ETAPY ROZWOJU SAMOWIEDZY

Wg. Kozieleckiego można mówić o 3 etapach rozwoju samowiedzy:
1)

Etap samowiedzy elementarnej. trwa od urodzenia od urodzenia do 4 roku życia.
głównymi osiągnięciami na tym etapie jest odkrycie własnej odrębności fizycznej i
później psychicznej.

a)

Na początku rozwoju D.nie odróżnia siebie od otoczenia, ani od ludzi ani od
przedmiotów. Stopniowo ten proces wyodrębniania siebie dokonuje się, a jest to możliwe
dzięki pewnym doświadczeniom D. Należą do nich: odczuwanie bodźców dostarczanych
przez własny organizm np. głodu, ciepła, doświadczenie z przedmiotami ( dotyk.
przedmiotów), manipulowanie przedmiotami.

b)

Doznania dotykowe np. głaskanie, przytulanie.

c)

Oglądanie siebie w lustrze. Poznawanie własnych cech fizycznych. D. o prawidłowym
rozwoju rozpoznaje siebie w lustrze w drugim roku życia. Objawia to radością. W
kształtowaniu odrębności fizycznej podobnie jak psychicznej sprzyja także rozwój mowy.

2)

Poczucie odrębności psychicznej między 3 a 4 r. ż. Przejawem rozwoju tego uczucia
odrębności psych. są reakcje negatywizmu „ ja nie chcę”.

3)

4-11 r. ż. jest etapem samowiedzy zróżnicowanej. Na tym etapie rozwoju wiedzy
dominują sądy opisowe. Wiedza o sobie jest jeszcze nieuporządkowana, chwiejna i łatwo
ulegająca zmianom. Głównym źródłem informacji o sobie są opinie osób znaczących.
Począwszy od okresu szkolnego w wiedzy o sobie pojawiają się nowe elementy związane
z realizowaniem nowych zadań rozwojowych.

4)

Dojrzałe początki przypadają na okres dorastania. Począwszy od tego wieku wiedza o
sobie dotyczy nie tylko tego co było i co jest, ale także tego jaki będę w przyszłości. W
okresie dorastania możemy już wyraźnie zauważyć istnienie tzw. „Ja edalnego”. Ja
idealne- jakim chciałbym być w okresie dorastania?
Samowiedza pełni 4 funkcje:
a)

funkcja poznawcza- samowiedza pozwala nastolatkom zrozumieć siebie, zaspokoić
swoją ciekawość dotyczącą samego siebie, zobaczyć siebie na tle innych.

b)

f. instrumentalna tzn. że samowiedza jest instrumentem pomagającym w podjęciu
decyzji o przyszłym życiu np. wyborze zawodu, szkoły.

c)

f. motywacyjna związana jest z relacją Ja realnym i ja idealnym. Jeżeli ta rozbieżność
nie jest zbyt duża to motywuje do pracy nad sobą.

d)

f. generatywna- dzięki myśleniu abstrakcyjnemu wiedza o sobie jest generatorem
wiedzy o człowieku w ogóle.

CZYNNIKI ROZWOJU SAMOWIEDZY
1)

Opinie osób znaczących

2)

Porównywanie siebie z innymi

3)

Rezultaty własnych działań

A1 Pierwszy czynnik pojawia się najwcześniej. Otoczenie- osoby znaczące udzielają
dziecku informacji o nim samym i to zarówno w sposób werbalny i niewerbalny. W
najwcześniejszych fazach dziecko jest bezbronne. Zapisuje informacje (o sobie
przekazywane przez osoby znaczące) w pamięci bez weryfikacji.
A2 Porównywanie siebie z innymi (rówieśnikami) pod względem wyglądu, osiągnięć,
umiejętności, odbieranej sympatii ze strony innych. Na podstawie porównań formułowane
są sądy o sobie samym. Dla poczucia własnej wartości ważne jest z kim się dziecko
porównuje i pod jakim względem.
A3 Rezultaty własnych działań, a więc odczuwanie bycia sprawcą czegoś nie tylko bogaci
wiedzę o sobie, ale także pozwala weryfikować opinię innych na temat dziecka.
CZYNNIKI ZAGRAśAJĄCE ROZWOJOWI STRUKTURY JA

1)

bezosobowe (przedmiotowe traktowanie dziecka) kiedy nie ma możliwości o niczym
decydować.

2)

koncentrowanie się osób znaczących na brakach dziecka, na jego niedoskonałościach i
przypisywanie znaczenia mniejszym stronom dziecka,

3)

nadmiar opieki, nadmiar kontroli nad dzieckiem- przetresowanie,

4)

nieliczenie się z możliwościami dziecka tzn. stawanie wymagań zbyt dużych, albo
zbyt małych,

5)

brak akceptacji dziecka, obojętność czy wrogość w stosunku do dziecka,

6)

brak stabilności warunków życia.