UNIWERSYTET MEDYCZNY 
IM. KAROLA MARCINKOWSKIEGO  
W POZNANIU

 

 

 

 

KATEDRA BIOLOGII 
I PARAZYTOLOGII LEKARSKIEJ

 

 

 

 

 

 

ZESZYT 
DO ĆWICZEŃ

 

 

 

 

PARAZYTOLOGIA 
LEKARSKA

 

DLA STUDENTÓW 
WYDZIAŁU LEKARSKIEGO 
I ODDZIAŁU ANALITYKI MEDYCZNEJ 

 

 

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Anna C. MAJEWSKA 

  

     

Piotr NOWOSAD 

 

WYDANIE III 

Poznań – 2009

 

 

 

 

 

 
Copyright © 2009, by Anna C. Majewska, Piotr Nowosad 
Copyright © 2009, by Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego 

w Poznaniu 

 
 
AUTORZY: 
 

Prof. dr hab. Anna C. Majewska  

 

Dr Piotr Nowosad  

 
 
 
OPRACOWANIE GRAFICZNE: 
 

Katedra Biologii i Parazytologii Lekarskiej 

 

Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ISBN  978-83-7597-046-3 

 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
WYDAWNICTWO NAUKOWE UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO 
im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu 
ul. Bukowska 70, 60-812 Pozna

ń 

Ark. wyd. 2,7. Ark. druk. 4,5.  
Wydanie III zmienione. Format B5. Zam. nr 22/09. 
Przygotowano w sierpniu 2009 r. 

 

3

 

SPIS TREŚCI

 

 

PRZEDMOWA

 

5

 

 

ĆWICZENIE 1:

 

Pierwotniaki układu pokarmowego i moczowo-płciowego 

7

 

 

ĆWICZENIE 2:

 

Wiciowce krwi i tkanek 

13

 

 

ĆWICZENIE 3:

 

Sporowce, pełzaki, mikrosporydia 
i orzęski tkanek i płynów ustrojowych 

17

 

 

ĆWICZENIE 4:

 

Przywry układu pokarmowego i oddechowego 

21

 

 

ĆWICZENIE 5:

 

Tasiemce pasożytujące w jelicie 

25

 

 

ĆWICZENIE 6:

 

Nicienie układu pokarmowego 

31

 

 

ĆWICZENIE 7:

 

Helminty tkanek i płynów ustrojowych 

37

 

 

ĆWICZENIE 8:

 

Badania laboratoryjne w celu wykrycia stadiów rozwojowych 
helmintów 

41

 

 

ĆWICZENIE 9:

 

Pajęczaki i owady 

45

 

 

ĆWICZENIE 10:

 

Multimedialny quiz z diagnostyki parazytologicznej 

49

 

 
Słownik polsko-łaciński nazw stosowanych do opisu rysunków 

51

 

 
Karta zaliczenia ćwiczeń 

54

 

 

PRZEDMOWA 

5

 

PRZEDMOWA 

 

Kurs parazytologii lekarskiej realizowany jest w naszej Katedrze na 

zajęciach praktycznych (ćwiczenia), poprzedzonych prezentacjami mul-
timedialnymi. Dla zredukowania czasu przeznaczonego na prelekcje,  
a poświęcenia większości czasu na zajęcia praktyczne, opracowaliśmy ni-
niejszy ZESZYT DO ĆWICZEŃ oraz PRZEWODNIK DO ĆWICZEŃ. 

W  PRZEWODNIKU, który nie jest obowiązkowy, zamieściliśmy 

kompendium podstawowych informacji o biologii i diagnostyce laborato-
ryjnej pasożytów człowieka, podstawowe terminy parazytologiczne oraz 
zestaw pytań i odpowiedzi z uzasadnieniami, które mimo że nie pokrywa-
ją całości materiału, to jednak umożliwiają lepszą orientację w poziomie 
trudności sprawdzianu zaliczeniowego i charakterze zadań testowych. 

ZESZYT DO ĆWICZEŃ, stanowiący pewną całość z PRZEWOD-

NIKIEM, jest formą syllabusa, czyli programu nauczania, który w miarę 
precyzyjnie określa wiedzę i umiejętności, jakie student powinien zdobyć 
w trakcie kursu parazytologii lekarskiej. Drugie wydanie Zeszytu opraco-
waliśmy zgodnie z realizacją programu ćwiczeń dla studentów wydziału 
lekarskiego oraz oddziału analityki medycznej. Na początku każdego ćwi-
czenia umieszczono w ramce informacje, które opisują zakres wiadomo-
ści, jakie będą wymagane od studenta po zakończeniu zajęć. W celu uła-
twienia prowadzenia notatek w trakcie prelekcji oraz zapamiętania mate-
riału teoretycznego wprowadziliśmy na końcu ćwiczeń tabele, które nale-
ży wypełnić. Kolejność ćwiczeń ułożono kierując się głównie materiałem 
badania laboratoryjnego: 
Ćwiczenie 1. dotyczy biologii i diagnostyki pierwotniaków układu pokar-
mowego oraz moczowo-płciowego. 
Ćwiczenie 2. i 3. dotyczy biologii i diagnostyki pierwotniaków pasożytu-
jących w tkankach i płynach ustrojowych. 
Ćwiczenie 4. i 5. obejmuje płazińce przewodu pokarmowego człowieka. 
Ćwiczenie 6. dotyczy nicieni przewodu pokarmowego człowieka. 
Ćwiczenie 7. obejmuje helminty tkanek i płynów ustrojowych człowieka. 
Ćwiczenie 8. dotyczy wykrywania stadiów rozwojowych helmintów. 
Ćwiczenie 9. obejmuje stawonogi (pajęczaki i owady) pasożytujące na 
człowieku, które mogą być jednocześnie przenosicielami (wektorami) lub 
żywicielami pasożytniczych pierwotniaków i helmintów. 
Ćwiczenie 10. stanowi formę nauczania problemowego. Bazując na mul-
timedialnej prezentacji oryginalnych przypadków oraz dołączonych do 
nich zdjęć lub krótkich sekwencji animowanych pasożytów (obiektów) 

6

 PRZEDMOWA 

znalezionych w materiale diagnostycznym studenci powinni umieć zdia-
gnozować konkretne przypadki. Ćwiczenie to, które nasza Katedra wpro-
wadziła do programu nauczania parazytologii po raz pierwszy w skali 
krajowej, umożliwia praktyczne sprawdzenie wiedzy zdobytej na zaję-
ciach w rozwiązywaniu określonego problemu. 

Ćwiczenia z parazytologii lekarskiej oparte są na materiałach orygi-

nalnych (utrwalone i barwione preparaty mikroskopowe, preparaty ma-
kroskopowe pasożytów oraz żywe pasożyty z hodowli in vitro. ZESZYT 
DO  ĆWICZEŃ został opracowany z myślą o usprawnieniu obserwacji 
mikroskopowych i prowadzeniu dokumentacji cech istotnych dla rozpo-
znawania pasożytów. Załączone na końcu zeszytu nazewnictwo polsko-
łacińskie stanowić  będzie pomoc w opisywaniu rysunków wykonywa-
nych przez studenta. Po zakończeniu zajęć, studenci powinni zidentyfiko-
wać wszystkie pasożyty, które mogą być w badanej próbie. 

Mamy nadzieję, że nowe wydanie materiałów do ćwiczeń z parazy-

tologii lekarskiej zapozna studentów naszej Uczelni z najważniejszymi 
elementami biologii układu pasożyt-żywiciel i wprowadzi w zasady po-
prawnej i nowoczesnej laboratoryjnej diagnostyki parazytologicznej. Są-
dzimy również,  że zdobyta na tych zajęciach wiedza z zakresu biologii 
pasożytów i laboratoryjnej diagnostyki chorób pasożytniczych stanowić 
będzie dobrą podstawę do nauczania parazytologii klinicznej. 

 

A. C. Majewska i P. Nowosad 

 
 
 
 
 
 

UWAGA! 
Większość materiałów  ćwiczeniowych jest przygotowana w postaci 
utrwalonych preparatów pasożytów. Jednak część stanowią  świeże 
preparaty mikroskopowe, jako najprostsze i najłatwiejsze do bada-
nia. Demonstrowane na ćwiczeniach żywe pasożyty nie są inwazyjne 
dla człowieka, ponieważ  są to pasożyty swoiste jedynie dla zwierząt 
lub organizmy wolno żyjące, morfologicznie identyczne lub podobne 
do pasożytów występujących u ludzi, albo też nie są  to  stadia inwa-
zyjne. Nie mniej wszystkie materiały należy uznać za potencjalnie 
inwazyjne, zatem studenci muszą być świadomi zasad postępowania 
obowiązujących w laboratorium parazytologicznym. 

 

ĆWICZENIE 1 

7

 

ĆWICZENIE 1: 
PIERWOTNIAKI UKŁADU POKARMOWEGO 
I MOCZOWO-PŁCIOWEGO 

 

Efekt końcowy: 

 

 

 

PREPARATY:  

1. Giardia intestinalis - cysty barwione hematoksyliną lub trichromem. 
2. G. intestinalis - żywe trofozoity z hodowli in vitro. 
3. G. intestinalis - trofozoity barwione hematoksyliną lub trichromem. 
4. Trichomonas sp. - trofozoity barwione hematoksyliną. 
5. Entamoeba sp. - żywe trofozoity. 
6. E. histolytica - trofozoity barwione trichromem. 
7. E. histolytica - cysty barwione trichromem. 
8. E. coli - cysty podbarwione jodem.* 
9. Balantidium coli - trofozoity barwione trichromem. 

10. Cryptosporidium parvum - oocysty barwione metodą Ziehl-Neelsena.* 
11. Cyclospora cayetanensis - oocysty barwione safraniną i błękitem metyleno-

wym.* 

 

*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole

 

Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś: 

 

opisać cykle rozwojowe Giardia intestinalis,  Trichomonas va-
ginalis,  Entamoeba histolytica, Cryptosporidium parvum,  Cy-
clospora cayetanensis, Isospora belli, Sarcocystis, Balantidium 
coli, Dientamoeba fragilis;

 

 

opisać zwięźle niepatogeniczne pierwotniaki przewodu pokar-
mowego;

 

 

przedstawić epidemiologię giardiozy, dientamebozy, trichomo-
nozy, entamebozy, kryptosporydiozy, cyklosporozy, izosporo-
zy, sarkocystozy, balantidiozy;

 

 

przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;

 

 

rozpoznawać wyżej wymienione gatunki i różnicować je z in-
nymi pierwotniakami tej samej grupy;

 

 

przedstawić materiał badań i metody stosowane dla rozpozna-
wania pierwotniaków jelitowych i układu moczowo-płciowego.

 

8

 

ĆWICZENIE 1 

Rysunek 1: Cysta Giardia intestinalis. 

 
Wrysuj i oznacz następujące elementy komórkowe: 
 

c - cytoplazma 

 ca 

- 

ściana cysty 

 

n - jądro komórkowe 

 

e - endosom (kariosom) 

 

cf - ciałka sierpowate 

 

a - aksonemy 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Rysunek 2: Trofozoit Giardia intestinalis 

 

 
Wrysuj i oznacz następujące elementy komórkowe: 
f - wici 
r - rizoplast 
cb - ciałko podstawowe (kinetosom) 
n - jądro komórkowe 
e - endosom (kariosom) 
a - aksonemy centralne 
cm - ciałka pośrodkowe 
ac - tarcza przyssawkowa 
 

ĆWICZENIE 1 

9

 

Rysunek 3: Trofozoity Entamoeba histolytica.

 

 
Wrysuj i oznacz następujące elementy komórkowe: 
 

n - jądro komórkowe 

 

e - endosom 

 

k - chromatyna brzeżna 

 

en - endoplazma 

 

ec - ektoplazma 

 

p - pseudopodium 

 

er - wakuola trawienna (erytrocyt) 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

10

 

ĆWICZENIE 1 

Rysunek 4: Cysty Entamoeba histolytica/E. dispar (A) i E. coli (B)

 

 
Wrysuj i oznacz następujące elementy komórkowe: 
 

n - jądro komórkowe 

 

e - endosom 

 

 

k - chromatyna brzeżna 

 

cc - ciałka chromatoidalne 

 

vi - wodniczka jodofilna 

 

A 

 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 

 B 

ĆWICZENIE 1 

11

 

Rysunek 5: Trofozoit Balantidium coli.

 

 
Wrysuj i oznacz następujące elementy komórkowe: 
 ma 

- 

makronukleus 

 mi 

- 

mikronukleus 

 

c - rzęski 

 

cs - cytostom 

 

cph - cytofarynks 

 

cp - cytopyge 

 

vp - wodniczka tętniąca 

 

vn - wodniczka trawienna 

 
 
 
 
 
 

 

 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 

Wróć do Rysunków 1 - 5, sprawdź je i ewentualnie popraw. 

 

 

Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy 
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj  
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku  do 
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji  
w zaleconym podręczniku. 

 

! 

12

 

ĆWICZENIE 1 

M lub

 P 

Hm lub

 Ht

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Met

od

a dia-

gn

ost

yczn

a

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bio

top

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

D

roga

 t

ransmisj

i

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Pos

ta

ć 

inwa

zyjna

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ż

yw

iciel(e)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Gatune

k 

pas

oż

yta

 

 

G

G

.

.

 

 

i

i

n

n

t

t

e

e

s

s

t

t

i

i

n

n

a

a

l

l

i

i

s

s 

T

T

.

.

 

 

v

v

a

a

g

g

i

i

n

n

a

a

l

l

i

i

s

s

 

 

E

E

.

.

 

 

h

h

i

i

s

s

t

t

o

o

l

l

y

y

t

t

i

i

c

c

a

a

 

 

C

C

.

.

 

 

p

p

a

a

r

r

v

v

u

u

m

m

 

 

C

C

.

.

 

 

c

c

a

a

y

y

e

e

t

t

a

a

n

n

e

e

n

n

s

s

i

i

s

s

 

 

I

I

.

.

 

 

b

b

e

e

l

l

l

l

i

i

 

 

S

S

a

a

r

r

c

c

o

o

c

c

y

y

s

s

t

t

i

i

s

s

 

 

B

B

.

.

 

 

c

c

o

o

l

l

i

i

 

 

 

Tabela 1. Bi

ologiczna ch

arakterystyka  paso

żytów

 (g

łówne punkty). W czasie prelek

cji rozpoczynaj

ącej 

ćwi

cze-

nie wype

łnij prawid

łowo tabelk

ę. 

(M/P

 = m

on

o- lu

b 

polikseniczn

y; Hm/Ht = h

omo- lub 

he

terokseniczny) 

ĆWICZENIE 2 

13

 

ĆWICZENIE 2: 
WICIOWCE KRWI I TKANEK 

 

Efekt końcowy: 

 

 

 

PREPARATY: 

1. T. brucei gambiense - stadia trypomastigota w rozmazie krwi barwionym 

metodą Giemsy. 

2. T. cruzi - stadia trypomastigota w rozmazie krwi barwionym metodą Giemsy. 
3. T. cruzi - stadia amastigota w mięśniu sercowym.* 
4. T. cruzi - stadia epimastigota barwione metodą Giemsy. 
5. Leishmania tropica - stadia promastigota barwione metodą Giemsy. 
6. L. donovani - stadia amastigota w śledzionie barwione metodą Giemsy. 

 

*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole

 

Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś: 

 

opisać cykle rozwojowe Trypanosoma brucei gambiense, T. b. 
rhodesiense, T. cruzi, Leishmania donovani, L. tropica, L. bra-
ziliensis; 

 

przedstawić epidemiologię trypanosomozy afrykańskiej, trypa-
nosomozy amerykańskiej, leiszmaniozy trzewnej, leiszmaniozy 
skórnej, leiszmaniozy śluzówkowo-skórnej;

 

 

przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;

 

 

rozpoznawać wyżej wymienione pasożyty;

 

 

przedstawić materiał badań i metody stosowane dla rozpozna-
wania wiciowców krwi i tkanek.

 

14

 

ĆWICZENIE 2 

Rysunek 1:  Trypanosoma brucei gambiense  (A) i T. cruzi  (B) - stadia 
trypomastigota w rozmazie krwi. 

 
Wrysuj komórki pasożyta (zachowując odpowiednią proporcję komórek pasoży-
ta i czerwonych krwinek) i oznacz następujące elementy komórkowe: 
 

n - jądro komórkowe 

 

cb - kinetosom (ciałko podstawowe) 

 

k - kinetoplast 

 

f - wić 

 

mu - błona falująca 

 
 
 
 
 
 

ĆWICZENIE 2 

15

 

Rysunek 2: Trypanosoma cruzi - stadium epimastigota (A) i Leishmania 
tropica - stadium promastigota (B) - w preparacie z hodowli. 

 
Narysuj komórki pasożyta i oznacz następujące elementy komórkowe:  
 

n - jądro komórkowe 

 

cb - ciałko podstawowe (kinetosom) 

 

k - kinetoplast 

 

f - wić 

 

mu - błona falująca 

 
 
 

A B 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 

Wróć do Rysunków 1 - 2, sprawdź je i ewentualnie popraw. 

 

 

Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy 
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj  
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku  do 
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji  
w zaleconym podręczniku. 

 

! 

16

 

ĆWICZENIE 2 

M lub

 P 

Hm lub

 Ht

 

 

 

 

 

 

 

 

Met

od

a dia-

gn

ost

yczn

a

 

 

 

 

 

 

 

 

Bio

top

 

 

 

 

 

 

 

 

D

roga

 t

ransmisj

i

 

 

 

 

 

 

 

 

Pos

ta

ć 

inwa

zyjna

 

 

 

 

 

 

 

 

Ż

yw

iciel(e) 

wekt

or

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Gatune

k 

pas

oż

yta

 

 

T

T

.

.

 

 

b

b

.

.

 

 

g

g

a

a

m

m

b

b

i

i

e

e

n

n

s

s

e

e 

T

T

.

.

 

 

b

b

.

.

 

 

r

r

h

h

o

o

d

d

e

e

s

s

i

i

e

e

n

n

s

s

e

e

 

 

T

T

.

.

 

 

c

c

r

r

u

u

z

z

i

i

 

 

L

L

.

.

 

 

d

d

o

o

n

n

o

o

v

v

a

a

n

n

i

i

 

 

L

L

.

.

 

 

t

t

r

r

o

o

p

p

i

i

c

c

a

a

 

 

L

L

.

.

 

 

b

b

r

r

a

a

z

z

i

i

l

l

i

i

e

e

n

n

s

s

i

i

s

s

 

 

 

Tabela 1. Bi

ologiczna ch

arakterystyka  paso

żytów

 (g

łówne punkty). W czasie prelek

cji rozpoczynaj

ącej 

ćwi

cze-

nie wype

łnij prawid

łowo tabelk

ę. 

(M/P

 = m

on

o- lu

b 

polikseniczn

y; Hm/Ht = h

omo- lub 

he

terokseniczny) 

ĆWICZENIE 3 

17

 

ĆWICZENIE 3: 
SPOROWCE, PEŁZAKI, ORZĘSKI I MIKROSPORDIA 
TKANEK I PŁYNÓW USTROJOWYCH 

 

Efekt końcowy:  

 

 

PREPARATY: 

1. Plasmodium bergei - stadia schizogonii krwinkowej w rozmazie krwi bar-

wionym metodą Giemsy. 

2. P. vivax, P. ovale, P. falciparum - stadia schizogonii krwinkowej w rozma-

zie krwi barwionym metodą Giemsy.* 

3. Toxoplasma gondii - trofozoity w rozmazie wysięku do jamy otrzewnowej 

barwione metodą Giemsy. 

4. T. gondii - cysty w skrawkach mózgowia barwione metodą Giemsy. 
5. Entamoeba histolytica - trofozoity w ścianie jelita grubego barwione tri-

chromem.* 

6. Acanthamoeba sp. - trofozoity w mózgowiu barwione trichromem. 
7. Naegleria fowleri - trofozoity barwione trichromem. 
8. Balantidium coli – trofozoity w ścianie jelita grubego barwione trichromem 

lub hematoksyliną. 

9. Spory mikrosporydiów barwione chromotropem.* 

 

*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole

 

Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś: 

 

opisać cykle rozwojowe Plasmodium spp., Toxoplasma gondii, 
Naegleria fowleri, Acanthamoeba spp.; 

 

znać biotopy gatunków mikrosporydiów pasożytujących u czło-
wieka;

 

 

przedstawić epidemiologię malarii, toksoplazmozy, negleriozy, 
akantomebozy, mikrosporydiozy;

 

 

przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;

 

 

rozpoznawać wyżej wymienione pasożyty;

 

 

przedstawić materiał badań i metody stosowane dla rozpozna-
wania sporowców, pełzaków, mikrosporydiów i orzęsków tka-
nek i płynów ustrojowych.

 

18

 

ĆWICZENIE 3 

Rysunek 1: Stadia schizogonii krwinkowej Plasmodium sp. w rozmazie 
krwi. 

 
Wrysuj i oznacz poszczególne stadia schizogonii krwinkowej. Zachowaj odpo-
wiednią proporcję komórek pasożyta i czerwonych krwinek (na rysunku  
w postaci kółek): 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
 
 
 
Rysunek 2: Cysta Toxoplasma gondii w skrawku mózgowia myszy. 

 
Rysując bradyzoity w cyście zachowaj odpowiednią proporcję. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

ĆWICZENIE 3 

19

 

Rysunek 3: Trofozoity Toxoplasma gondii w rozmazie wysięku do jamy 
otrzewnowej myszy. 

 
Przyjmując narysowany zarys trofozoitu za wzór wielkości narysuj kilka trofo-
zoitów i oznacz jądra komórkowe: 
 

n - jądro komórkowe 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
Rysunek 4: Naegleria fowleri - trofozoity: 

 

Wrysuj 2 trofozoity i oznacz następujące ele-
menty komórkowe: 

 

n - jądro komórkowe 

 

e - endosom (kariosom) 

 

vp - wodniczka tętniąca 

 

en - endoplazma 

 

ec - ektoplazma 

 

p - pseudopodium. 

 
 
 
 
 
 
 
 

 

 

Wróć do Rysunków 1 - 4, sprawdź je i ewentualnie popraw. 

 

 

Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy 
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj  
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku  do 
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji  
w zaleconym podręczniku. 

 

! 

20

 

ĆWICZENIE 3 

M lub

 P 

Hm lub

 Ht

 

 

 

 

 

 

 

Met

od

a dia-

gn

ost

yczn

a

 

 

 

 

 

 

 

Bio

top

 

 

 

 

 

 

 

D

roga

 t

ransmisj

i

 

 

 

 

 

 

 

Pos

ta

ć 

inwa

zyjna

 

 

 

 

 

 

 

Ż

yw

iciel(e)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Gatune

k 

pas

oż

yta

 

 

P

P

.

.

 

 

m

m

a

a

l

l

a

a

r

r

i

i

a

a

e

e

,

,

 

 

P

P

.

.

 

 

v

v

i

i

v

v

a

a

x

x

,

,

 

 

P

P

.

.

 

 

o

o

v

v

a

a

l

l

e

e

,

,

 

 

P

P

.

.

 

 

f

f

a

a

l

l

c

c

i

i

p

p

a

a

r

r

u

u

m

m

 

T

T

.

.

 

 

g

g

o

o

n

n

d

d

i

i

i

i

 

 

N

N

.

.

 

 

f

f

o

o

w

w

l

l

e

e

r

r

i

i

 

 

A

A

c

c

a

a

n

n

t

t

h

h

a

a

m

m

o

o

e

e

b

b

a

a

 

 

s

s

p

p

.

.

 

 

m

m

i

i

k

k

r

r

o

o

s

s

p

p

o

o

r

r

y

y

d

d

i

i

a

a

 

 

 

Tabela 1. Bi

ologiczna ch

arakterystyka  paso

żytów

 (g

łówne punkty). W czasie prelek

cji rozpoczynaj

ącej 

ćwi

cze-

nie wype

łnij prawid

łowo tabelk

ę. 

(M/P

 = m

on

o- lu

b 

polikseniczn

y; Hm/Ht = h

omo- lub 

he

terokseniczny) 

ĆWICZENIE 4 

21

 

ĆWICZENIE 4: 
PRZYWRY UKŁADU POKARMOWEGO  
I ODDECHOWEGO 

 

Efekt końcowy:

 

 

 
 

PREPARATY: 

1. Fasciola hepatica – postać dojrzała w formalinie.* 
2. F. hepatica – postać dojrzała, przewód pokarmowy. 
3. F. hepatica – postać dojrzała, układ wydalniczy. 
4. F. hepatica – postać dojrzała, układ rozrodczy. 
5. F. hepatica – cerkarie w trzustko-wątrobie ślimaka Galba truncatula.* 
6. Fasciolopsis buski – postać dojrzała.* 
7. Opisthorchis felineus - postać dojrzała.* 
8. Clonorchis sinensis - postać dojrzała. 
9. Dicrocoelium dendriticum - postać dojrzała. 

10. Paragonimus westermani - postać dojrzała.* 
11. Skorupki ślimaków (Galba truncatula).* 
12. Rak (Astacus) i krab (Eriocheir) - w formalinie.* 
13. Kasztany i orzechy wodne – w formalinie.* 

 
*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole 

Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś: 

 

podać cechy przywr;

 

 

opisać cykle życiowe  Fasciola hepatica,  Fasciolopsis buski, 
Clonorchis sinensis,  Opisthorchis felineus,  Dicrocoelium den-
driticum, Paragonimus westermani;

 

 

przedstawić epidemiologię fasciolozy, fasciolopsiozy, klonor-
chiozy, opistorchiozy, dikroceliozy, paragonimozy;

 

 

przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;

 

 

rozpoznawać morfologicznie podane wyżej przywry;

 

 

przedstawić materiał badań i metody stosowane dla rozpo-
znawania przywr. 

22

 

ĆWICZENIE 4 

Rysunek 1: Fasciola hepatica – postać dojrzała, układ rozrodczy. 

 
W narysowany niżej kontur wrysuj brakujące szczegóły układu rozrodczego  
i oznacz je odpowiednimi literami: 
 

ag - przedsionek płciowy 

 

o - jajnik 

 

od - jajowód 

 

oo. gM - ootyp i gruczoły Mehlisa 

 vi 

- 

żółtniki 

 

dv - przewody żółtkowe 

 

u - macica 

 

t - jądra 

 

ve - przewody wyprowadzające 

 

vd - nasieniowód 

 
 
 
 
 
 
 
 

Rysunek 2: Postać dojrzała Dicrocoelium dendriticum.

 

 

W narysowany poniżej kontur wrysuj brakujące szcze-
góły i oznacz je odpowiednimi literami: 

 

i - jelito 

 

dex - przewód wydalniczy 

 

ag - przedsionek płciowy 

 

t - jądra 

 

o - jajnik 

 

od - jajowód 

 

oo. - ootyp 

 

rs - chwytnik nasienia 

 vi 

- 

żółtniki 

 

u - macica 

 
 
 
 
 

ĆWICZENIE 4 

23

 

Rysunek 3: Postać dojrzała Opisthorchis felineus i Clonorchis sinensis. 

 
W narysowane poniżej kontury wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpo-
wiednimi literami. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
i - jelito 

rs - chwytnik nasienia 

dex - przewód wydalniczy 

vi - żółtniki 

ag - przedsionek płciowy 

u - macica 

o - jajnik 

t - jądra 

od - jajowód 

 

oo.gM. - ootyp i gruczołyMehlisa 
 
 

   

 

Wróć do Rysunków 1 - 3, sprawdź je i ewentualnie popraw. 

 

 

Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy 
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj  
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku  do 
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji  
w zaleconym podręczniku. 

 

! 

24

 

ĆWICZENIE 4 

M lub

 P 

Hm lub

 Ht

 

 

 

 

 

 

 

 

Met

od

a dia-

gn

ost

yczn

a

 

 

 

 

 

 

 

 

Bio

top

 

 

 

 

 

 

 

 

D

roga

 t

ransmisj

i

 

 

 

 

 

 

 

 

Pos

ta

ć 

inwa

zyjna

 

 

 

 

 

 

 

 

Ż

yw

iciel(e)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Gatune

k 

pas

oż

yta

 

 

F

F

.

.

 

 

h

h

e

e

p

p

a

a

t

t

i

i

c

c

a

a 

F

F

.

.

 

 

b

b

u

u

s

s

k

k

i

i 

C

C

.

.

 

 

s

s

i

i

n

n

e

e

n

n

s

s

i

i

s

s

 

 

O

O

.

.

 

 

f

f

e

e

l

l

i

i

n

n

e

e

u

u

s

s

 

 

D

D

.

.

 

 

d

d

e

e

n

n

d

d

r

r

i

i

t

t

i

i

c

c

u

u

m

m

 

 

P

P

.

.

 

 

w

w

e

e

s

s

t

t

e

e

r

r

m

m

a

a

n

n

i

i

 

 

 

Tabela 1. Bi

ologiczna ch

arakterystyka  paso

żytów

 (g

łówne punkty). W czasie prelek

cji rozpoczynaj

ącej 

ćwi

cze-

nie wype

łnij prawid

łowo tabelk

ę. 

(M/P

 = m

on

o- lu

b 

polikseniczn

y; Hm/Ht = h

omo- or

 he

terokseniczny) 

ĆWICZENIE 5 

25

 

ĆWICZENIE 5:

 

TASIEMCE PASOŻYTUJĄCE W JELICIE 

 

Efekt końcowy: 

 

 

 

PREPARATY:

 

1. Taenia saginata - postać dojrzała w formalinie.* 
2. T. saginata - skoleks.* 
3. T. saginata - proglotyd dojrzały. 
4. T. saginata - proglotyd przejrzały. 
5. T. saginata - proglotyd z układem wydalniczym. 
6. T. solium - skoleks.* 
7. T. solium - proglotyd przejrzały. 
8. Diphyllobothrium latum - proglotydy. 
9. Dipylidium caninum - proglotyd. 

10. D. caninum - postać dojrzała w formalinie.* 
11. Hymenolepis nana - proglotydy. 

 

*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole

 

Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś: 

 

przedstawić cechy tasiemców;

 

 

opisać cykle życiowe Diphyllobothrium latum, Taenia saginata, 
T. solium, Dipylidium caninum, Hymenolepis nana, H. diminu-
ta;

 

 

przedstawić epidemiologię teniozy wywoływanej przez Taenia 
saginata i Taenia solium, difylobotriozy, dipylidiozy, hymeno-
lepiozy;

 

 

przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych 
gatunków pasożytów; 

 

rozpoznawać morfologicznie wymienione wyżej tasiemce; 

 

przedstawić materiał badań i metody stosowane dla rozpozna-
wania tasiemczyc. 

26

 

ĆWICZENIE 5 

Rysunek 1: Skoleks i proglotydy Diphyllobothrium latum. 

 
Oznacz elementy budowy wykazane w opisie: 
 

b - bruzda czepna 

 

dex - przewody wydalnicze 

 

ag - przedsionek płciowy 

 

t - jądra 

 vi 

- 

żółtniki 

 

u - macica 

 
 
 
 
 
 
 
 
 

Rysunek 2: Proglotyd dojrzały Taenia saginata. 

 
W narysowany poniżej kontur wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpowied-
nimi skrótami literowymi: 
 

ag - przedsionek płciowy 

t - jądra 

 

dex - przewód wydalniczy 

vd - nasieniowód 

 

v - pochwa 

 

oo. - ootyp 

 vi 

- 

żółtnik 

 

o - jajnik 

 

u - macica 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

ĆWICZENIE 5 

27

 

Rysunek 3: Skoleksy i proglotydy przejrzałe T. saginata i T. solium.

 

 
W narysowane poniżej kontury wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpo-
wiednimi literami. 
 

a - przyssawka 

 

un - haczyki 

 

u - macica 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Taenia saginata 

Taenia solium 

28

 

ĆWICZENIE 5 

Rysunek 4: Skoleks i proglotyd przejrzały Hymenolepis nana. 

 
W narysowane poniżej kontury wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpo-
wiednimi literami. 
 

s - skoleks 

 

a - przyssawki 

 

un. r - haczyki i ryjek 

 

ag - przedsionek płciowy 

 

pg - proglotyd przejrzały 

 

u - macica 

 

ov - jajo 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

ĆWICZENIE 5 

29

 

Rysunek 5: Skoleks i proglotyd dojrzały Dipylidium caninum. 

 
W narysowane poniżej kontury wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpo-
wiednimi literami. 
 

s – skoleks 

oo - ootyp 

 

a – przyssawki 

u - macica 

 

un. r - haczyki i ryjek 

v - pochwa 

 

pm - proglotyd dojrzały 

vd - nasieniowód 

 

o – jajnik 

t - jądra 

 vi 

– 

żółtniki 

ag - przedsionek płciowy 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 

Wróć do Rysunków 1 - 5, sprawdź je i ewentualnie popraw. 

 

 

Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy 
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj  
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku  do 
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji  
w zaleconym podręczniku. 

! 

30

 

ĆWICZENIE 5 

M lub

 P 

Hm lub

 Ht

 

 

 

 

 

 

 

 

Met

od

a dia-

gn

ost

yczn

a

 

 

 

 

 

 

 

 

Bio

top

 

 

 

 

 

 

 

 

D

roga

 t

ransmisj

i

 

 

 

 

 

 

 

 

Pos

ta

ć 

inwa

zyjna

 

 

 

 

 

 

 

 

Ż

yw

iciel(e)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Gatune

k 

pas

oż

yta

 

 

D

D

.

.

 

 

l

l

a

a

t

t

u

u

m

m

 

T

T

.

.

 

 

s

s

a

a

g

g

i

i

n

n

a

a

t

t

a

a

 

 

T

T

.

.

 

 

s

s

o

o

l

l

i

i

u

u

m

m

 

 

H

H

.

.

 

 

n

n

a

a

n

n

a

a

 

 

H

H

.

.

 

 

d

d

i

i

m

m

i

i

n

n

u

u

t

t

a

a

 

 

D

D

.

.

 

 

c

c

a

a

n

n

i

i

n

n

u

u

m

m

 

 

 

Tabela 1. Bi

ologiczna ch

arakterystyka  paso

żytów

 (g

łówne punkty). W czasie prelek

cji rozpoczynaj

ącej 

ćwi-

czenie wype

łnij prawid

łowo tabelk

ę. 

(M/P = m

on

o- 

lub p

oliksenic

zny; Hm/H

t =

 hom

o- 

or he

teroksenic

zny) 

ĆWICZENIE 6 

31

 

ĆWICZENIE 6: 
NICIENIE UKŁADU POKARMOWEGO 

 

Efekt końcowy: 

 

 

 

PREPARATY: 

1. Ascaris lumbricoides - postaci dojrzałe w formalinie.* 
2. A. lumbricoides – przekrój poprzeczny. 
3. Trichuris trichiura - samica i samiec. 
4. Enterobius vermicularis - samiec.* 
5. E. vermicularis - samica. 
6. Necator americanus - samiec. 
7. N. americanus - samica. 
8. Ancylostoma duodenale - samiec.* 
9. A. duodenale - samica.* 

10. Strongyloides stercoralis - larwa filariopodobna.* 

 

*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole

 

Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś: 

 

przedstawić cechy nicieni;

 

 

opisać cykle życiowe Ascaris lumbricoides, Trichuris trichiura, 
Enterobius vermicularis, Necator americanus (Ancylostoma du-
odenale), Strongyloides stercoralis;

 

 

przedstawić epidemiologię askariozy, trichuriozy, enterobiozy, 
nekatoriozy i ancylostomozy oraz strongyloidozy;

 

 

przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;

 

 

rozpoznawać morfologicznie wymienione wyżej nicienie;

 

 

przedstawić materiał badań i metody diagnostyczne stosowane 
dla rozpoznawania zarażeń nicieniami.

 

32

 

ĆWICZENIE 6 

Rysunek 1: Ascaris lumbricoides – przekrój poprzeczny przez ciało sa-
micy.

 

 
W narysowane poniżej kontury wrysuj szczegóły budowy wewnętrznej. 
 

c - oskórek 

 

h - hipoderma 

 m 

- 

mięśnie 

 

ps - jama ciała 

 

i - jelito 

 

u - macica 

 

od - jajowód 

 

o - jajnik 

 
 
 
 
 
 
 
 

przód ciała 

tył ciała 

ĆWICZENIE 6 

33

 

Rysunek 2: Samica i samiec Trichuris trichiura. 

 
W narysowane niżej kontury wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpowied-
nimi literami:  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

st - otwór gębowy 

 

oe - przełyk 

 

i - jelito 

 

pa - otwór odbytowy 

 

sg - narządy rozrodcze 

 

vu - ujście pochwy (wulwa) 

 

c - kloaka 

 

sp - spikula 

34

 

ĆWICZENIE 6 

Rysunek 3: Samica Enterobius vermicularis. 

 
W narysowane niżej kontury wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpowied-
nimi literami: 
 

al - skrzydełka 

 

ph - gardziel 

 

oe - przełyk 

 

i - jelito 

 

pa - otwór odbytowy 

 

u - macica 

 

vu - ujście pochwy (wulwa) 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

ĆWICZENIE 6 

35

 

Rysunek 4: Samica i samiec Necator americanus. 

 
W narysowane niżej kontury wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpowied-
nimi literami: 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 

Wróć do Rysunków 1 - 4, sprawdź je i ewentualnie popraw. 

 

 

Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy 
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj  
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku  do 
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji  
w zaleconym podręczniku. 

 

 

cb - torebka gębowa 

 

oe - przełyk 

 

i - jelito 

 

pa - otwór odbytowy 

 

vu - ujście pochwy (wulwa) 

 

bc - torebka kopulacyjna 

 

sp - spikule 

! 

36

 

ĆWICZENIE 6 

M lub

 P 

Hm lub

 Ht

 

 

 

 

 

 

 

 

Met

od

a dia-

gn

ost

yczn

a

 

 

 

 

 

 

 

 

Bio

top

 

 

 

 

 

 

 

 

D

roga

 t

ransmisj

i

 

 

 

 

 

 

 

 

Pos

ta

ć 

inwa

zyjna

 

 

 

 

 

 

 

 

Ż

yw

iciel(e)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Gatune

k 

pas

oż

yta

 

 

A

A

.

.

 

 

l

l

u

u

m

m

b

b

r

r

i

i

c

c

o

o

i

i

d

d

e

e

s

s 

T

T

.

.

 

 

t

t

r

r

i

i

c

c

h

h

i

i

u

u

r

r

a

a

 

 

E

E

.

.

 

 

v

v

e

e

r

r

m

m

i

i

c

c

u

u

l

l

a

a

r

r

i

i

s

s

 

 

N

N

.

.

 

 

a

a

m

m

e

e

r

r

i

i

c

c

a

a

n

n

u

u

s

s

 

 

A

A

.

.

 

 

d

d

u

u

o

o

d

d

e

e

n

n

a

a

l

l

e

e

 

 

S

S

.

.

 

 

s

s

t

t

e

e

r

r

c

c

o

o

r

r

a

a

l

l

i

i

s

s

 

 

 

Tabela 1. Bi

ologiczna ch

arakterystyka  paso

żytów

 (g

łówne punkty). W czasie prelek

cji rozpoczynaj

ącej 

ćwi

cze-

nie wype

łnij prawid

łowo tabelk

ę. 

(M/P

 = m

on

o- lu

b 

polikseniczn

y; Hm/Ht = h

omo- lub 

he

terokseniczny) 

ĆWICZENIE 7 

37

 

ĆWICZENIE 7: 
HELMINTY TKANEK I PŁYNÓW USTROJOWYCH 

 

Efekt końcowy: 

 

 

 

PREPARATY: 

1. Schistosoma mansoni - samiec i samica.* 
2. Taenia solium - larwa cysticerkus, preparat barwiony.* 
3. T. solium - larwy cysticerkus w mięśniach świni.* 
4. T. saginata - larwa cysticerkus, preparat barwiony.* 
5. Echinococcus garnulosus - postać dojrzała, preparat barwiony.* 
6. E. garnulosus - protoskoleksy (piasek bąblowcowy), preparat barwiony. 
7. E. garnulosus - larwy w wątrobie, preparat utrwalony w formalinie.* 
8. E. garnulosus - izolowane larwy, preparat utrwalony w formalinie.* 
9. E. multilocularis - postać dojrzała, preparat barwiony.* 

10. Trichinella spiralis - postaci dojrzałe, preparat barwiony. 
11. T. spiralis -  larwy otorbione w mięśniu, preparat barwiony. 
12. T. spiralis - izolowane larwy, preparat barwiony. 
13. Wuchereria bancrofti - mikrofilaria w rozmazie krwi, preparat barwiony.* 

 

*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole

 

Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś: 

 

opisać cykle życiowe  Schistosoma haematobium,  S. mansoni,  
S. japonicum, Echinococcus granulosus, E. multilocularis, Mul-
ticeps multiceps, Trichinella spp., Wuchereria bancrofti, Brugia 
malayi,  Loa loa,  Onchocerca volvulus,  Dracunculus medinen-
sis, Dioctophyma renale; 

 

przedstawić epidemiologię schistosomozy, echinokokozy, mul-
ticepsozy, trychinellozy, wuchereriozy, brugiozy, loaozy, on-
chocerkozy, drakunkulozy, dioktofymozy; 

 

przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;

 

 

rozpoznawać morfologicznie wymienione wyżej nicienie;

 

 

przedstawić materiał badań i metody diagnostyczne stosowane 
dla rozpoznawania inwazji nicieni płynów ustrojowych i tkanek.

 

38

 

ĆWICZENIE 7 

Rysunek 1: Larwy otorbione Trichinella spiralis w mięśniu poprzecznie 
prążkowanym. 

 
W narysowane niżej kontury wrysuj pasożyta i oznacz odpowiednimi literami: 
 

A - włókna mięśniowe 

 

B - torebka łącznotkankowa 

 

C - larwa T. spiralis 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Rysunek 2: Echinococcus granulosus – protoskoleksy. 

 
W narysowane kontury protoskoleksów tasiemca wrysuj i oznacz haki i przy-
ssawki. 

un - haki 

 

a - przyssawki 

 
 
 
 
 
 
 
 

ĆWICZENIE 7 

39

 

Rysunek 3: Mikrofilaria Wuchereria bancrofti w rozmazie krwi. 

 
Oznacz prawidłowo na schemacie elementy budowy larwy: 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 

Wróć do Rysunków 1 - 3, sprawdź je i ewentualnie popraw. 

 

 

Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy 
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj  
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku  do 
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji  
w zaleconym podręczniku. 

 

 

A – pochewka 

  D - otwór wydalniczy 

 

B – kolec 

E - komórka wydalnicza 

 

C - pierścień nerwowy  

F - komórki płciowe 

 

 

G - otwór odbytowy 

! 

40

 

ĆWICZENIE 7 

M lub

 P 

Hm lub

 Ht

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Met

od

a dia-

gno

st

yczna

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bio

top

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

D

roga

 t

ransmisj

i

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Pos

ta

ć 

inwa

zyj

na

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ż

yw

iciel(e)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Gatune

k

 

p

as

oż

yta

 

 

S

S

.

.

 

 

h

h

a

a

e

e

m

m

a

a

t

t

o

o

b

b

i

i

u

u

m

m

 

 

S

S

.

.

 

 

m

m

a

a

n

n

s

s

o

o

n

n

i

i

 

 

S

S

.

.

 

 

j

j

a

a

p

p

o

o

n

n

i

i

c

c

u

u

m

m

 

E

E

.

.

 

 

g

g

r

r

a

a

n

n

u

u

l

l

o

o

s

s

u

u

s

s

 

 

E

E

.

.

 

 

m

m

u

u

l

l

t

t

i

i

l

l

o

o

c

c

u

u

l

l

a

a

r

r

i

i

s

s

 

 

M

M

.

.

 

 

m

m

u

u

l

l

t

t

i

i

c

c

e

e

p

p

s

s

 

 

T

T

r

r

i

i

c

c

h

h

i

i

n

n

e

e

l

l

l

l

a

a

 

 

s

s

p

p

p

p

.

.

 

 

W

W

.

.

 

 

b

b

a

a

n

n

c

c

r

r

o

o

f

f

t

t

i

i

 

 

B

B

.

.

 

 

m

m

a

a

l

l

a

a

y

y

i

i

 

 

L

L

.

.

 

 

l

l

o

o

a

a

 

 

O

O

.

.

 

 

v

v

o

o

l

l

v

v

u

u

l

l

u

u

s

s

 

 

D

D

.

.

 

 

m

m

e

e

d

d

i

i

n

n

e

e

n

n

s

s

i

i

s

s

 

 

D

D

.

.

 

 

r

r

e

e

n

n

a

a

l

l

e

e

 

 

 

Tabela 1. Bi

ologiczna ch

arakterystyka  paso

żytów

 (g

łówne punkty). W czasie prelek

cji rozpoczynaj

ącej 

ćwi

cze-

nie wype

łnij prawid

łowo tabelk

ę. 

(M/P

 = m

on

o- lu

b 

polikseniczn

y; Hm/Ht = h

omo- lub 

he

terokseniczny)