257

Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa

Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku

Magdalena Seta

*

Biblioteka Główna im. W. Grabskiego
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego
Warszawa

INTERDYSCYPLINARNE BADANIA NAD CZYNNIKAMI

WARUNKUJĄCYMI ZACHOWANIA CZYTELNIKÓW

[INTERDISCIPLINARY RESEARCH ON DETERMINANTS

OF READERS’ BEHAVIORS]

Abstrakt: Czynniki warunkuj

ą

ce zachowania człowieka w ró

ż

nych sferach jego

ż

ycia s

ą

przedmiotem bada

ń

wie-

lu dyscyplin naukowych. Zachowanie to ka

ż

da reakcja na bod

ź

ce

ś

rodowiska i ustosunkowanie si

ę

do tego

ś

ro-

dowiska, zazwyczaj maj

ą

ce na celu zdobycie

ś

rodków do zaspokojenia potrzeb. Czytelnik, jako konsument usług

bibliotecznych, korzystaj

ą

c z nich zaspakaja swoje potrzeby czytelnicze i informacyjne. Zachowania konsumen-

tów s

ą

warunkowane przez ró

ż

nego rodzaju czynniki, które stanowi

ą

zintegrowany i wzajemnie na siebie oddzia-

ływuj

ą

cy system. Socjologia, psychologia społeczna, nauki konsumenckie, a tak

ż

e bibliotekoznawstwo wykorzy-

stuj

ą

ró

ż

ne dost

ę

pne narz

ę

dzia badawcze do poznania uwarunkowa

ń

okre

ś

lonych zachowa

ń

człowieka. Na pod-

stawie własnych bada

ń

ankietowych, przeprowadzonych od czerwca do wrze

ś

nia 2009 r. w

ś

ród absolwentów

Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, przedstawiono czynniki warunkuj

ą

ce zachowania czy-

telników oraz metody badawcze, stosowane w ró

ż

nych dziedzinach nauki w celu poznania tych czynników.

BIBLIOTEKI AKADEMICKIE – POTRZEBY CZYTELNICZE – U

Ż

YTKOWNICY BIBLIOTEK – ZACHOWANIA

CZYTELNIKÓW

Abstract: Many scholarly disciplines focus on their research on factors determining human behavior in various
areas of life. Behavior is defined as any response or reaction to the environment, usually aimed at satisfying one’s
needs. Reader, as a library service consumer meets his information needs by making use of the service.
Consumer’s behaviors are conditioned by various factors which are integrated in a self-reacting system.
Sociology, social psychology, consumer science and also library science use a wide range of research tools to
identify specific determinants of human behavior. Based on survey conducted between June and September
2009 among the graduates of the Warsaw University of Life Sciences, the article presents determinants
of readers’ behavior and characterizes a panoply of research methods used in various research fields to explore
these factors.

ACADEMIC LIBRARIES – LIBRARY USERS – READERS’ BEHAVIOR – READERS’ NEEDS

*

Dr inż. MAGDALENA SETA, starszy bibliotekarz w Bibliotece Głównej SGGW w Warszawie; absolwentka

technologii żywności i żywienia oraz studiów podyplomowych informacji naukowej i bibliotekoznawstwa w Uniwersytecie
Łódzkim. Dwie najważniejsze publikacje: (2009) Użytkownicy Oddziału Informacji Naukowej w Bibliotece Głównej Szkoły
Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, dok. elektr. CD [W:] M. Kocójowa red. (2009). Biblioteki i ich klienci: miedzy płatnym
a bezpłatnym komunikowaniem sie w erze zasobów cyfrowych i sieci. Kraków: Instytut INiB UJ, s. 138–146; (2002) Sytuacja
gospodarstw domowych ludzi starszych na wsi w świetle wyników badań budżetów gospodarstw domowych. „Wieś
i Rolnictwo” nr 4, s. 76–85 [pod nazwiskiem Banasiak, współaut.: K. Gutkowska]. E-mail: [e-mail]

[MAGDALENA SETA, PhD; librarian at the Main Library of Warsaw University of Life Sciences; M.Sc. in Food and

Nutrition Technology; diploma of LIS postgraduate studies at the University of Łódź. Two the most important publications:
(2009) Użytkownicy Oddziału Informacji Naukowej w Bibliotece Głównej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego [Users
of the Information Department in the Main Library of Warsaw University of Life Sciences], e-doc. CD [In:] M. Kocójowa ed.
(2009). Biblioteki i ich klienci: miedzy płatnym a bezpłatnym komunikowaniem sie w erze zasobów cyfrowych i sieci
[Libraries and Their Clients: Free or Fee Services Supporting Social Communication in Digital Era]. Kraków: Instytut INiB
UJ, s. 138–146; (2002) Sytuacja gospodarstw domowych ludzi starszych na wsi w świetle wyników badań budżetów
gospodarstw domowych [Material Status of Elderly Inhabitants of Rural Zones in the Light of the Research on Households’
Budgets Outcomes]. “Wieś i Rolnictwo” nr 4, s. 76–85 [under the name Banasiak, co-author: K. Gutkowska]. E-mail:
[e-mail]]

258

Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa

Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku

WST

Ę

P

W literaturze znaleźć można różne definicje zachowań w zależności od perspektywy, w której postępowanie

człowieka jest rozpatrywane. Zachowanie się konsumenta jest częścią problematyki, którą zajmuje się głównie

psychologia, a dotyczącej wszystkich zachowań człowieka. Pojęcie to nie zostało jednak dość precyzyjnie zdefi-

niowane. Przyjmuje się, że zachowanie to każda reakcja na bodźce środowiska i ustosunkowanie się do tego

ś

rodowiska. Podkreślić przy tym należy związek zachowań z potrzebami lub środkami służącymi ich zaspokoje-

niu. Najogólniej przez zachowanie należy rozumieć wszelkie działania i czynności, mające na celu zaspokojenie

potrzeb człowieka przez zdobywanie dóbr i usług [Gajewski 1994, s. 8]. Zachowania te stanowią element szer-

szej problematyki zachowania się człowieka we wszystkich sferach jego aktywności. Ponieważ zachowanie jest

konsekwencją interakcji z innymi ludźmi oraz stosowania systemu norm, mających źródło w całokształcie spo-

łecznych doświadczeń człowieka, socjologia rozróżnia pojęcie zachowań społecznych. Zachowanie społeczne to

różnorodne formy aktywności społecznej, będące rezultatem oddziaływania środowiska lub sytuacji [Pacholski,

Staboń 2001, s. 229]. Nauki ekonomiczne natomiast odnoszą pojęcie zachowań do indywidualnych podmiotów

konsumpcji, czyli do konsumentów i gospodarstw domowych [Kieżel 2000, s. 57]. Z rozmiarów i sposobów

zaspokajania potrzeb wynikają określone zachowania konsumpcyjne [Bywalec, Rudnicki 2002, s. 14]. Według

Leksykonu marketingu zachowania konsumpcyjne to „spójna całość reakcji związanych z dokonywaniem wybo-

rów w procesie zaspokajania potrzeb indywidualnych w określonych warunkach społecznych, kulturowych i e-

konomicznych” [Altkorn, Kramer 1998, s. 276]. Należy pamiętać, że zachowanie konsumenta obejmuje również

użytkowanie środków zaspokajania potrzeb, co właściwie stanowi zasadniczą treść konsumpcji [Rudnicki 2000,

s. 17].

Szczególnym przypadkiem zachowań konsumenckich są zachowania na rynku książki. Książka jest dobrem

kultury, które może być konsumowane jednorazowo, nie wymagając przy tym posiadania go na własność. Jest to

dobro łatwo dostępne poza rynkiem, i udział właśnie pozarynkowej konsumpcji, między innymi korzystanie

z usług bibliotecznych, jest w tym przypadku wyższy niż w przypadku innych dóbr. Dlatego też zachowania

czytelników można rozpatrywać jako rodzaj zachowań konsumentów [Pacut 2004, s. 83]. Korzystanie z usług

biblioteki można zaklasyfikować do konsumpcji usług niematerialnych [Bywalec, Rudnicki 2002, s. 30].

CZYNNIKI DETERMINUJ

Ą

CE ZACHOWANIA

Zachowania człowieka są warunkowane przez różnego rodzaju czynniki, które stanowią zintegrowany

i wzajemnie na siebie oddziaływujący system. Na zachowania te oddziałuje wiele czynników ekonomicznych,

społecznych, psychologicznych i demograficznych. Nowoczesne ujęcia zachowań konsumentów zwracają uwa-

gę przede wszystkim na znaczenie wpływu otoczenia społecznego i kultury, obyczajów oraz osobowości kon-

sumentów. Dokonywane przez nich wybory produktów, czy też sposoby korzystania z usług, pozostają pod

wpływem zarówno uznawanych wartości, jak też przewidywanych sytuacji związanych ze stylem życia [Garbar-

ski 2001, s. 15].

Według Rudnickiego [2000, s. 36] do czynników, wpływających na zachowania konsumentów należą:

•

czynniki zewnętrzne (uwarunkowania ekonomiczne, społeczno-kulturowe),

•

czynniki wewnętrzne (potrzeby, motywy, postrzeganie, postawy, osobowość, uczenie się, ryzyko zwią-

zane z zakupem).

259

Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa

Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku

Bardziej szczegółowy podział proponuje Gajewski [1994, s. 20], według którego determinanty te można po-

dzielić na:

•

indywidualne (psychologiczne) (motywy, postawy, percepcja, osobowość, proces uczenia się i zapamię-

tywania),

•

społeczno-kulturowe (klasa, grupy społeczne, grupy odniesienia, rodzina, kultura),

•

ekonomiczne (dochody, ceny, podaż i polityka sprzedaży),

•

inne (przyrodnicze warunki życia, czynniki ogólnogospodarcze związane z poziomem rozwoju danego

kraju, ustrój społeczno-polityczny, system prawny).

Grażyna Światowy klasyfikuje potrzeby i aspiracje jako czynniki inspirujące zachowania konsumenckie,

a pozostałe czynniki zalicza do którejś z następujących grup:

•

determinanty psychiczne (emocje, motywacje, postawy, przyswajanie informacji, osobowość),

•

determinanty społeczne (rodzina, grupy społeczne, komunikacja masowa, reklama),

•

determinanty ekonomiczne (dalsze i bliższe otoczenie ekonomiczne, dochody, ceny, podaż) [1994,

s. 34].

Poza czynnikami warunkującymi zachowania indywidualnych konsumentów w literaturze rozróżnia się

również uwarunkowania konsumpcji gospodarstwa domowego. Bywalec i Rudnicki wyróżniają cztery grupy

czynników:

•

biologiczne i ekologiczne (właściwości anatomiczno-fizjologiczne, środowisko przyrodnicze),

•

ekonomiczne (zasoby majątkowe gospodarstwa domowego oraz jego dostęp do dóbr publicznych, do-

chody bieżące gospodarstw domowych, poziom i relacje cen artykułów konsumpcyjnych, podaż dóbr

konsumpcyjnych oraz sposoby ich dystrybucji),

•

społeczne (skład i charakterystyka członków gospodarstwa domowego – liczba członków, ich płeć,

wiek, wykształcenie, aktywność, pozycja zawodowa, więzi gospodarstwa domowego z otoczeniem, za-

soby i struktura czasu wolnego członków gospodarstwa),

•

kulturowe (obyczaje, tradycje narodowe, lokalne, rodzinne, przyzwyczajenia, systemy wartości, oddzia-

ływanie wzorców konsumpcji, edukacja konsumenta) [2002, s. 55].

Wśród determinantów konsumpcji w społeczeństwie autorzy wyróżniają poziom i tempo rozwoju gospo-

darczego, procesy demograficzno-społeczne, przemiany struktury społeczno-zawodowej oraz oddziaływanie

państwa.

Do czynników ekologicznych zaliczyć można położenie geograficzne, miejsce zamieszkania, klimat, wa-

runki środowiska naturalnego i stopień jego zanieczyszczenia. Należy przy tym zwrócić uwagę na różnice w po-

trzebach i zachowaniach osób mieszkających na wsi i w mieście, które wynikają z rozbieżności w rozwoju infra-

struktury techniczno-ekonomicznej i społecznej [Kieżel 2000, s. 145]. Jednakże w miarę rozwoju gospodarczego

można spodziewać się zmniejszenia znaczenia zarówno czynników biologicznych, jak i ekologicznych i wyrów-

nania i unifikacji poziomów i sposobów życia [Bywalec, Rudnicki 2002, s. 56].

Czynniki ekonomiczne determinujące zachowania konsumenta to przede wszystkim dochody, ceny, podaż

(szczególnie ważna w przypadku konsumpcji bezpłatnych usług), a także czas wolny (czyli czas jakim dysponu-

je konsument poza pracą zarobkową) [Kieżel 2000, s. 70].

Według wielu ekonomistów najważniejszym czynnikiem warunkującym zaspokojenie potrzeb gospodarstw

domowych są dochody. Bywalec i Rudnicki [2002, s. 58] zwracają uwagę, że istotną rolę pełnią zarówno bieżą-

260

Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa

Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku

ce dochody osobiste, jak też spodziewane dochody przyszłe. Wysokość dochodu wpływa bezpośrednio na wiel-

kość całkowitych wydatków konsumpcyjnych i wyznacza ogólne proporcje, w jakich zostaje on przeznaczony

na konsumpcję i oszczędności [Rudnicki, 2000, s.110]

Na zachowanie konsumentów na rynku istotny wpływ ma także sam produkt i cechy z nim związane. Może

on w różnym stopniu zaspokajać potrzeby konsumenta. Złożoność jego funkcji, pozwalająca na dostarczenie

konsumentowi wielorakich korzyści, jest tym większa, im bardziej dotyczy dóbr wyższego rzędu [Rudnicki

2000, s. 124].

Najistotniejszym czynnikiem związanym z produktem jest cena. Stanowi ona istotne kryterium wyboru za-

równo produktu, jak i miejsca zakupu, w przypadku bezpłatnych usług nie ma ona jednak istotnego znaczenia

a podstawowym kryterium stają się inne czynniki [Kieżel 2000, s. 132]. Oprócz ceny dla konsumentów bardzo

istotną cechą nabywanych produktów, a w szczególności usług, jest ich jakość, o której decydują wszystkie

czynniki, które wpływają na pełną satysfakcję konsumenta z nabytego dobra lub usługi [Nisel, 2001, s 224].

Na zachowania konsumentów istotny wpływ mają także pozaekonomiczne czynniki demograficzne. Szcze-

gólnie istotne są tu płeć i wiek konsumentów. Kobiety są bardziej samodzielne podejmowaniu decyzji i większe

znaczenie ma dla nich jakość produktów. Natomiast w miarę starzenia zmieniają się potrzeby konsumpcyjne

[Bywalec, Rudnicki 2002, s. 56].

Istotnymi czynnikami warunkującymi zachowania użytkowników bibliotek akademickich, którymi są naj-

częściej studenci, są czynniki związane z formą i kierunkiem studiów. Studenci korzystają z usług bibliotek

w zróżnicowany sposób w zależności od tego na jakim studiują kierunku i wydziale [Spaleniak, Szerksznis

2008, dok. elektr.; Krupa 2005, s. 233; Maughan 1999, dok. elektr., p. 359]. Na zachowania w tym zakresie

wpływa także tryb studiów, czyli czy są to studia stacjonarne czy niestacjonarne [Ismail 2009, dok. elektr.,

p. 558].

WYKORZYSTYWANE METODY BADAWCZE

Celem badań zachowania konsumentów jest zrozumienie i wyjaśnienie ich zachowania oraz przewidywanie

tego zachowania. Badania te obejmują rejestrację konkretnych zachowań oraz poznanie opinii konsumentów, ich

planów i wzorów postępowania, preferencji, motywów podejmowania decyzji i innych uwarunkowań konkret-

nych zachowań [Rudnicki 2000, s. 241].

Wiele dyscyplin nauki dla poznania czynników determinujących zachowanie człowieka stosuje różne meto-

dy badawcze. Mogą to być metody ogólno naukowe lub też metody nauk szczegółowych – socjologii, statystyki,

psychologii czy też bibliologii [Ratajewski 2002, s. 81]. W naukach społecznych i konsumenckich najczęściej

stosuje się metody oparte na pozyskanych danych wtórnych lub na podstawie źródeł pierwotnych. Można je po-

dzielić ze względu na istotę uzyskiwanych informacji na:

•

b a d a n i a i l o ś c i o we , których celem jest dostarczenie informacji na temat obiektywnych cech badane-

go zjawiska;

•

b a d a n i a j a k o ś c i o we , których celem jest wyjaśnienie przyczyn badanych zjawisk.

Badacze dysponują przy tym różnymi metodami zbierania danych, które są ściśle związane z charakterem

pozyskiwanych informacji (jeśli informacje mają charakter jakościowy to będą zbierane za pomocą metod jako-

ś

ciowych – np. wywiadów pogłębionych, natomiast informacje o charakterze ilościowym będą zbierane za po-

261

Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa

Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku

mocą metod ilościowych – badań ankietowych, wywiadów telefonicznych lub bezpośrednich [Woś et al. 2004,

s. 65].

Narzędzia badawcze stosowane w badaniach konsumenckich nie są uniwersalne. Zaliczane są do nich

przede wszystkim wszelkiego rodzaju kwestionariusze, ale również schematy i klucze kategoryzacyjne (w anali-

zie treści różnego rodzaju dokumentów) oraz instrukcje i schematy umożliwiające gromadzenie informacji.

Metoda ankietowa należy do najczęściej stosowanych metod ilościowych. Polega ona na pisemnym komu-

nikowaniu się badacza z respondentem. Jest to metoda pomiaru pośredniego charakteryzująca się tym, iż kwe-

stionariusz ankietowy trafia bezpośrednio do rąk respondenta, który odpowiada pisemnie lub elektronicznie na

zawarte w nim pytania. Gromadzenie danych następuje poprzez zadawanie pytań określonej liczbie osób w wy-

branej populacji. Uzyskane dane na temat respondentów oraz ich deklaracje i opinie pozwalają na sformułowa-

nie odpowiedzi na pytanie o czynniki warunkujące ich zachowania [Ratajewski 2002, s. 124; Rudnicki 2000,

s. 245].

MATERIAŁ I METODA

Badania własne nad czynnikami mającymi wpływ na zachowania czytelników przeprowadzono w oparciu

o ankietę skierowaną do absolwentów Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Badanie to zo-

stało przeprowadzone w miesiącach od czerwca do września 2009 roku. Rozdano 240 ankiet przy czym do dal-

szej analizy skierowano 235 poprawnie wypełnionych kwestionariuszy. Uzyskane dane przeanalizowano przy

pomocy programu STATISTICA 7.0 PL.

W badaniu wzięli udział przedstawiciele wszystkich wydziałów działających w Szkole Głównej Gospodar-

stwa Wiejskiego w Warszawie. 85% badanych stanowili absolwenci studiów stacjonarnych, 13% absolwenci

studiów zaocznych, pozostali to absolwenci studiów wieczorowych. Kobiety stanowiły 2/3 badanych. Ponad

połowa respondentów pochodziła z Warszawy, co trzeci z innego miasta, natomiast pozostali ze wsi. Przedsta-

wiono wyniki badań dotyczących korzystania z usług Czytelni Biblioteki Głównej oraz z usług Wypożyczalni,

w szczególności częstotliwość i zakres korzystania z tych usług w zależności od reprezentowanego Wydziału, na

którym absolwent studiował, trybu studiów, płci oraz miejsca zamieszkania.

ZACHOWANIA CZYTELNIKÓW

Deklarowana częstotliwość korzystania z Wypożyczalni Podręczników była bardzo zróżnicowana w zależ-

ności od Wydziału reprezentowanego przez respondenta (Wykres 1). Badani absolwenci Międzywydziałowego

Studium Turystyki i Rekreacji w większości nie korzystali z Wypożyczalni co może mieć związek z krótką hi-

storią tego kierunku studiów w SGGW w Warszawie i ograniczoną liczbą dostępnych w tej agendzie podręczni-

ków. Zaobserwowano natomiast, że absolwenci tego Wydziału korzystali z usług Czytelni (wykres 2). W dekla-

rowanym korzystaniu z usług Czytelni przez absolwentów również zwrócić należy uwagę na duże zróżnicowa-

nie w zależności od Wydziału. Najrzadziej tych usług potrzebowali studenci, którzy dysponowali Biblioteką

Wydziałową, a więc Wydziału Inżynierii i Kształtowania Środowiska, Wydziału Medycyny Weterynaryjnej

oraz Wydziału Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji.

Również czas korzystania z usług Wypożyczalni był uwarunkowany reprezentowanym Wydziałem. Rów-

nomierne korzystanie, zarówno w trakcie semestru, jak i w czasie sesji egzaminacyjnej, deklarowali najczęściej

przedstawiciele Wydziału Rolnictwa i Biologii, Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu oraz Leśnego. W czasie

262

Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa

Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku

trwania semestru najczęstsze korzystanie deklarowali natomiast absolwenci Wydziału Nauk Ekonomicznych,

Wydziału Nauk Humanistycznych oraz Wydziału Nauk o Żywności. Natomiast z usług czytelni respondenci

korzystali zdecydowanie bardziej równomiernie w trakcie semestru.

Wykres 1. Cz

ę

stotliwo

ść

korzystania z Czytelni w zale

ż

no

ś

ci od Wydziału

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Wydział Rolnictwa i Biologii

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

Wydział Leśny

Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu

Wydział Inżynierii i Kształtowania Środowiska

Wydział T echnologii Drewna

Wydział Nauk o Zwierzętach

Wydzial Nauk o Żywności

Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji

Wydział Inżynierii Produkcji

Wydział Nauk Ekonomicznych

Wydział Nauk Humanistycznych

Wydział Zastosowań Informatyki i Matematyki

Międzywydziałowe Studium Biotechnologii

Międzywydziałowe Studium Gospodarki Przestrzennej

Miedzywydziałowe Studium Ochrony Środowiska

Międzywydziałowe Studium T owaroznawstwa

Międzywydziałowe Studium T urystyki i Rekreacji

nie korzysta

korzysta 1-2 razy w semestrze

korzysta 3-5 razy w semestrze

korzysta 5-10 razy w semestrze

korzysta częściej

Ź

ródło: opracowanie własne

Zgodnie z przewidywaniami częstotliwość korzystania z usług biblioteki była znacznie zróżnicowana w za-

leżności od trybu studiów. Zdecydowanie częściej korzystali z usług studenci studiów stacjonarnych (ponad 70%

korzystało do 5 razy w semestrze zarówno z Wypożyczalni, jak i z Czytelni), natomiast ponad 30% studentów

studiów zaocznych w ogóle nie korzystało z Wypożyczalni. Jeszcze większy odsetek bo niemal 40% studentów

tego typu studiów nie korzystało z możliwości oferowanych przez Czytelnię. Nie odnotowano natomiast różnic

w deklarowanym czasie korzystania zarówno z Wypożyczalni, jak i z Czytelni. Respondenci reprezentujący

każdy tryb studiów najczęściej korzystali z usług w trakcie semestru.

Zaobserwowano nieznaczny wpływ na zakres korzystania z tej agendy Biblioteki w zależności od płci re-

spondentów, mężczyźni nieco częściej deklarowali nie korzystanie z usług, natomiast spośród korzystających

częściej od kobiet wypożyczali podręczniki. W znacznie mniejszym stopniu natomiast mężczyźni korzystali

z Czytelni (co piąty nie korzystał w ogóle). Kobiety zdecydowanie częściej korzystały z wypożyczania książek

na początku semestru (5% – mężczyźni, 19% – kobiety), natomiast mężczyźni w czasie sesji egzaminacyjnej

(35% – mężczyźni, 25% – kobiety). Natomiast większy odsetek mężczyzn deklarował równomierne korzystanie

z usług czytelni (26% – mężczyźni, 19% – kobiety).

Ważnym czynnikiem wpływającym na sposób zachowania wobec usług biblioteki było również miejsce

zamieszkania respondentów. Osoby mieszkający w Warszawie, zgodnie z oczekiwaniami, znacznie częściej de-

klarowały korzystanie z Czytelni. Natomiast respondenci, którzy musieli dojechać spoza stolicy, mieszkający na

wsi, w ponad 20% nie korzystali z tych usług, nieco częściej jednak wypożyczali potrzebne pozycje. Nie odno-

towano wpływu miejsca zamieszkania na częstość korzystania z usług Biblioteki.

263

Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa

Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku

PODSUMOWANIE

Bibliotekoznawstwo jest jedną z wielu dyscyplin nauki, które czerpią informacje odnośnie do zachowań

człowieka z doświadczeń nauk społecznych. Wykorzystując ankietę jako interdyscyplinarną metodę badawczą,

uzyskano dane o zachowaniach użytkowników Biblioteki Głównej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego

w Warszawie. Stwierdzono, iż na zachowania czytelników mają wpływ różnorodne czynniki związane z czytel-

nikiem, jak również te, które zależą od działań biblioteki. Przeprowadzone badania pozwoliły poznać niektóre

z uwarunkowań zachowania wobec usług biblioteki. Studenci poszczególnych Wydziałów Szkoły Głównej Go-

spodarstwa Wiejskiego w Warszawie w zróżnicowany sposób korzystali z usług Biblioteki Głównej. Należy

również zwrócić szczególną uwagę na różne zachowania czytelników w zależności od trybu studiów. Wyniki

badania pozwolą na skierowanie działań promocyjnych i usprawniających pracę Biblioteki na tych studentów,

którzy najmniej korzystali z jej usług.

WYKORZYSTANE OPRACOWANIA

Altkorn, J., T. Kramer red. (1998). Leksykon marketingu. Warszawa: Polskie Wydaw. Ekonomiczne, 336 s.

Bywalec, C.; L. Rudnicki (2002). Konsumpcja. Warszawa: Polskie Wydaw. Ekonomiczne, 272 s.

Gajewski, S. (1994). Zachowanie się konsumenta a współczesny marketing. Łódź: Wydaw. Uniwersytetu Łódzkiego, 190 s.

Garbarski, L. (2001). Zachowania nabywców. Warszawa: Polskie Wydaw. Ekonomiczne, 183 s.

Ismail, L., dok. elektr. (2009). What They Are Telling Us: Library Use and Needs of Traditional and Non-traditional Stu-

dents in a Graduate Social Work Program. The Journal of Academic Librarianship Vol. 35, No. 6, p. 555–564.

http://vls2.icm.edu.pl/cgibin/sciserv.pl?collection=elsevier&journal=00991333&issue=v35i0006&article=555_wtatuliag

swp&form=fulltext [odczyt: 25.03.2010].

Kieżel, E. red. (2000). Rynkowe zachowania konsumentów, Katowice: Wydaw. Akademii Ekonomicznej, 308 s.

Krupa, Z. (2005). Biblioteka Uniwersytetu Rzeszowskiego w opinii jej użytkowników. [W:] Tradycja i nowoczesność biblio-

tek akademickich. Materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej, Rzeszów-Czarna, 1–3 czerwca 2005 r. Rzeszów:

Biblioteka Uniwersytetu Rzeszowskiego, s. 229–241.

Maughan, P. D., dok. elektr. (1999). Library Resources and Services: a Cross-Disciplinary Survey of Faculty and Graduate

Students’ Use and Satisfaction. The Journal of Academic Librarianship Vol. 25, No. 5, p. 354–366.

http://vls2.icm.edu.pl/pdflinks/10022711254017035.pdf [odczyt: 25.03.2010].

Nisel, R. (2001). Analysis of Consumer Characteristics which Influence the Determinants of Buying Decisions by the Logis-

tic Regression Model. Logistics Information Management Vol. 14, No. 3, p. 223–228.

Pacholski, M.; A. Staboń (2001). Słownik pojęć socjologicznych. Kraków: Wydaw. Akademii Ekonomicznej, 248 s.

Pacut, M. (2004). Rynkowe i pozarynkowe źródła pozyskiwania książek przez konsumentów indywidualnych. Handel We-

wnętrzny nr 4/5, s. 83-90.

Ratajewski, J. (2002). Wprowadzenie do bibliotekoznawstwa czyli wiedza o bibliotece w różnych dawkach. Warszawa: Wy-

daw. SBP, 226 s.

Rudnicki, L. (2000). Zachowanie konsumentów na rynku. Warszawa: Polskie Wydaw. Ekonomiczne, 317 s.

Spaleniak, A.; Ż. Szerksznis, dok. elektr. (2008). Badania potrzeb użytkowników Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu.

Biuletyn EBIB nr 2, http://www.ebib.info/2008/93/a.php?spaleniak [odczyt: 25.03.2010].

Ś

wiatowy, G. (1994). Zachowania konsumenckie. Wrocław: Wydaw. Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego, 160 s.

Woś, J.; J. Rachocka; M. Kasperek-Hoppe (2004). Zachowania konsumentów: teoria i praktyka. Poznań: Wydaw. Akademii

Ekonomicznej, 162 s.