3 1 Dla TR Sem3 Elementy Niezaw Nieznany

background image

WYBRANE ZAGADNIENIA STRUKTURALNEJ
NIEZAWODNOŚCI SYSTEMÓW ZBUDOWANYCH
Z ELEMENTÓW DWUSTANOWYCH

1. Wprowadzenie

Struktura ogólna systemu

Struktura ogólna systemu jest twór obejmujący wszystkie relacje na zbiorze ele-

mentów

{

}

n

e

e

e

E

,

,

,

2

1

K

=

,

(1)

które z dowolnego punktu widzenia mogą okazać się przedmiotem zainteresowa-
nia.

Struktury ogólnej systemu nie buduje się w określonej formie. Struktura ogólna

systemu jest to szeroko pojęta wiedza o systemie i elementach ją tworzących. Kla-
syfikację elementów systemów pokazano na

rys.

1

.

Rys. 1

. Klasyfikacja elementów systemów (obiektów)

Najczęściej przedmiotem zainteresowania jest pewien wycinek (przekrój) struk-

tury ogólnej. Dokonywanie takich przekrojów pozwala budować m.in. strukturę
funkcjonalną, strukturę niezawodnościową i strukturę diagnostyczną systemów.

Dla potrzeb dydaktycznych – na podstawie literatury przedmiotu – zebrał, opracował

i zredagował Adam Kadziński, e-mail: adam.kadzinski@put.poznan.pl

ZBIÓR E ELEMENTÓW

SYSTEMÓW / OBIEKTÓW

ELEMENTY AKTYWNE

E

A

ELEMENTY PASYWNE

E

P

Elementy podstawowe

E

N

Elementy rezerwowe

E

R

background image

2

Adam Kadziński

Struktura funkcjonalna systemu

Strukturę funkcjonalną systemu otrzymuje się ze struktury ogólnej systemu

przez wydzielenie z niej zbioru E’.

Zbiór E’

⊂ E jest podzbiorem zbioru E, którego elementy spełniają następujący

warunek – być elementem zapewniającym prawidłowe funkcjonowanie systemu.

Struktura funkcjonalna systemu jest to forma połączeń między elementami sys-

temu należącymi do zbioru E’ zapewniająca jednoznaczną transformację stanów
wejść i stanów wyjść elementów na sposób działania systemu jako całości tak, aby
działanie systemu zapewniało wykonanie jego funkcji lub zapewniało uzyskanie
wyznaczonego celu.

Struktura niezawodnościowa systemu

Strukturę niezawodnościową systemu otrzymuje się ze struktury ogólnej syste-

mu przez wydzielenie z niej zbioru E”.

Zbiór E”

⊂ E jest podzbiorem zbioru E, którego elementy spełniają następujący

warunek – być elementem aktywnym systemu, to znaczy elementem, którego ist-
nienie w systemie i prawidłowe działanie jest niezbędne do realizacji przez system
wyznaczonych zadań (elementy podstawowe) lub być elementem zdolnym do
przejmowania funkcji działania innego elementu system (elementy rezerwowe), w
przypadku, gdy element ten się uszkodzi.

Jest to forma połączeń (sprzężeń) między elementami systemu, która w sposób

jednoznaczny wyznacza niezawodność systemu w zależności od niezawodności
jego elementów. Klasyfikację form połączeń (struktur niezawodnościowych) poka-
zano na

rys.

2

.

Na niezawodność systemu mają wpływ zarówno niezawodność pojedynczych

elementów jak i rodzaj sieci połączeń tych elementów. Wzrost niezawodności sys-
temu można więc uzyskać przez dobór odpowiedniej konfiguracji połączeń ele-
mentów lub poprzez zwiększenie niezawodności tych elementów.


background image

Wybrane zagadnienia strukturalnej niezawodności systemów ...

3

Rys. 2

. Klasyfikacja struktur niezawodnościowych systemów (obiektów)







STRUKTURY NIEZAWODNOŚCIOWE SYSTEMÓW

PROSTE STRUKTURY

NIEZAWODNOŚCIOWE

szeregowe struktury niezawod-

nościowe

równoległe struktury niezawod-

nościowe

szeregowo-równoległe struktury

niezawodnościowe

ZŁOŻONE STRUKTURY

NIEZAWODNOŚCIOWE

mostkowe struktury niezawod-

nościowe

progowe struktury niezawodno-

ściowe

struktury niezawodnościowe

typu siatka

struktury niezawodnościowe

typu sieć

struktury niezawodnościowe

typu ściana

struktury niezawodnościowe

typu komin

równoległo-szeregowe struktury

niezawodnościowe

background image

4

Adam Kadziński

2. Niezawodność systemów o prostych strukturach

niezawodnościowych

2.1. Niezawodność systemów o szeregowych

strukturach niezawodnościowych

Definicja

System (obiekt) o strukturze niezawodnościowej szeregowej jest w stanie zdat-

ności tylko wówczas, gdy wszystkie jego elementy znajdują się w stanie zdatności.

Schemat ideowy systemu o szeregowej strukturze niezawodnościowej pokazano

na

rys. 3

.

Rys. 3

. Schemat ideowy systemu (obiektu) n-elementowego

o szeregowej strukturze niezawodnościowej

Niech:
Zi – oznacza zdarzenia polegające na tym, że i-ty (i = 1,2,..., n) element syste-

mu (obiektu) znajduje się w stanie zdatności,

Z – oznacza zdarzenie, że system o szeregowej strukturze niezawodnościowej

znajduje się w stanie zdatności.

Przy tak przyjętych oznaczeniach można zapisać, że:

n

Z

Z

Z

Z

=

,

,

2

1

K

,

(2)

zaś prawdopodobieństwo zdarzenia Z przedstawiają następujące zależności:

( ) (

)

n

Z

Z

Z

Z

=

,

,

P

P

2

1

K

( )

(

)

(

)

n

Z

Z

Z

Z

=

,

,

P

P

2

1

K

( )

(

)

(

)

n

n

Z

Z

Z

Z

Z

Z

=

K

K

2

2

1

P

P

P

( )

(

) (

)

(

)

n

n

n

Z

Z

Z

Z

Z

Z

Z

Z

Z

=

K

K

K

3

3

2

2

1

P

P

P

P

( )

(

) (

) (

)

( )

n

n

n

n

Z

Z

Z

Z

Z

Z

Z

Z

Z

Z

Z

P

P

P

P

P

4

3

3

2

2

1

=

K

K

K

K

Jeżeli zdarzenia Z

i

(i = 1,2,..., n) są zdarzeniami niezależnymi, to prawdopodo-

bieństwo iloczynu tych zdarzeń równe jest iloczynowi ich prawdopodobieństw, wg
zależności:

1

2

n

  

background image

Wybrane zagadnienia strukturalnej niezawodności systemów ...

5

( )

=

=

n

i

i

Z

Z

1

P

)

(

P

(3)

Dodatkowo, jeżeli przyjmie się oznaczenia, takie że: R = P(Z), R

i

= P(Z

i

), to:

=

=

n

i

i

R

R

1

.

(4)

gdzie: R – niezawodność systemu o szeregowej strukturze niezawodnościowej,

R

i

– niezawodność i-tego (i = 1,2,..., n) elementu systemu.

Sterowanie niezawodnością systemów o szeregowych strukturach niezawodnościo-
wych

Niech istnieje system (obiekt) 3-elementowy o szeregowej strukturze nieza-

wodnościowej (

rys. 4

) i o niezawodności początkowej elementów R

i

(i = 1,2,3).

Niezawodność takiego systemu wskazuje zależność:

3

2

1

R

R

R

R

=

Rys. 4

. Schemat ideowy systemu (obiektu) 3-elementowego

o szeregowej strukturze niezawodnościowej

Z punktu widzenia sterowania niezawodnością systemu interesującym jest uzy-

skanie odpowiedzi na pytanie – jak zmieni się niezawodność systemu, gdy nieza-
wodności elementów tego systemu zwiększy się o

∆R

i

(i = 1,2,3) (

rys. 4

). Zatem

(

) (

) (

)

3

3

2

2

1

1

R

R

R

R

R

R

R

R

+

+

+

=

+

(

)

(

)

3

3

2

1

1

2

2

1

2

1

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

+

+

+

+

+

=

(

+

+

+

+

+

+

=

3

2

1

2

1

3

1

3

2

2

3

1

3

2

1

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

)

3

2

1

3

1

2

3

2

1

R

R

R

R

R

R

R

R

R

+

+

+

3

2

1

1

3

2

2

3

1

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

+

+

=

Na tej podstawie względny przyrost niezawodności systemu 3-elementowego

o szeregowej strukturze niezawodnościowej wskazuje zależność:

1

2

3

R

1

,

∆R

1

R

2

,

∆R

2

R,

∆R

R

3

,

∆R

3

background image

6

Adam Kadziński

3

3

1

1

2

2

R

R

R

R

R

R

R

R

+

+

=

Zależność tę można uogólnić dla systemu n-elementowego o szeregowej struk-

turze niezawodnościowej. Ma ona wtedy postać:

n

n

R

R

R

R

R

R

R

R

+

+

+

=

K

2

2

1

1

Jeżeli założy się, że będzie się zwiększać niezawodność tylko jednego elementu

systemu, np. elementu j-tego, to można zapisać, że:

0

=

i

R

dla i = 1,2,3, j

−1, j+1,..., n,

i wtedy wzrost niezawodności systemu wyraża zależność:

j

j

R

R

R

R

=

.

(5)

Z zależności tej wynika, że dla systemów o niezawodnościowej strukturze sze-

regowej, wzrost ich niezawodności zależy od względnego przyrostu niezawodności
dowolnego elementu, niezależnie od tego czy element jest najsłabszym czy najsil-
niejszym ogniwem.

Oczywistym jest jednak, że łatwiej jest osiągnąć identyczny względny przyrost

niezawodności dla elementu, który jest najsłabszym ogniwem niż dla elementu,
który jest najsilniejszym ogniwem systemu (gdyż dla tego pierwszego bezbłędny
przyrost niezawodności

∆R

j

musi być mniejszy).

background image

Wybrane zagadnienia strukturalnej niezawodności systemów ...

7

2.2. Niezawodność systemów o równoległych

strukturach niezawodnościowych

Definicja

System (obiekt) o strukturze niezawodnościowej równoległej jest w stanie nie-

zdatności tylko wówczas, gdy wszystkie jego elementy znajdują się w stanie nie-
zdatności.

Schemat ideowy systemu o równoległej strukturze niezawodnościowej pokaza-

no na

rys.

5

.

Rys. 5

. Schemat ideowy systemu (obiektu) n-elementowego

o równoległej strukturze niezawodnościowej

Niech:
Yi – oznacza zdarzenia polegające na tym, że i-ty (i = 1,2,..., n) element syste-

mu (obiektu) znajduje się w stanie niezdatności,

Y – oznacza zdarzenie, że system o równoległej strukturze niezawodnościowej

znajduje się w stanie niezdatności.

Przy tak przyjętych oznaczeniach można zapisać, że:

n

Y

Y

Y

Y

=

,

,

2

1

K

,

(6)

zaś prawdopodobieństwo zdarzenia Y przedstawiają następujące zależności:

( ) (

)

n

Y

Y

Y

Y

=

,

,

P

P

2

1

K

( )

(

)

(

)

n

Y

Y

Y

Y

=

,

,

P

P

2

1

K

( )

(

)

(

)

n

n

Y

Y

Y

Y

Y

Y

=

K

K

2

2

1

P

P

P

( )

(

) (

)

(

)

n

n

n

Y

Y

Y

Y

Y

Y

Y

Y

Y

=

K

K

K

3

3

2

2

1

P

P

P

P

( )

(

) (

) (

)

( )

n

n

n

n

Y

Y

Y

Y

Y

Y

Y

Y

Y

Y

Y

P

P

P

P

P

4

3

3

2

2

1

=

K

K

K

K







1

2

n

background image

8

Adam Kadziński

Jeżeli zdarzenia Y

i

(i = 1,2,..., n) są zdarzeniami niezależnymi, to prawdopodo-

bieństwo iloczynu tych zdarzeń równe jest iloczynowi ich prawdopodobieństw, wg
zależności:

( )

=

=

n

i

i

Y

Y

1

P

)

(

P

(7)

Dodatkowo, jeżeli przyjmie się oznaczenia, takie że: F = P(Y), F

i

= P(Y

i

), to:

=

=

n

i

i

F

F

1

.

(8)

gdzie: F – zawodność systemu o równoległej strukturze niezawodnościowej,

F

i

– zawodność i-tego (i = 1,2,..., n) elementu systemu,

ale

R

F

= 1

i

i

i

R

F

= 1

,

a stąd

(

)

=

=

n

i

i

R

R

1

1

1

.

(9)

gdzie: R – niezawodność systemu o równoległej strukturze

niezawodnościowej,

R

i

– niezawodność i-tego (i = 1,2,..., n) elementu systemu.

background image

Wybrane zagadnienia strukturalnej niezawodności systemów ...

9

Sterowanie niezawodnością systemów o równoległych strukturach niezawodno-
ściowych

Niech istnieje system (obiekt) 3-elementowy o równoległej strukturze nieza-

wodnościowej (

rys. 6

) i o niezawodności początkowej elementów R

i

(i = 1,2,3).

Niezawodność takiego systemu wskazuje zależność:

(

) (

) (

)

3

2

1

1

1

1

1

R

R

R

R

=

Rys. 6

. Schemat ideowy systemu (obiektu) 3-elementowego

o równoległej strukturze niezawodnościowej

Z punktu widzenia sterowania niezawodnością systemu interesującym jest uzy-

skanie odpowiedzi na pytanie – jak zmieni się niezawodność systemu, gdy nieza-
wodności elementów tego systemu zwiększy się o

∆R

i

(i = 1,2,3) (

rys. 6

). Zatem

(

)

[

]

(

)

[

]

(

)

[

]

3

3

2

2

1

1

1

1

1

1

R

R

R

R

R

R

R

R

+

+

+

=

+

(

) (

) (

) (

) (

)

(

) (

)

+

=

1

3

2

2

3

1

3

2

1

1

1

1

1

1

1

1

1

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

(

)

(

) (

)

(

)

+

+

+

3

2

1

3

2

1

2

1

3

1

1

1

1

R

R

R

R

R

R

R

R

R

(

)

3

2

1

3

1

2

1

R

R

R

R

R

R

+

Na tej podstawie dla systemu 3-elementowego o równoległej strukturze nieza-

wodnościowej można wykazać, że:

3

3

1

1

2

2

1

1

1

1

R

R

R

R

R

R

R

R

+

+

=

Zależność tę można uogólnić dla systemu n-elementowego o równoległej struk-

turze niezawodnościowej. Ma ona wtedy postać:

n

n

R

R

R

R

R

R

R

R

+

+

+

=

1

1

1

1

2

2

1

1

K

R

3

,

∆R

3

R

1

,

∆R

1

1

2

3

R,

∆R

R

2

,

∆R

2

background image

10

Adam Kadziński

Często bywa tak, że można oddziaływać tylko na jeden element systemu, np.:

na element j-ty (

∆R

j

> 0). Przy takim założeniu przyrost niezawodności pozosta-

łych elementów jest zerowy, tzn.

0

=

i

R

dla i =

1,2,3, j

− 1, j + 1,...,

n

Wtedy otrzymuje się, że:

(

)

j

j

R

R

R

R

=

1

1

(10)

Aby odpowiedzieć na pytanie, na który element systemu o równoległej struktu-

rze niezawodnościowej należy oddziaływać, aby uzyskać maksymalny wzrost jego
niezawodności, rozważmy przykład systemu 3-elementowego, których wyjściowa
niezawodność jest zróżnicowana wg następującej relacji:

3

2

1

R

R

R

<

<

.

Obliczmy różnicę w przyroście niezawodności systemu przy podnoszeniu nieza-
wodności elementu pierwszego (

∆R

(1)

) i trzeciego (

∆R

(3)

). Mamy zatem

( )





=

3

3

1

1

)

3

(

)

1

(

1

1

1

R

R

R

R

R

R

R

,

a na tej podstawie

(

)

(

)

(

)

[

]

3

1

1

3

2

)

3

(

)

1

(

1

1

1

R

R

R

R

R

R

R

=

.

Przyjmijmy, że niezawodność elementu pierwszego i trzeciego zwiększy się w tym
samym stopniu k wg zależności:

3

3

1

1

R

R

R

R

k

=

=

.

Na tej podstawie można zapisać, że:

1

1

R

k

R

=

oraz

3

3

R

k

R

=

,

oraz że:

(

)

(

)

(

)

[

]

3

1

1

3

2

)

3

(

)

1

(

1

1

1

R

R

R

R

R

k

R

R

=

(

)

[

]

3

1

3

3

1

1

2

)

3

(

)

1

(

1

R

R

R

R

R

R

R

k

R

R

+

=

i ostatecznie

(

) (

)

3

1

2

)

3

(

)

1

(

1

R

R

R

k

R

R

=

(11)

background image

Wybrane zagadnienia strukturalnej niezawodności systemów ...

11

Z relacji (11) wynika, że R

1

< R

3

Z tego zaś wynika, że R

1

− R

3

< 0. Wykorzystu-

jąc te spostrzeżenia i zależność (11), można zauważyć, że:

0

)

3

(

)

1

(

<

R

R

)

3

(

)

1

(

R

R

<

Z przeprowadzonych tu rozważań wynika, że lepsze efekty zwiększenia nieza-

wodności systemu o równoległej strukturze niezawodnościowej daje poprawa nie-
zawodności elementu o największej niezawodności (tzn. najmocniejszego ogniwa
systemu).

2.3. Niezawodność systemów o szeregowo-równoległych

i równoległo-szeregowych strukturach niezawodnościowych

• Niezawodność systemów o szeregowo-równoległych strukturach niezawodno-

ściowych

∏ ∏

=

=



=

n

j

m

i

ij

r

s

j

R

R

1

1

1

1

(12)

Przykład

(

) (

) (

)

23

13

22

12

11

1

1

1

1

R

R

R

R

R

R

r

s

=

• Niezawodność systemów o równoległo-szeregowych strukturach niezawodno-

ściowych

( )

∏ ∏

=

=



=

n

j

m

i

ij

s

r

j

R

R

1

1

1

1

(13)

Przykład

Rys. 8

. Przykładowy system o strukturze

niezawodnościowej równoległo-szeregowej

R

11

R

13

R

23

R

12

R

11

R

12

R

22

R

13

R

23

Rys. 7

. Przykładowy system o strukturze niezawod-

no–

background image

12

Adam Kadziński

(

) (

)

(

)

23

13

12

11

1

1

1

R

R

R

R

R

s

r

=

3. Niezawodność systemów o złożonych strukturach

niezawodnościowych

3.1. Uwagi wstępne

Systemami o strukturach niezawodnościowych złożonych przyjęto w teorii

i praktyce niezawodności nazywać systemy nie należące do klasy systemów szere-
gowo-równoległych.

Podstawowym problemem w procesie analizy i syntezy niezawodnościowej sys-

temów o złożonych strukturach niezawodnościowych jest problem obliczania ich
niezawodności. Szczegółowo problem ten przedstawiono w pracy Profesora Janu-
sza Migdalskiego

1

.

Do wyznaczania niezawodności systemów o złożonych strukturach niezawod-

nościowych stosuje się tzw. metody dekompozycyjne. W myśl tych metod system
o złożonych strukturach niezawodnościowych dekomponuje się na pewną liczbę
podsystemów o prostych strukturach niezawodnościowych. Metody te różnią się
sposobem dekompozycji systemu o złożonych strukturach niezawodnościowych.
Jedną z tych metod jest metoda dekompozycji prostej.

3.2. Metoda dekompozycji prostej obliczania niezawodności systemów

o złożonych strukturach niezawodnościowych

Metoda dekompozycji prostej należy do efektywniejszych metod obliczania

niezawodności systemów o złożonych strukturach niezawodnościowych. Idea tej
metody polega na tym, że system o niezawodnościowej strukturze złożonej zostaje
drogą kolejnych operacji strukturalnych przekształcony na pewną liczbę podsyste-
mów o prostych strukturach niezawodnościowych, tj. podsystemów o strukturach
szeregowych, równoległych, szeregowo-równoległych i równoległo-szeregowych.

Cechą charakterystyczną metody dekompozycji prostej jest to, że dekompozy-

cję n-elementowego systemu o złożonej strukturze niezawodnościowej wykonuje
się zawsze względem jednego odpowiednio wybranego elementu systemu, w wy-
niku czego otrzymuje się na dwa podsystemy (n–1)-elementowe nie zawierające
elementu według, którego dokuje się dekompozycji. W przypadku gdy struktury
tak otrzymanych (n–1)-elementowych podsystemów są nadal złożonymi struktu-

1

Migdalski J., Podstawy strukturalnej teorii niezawodności. Skrypt Politechniki Swięto-

krzyskiej nr 57. Kielce, 1978.

background image

Wybrane zagadnienia strukturalnej niezawodności systemów ...

13

rami niezawodnościowymi, to przeprowadza się ich kolejne dekompozycje dopóty,
dopóki nie otrzyma się podsystemów o strukturach prostych.

3.3. Ogólna formuła wyznaczania niezawodności systemu

Formalnym zapisem algorytmu obliczeń, opierającego się na opisanej wcześniej

metodzie dekompozycji prostej, jest zależność zwana ogólną formułą niezawodno-
ści systemu. Dalej przedstawiono kolejne kroki procedury pozyskania ogólnej for-
muły niezawodności systemu.

Niech istnieje system składający się z n elementów i o dowolnej strukturze nie-

zawodnościowej. Schemat ideowy takiego systemu przedstawia

rys. 9a

. Niech i-ty

element tego systemu jest elementem według którego odbywa się jego dekompo-
zycja. Po takiej operacji system n-elementowy składa się z dwóch podsystemów
(

rys. 9b

) – pierwszy z nich jest podsystemem jednoelementowym a drugi jest pod-

systemem (n–1)-elementowym.

SYSTEM

n − elementowy

O DOWOLNEJ

STRUKTURZE

NIEZAWODNOŚCIOWEJ

Podsystem

(n − 1) − elementowy

i-ty element

a)

b)

Rys. 9

. Schemat ideowy systemu n-

elementowego (a) i system n-elementowy po

dekompozycji

background image

14

Adam Kadziński

Przyjmuje się interpretację geometryczną (

rys. 10

), opis i oznaczenia następują-

cych zdarzeń:

A – zdarzenie, że system n-elementowy znajduje się w stanie zdatności,

i

A – zdarzenie, że i-ty element systemu jest zdatny,

i

A – zdarzenie, że i-ty element systemu jest niezdatny,

I – zdarzenie pewne, tzn. takie które musi wystąpić.

Na podstawie opisanych wcześniej zdarzeń oraz na podstawie

rys. 10

, można

zapisać następujące tożsamości:

A

I

A

=

(14)

i

i

A

A

I

=

(15)

a stąd

(

)

A

A

A

A

i

i

=

(16)

i

(

)

(

)

A

A

A

A

A

i

i

=

.

(17)

Ponieważ zdarzenia

(

)

A

A

i

∩ i

(

)

A

A

i

∩ są rozłączne (

rys. 10

), to na podstawie

tożsamości (4), prawdopodobieństwo zdarzenia A przedstawia zależność:

( ) (

)

(

)

A

A

A

A

A

i

i

+

=

P

P

P

.

(18)

Ze znanych zależności na prawdopodobieństwa warunkowe postaci:

( )

(

)

( )

i

i

i

A

A

A

A

A

P

P

P

=

(19)

( ) (

)

( )

i

i

i

A

A

A

A

A

P

P

P

=

(20)

i zależności (18) wynika, że:

( ) ( )

( )

( ) ( )

i

i

i

i

A

A

A

A

A

A

A

P

P

P

P

P

+

=

(21)

A

i

A

I

A

i

Rys. 10

. Interpretacja geometryczna zdarzeń A, A

i

, Ā

i

, i I

background image

Wybrane zagadnienia strukturalnej niezawodności systemów ...

15

Dla uproszczenia zapisu przyjmuje się następujące oznaczenia:

( )

( )

A

R

n

s

P

=

( )

i

i

A

R

P

=

( )

i

i

A

R

P

1

=

( )

( )

i

n

i

A

A

R

P

1

=

( )

( )

( )

i

n

i

A

A

R

P

1

=

a na tej podstawie zależność (21) ma postać:

( )

( )

(

)

( )

( )

1

1

1

+

=

n

i

i

n

i

i

n

s

R

R

R

R

R

(22)

Zależność (22) to postać matematyczna ogólnej formuły niezawodności syste-

mu

. W wyznaczonej formule, poszczególnym jej częściom, można nadawać inter-

pretację geometryczną. W myśl takiego podejścia, element na pewno uszkodzony
(R

i

= 0) przedstawić można za pomocą „przerwy” dla przepływu strumienia infor-

macji lub energii (brak możliwości przepływu), zaś element na pewno zdatny (tzn.
R

i

= 1) przedstawia się przez „zwarcie” (brak oporu) dla przepływu strumienia

informacji lub energii. W myśl interpretacji geometrycznej, realny element struktu-
ry niezawodnościowej systemu/obiektu przedstawia dla przepływu informacji lub
energii pewną rezystancję (opór), którego miara określona jest na przedziale
0 < R

i

< 1.

3.4. Niezawodność systemu o strukturze niezawodnościowej mostkowej

System o strukturze niezawodnościowej mostkowej jest najprostszym systemem

z klasy systemów złożonych. Schemat ideowy systemu o strukturze niezawodno-
ściowej mostkowej (zwanego dalej systemem mostkowym) przedstawiono na

rys. 11

.









Rys. 11

. Schemat ideowy systemu o strukturze

niezawodnościowej mostkowej

5

1

2

3

4

background image

16

Adam Kadziński

Zgodnie z procedurą obliczeniową, odbywającą się z wykorzystaniem formu-

ły (22), dokonuje się dekompozycji systemu mostkowego względem jednego jego
elementu. Dobór elementu do dokonania dekompozycji systemu jest dowolny.
Dalej przyjęto, że system mostkowy będzie dekomponowany względem elementu
piątego (

rys. 11

). Uwzględniając ten fakt, formułę (22) można zapisać w postaci:

( )

( )

(

)

( )

( )

4

5

5

4

5

5

5

1

R

R

R

R

R

M

+

=

(23)

W wyniku dekompozycji systemu mostkowego względem piątego elementu

otrzymuje się m.in. podsystemy 4-elementowe o strukturach niezawodnościowych
przedstawionych na

rys. 12

. Jeden z nich jest systemem 4-elementowym

o strukturze niezawodnościowej równoległo-szeregowej (

rys. 12a

), zaś drugi jest

systemem 4-elementowym o strukturze szeregowo-równoległej (

rys. 12b

).

Rys. 12

. Schemat ideowy podsystemów 4-elementowych otrzymanych po dekompozycji

systemu mostkowego z

rys. 11

względem jego piątego elementu

Na tej podstawie składowe formuły (23), posiłkując się zależnościami (12)

i (13), przedstawiają się następująco:

( )

(

) (

)

(

) (

) (

)

(

)

4

2

3

1

4

5

1

1

1

1

1

1

R

R

R

R

R

=

(24)

( )

( )

(

) (

)

4

3

2

1

4

5

1

1

1

R

R

R

R

R

=

(25)

a stąd niezawodność systemu mostkowego przedstawia zależność:

( )

(

) (

)

(

) (

) (

)

(

)

+

=

4

2

3

1

5

5

1

1

1

1

1

1

R

R

R

R

R

R

M

(

)

(

) (

)

(

)

4

3

2

1

5

1

1

1

1

R

R

R

R

R

+

(26)

skąd

( )

(

) (

)

+

+

+

=

4

2

4

2

3

1

3

1

5

5

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

M

(

)

(

)

4

3

2

1

4

3

2

1

5

1

R

R

R

R

R

R

R

R

R

+

+

(27)

1

3

2

4

1

3

2

4

a)

b)

background image

Wybrane zagadnienia strukturalnej niezawodności systemów ...

17

a po redukcji wyrażenia (27) otrzymuje się:

( )

+

+

+

+

=

5

4

3

2

5

4

2

1

5

3

2

5

4

1

4

3

2

1

5

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

M

5

4

3

2

1

5

4

3

1

5

3

2

1

4

3

2

1

2

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

+

(28)

3.5. Niezawodność systemów o progowych

strukturach niezawodnościowych

Definicja

System o progowej strukturze niezawodnościowej jest w stanie zdatności tylko

wówczas, gdy co najmniej k spośród n jego elementów jest w stanie zdatności.

Systemy o progowej strukturze niezawodnościowej w teorii i praktyce nieza-

wodnościowej nazywa się systemami typu „k z n” zdatnych elementów.

Warto zauważyć, że systemy o szeregowych i równoległych strukturach nieza-

wodnościowych są szczególnymi przypadkami systemów typu „k z n” zdatnych
elementów. System o szeregowej strukturze niezawodnościowej jest systemem
„n z n”, zaś system o równoległej strukturze niezawodnościowej jest systemem
„1 z n”.

Niezawodność systemu typu „

2 z 3” o różnej niezawodności elementów

Niech istnieje system 3-elementowy o strukturze niezawodnościowej „2 z 3”

(

rys. 13

) i o niezawodności początkowej elementów R

i

(i = 1,2,3). System taki jest

w stanie zdatności tylko wówczas, gdy co najmniej 2 spośród 3 jego elementów są
w stanie zdatności.











Wyznaczenie niezawodności systemu „2 z 3”, zgodnie z procedurą obliczenio-

wą wykorzystującą formułę (22), dokonuje się dekomponując ten system wzglę-
dem jednego jego elementu. Dobór elementu do dokonania dekompozycji systemu

1

2

1

3

2

3

„2 z 3”

Rys. 13

. Schemat ideowy systemu o strukturze

niezawodnościowej „2 z 3”

background image

18

Adam Kadziński

jest dowolny. Dalej przyjęto, że system „2 z 3” będzie dekomponowany względem
elementu drugiego (

rys. 13

). Uwzględniając ten fakt, formułę (22) można zapisać

w postaci:

( )

( )

(

)

( )

( )

2

2

2

2

2

2

3

"

3

2

"

1

R

R

R

R

R

z

+

=

(29)

W wyniku dekompozycji systemu „2 z 3” względem drugiego elementu otrzy-

muje się podsystemy 2-elementowe. Jeden z nich jest systemem 2-elementowym
o strukturze niezawodnościowej równoległej (gdy element 2-gi jest na pewno zdat-
ny, tzn. R

2

= 1), zaś drugi jest systemem 2-elementowym o strukturze szeregowej

(gdy element 2-gi jest na pewno niezdatny, tzn. R

2

= 0).

Na tej podstawie składowe formuły (29), posiłkując się zależnościami (4) i (9),

przedstawiają się następująco:

( )

(

) (

)

3

1

2

2

1

1

1

R

R

R

=

(30)

( )

( )

3

1

2

2

R

R

R

=

(31)

a stąd niezawodność systemu „2 z 3” przedstawia zależność:

( )

(

) (

)

(

) (

)

3

1

2

3

1

2

3

"

3

2

"

1

1

1

1

R

R

R

R

R

R

R

z

+

=

(32)

skąd

( )

3

2

1

3

1

3

2

2

1

3

"

3

2

"

2

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

z

+

+

=

(33)

Niezawodność systemu typu „2 z 4” o różnej niezawodności elementów

Niech istnieje system 4-elementowy o strukturze niezawodnościowej „2 z 4”

(

rys. 14

) i o niezawodności początkowej elementów R

i

(i = 1,2,3,4). System taki

jest w stanie zdatności tylko wówczas, gdy co najmniej 2 spośród 4 jego elemen-
tów jest w stanie zdatności.

Niezawodność systemu „2 z 4” można wyznaczyć dekomponując system wzglę-

dem elementu czwartego (

rys. 14

). Uwzględniając ten fakt, formułę (22) można

zapisać w postaci:

( )

( )

(

)

( )

( )

3

4

4

3

4

4

4

"

4

2

"

1

R

R

R

R

R

z

+

=

(34)

W wyniku dekompozycji systemu „2 z 4” względem czwartego elementu otrzy-

muje się podsystemy 3-elementowe. Jeden z nich jest systemem 3-elementowym
o strukturze niezawodnościowej równoległej (gdy element 4-ty jest na pewno zdat-
ny, tzn. R

4

= 1), zaś drugi jest systemem 3-elementowym o strukturze typu „2 z 3”

(gdy element 4-ty jest na pewno niezdatny, tzn. R

4

= 0).

background image

Wybrane zagadnienia strukturalnej niezawodności systemów ...

19




















Na tej podstawie składowe formuły (34), posiłkując się zależnościami (9), (29) i

(33), przedstawiają się następująco:

( )

(

) (

) (

)

3

2

1

3

4

1

1

1

1

R

R

R

R

=

(35)

( )

( )

(

) (

)

(

) (

)

3

1

2

3

1

2

3

4

1

1

1

1

R

R

R

R

R

R

R

+

=

(36)

a stąd niezawodność systemu „2 z 4” przedstawia zależność:

( )

(

) (

) (

)

(

)

+

=

3

2

1

4

4

"

4

2

"

1

1

1

1

R

R

R

R

R

z

(

)

(

) (

)

(

) (

)

(

)

3

1

2

3

1

2

4

1

1

1

1

1

R

R

R

R

R

R

R

+

+

(37)

skąd

( )

+

+

+

=

4

3

2

4

3

1

4

2

1

4

3

4

2

4

1

4

"

4

2

"

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

z

+

+

+

+

3

2

1

3

1

3

2

2

1

4

3

2

1

2

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

4

3

2

1

4

3

1

4

3

2

4

2

1

2

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

+

(38)

i ostatecznie

( )

+

+

+

+

+

+

=

4

3

4

2

3

2

4

1

3

1

2

1

4

"

4

2

"

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

z

4

3

2

1

4

3

2

4

3

1

4

2

1

3

2

1

3

2

2

2

2

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

+

(39)

1

2

1

3

1

4

2

3

2

4

3

4

„2 z 4”

Rys. 14

. Schemat ideowy systemu o strukturze

niezawodnościowej „2 z 4”

background image

20

Adam Kadziński

Niezawodność systemu typu „3 z 4” o różnej niezawodności elementów

Niech istnieje system 4-elementowy o strukturze niezawodnościowej „3 z 4”

(

rys. 15

) i o niezawodności początkowej elementów R

i

(i = 1,2,3,4). System taki

jest w stanie zdatności tylko wówczas, gdy co najmniej 3 spośród 4 jego elemen-
tów jest w stanie zdatności.














Niezawodność systemu „3 z 4” wygodnie jest wyznaczać dekomponując system

względem elementu czwartego (ze względu na wyznaczoną wcześniej formułę na
niezawodność systemu typu „2 z 3” – formuła (33)). Biorąc to pod uwagę, formu-
łę (22) dla systemu „3 z 4”można zapisać jako:

( )

( )

(

)

( )

( )

3

4

4

3

4

4

4

"

4

3

"

1

R

R

R

R

R

z

+

=

(40)

W wyniku dekompozycji systemu „3 z 4” względem czwartego elementu otrzy-

muje się podsystemy 3-elementowe. Jeden z nich jest systemem 3-elementowym o
strukturze niezawodnościowej typu „2 z 3” (gdy element 4-ty jest na pewno zdat-
ny, tzn. R

4

= 1), zaś drugi jest systemem 3-elementowym o strukturze szeregowej

(gdy element 4-ty jest na pewno niezdatny, tzn. R

4

= 0).

Na tej podstawie składowe formuły (40) przedstawiają się następująco:

( )

( )

(

) (

)

(

) (

)

3

1

2

3

1

2

3

4

1

1

1

1

R

R

R

R

R

R

R

+

=

(41)

( )

( )

3

2

1

3

4

R

R

R

R

=

(42)

a stąd ostatecznie niezawodność systemu „3 z 4” przedstawia zależność:

( )

4

3

2

1

4

3

2

4

3

1

4

2

1

3

2

1

4

"

4

3

"

3

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

z

+

+

+

=

(43)

Rys. 15

. Schemat ideowy systemu o strukturze

niezawodnościowej „3 z 4”

1

2

3

1

2

4

1

3

4

2

3

4

„3 z 4”

background image

Wybrane zagadnienia strukturalnej niezawodności systemów ...

21

Niezawodność systemów typu „k z n” o identycznej niezawodności elementów

Niech istnieje system n-elementowy o strukturze niezawodnościowej „k z n” i o

identycznej niezawodności elementów R

1

= R

2

= ... = R

n

= R. System taki jest w

stanie zdatności tylko wówczas, gdy co najmniej k spośród n jego elementów tego
systemu jest w stanie zdatności. Prawdopodobieństwo takiego zdarzenia można
wyznaczyć z zależności:

( )

(

)

( )

i

n

i

n

k

i

n

n

k

R

R

i

n

n

k

R

R

=





=

1

,

,

"

z

"

(44)

Dalej, wykorzystując zależność (44) przedstawiono formuły na niezawodność

wybranych systemów o strukturach niezawodnościowych typu „k z n” przy założe-
niu identycznej niezawodności ich elementów:

• niezawodność systemu typu „2 z 3” o identycznej niezawodności elementów

( )

(

)

( )

3

2

3

3

2

3

"

3

z

2

"

2

3

1

3

3

,

2

,

R

R

R

R

i

R

R

i

i

i

=





=

=

,

(45)

• niezawodność systemu typu „2 z 4” o identycznej niezawodności elementów

( )

(

)

( )

4

3

2

4

4

2

4

"

4

z

2

"

3

8

6

1

4

4

,

2

,

R

R

R

R

R

i

R

R

i

i

i

+

=





=

=

,

(46)

• niezawodność systemu typu „3 z 4” o identycznej niezawodności elementów

( )

(

)

( )

4

3

4

4

3

4

"

4

z

3

"

3

4

1

4

4

,

3

,

R

R

R

R

i

R

R

i

i

i

=





=

=

.

(47)


background image

22

Adam Kadziński

ZASTOSOWANIE OGÓLNEJ FORMUŁY WYZNACZANIA
NIEZAWODNOŚCI SYSTEMU

System szczegółowy:

Wydzielamy element 2 i postępujemy według wzoru:

( )

(

) (

) (

)

3

1

2

3

1

2

3

1

1

R

R

R

R

R

R

R

s

+

=

( )

3

2

1

3

R

R

R

R

s

=


System równoległy:

Wydzielamy element 2 i postępujemy według wzoru:

( )

(

)( )(

)

[

] (

)

(

)(

)(

)

[

]

3

1

2

3

1

2

3

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

R

R

R

R

R

R

R

s

+

=

( )

( ) (

) (

)(

)

[

]

3

1

2

2

3

1

1

1

1

1

R

R

R

R

R

s

+

=

( )

(

) (

)(

)(

)

3

2

1

2

2

3

1

1

1

1

R

R

R

R

R

R

s

+

=

( )

(

)(

)(

)

3

2

1

2

2

3

1

1

1

1

R

R

R

R

R

R

s

+

=

( )

(

)(

)(

)

3

2

1

3

1

1

1

1

R

R

R

R

s

=


ZASADA MAKSYMALNEJ WRAŻLIWOŚCI

Zasada maksymalnej wrażliwości wskazuje nam uwagę na elementy dowolnego

systemu, których poprawa niezawodności daje maksymalną zmianę niezawodności
systemu.

Mając system n-elementowy można wyznaczyć jego niezawodność:

( )

( )

( )

(

)

( )

( )

1

1

1

+

=

n

i

i

n

i

i

n

s

R

R

R

R

R

( )

( )

(

)

n

i

i

n

i

R

,...,

R

,

,

R

,...,

R

,

R

R

1

1

2

1

1

1

+

( )

( )

(

)

n

i

i

n

i

R

,...,

R

,

,

R

,...,

R

,

R

R

1

1

2

1

1

+

Mając niezawodność systemu n-elementowego obliczamy wrażliwości po-

szczególnych elementów systemu, przez liczenie kolejnych pochodnych cząstko-
wych

background image

Wybrane zagadnienia strukturalnej niezawodności systemów ...

23

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

=

=

=

=

=

=

n

n

n

n

n

n

n

s

i

n

i

n

i

i

n

s

n

n

n

s

R

R

R

R

..

..........

..........

..........

..........

R

R

R

R

..

..........

..........

..........

..........

R

R

R

R

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Następnie w oparciu o uzyskane wartości liczbowe szukamy wartości maksy-

malnej z listy wrażliwości:

( ) ( )

( )

( )

{

}

n

i

n

i

,...,

,...,

,

max

2

1

1

<

<

=


ZASTOSOWANIE METODY MAX. WRAŻLIWOŚCI
DLA SYSTEMU O STRUKTURZE SZEREGOWEJ

3

2

1

R

R

R

R

=

( )

( )

( )

56

0

8

0

7

0

63

0

9

0

7

0

72

0

9

0

8

0

2

1

3

3

3

1

2

2

3

2

1

1

,

,

,

R

R

R

R

,

,

,

R

R

R

R

,

,

,

R

R

R

R

=

=

=

=

=

=

=

=

=

=

=

=

( ) ( ) ( )

{

}

( )

72

0

1

3

2

1

3

1

,

,

,

max

i

=

=

=

<

<

tzn. że elementem o największej wrażliwości jest element 1-szy.

DLA SYSTEMU O STRUKTURZE RÓWNOLEGŁEJ

(

)(

)(

)

3

2

1

1

1

1

1

R

R

R

R

=

(

)(

) (

)(

)

[

]

3

2

1

3

2

1

1

1

1

1

R

R

R

R

R

R

=

(

)(

)

(

)(

)

[

]

3

1

2

3

1

1

1

1

1

1

R

R

R

R

R

R

=

(

)(

) (

)(

)

[

]

2

1

3

2

1

1

1

1

1

1

R

R

R

R

R

R

=

background image

24

Adam Kadziński

( )

(

)(

) (

)(

)

02

0

1

0

2

0

9

0

1

8

0

1

1

1

3

2

1

1

,

,

,

,

,

R

R

R

R

=

=

=

=

= ∂

( )

(

)(

) (

)(

)

03

0

1

0

3

0

9

0

1

7

0

1

1

1

3

1

2

2

,

,

,

,

,

R

R

R

R

=

=

=

=

= ∂

( )

(

)(

) (

)(

)

05

0

2

0

3

0

8

0

1

7

0

1

1

1

2

1

3

3

,

,

,

,

,

R

R

R

R

=

=

=

=

= ∂

( ) ( ) ( )

{

}

( )

05

0

3

3

2

1

3

1

,

,

,

max

i

=

=

=


ZASTOSOWANIE METODY MAKSYMALNEJ WRAŻLIWOŚCI DLA
STRUKTURY ZŁOŻONEJ (MOSTKOWEJ)

( )

(

)(

)

[

]

+

+

+

=

4

2

4

2

3

1

3

1

5

5

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

M

(

)

[

]

4

3

2

1

4

3

2

1

5

1

R

R

R

R

R

R

R

R

R

+

+


Badamy wrażliwość:

( )

(

)(

) (

)(

)

4

3

2

2

5

3

4

2

4

2

5

1

1

1

1

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

M

+

+

=

=

( )

(

)(

) (

)(

)

4

3

1

1

5

4

3

1

3

1

5

2

2

1

1

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

M

+

+

=

=

( )

(

)(

) (

)(

)

4

2

1

4

5

1

4

2

4

2

5

3

3

1

1

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

M

+

+

=

=

( )

(

)(

) (

)(

)

3

2

1

3

5

2

3

1

3

1

5

4

4

1

1

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

M

+

+

=

=

( )

(

)(

) (

)

4

3

2

1

4

3

2

1

4

2

4

2

3

1

3

1

5

5

5

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

M

+

+

+

=

=

( ) ( ) ( ) ( ) ( )

{

}

5

4

3

2

1

5

1

,

,

,

,

max

i

=

Gdyby przyjąć, że elementy struktury mostkowej mają wszystkie tę samą nie-

zawodność Ri = R dla i = 1,2,3,4,5 to

(

)( ) ( )(

)

=

+

+

=

=

=

=

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

1

1

4

3

2

1

background image

Wybrane zagadnienia strukturalnej niezawodności systemów ...

25

(

)(

)

( )

(

)

=

+

+

+

=

+

=

4

2

3

4

3

3

2

3

2

2

2

2

1

2

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

4

3

2

2

4

R

R

R

R

+

+

=

( )

(

)(

) (

)

=

+

+

+

=

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

5

(

)(

) (

)

=

+

+

=

+

=

4

2

4

3

3

2

4

2

2

2

2

2

2

2

4

2

2

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

4

3

2

2

4

2

R

R

R

+

=







Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
3 0 Dla TR Sem3 NOT Niezawodnosc strukturalna v1
3 0 Dla TR Sem3 NOT Niezawodnosc strukturalna v1
1 1 Dla TR Sem3 Karta opisu Niezawodnosc obiektow tech 2007 v1
1 1 Dla TR Sem3 Karta opisu Niezawodnosc obiektow tech 2007 v1
2 0 Dla TR Sem3 Obiekty nieodnawiane charakterystyki niezawodnosci OT v1
4 1 Dla TR Sem3 Autobus Analiza Gotowosci

więcej podobnych podstron