Maria Konopnicka, Mendel Gda

ń

ski. Obrazek – tre

ść

Mendel Gda

ń

ski (67 lat) zna dobrze swoj

ą

ulic

ę

. Wie, kto gdzie i kiedy chodzi, ile wróbli gnie

ź

dzi si

ę

w

starych gzymsach, rozpoznaje nawet, jak

ą

miotł

ą

stró

ż

omiata podwórze. Jego warsztat introligatorski stoi

tam ju

ż

27 lat. Jego te

ż

wszyscy tu znaj

ą

. Ka

ż

dy jest tu swój, jak domownik.

Kiedy Mendel ma bóle krzy

ż

a albo duszno

ś

ci, odpoczywa przy fajce, w której dymie wida

ć

dawne dzieje –

ż

on

ę

Resi

ę

, z któr

ą

był 30 lat, dzieci, co rozbiegły si

ę

za chlebem, wnuków, najmłodsz

ą

Lij

ę

, która młodo

wyszła za m

ąż

i młodo zmarła, a po której został mu wnuk.

S

ą

siadka przynosi mu obiad, który Mendel chowa dla 10-letniego wnuka. Malec jest mały i w

ą

tły, wi

ę

c

dziadek wybiera dla niego najlepsze kawałki. Chłopak rzadko bawi si

ę

z dzie

ć

mi, jest zm

ę

czony szkoł

ą

i ma

du

ż

o zada

ń

do odrobienia. Szepce swoje lekcje kołysz

ą

c si

ę

na krze

ś

le, a dziadek co chwil

ę

podchodzi i

głaszcze go po głowie.

W pi

ą

tkowy wieczór obaj ubieraj

ą

si

ę

od

ś

wi

ę

tnie, stary

Ż

yd

ś

piewa modlitwy, a potem odprawiaj

ą

szabasow

ą

uczt

ę

. Kiedy

ś

dzieci z okolicy

ś

miały si

ę

z modl

ą

cego

Ż

yda, ale gdy proboszcz uchylił z szacunkiem czapki,

przechodz

ą

c obok – uciekły w popłochu.

Przedwczoraj malec wrócił do domu bez czapki, bo uciekał przed jakim

ś

obdartusem, który krzyczał za nim

„

Ż

yd!”. Mendel zdenerwował si

ę

. Tłumaczył chłopakowi,

ż

e nie mo

ż

e si

ę

wstydzi

ć

,

ż

e jest

Ż

ydem,

ż

e urodził

si

ę

tutaj, to jest jego miasto i ma prawo je kocha

ć

. Chłopiec si

ę

uspokoił, ale starego Mendla niepokój ju

ż

nie

opuszczał. Rozweselił si

ę

troch

ę

, gdy wnuk wrócił ze szkoły z pi

ą

tk

ą

.

Po południu dependent przyszedł po akta, mówi

ą

c,

ż

e podobno

Ż

ydów maj

ą

bi

ć

. To samo powtórzył

wieczorem gruby zegarmistrz. I to wszystkich, nie tylko złodziei. Po prostu za to,

ż

e s

ą

Ż

ydami. Mendel

odpowiedział,

ż

e równie dobrze mo

ż

na by bi

ć

brzoz

ę

za to,

ż

e jest brzoz

ą

– ale zegarmistrz odparł,

ż

e

brzoza przecie

ż

jest swojska. Mendel zdenerwował si

ę

. On te

ż

na tej ziemi wyrósł i za wszystko, co dostał

zapłacił własn

ą

prac

ą

. Ka

ż

de nieszcz

ęś

cie spada równo na Polaków i na

Ż

ydów, tylko jak sło

ń

ce

ś

wieci – to

ju

ż

Ż

ydom si

ę

go odmawia. Smutki lepiej jednocz

ą

ludzi, a nad tym miastem wisi ich du

ż

o. Zegarmistrz

zarzucał

Ż

ydom chytro

ść

. Mendel odparł,

ż

e rzeczywi

ś

cie wspinaj

ą

si

ę

na swój słup, na którym s

ą

pieni

ą

dze.

Inni na szczycie znajduj

ą

i sław

ę

, i honor, i m

ą

dro

ść

. Najgorsze jest to,

ż

e na słupach poszczególnych

narodów nierówne rzeczy le

żą

. Mendel urodził si

ę

na Starym Mie

ś

cie, jako 15 dziecko. On miał ju

ż

tylko 6

dzieci, a jego córka – jedno, Jakuba. Gdyby miała wi

ę

cej, musiałaby wi

ę

cej razy ze zmartwienia umiera

ć

.

Mendel wcale nie jest cudzy, jest Gda

ń

ski. Mo

ż

e by

ć

gda

ń

ska wódka, szafa i kufer, mo

ż

e by

ć

i on. I on, i

jego wnuk ucz

ą

si

ę

pracuj

ą

dla dobra tego kraju. A najwi

ę

ksz

ą

m

ą

dro

ś

ci

ą

jest wiedzie

ć

,

ż

e wszyscy

pochodzimy od tego samego Ojca i powinni

ś

my kocha

ć

si

ę

jak bracia. Mendel zaprzeczał,

ż

eby „ludzie”

powiadaj

ą

o biciu

Ż

ydów, to powiada wódka i głupota. Zegarmistrz słuchał go oboj

ę

tnie, a potem wyszedł.

Kuba na drugi dzie

ń

zaspał i

ś

pieszył si

ę

do szkoły. Student w progu wepchn

ą

ł go do izby, mówi

ą

c,

ż

eby

uciekał, bo

Ż

ydów bij

ą

. Mendel zdenerwowany krzyczał,

ż

e jego wnuk nie b

ę

dzie przed nikim uciekał. Z

podwórza dobiegała wrzawa, krzyki i pijackie złorzeczenia. Kilka kobiet wpadło do Mendla, chciały ich ukry

ć

,

a w oknie postawi

ć

krzy

ż

yk. Mendel nie chciał – je

ś

li napastnicy nie s

ą

chrze

ś

cijanami, to i krzy

ż

ich nie

powstrzyma, je

ś

li s

ą

– nie zrobi

ą

krzywdy starcowi i dziecku. Kubu

ś

dostał kamieniem w czoło.

Ż

yd modlił si

ę

w oknie, a pod nim student w mundurze bronił dost

ę

pu, pi

ę

kny jak Apollo, mimo ospowatej twarzy. Wrzawa

oddaliła si

ę

.

Student dogl

ą

dał Kuby, który miał tylko lekk

ą

gor

ą

czk

ę

. Denerwował si

ę

na Mendla, który zachowywał si

ę

jakby mu kto

ś

umarł. I rzeczywi

ś

cie – umarło w nim serce dla tego miasta.

THE END