Politechnika

🯓

Bia ostocka

!

Wydzia Elektryczny

!

Katedra Elektrotechniki Teoretycznej i Metrologii

Instrukcja do zaj laboratoryjnych z przedmiotu

"#

METROLOGIA 1

Kod przedmiotu:

F02021

$wiczenie pt.

USTRÓJ MAGNETOELEKTRYCZNY

Numer wiczenia

#

17

Autor

Dr in . % Ryszard Piotrowski

Bia ystok 2006

!



$wicz. Nr 1 7 Ustrój magnetoelektryczny

2

1. Wprowadzenie

strój magnetoelektryczny (ME) jest najdoskonalszym z elektrome-

chanicznych ustrojów pomiarowych. Ocena ta wynika z dwóch

nast puj cych jego zalet:

" &

wysokiej czu o ci

! ' i liniowo ci funkcji

'

przetwarzania wyra aj cej si w praktyce równomierno ci podzia ki przy

% &

"

' &

!

-

rz dów zbudowanych w oparciu o ten ustrój.

&

Na rysunku 1. przedstawiony jest szkic ustroju ME. Podstawowymi

elementami konstrukcyjnymi ustroju s , s

& ilny magnes trwa y

! oraz delikatna

ceweczka stanowi ca jego

&

organ ruchomy. Do cewki przymocowana jest

sztywno wskazówka w postaci cienko ciennej rurki aluminiowej sp aszczonej

'

!

na ko cu, wykonuj ca ten sam ruch obrotowy co ceweczka.

(

&

a

F

S

F

N

1$%,(*811,.

&(:.$

5'=() *

 52'.2:<

0$*1(6 75:$à<





Rys. 1. Szkic ustroju magnetoelektrycznego

U



$wicz. Nr 1 7 Ustrój magnetoelektryczny

3

Boki cewki zanurzone s w szczelinie powietrznej utworzonej przez

&

nabiegunniki magnesu i rdze( 'rodkowy w kszta cie walca. Podkowiasty

!

element jest magnesem trwa ym, natomiast nabiegunniki i rdze rodkowy

!

( '

s &

wykonane ze stali magnetycznie mi kkiej

"

, to znaczy takiej, która traci swoje

w a ciwo ci magnetyczne po ust pieniu zewn trznego pola magnesuj cego.

! '

'

&

"

&

Elementy takie maj za zadanie u atwienie przep ywu strumienia

&

!

!

magnetycznego w zamkni tym obwodzie magne

"

tycznym. W szczelinie

powietrznej wyst puje

"

jednorodne pole magnetyczne, którego linie si s

! &

równoleg e i równoodleg e od siebie, a jednocze nie prostopad e do

!

!

'

!

powierzchni walcowej rdzenia rodkowego. Sprawia to, e boki cewki, w sze

'

%

-

rokim zakresie k ta ob

&

rotu znajduj si w polu magnetycznym o jednakowej

& "

indukcji.

b

a

Czopik stalowy

Czopik stalowy

Cewka

Rdze rodkowy

( '





Rys. 2. Cewka oraz rdze rodkowy ustroju ME

( '

Do powierzchni czo owych cewki przymocowane s stalowe czopiki

!

&

(rys. 2), wspó pracuj ce z o yskami, wykonanymi z kami

!

&

! %

eni szlachetnych,

naturalnych lub syntetycznych albo ze szk a. o yska osadzone s z kolei

! + %

&

w mosi nych rubach, przy pomocy których likwiduje si luzy mi dzy

"%

'

"

"

czopikami a o yskami (rys.3). Wolna przestrze wewn trz cewki pozwala

! %

(

&

umie ci w niej rdze rodko

' #

( '

wy.



$wicz. Nr 1 7 Ustrój magnetoelektryczny

4

*UXED

àR \VNR

,

&]RSLN VWDORZ\

Rys. 3. o yskowanie czopika cewki w ustroju ME

+ %

Je eli przez cewk p ynie

%

" !

pr d sta y

&

! , na jej boki dzia aj

! & si y elektro

!

-

dynamiczne F. Zwrot tych si , przedstawiony na rysunku

!

1, wyznaczony zosta !

w oparciu o -regu!"

! .

lewej d oni przy za o eniu, e pr d wp ywa do prawego

! %

%

&

!

(na szkicu wy szego) boku cewki, a wyp ywa z lewego, przy czym mówimy tu

%

!

o umownym kierunku przep ywu pr du.

!

&

Na pojedynczy zwój cewki dzia a suma momentów pary si ,

!

!

M

F a F a Fa

N



2

2

Dla z zwojów moment ten jest z razy wi kszy,

"

M

zFa

N

Jak wiadomo, si a elektrodynamiczna dzia aj ca na przewodnik z pr dem

!

! &

&

(pojedynczy zwój) wyra a si wzorem,

% "

b

I

B

F

˜

˜

gdzie:

B - indukcja w szczelinie powietrznej

I - nat enie

"%

pr du w przewodniku

&

b - d ugo przewodnika (patrz rys.2))

!

'#

Podstawiaj c ostatni wzór do wyra enia na moment M

&

%

1

, otrzymamy

ostatecznie równanie momentu nap dowego

"

ustroju magnetoelektrycznego,

b

a

z

I

B

M

1

˜

˜

˜

˜

(1)

Jedyn wielko ci zmienn w ró

&

' &

&

wnaniu (1) jest nat enie pr du I, mo na

"%

&

%

wi c je zapisa nast puj co,

"

#

" &



$wicz. Nr 1 7 Ustrój magnetoelektryczny

5

I

c

b

a

z

I

B

M

P

1

˜

˜

˜

˜

˜

(2)

gdzie:

b

a

z

B

c

P

˜

˜

˜

Moment nap dowy jest, jak widzimy, liniow funkcj nat enia pr du

"

&

&

"%

&

p yn cego przez cewk i nie zale y od k ta obrotu

! &

"

%

&

D

.

Na rysunku 3. przedstawiona jest rodzina momentów nap dowych dla

"

ró nych warto ci nat enia pr du p yn cego przez cewk w funkcji k ta obrotu

%

'

"%

&

! &

"

&

D

oraz prosta momentu zwrotnego M

]

Istnienie samego momentu nap dowego

"

nie wystarcza do

funkcjonowania przyrz d

& u pomiarowego. Gdyby istnia tylko ten moment,

!

cewka zachowywa aby si jak wirnik silnika, to znaczy obraca aby si do ko ca

!

"

!

"

(

swego zakresu ruchu przy dowolnej warto ci mierzonego pr du.

'

&

Konieczne wi c jest istnienie drugiego momentu,

"

momentu zwrotnego,

przeciwdzia aj cego momentowi nap dowemu w taki sposób,

! &

"

aby ka dej

%

warto ci pr du p yn cego przez cewk odpowiada a jedna i tylko jedna

'

&

! &

"

!

warto k ta obrotu

'# &

.

D

1

I



I



I



I



I



M

1

D

2 D3 D4 D5

D

M

1

M

1

M

1

-M

=

M

=

M

M

1

I





I





I





I





I



Rys. 4. Rodzina momentów nap dowych oraz moment zw

"

rotny;

ilustracja wyznaczania liniowej podzia ki ustroju ME

!



$wicz. Nr 1 7 Ustrój magnetoelektryczny

6

Ten bardzo wa ny moment wytwarzaj dwie p askie spr yny w kszta cie

%

&

!

"%

!

spirali Archimedesa, nawini te z ta m spr ystych wykonanych z br zu

"

'

"%

&

fosforowego lub berylowego. Ka da ze spr ynek przymocow

%

"%

ana jest jednym

swym ko cem do pó osi (czopika) cewki, drugim za do konstrukcji sta ej

(

!

'

!

przyrz du. Cewka obracaj c si , powoduje skr canie jednej z nich a rozwijanie

&

& "

"

drugiej, jako e s one w ustroju zamontowane przeciwsobnie. Przeciwsobne

% &

dzia anie obu id

!

entycznych spr yn sprawia, e zmiany temperatury otoczenia,

"%

%

nie naruszaj ustalonego po o enia cewki, bowiem temperaturowe zmiany

&

! %

d ugo ci ta m, z których wykonane s spr ynki i zwi zane z tym si y,

!

'

'

&

"%

&

!

kompensuj si .

& "

Moment zwrotny wytwarza zarówno spr y

"% na skr cana jak i rozkr cana.

"

"

Moment ten dany jest zale no ci (3).

% ' &

M

k

Z

z

D

(3)

gdzie:

k

=

- sta a zwracania

!

D

- k t obrotu cewki

&

Moment zwrotny jest wi c liniow funkcj k ta obrotu organu

"

&

& &

ruchomego (rys. 4).

W stanie ustalonym przeciwnie skierowane momenty si : nap dowy

!

"

i zwrotny s sobie równe,

&

D

]

k

b

a

z

I

B

˜

˜

˜

˜

,

sk d

&

I

k

b

a

z

B

]

˜

˜

˜

D

(4)

Zwi zek (4) nazywany jest

&

funkcj przetwarzania

&

ustroju magnetoele-

ktrycznego. Przedstawia ona zale no

% '# odpowiedzi ustroju (D) od wymuszenia

(I)

Wobec tego, e wszystkie wielko ci wyst puj ce w równaniu (4),

%

'

" &

z wyj tkiem nat enia pr du, maj warto ci sta e, mo na je zapisa nast puj co,

&

"%

&

&

'

!

%

#

" &

I

c

I

k

b

a

z

B

]

D

D

˜

˜

˜

(5)

gdzie:

]

k

b

a

z

B

c

˜

˜

˜

D



$wicz. Nr 1 7 Ustrój magnetoelektryczny

7

Równanie (5) wskazuje na liniow zale

&

%no k ta odchylenia organu

'# &

ruchomego od pr du p yn cego przez cewk . Ide wyznaczania punktów

&

! &

"

"

podzia ki ustroju ME przedstawia rysunek 4. Wyznaczaj je punkty przeci cia

!

&

"

poszczególnych prostych momentu nap dowego z prost momentu zwrotnego

"

&

(M

=

) przeniesion ze znakiem ujemnym do pierwszej wiartki uk adu

&

#

!

wspó rz dnych prostok tnych.

! "

&

Poniewa kierunek dzia ania si elektrodynamicznych, jak stwierdzili my

%

!

!

'

wcze niej, zale y od kierunku pr du w cewce, równie kierunek obrotu cewki

'

%

&

%

zale y od kierunku tego p

%

r du. Konstrukcja wi kszo ci mierników

&

"

'

zbudowanych w oparciu o ustrój ME (woltomierzy, amperomierzy, omomierzy)

nie pozwala na dowolny kierunek ruchu wskazówki, dlatego jeden z zacisków

wej ciowych tych przyrz dów oznaczony jest znakiem + , co umo liwia

'

&

- .

%

poprawne w czenie ich do obwodu.

!&

Wykazuje si , e k t odchylenia organu ruchomego ustroju ME jest

" %

&

proporcjonalny do redniej warto ci pr du p yn cego przez cewk . Przy

'

'

&

! &

"

zerowej warto ci redniej odchylenie wskazówki jest równe zeru. Wynika st d,

' '

&

%e ustrój ME nie nadaje si do pomiaru napi i pr dów przemiennych. Przy

"

"#

&

niewielkiej cz stotliwo ci pr du przemiennego, rz du kilku herców, mo na

"

'

&

"

%

obserwowa oscylacje wskazówki ustroju wokó po o enia zerowego

#

!

! %

o niewielkiej amplitudzie, malej cej do zera w miar

&

" zwi kszania cz stotli

"

"

-

wo ci.

'

Chc c wykorzysta wysok czu o ustroju ME do budowy przyrz dów

&

#

&

! '#

&

mierz cych napi cia i pr dy przemienne, wyposa a si te przyrz dy

&

"

&

%

"

&

w przetworniki prostownikowe. Badanie tego rodzaju przyrz dów jest tematem

&

osobnego wiczen

#

ia laboratoryjnego p.t. Woltomierze prostownikowe .

-

.

Ni ej podane zosta y zale no ci, wi ce warto redni napi cia

%

!

% '

&%&

'# '

&

"

sinusoidalnego wyprostowanego jedno- oraz dwupo ówkowo z amplitud

!

& i war-

to ci skuteczn tego napi cia.

' &

&

"



$wicz. Nr 1 7 Ustrój magnetoelektryczny

8

Napi cie sinusoidalne wypro

"

stowane jednopo ówkowo

!

8

P









 

 

 

 











8

ZW

8

P

8

/U

| 8

P

ZW

Rys.5. Napi cie sinusoidalne wyprostowane jednopo ówkowo

"

!

U

u t d t

U

t d t U

U

U

sr

m

m

sk

sk

|

³

³

1

2

1

2

2

0 45

0

0

S

Z

Z

S

Z

Z

S

S

S

S

( ) ( )

sin( ) ( )

,

(6)

Napi cie sinusoidalne wyprostowane dwupo ówkowo

"

!









     

   

  

ZW

8

P

8ZW

8

P

8

/U

 | 8

P

Rys.6. Napi cie sinusoidalne wyprost

"

owane dwupo ówkowo

!

U

u t d t

U

t d t

U

U

U

sr

m

m

sk

sk

|

³

³

1

1

2

2 2

0 9

0

0

S

Z

Z

S

Z

Z

S

S

S

S

( ) ( )

sin( ) ( )

,

(7)



$wicz. Nr 1 7 Ustrój magnetoelektryczny

9

2. Przebieg pomiarów

2.1. Ogl dziny ustroju ME

"

Studentom umo liwia si obejrzenie eksponatu amperomierza ME. Jego

%

"

schemat ideowy przedstawiony jest na rysunku 7. Powinni oni zidentyfikowa #

podstawowe elementy konstrukcyjne amperomierza, takie jak:

x

obwód magnetyczny (w tym rdze rodkowy)

( '

x

organ ruchomy (cewka ze wskazówk )

&

x

doprowadzenia pr du

&

x

spr ynki spiralne

"%

x

bocznik uniwersalny

x

rezystor R

N

kompensuj cy wp yw temperatury na wskazania

&

!

x

ustali , który

#

z trzech zakresów pomiarowych jest najmniejszy

a który najwi kszy (rys.

"

7)

R

o

R

o

R

3

I

n3

I

n2

I

n1

+

R

k

R

1

R

2

Rys. 7. Schemat amperomierza ME o trzech zakresach pomiarowych:

I

Q

, I

Q

, I

Q

, z bocznikiem uniwersalnym

2.2. Badanie woltomierza ME

2.2.1. Napi cie

"

sinusoidalne

W punkcie tym bada si zachowanie woltomierza magnetoelektrycznego

"

przy zasilaniu go napi ciem przemiennym sinusoidalnym. Schemat uk adu

"

!

pomiarowego przedstawiony jest na rysunku 8.



$wicz. Nr 1 7 Ustrój magnetoelektryczny

10

V

generator

PW9

LM3

Rys. 8. Schemat uk adu pomia

!

rowego do punktu 2.2.1.

Badany woltomierz magnetoelektryczny o zakresie 15 V nale y przy

%

!&-

czy do generatora typu PW9, nastawiaj c na tym ostatnim napi cie wyj ciowe

#

&

"

'

3 V i cz stotliwo 1 Hz.

"

'#

Nie zmieniaj c napi cia wyj ciowego (niewielkie jego zmiany n

&

"

'

ie maj &

istotnego znaczenia), nale y zwi ksza co 1 Hz cz stotliwo napi cia gene

%

"

#

"

'#

"

-

ratora, obserwuj c zmiany zachodz ce w zachowaniu si wskazówki wolto

&

&

"

-

mierza.

Na koniec nale y okre li warto cz stotliwo ci, przy której zanikaj

%

' #

'# "

'

&

ca kowicie oscylacje

!

wskazówki przyrz du. Cz stotliwo t nale y zapisa w

&

"

'# "

%

#

Tablicy 1.

Tablica 1

f

max

=.............. Hz



$wicz. Nr 1 7 Ustrój magnetoelektryczny

11

2.2.2. Napi cie sinusoidalne wyprostowane

"

jednopo ówkowo

!

Nale y po czy uk ad, którego schemat przedstawiony jest na rysunku 9.

%

!& #

!

100:

100:

V

2

V

1

D

3

4

W

AT

U



U



R

R

R

R

=

80:

220Va

Rys. 9. Schemat uk adu pomiarowego do punktu 2.2.2

!

AT - autotransformator laboratoryjny typu AL 2500

W - wy cznik dwubiegunowy (u y wy cznika trójbiegunowego)

!&

% #

!&

D - dioda o zaciskach 3,4, zamocowana na p ytce

!

V



- woltomierz cyfrowy dowolnego typu pracuj cy w trybie AC

&

(nastawi zakres 100V)

#

V



- woltomierz magnetoelektryczny typu LM-3 o zakresie 15 V

R - opornik dekadowy o pi ciu lub sze ciu dekadach (

"

'

uwaga: na

ka dym z dwóch oporników nastawi 10 x10

%

#

:

)

R

R

- opornik dekadowy typu OK 10 x 10

:

Przebieg pomiarów

x

Przed w czeniem napi cia na tablicy rozdzielczej, ustawi suwak

!&

"

#

autotransformatora w pozycji zerowej

x

W czy napi cie na tablicy rozdzielczej

!& #

"

x

Zamkn wy cznik W i przy pomocy autotransformatora nastawi

&#

!&

#

warto napi cia U

'#

"



= 30 V

x

Odczyta wskazania woltomierza V

#



x

Wskazania obydwu woltomierzy zanotowa w Tablicy 2

#



$wicz. Nr 1 7 Ustrój magnetoelektryczny

12

Tablica 2

ZDUWR ü VNXWHF]QD

/

ZDUWR ü UHGQLD

/ /

U

1

U

2

U

2

/U

1

V

V

---

30

x

Sprawd , czy iloraz U

0



/U

 

jest zgodny z warto ci teoretyczn wynikaj c z

' &

&

& &

zale no ci (6)

% '

, wyja nij przyczyn ewentualnej ró nicy

'

"

%

2.2.3. Napi cie sinusoidalne wyprostowane dwupo ówkowo

"

!

Po cz uk ad, którego schemat przedstawiony jest na rysunku 10. Na

!&

!

p ytce mi dzy zaciskami 1, 2, 5, 6, zamontowane s cztery diody tworz ce

!

"

&

&

uk ad prostowani

!

a dwupo ówkowego (tzw. uk ad Graetza)

!

!

100:

100:

V

2

V

1

W

AT

U



U



R

R

R

R

=

80:

220Va

5

1

2

6

Rys. 10. Schemat uk adu pomiarowego do punktu 2.2.3.

!

AT - autotransformator laboratoryjny typu AL 2500

W - wy cznik dwubiegunowy (albo trójbiegunowy)

!&

V



- woltomierz cyfrowy dowolnego typu pracuj cy w trybie AC

&

(nastawi zakres 100V)

#

V



- woltomierz magnetoelektryczny typu LM-3 o zakresie 30 V

R - opornik dekadowy o pi ciu lub sze ciu dekadach (

"

'

uwaga: na

ka dym z dwóch oporników nastawi 10 x10

%

#

:

)

R

R

- opornik dekadowy typu OK 10 x 10

:



$wicz. Nr 1 7 Ustrój magnetoelektryczny

13

Przebieg pomiarów

x

Przed w czeniem napi cia na tablicy rozdzielczej, ustawi suwak

!&

"

#

autotransformatora w pozycji zerowej

x

W czy napi cie na tablicy rozdzielczej

!& #

"

x

Zamkn wy cznik W i przy pomocy autotransformatora nastawi

&#

!&

#

warto napi cia U

'#

"



= 30 V

x

Odczyta wskazania woltomierza V

#



x

Wskazania obydwu woltomierzy zanotowa w Tablicy 3

#

Tablica 3

ZDUWR ü VNXWHF]QD

/

ZDUWR ü UHGQLD

/ /

U

1

U

2

U

2

/U

1

V

V

---

30

x

Sprawd , czy iloraz U

0



/U

 

jest zgodny z warto ci teoretyczn wynikaj c z

' &

&

& &

zale no ci

% ' (7), wyja nij przyczyn ewentualnej ró nicy

'

"

%

2.2.4. Amperomierz magnetoelektryczny

Jednym z podstawowych zastosowa ustroju magnetoelektrycznego jest

(

u ycie go do budowy amperomierza. W tym punkcie wiczenia nale y obliczy

%

#

%

#

rezystancj bocznika R

"

E

amperomierza o zadanym zakresie pomiarowym I

Q

przy

danych parametrach ustroju magnetoelektrycznego. Schemat amperomierza

przedstawiony jest na rysunku 11.

ustrój ME

I

E

R

2

R

E

I

8

I

;

Rys. 11. Schemat ideowy amperomierza magnetoelektrycznego



$wicz. Nr 1 7 Ustrój magnetoelektryczny

14

Zakres pomiarowy amperomierza:

x

I

1

= 1, 5 A

Parametry ustroju ME:

x

Rezystancja wewn trzna R

"



= 60 :

x

Znamionowy pr d ustroju I

&



= 1 mA

Wskazówka: Pr d znamionowy ustroju I

&



jest to warto pr du I

'# &

8

powoduj ca

&

odchylenie wskazówki do ko ca jego zakresu pomiarowego.

(

Obliczon warto rezystancji bocznika R

&

'#

E

, nale y wpisa

%

# do Tablicy 4.

Tablica 4

R

b

=...................:

W sprawozdaniu nale y przedstawi tok oblicze rezystancji R

%

#

(

E

2.2.5. Woltomierz magnetoelektryczny

W tym punkcie wiczenia nale y zaprojektowa woltomierz ME o zada

#

%

#

-

nych trzech zakresach pomiarowych, w oparciu o ustrój pomiarowy ME o da-

nych parametrach.

Zakresy pomiarowe woltomierza:

x

U

n1

= 3 V

x

U

n2

= 7,5 V

x

U

n3

= 15 V

Parametry ustroju ME (mikroamperomierza)

x

pr d znamionowy ustroju I

&

o

= 150 PA

x

rezystancja wewn trzna R

"

o

=

600 :

Schemat uk a

! du woltomierza przedstawiony jest na rysunku 12.

Io

R

o

R

3

R

2

R

1

+

U

n3

U

n2

ustrój ME

U

n1

Rys. 12. Schemat woltomierza ME o trzech zakresach pomiarowych



$wicz. Nr 1 7 Ustrój magnetoelektryczny

15

Projektowanie sprowadza si do obliczenia warto ci rezystancji R

"

'



, R



, R

   

Wskazówka: Gdy do poszczególnych zacisków wej ciowych woltomierza

'

przyk adane s napi cia równe podanym zakresom pomiarowym, przez ustrój

!

&

"

ME powinien p yn jego pr d znamionowy I

! &#

&

R

= 150 PA.

Wyniki oblicze nale y wpisa do Tablicy 5.

(

%

#

Nast pnie obliczy nale y parametr

"

#

%

kappa woltomierza dla ka dego

%

zakresu, czyli rezystancj wewn trzn jednostkow przyrz du:

"

"

&

&

&

F

= R

9

/ U

Q

.

Tablica5

R



= ..........: R

9

= R

$

+R



= .............................: F



= .............k:/V

R



= ..........: R

9

= R

$

+R



+R



= .......................: F



= .............k:/V

R



= ..........: R

9

= R

$

+R



+R



+R



= .................: F



= .............k:/V

W sprawozdaniu nale y

%

:

Wyja ni :

' #

x

Czy parametr F woltomierza o kilku zakresach pomiarowych zale y od

%

danego zakresu pomiarowego.

x

Od jakiego parametru ustroju magnetoelektrycznego zale y warto

%

'# F ?

3. Pytania i zadania kontrolne

1. Podaj symbol graficzny ustroju magnetoelektrycznego (ME)

2. Wymie najwa niejsze elementy konstrukcyjne ustroju ME

(

%

3. Napisz równanie momentu nap dowego i momentu zwrotnego ustroju M

"

E

4. Jak rol w ustroju pomiarowym pe ni moment zwrotny?

& "

!

5. Co to jest funkcja przetwarzania ustroju ME, podaj jej szczegó ow posta

! &

#

6. Narysuj schemat ideowy amperomierza ME o trzech zakresach pomiarowych

7. Narysuj schemat ideowy woltomierza ME o trzech zakresach pomiarowych

8. Czy woltomierz magnetoelektryczny nadaje si do pomiaru napi cia w

"

"

gniazdku sieciowym?

4. Literatura

1. Chwaleba A. i inni Metrologia elektryczna WNT, Warszawa 2003

2. Lebson S. Podstawy miernictwa elektrycznego WNT, Warszawa 1972



$wicz. Nr 1 7 Ustrój magnetoelektryczny

16

Wymagania BHP

Warunkiem przyst pienia do praktycznej realizacji wiczenia jest

&

#

zapoznanie si z instrukcj BHP i instrukcj przeciw po arow oraz

"

&

&

%

&

przestrzeganie zasad w nich zawartych. Wybrane urz dzenia dost pne na

&

"

stanowisku laboratoryjnym mog posiada instrukcje

&

#

stanowiskowe. Przed

rozpocz ciem pracy nale y zapozna si z instrukcjami stanowiskowymi

"

%

# "

wskazanymi przez prowadz cego.

&

W trakcie zaj laboratoryjnych nale y przestrzega nast puj cych zasad.

"#

%

#

" &

i 

Sprawdzi , czy urz dzenia dost pne na stanowisku laboratoryjn

#

&

"

ym s w

&

stanie kompletnym, nie wskazuj cym na fizyczne uszkodzenie.

&

i 

Sprawdzi prawid owo po cze urz dze .

#

!

'# !& (

& (

i 

Za czenie napi cia do uk adu pomiarowego mo e si odbywa po

!&

"

!

%

"

#

wyra eniu zgody przez prowadz cego.

%

&

i 

Przyrz dy pomiarowe nale y ustawi w sposób zape

&

%

#

wniaj cy sta

&

!&

obserwacj , bez konieczno ci nachylania si nad innymi elementami

"

'

"

uk adu znajduj cymi si pod napi ciem.

!

&

"

"

i 

Zabronione jest dokonywanie jakichkolwiek prze cze oraz wymiana

!& (

elementów sk adowych stanowiska pod napi ciem.

!

"

i 

Zmiana konfiguracji stanowiska i po cze w badanym uk adzie mo e si

!& (

!

% "

odbywa wy cznie w porozumieniu z prowadz cym zaj cia.

#

!&

&

"

i 

W przypadku zaniku napi cia zasilaj cego nale y niezw ocznie wy czy

"

&

%

!

!& #

wszystkie urz dzenia.

&

i 

Stwierdzone wszelkie braki w wyposa eniu stanowiska oraz

%

nieprawid owo ci w funkcjonowaniu sprz tu nale y przekazywa

!

'

"

%

#

prowadz cemu zaj cia.

&

"

i 

Zabrania si samodzielnego w czania, manipulowania i korzystania z

"

!&

urz dze nie nale cych do danego wiczenia.

& (

%&

#

i 

W przypadku wyst pienia pora enia pr dem elektrycznym nale y

&

%

&

%

niezw ocznie wy czy zasilanie stanowisk laboratoryjnych za pomoc

!

!& #

&

wy cznika bezpiecze stwa, dost pnego na ka dej tablicy rozdzielczej w

!&

(

"

%

laboratorium. Przed od czeniem napi cia nie dotyka pora onego.

!&

"

#

%