowy, otrzewnowy, stawowy, ślina
opłucnowy, otrzewnowy, stawowy, ślina
itp.)
w
widoczny
sposób
itp.)
w
widoczny
sposób
zanieczyszczone krwią lub podejrzane o
zanieczyszczone krwią lub podejrzane o
to zanieczyszczenie, pochodzące od
to zanieczyszczenie, pochodzące od
osób żywych i/ lub martwych,
osób żywych i/ lub martwych,
jakikolwiek narząd lub oddzielona
jakikolwiek narząd lub oddzielona
tkanka człowieka żywego lub martwego.
tkanka człowieka żywego lub martwego.
Ryzyko
zakażenia
na
drodze
Ryzyko
zakażenia
na
drodze
naruszenia ciągłości tkanek zależy
naruszenia ciągłości tkanek zależy
od :
od :
1.
1.
częstości
występowania
zakażeń
częstości
występowania
zakażeń
krwiopochodnych w populacji (np. będzie
krwiopochodnych w populacji (np. będzie
większe
w przypadku
wirusowego
większe
w przypadku
wirusowego
zapalenia wątroby- HBV, ni
zapalenia wątroby- HBV, ni
ż
ż
zakażenia
zakażenia
HIV),
HIV),
2.
2.
liczby cząstek danego wirusa obecnych we
liczby cząstek danego wirusa obecnych we
krwi osoby zakażonej,
krwi osoby zakażonej,
3.
3.
częstości narażenia danej osoby na
częstości narażenia danej osoby na
czynności, podczas których może dojść do
czynności, podczas których może dojść do
zakażenia,
zakażenia,
4.
4.
rodzaju ekspozycji.
rodzaju ekspozycji.
Osoba
zakażona
nie
ma
Osoba
zakażona
nie
ma
obowiązku
informować
obowiązku
informować
kogokolwiek o tym, że jest
kogokolwiek o tym, że jest
nosicielem
wirusa
HIV.
nosicielem
wirusa
HIV.
U podstaw zapobiegania
U podstaw zapobiegania
zakażeniom
wirusami
(HIV,
zakażeniom
wirusami
(HIV,
HBV i HCV) leży założenie, że
HBV i HCV) leży założenie, że
każdą osobę, z którą mamy
każdą osobę, z którą mamy
kontakt,
należy
traktować
kontakt,
należy
traktować
potencjalnie jako zakażoną.
potencjalnie jako zakażoną.
Zasady postępowania podczas akcji
Zasady postępowania podczas akcji
ratowniczej:
ratowniczej:
1.
1.
Zawsze należy
Zawsze należy
zakładać rękawiczki
zakładać rękawiczki
ochronne przed kontaktem z osobami
ochronne przed kontaktem z osobami
poszkodowanymi. Powinny one być
poszkodowanymi. Powinny one być
jednorazowego
użytku,
najlepiej
jednorazowego
użytku,
najlepiej
lateksowe.
W przypadku
ich
lateksowe.
W przypadku
ich
uszkodzenia,
uszkodzenia,
należy je zdjąć i wyrzucić
należy je zdjąć i wyrzucić
do
odpowiednio
oznakowanego
do
odpowiednio
oznakowanego
pojemnika, a następnie
pojemnika, a następnie
ręce umyć lub
ręce umyć lub
przynajmniej zdezynfekować i założyć
przynajmniej zdezynfekować i założyć
nowe rękawiczki
nowe rękawiczki
. Podczas pracy nie
. Podczas pracy nie
należy ręką w rękawiczce dotykać oczu,
należy ręką w rękawiczce dotykać oczu,
nosa i jamy ustnej, a po zakończeniu
nosa i jamy ustnej, a po zakończeniu
pracy
(wykonywanych
czynności)
pracy
(wykonywanych
czynności)
rękawice należy zdjąć i
rękawice należy zdjąć i
wrzucić do
wrzucić do
oznakowanego pojemnika. Ręce umyć i
oznakowanego pojemnika. Ręce umyć i
zdezynfekować.
zdezynfekować.
2.
2.
W szczególnych okolicznościach,
W szczególnych okolicznościach,
gdy może dojść do rozpylenia lub
gdy może dojść do rozpylenia lub
rozpryśnięcia materiału zakaźnego,
rozpryśnięcia materiału zakaźnego,
należy stosować odpowiednie ubrania
należy stosować odpowiednie ubrania
ochronne (fartuchy, maski na twarz i
ochronne (fartuchy, maski na twarz i
kalosze jednorazowego użytku). Po
kalosze jednorazowego użytku). Po
zakończeniu czynności, ubranie należy
zakończeniu czynności, ubranie należy
zdjąć
i włożyć
do
odpowiednio
zdjąć
i włożyć
do
odpowiednio
oznakowanego pojemnika, a nie do
oznakowanego pojemnika, a nie do
kosza na śmieci. Ubrania ochronne i
kosza na śmieci. Ubrania ochronne i
rękawice
po
zakończeniu
akcji
rękawice
po
zakończeniu
akcji
powinny
być
zdezynfekowane
i
powinny
być
zdezynfekowane
i
zniszczone. Przed zdjęciem odzieży nie
zniszczone. Przed zdjęciem odzieży nie
należy opuszczać terenu akcji.
należy opuszczać terenu akcji.
3.
3.
Podczas akcji, w trakcie której
Podczas akcji, w trakcie której
dochodzi do kontaktu z materiałem
dochodzi do kontaktu z materiałem
potencjalnie
zakaźnym,
należy
potencjalnie
zakaźnym,
należy
ograniczyć
dostęp
osobom
ograniczyć
dostęp
osobom
postronnym
i
przypadkowym
postronnym
i
przypadkowym
(odpowiednie
oznakowanie
(odpowiednie
oznakowanie
terenu ).
terenu ).
4.
4.
Zawsze należy wykazać się
Zawsze należy wykazać się
szczególną
ostrożnością
przy
szczególną
ostrożnością
przy
kontakcie z ostrymi narzędziami i
kontakcie z ostrymi narzędziami i
przedmiotami
mogącymi
przedmiotami
mogącymi
powodować urazy i zranienia (na
powodować urazy i zranienia (na
przykład kawałki blachy, szkła...).
przykład kawałki blachy, szkła...).
5.
5.
Na miejscu akcji powinny być
Na miejscu akcji powinny być
dostępne odpowiednio oznakowane
dostępne odpowiednio oznakowane
pojemniki na zabrudzony sprzęt
pojemniki na zabrudzony sprzęt
wielokrotnego
użytku
oraz
wielokrotnego
użytku
oraz
pojemniki
na
zużyty
sprzęt
pojemniki
na
zużyty
sprzęt
jednorazowy, rękawice i odzież.
jednorazowy, rękawice i odzież.
6.
6.
W
W
miarę możliwości
miarę możliwości
należy
należy
przeprowadzić utylizację sprzętu
przeprowadzić utylizację sprzętu
jednorazowego użytku w miejscu
jednorazowego użytku w miejscu
lub pobliżu akcji ratowniczej.
lub pobliżu akcji ratowniczej.
7.
7.
Odzież ochronna wielokrotnego
Odzież ochronna wielokrotnego
użytku powinna być umieszczona
użytku powinna być umieszczona
w
odpowiednich
workach,
w
odpowiednich
workach,
następnie odkażona i jeżeli można
następnie odkażona i jeżeli można
wyprana.
wyprana.
8.
8.
Do dezynfekcji stosuje się
Do dezynfekcji stosuje się
związki
chemiczne
o
związki
chemiczne
o
udowodnionym
działaniu
na
udowodnionym
działaniu
na
bakterie i wirusy. Najczęściej
bakterie i wirusy. Najczęściej
stosowane są: podchloryn sodu
stosowane są: podchloryn sodu
(0,1 – 1%), podchloryn wapnia (0,1
(0,1 – 1%), podchloryn wapnia (0,1
– 1%), chloramina (2%), etanol
– 1%), chloramina (2%), etanol
(70%),
formalina,
aldehyd
(70%),
formalina,
aldehyd
glutarowy.
glutarowy.
9.
9.
Do dezynfekcji zabrudzonych
Do dezynfekcji zabrudzonych
powierzchni również stosuje się
powierzchni również stosuje się
wyżej wymienione preparaty.
wyżej wymienione preparaty.
Należy pamiętać, że wirus HIV
Należy pamiętać, że wirus HIV
cechuje się niską odpornością na
cechuje się niską odpornością na
warunki fizyczne i chemiczne. Ginie w
warunki fizyczne i chemiczne. Ginie w
temperaturze 56°C już po 20 min., ulega
temperaturze 56°C już po 20 min., ulega
zniszczeniu pod wpływem powszechnie
zniszczeniu pod wpływem powszechnie
stosowanych
środków
odkażających.
stosowanych
środków
odkażających.
Przeżywa
natomiast
bardzo
długo
Przeżywa
natomiast
bardzo
długo
w niskich
temperaturach.
Wirusy
w niskich
temperaturach.
Wirusy
żółtaczki zakaźnej cechują się znaczną
żółtaczki zakaźnej cechują się znaczną
odpornością na wysoką temperaturę i
odpornością na wysoką temperaturę i
giną dopiero po dłuższym czasie w
giną dopiero po dłuższym czasie w
temperaturze powyżej 180°C.
temperaturze powyżej 180°C.
Stopień zagrożenia zakażeniem i chorobą
Stopień zagrożenia zakażeniem i chorobą
jest uzależniony od ekspozycji na
jest uzależniony od ekspozycji na
materiał potencjalnie zakaźny.
materiał potencjalnie zakaźny.
Ekspozycja skóry nieuszkodzonej
Ekspozycja skóry nieuszkodzonej
.
.
Wystarczy zmycie skóry bieżącą wodą z dużą
Wystarczy zmycie skóry bieżącą wodą z dużą
ilością mydła i
ilością mydła i
odkażenie jej na przykład 3%
odkażenie jej na przykład 3%
wodą utlenioną.
wodą utlenioną.
Ekspozycja wątpliwa.
Ekspozycja wątpliwa.
Jest to powierzchowne skaleczenie igłą nie
Jest to powierzchowne skaleczenie igłą nie
skażoną
krwią
lub
innym
materiałem
skażoną
krwią
lub
innym
materiałem
potencjalnie zakaźnym, powierzchowna rana,
potencjalnie zakaźnym, powierzchowna rana,
otarcie
naskórka
(bez
widocznego
otarcie
naskórka
(bez
widocznego
krwawienia wywołane przez narzędzie nie
krwawienia wywołane przez narzędzie nie
zabrudzone krwią lub innym materiałem),
zabrudzone krwią lub innym materiałem),
wcześniej powstałe skaleczenie lub rana
wcześniej powstałe skaleczenie lub rana
skażona
innym
niż
krew
i
materiał
skażona
innym
niż
krew
i
materiał
potencjalnie zakaźny płynem (np. moczem).
potencjalnie zakaźny płynem (np. moczem).
Ekspozycja prawdopodobna.
Ekspozycja prawdopodobna.
Tym pojęciem określamy powierzchowne
Tym pojęciem określamy powierzchowne
skaleczenie igłą skażoną materiałem
skaleczenie igłą skażoną materiałem
potencjalnie zakaźnym, powierzchowną
potencjalnie zakaźnym, powierzchowną
ranę
lub
otarcie
naskórka
bez
ranę
lub
otarcie
naskórka
bez
widocznego krwawienia wywołane przez
widocznego krwawienia wywołane przez
narzędzie zabrudzone krwią lub innym
narzędzie zabrudzone krwią lub innym
materiałem
potencjalnie
zakaźnym,
materiałem
potencjalnie
zakaźnym,
wcześniej powstałe skaleczenie skażone
wcześniej powstałe skaleczenie skażone
krwią lub materiałem potencjalnie
krwią lub materiałem potencjalnie
zakaźnym, kontakt spojówek lub błon
zakaźnym, kontakt spojówek lub błon
śluzowych z krwią lub materiałem
śluzowych z krwią lub materiałem
potencjalnie zakaźnym
potencjalnie zakaźnym
.
.
Ekspozycja ewidentna
Ekspozycja ewidentna
To uszkodzenie przenikające skórę igłą
To uszkodzenie przenikające skórę igłą
lub innym przedmiotem, wstrzyknięcie
lub innym przedmiotem, wstrzyknięcie
krwi poniżej 1 ml, skaleczenie lub rana
krwi poniżej 1 ml, skaleczenie lub rana
wywołana
przez
narzędzie
wywołana
przez
narzędzie
zanieczyszczone
krwią
lub
innym
zanieczyszczone
krwią
lub
innym
materiałem
potencjalnie
zakaźnym,
materiałem
potencjalnie
zakaźnym,
każde bezpośrednie przedostanie się do
każde bezpośrednie przedostanie się do
organizmu
materiału
biologicznego
organizmu
materiału
biologicznego
zawierającego prawdopodobnie wirusy
zawierającego prawdopodobnie wirusy
(np. próbki materiału biologicznego z
(np. próbki materiału biologicznego z
laboratoriów).
laboratoriów).
Ekspozycja masywna
Ekspozycja masywna
Zaliczamy do niej przetoczenia krwi,
Zaliczamy do niej przetoczenia krwi,
wstrzyknięcie dużej jej ilości lub
wstrzyknięcie dużej jej ilości lub
materiału potencjalnie zakaźnego
materiału potencjalnie zakaźnego
(powyżej 1 ml). Jest to ekspozycja na
(powyżej 1 ml). Jest to ekspozycja na
materiał zawierający wysokie miana
materiał zawierający wysokie miana
wirusów.
wirusów.
Ekspozycja skóry nieuszkodzonej i
Ekspozycja skóry nieuszkodzonej i
wątpliwa nie wymaga postępowania
wątpliwa nie wymaga postępowania
poekspozycyjnego
i
dalszej
poekspozycyjnego
i
dalszej
obserwacji. Natomiast ekspozycje:
obserwacji. Natomiast ekspozycje:
prawdopodobna,
ewidentna
i
prawdopodobna,
ewidentna
i
masywna
wymagają
zawsze
masywna
wymagają
zawsze
odpowiedniego
postępowania
i
odpowiedniego
postępowania
i
dalszej obserwacji.
dalszej obserwacji.
Postępowanie po ekspozycji:
Postępowanie po ekspozycji:
Jeżeli doszło do skaleczenia skóry i
Jeżeli doszło do skaleczenia skóry i
zabrudzenia krwią lub materiałem
zabrudzenia krwią lub materiałem
potencjalnie
zakaźnym,
a
potencjalnie
zakaźnym,
a
krwawienie z rany nie grozi utratą
krwawienie z rany nie grozi utratą
życia, nie należy go tamować przez
życia, nie należy go tamować przez
1 – 2 minuty. Następnie należy
1 – 2 minuty. Następnie należy
zranienie umyć bieżącą wodą z
zranienie umyć bieżącą wodą z
mydłem,
zdezynfekować
mydłem,
zdezynfekować
i zabezpieczyć opatrunkiem.
i zabezpieczyć opatrunkiem.
Jeżeli na skórze znajduje się krew
Jeżeli na skórze znajduje się krew
lub
inny
materiał
potencjalnie
lub
inny
materiał
potencjalnie
zakaźny, należy go usunąć za
zakaźny, należy go usunąć za
pomocą gazy zwilżonej odpowiednim
pomocą gazy zwilżonej odpowiednim
środkiem odkażającym, a następnie
środkiem odkażającym, a następnie
przetrzeć
skórę
tym
środkiem
przetrzeć
skórę
tym
środkiem
dwukrotnie.
dwukrotnie.
Jeżeli materiał zakaźny dostał
Jeżeli materiał zakaźny dostał
się do oczu, należy delikatnie i
się do oczu, należy delikatnie i
dokładnie
przepłukać
ich
dokładnie
przepłukać
ich
okolicę wodą.
okolicę wodą.
Jeżeli materiał zakaźny dostał
Jeżeli materiał zakaźny dostał
się do jamy ustnej, należy ją
się do jamy ustnej, należy ją
przepłukać kilkanaście razy
przepłukać kilkanaście razy
wodą.
wodą.
UWAGA!
UWAGA!
Jeżeli istnieje podejrzenie o
Jeżeli istnieje podejrzenie o
możliwe zakażenie wirusem
możliwe zakażenie wirusem
HIV, należy jak najszybciej
HIV, należy jak najszybciej
zgłosić to przełożonemu, a
zgłosić to przełożonemu, a
następnie
udać
się
do
następnie
udać
się
do
Poradni
Dermatologicznej
Poradni
Dermatologicznej
lub Izby Przyjęć Szpitala
lub Izby Przyjęć Szpitala
MSWiA,
albo
innej
MSWiA,
albo
innej
wyznaczonej placówki służby
wyznaczonej placówki służby
zdrowia.
zdrowia.