SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

1

Dodatek5. Istota Internetu

Współczesny Internet mo

ż

e by

ć

postrzegany wielorako.

1.

Internet to przedsi

ę

wzi

ę

cie techniczne i logiczne oparte na transmisji sygnałów zgodnie z protokołami

TCP/IP.

Internet to sie

ć

komputerowa utworzona przez poł

ą

czenie z sob

ą

ró

ż

norodnych mniejszych sieci. Warunkiem

takiego poł

ą

czenia jest to, aby na poziomach warstw sieciowych modelu OSI, pocz

ą

wszy od warstwy 3 -

sieciowej, do warstwy 7 - zastosowa

ń

, stosowano grup

ę

protokołów TCP/IP (ang.: Transmission Control

Protocol / Internet Protokol).

1.1

Model sieci komputerowej OSI i TCP/IP

Mi

ę

dzynarodowy Komitet Normalizacyjny ISO (International Standards Organization) opublikował dokument, według

którego zdefiniowano standardy budowy i komunikowania si

ę

sieci komputerowych. Dokumentowi nadano angielsk

ą

nazw

ę

Open Systems Interconnection Reference Model, (OSI, Open Systems Interconnection).

Zgodnie z tym dokumentem model sieci komputerowej charakteryzuje siedem warstw:

7. warstwa aplikacji
6. warstwa prezentacji
5. warstwa sesji
4. warstwa transportowa
3. warstwa sieciowa
2. warstwa ł

ą

cza danych

1. warstwa fizyczna

Rysunek. Warstwowy model OSI sieci komputerowej

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

2

Je

ż

eli przej

ąć

,

ż

e jeden z u

ż

ytkowników sieci komputerowej ma zapotrzebowanie na okre

ś

lon

ą

usług

ę

(jest „usługo-

biorc

ą

”, nazywamy go klientem), a inny mo

ż

e t

ą

usług

ę

zrealizowa

ć

(jest „usługo-dawc

ą

”, nazywamy go serwerem) to

schemat przebiegu informacji w sieci b

ę

dzie nast

ę

puj

ą

cy:

Zapotrzebowanie na usług

ę

Realizacja usługi

Klient Serwer

7. warstwa aplikacji

7. warstwa aplikacji

6. warstwa prezentacji

6. warstwa prezentacji

5. warstwa sesji

5. warstwa sesji

4. warstwa transportowa

4. warstwa transportowa

3. warstwa sieciowa

3. warstwa sieciowa

2. warstwa ł

ą

cza danych

2. warstwa ł

ą

cza danych

1. warstwa fizyczna

1. warstwa fizyczna

Transmisja binarna w przewodzie sieciowym - „ramki”

Rysunek. Schemat realizacji usługi w sieci wg modelu OSI

Nie maj

ą

wi

ę

c znaczenia techniczne sposoby poł

ą

czenia pomi

ę

dzy komputerami (definiowane w warstwie 1 i 2), które

s

ą

wł

ą

czone do konkretnych sieci. Jedynym warunkiem współpracy pomi

ę

dzy stacjami komputerowymi jest

współpraca obu sieci w standardach TCP/IP. Grup

ę

protokołów TCP/IP definiuj

ą

nast

ę

puj

ą

ce protokoły sieciowe:

−

w warstwie 3, warstwie sieci, protokół IP (ang.: Internet Protocol), odpowiadaj

ą

cy za adresowanie,

−

w warstwie 4, transportowej, protokoły TCP i UDP (ang.: User Datagram Protocol), protokoły te dziel

ą

wiadomo

ś

ci na partie zwane datagramami, odpowiadaj

ą

te

ż

za przesyłanie ich w odpowiedniej kolejno

ś

ci

i w przypadku bł

ę

dów powtarzaj

ą

transmisj

ę

,

−

w warstwach 5, 6 i 7, w warstwach sesji, prezentacji i zastosowa

ń

(aplikacji); stosowane protokoły

realizuj

ą

okre

ś

lone usługi sieciowe; s

ą

to protokoły: SMTP (ang.: Simple Mail Transfer Protocol),

FTP (ang.: File Transfer Protocol) i TELNET.

SMTP jest protokołem umo

ż

liwiaj

ą

cym komunikacje pocztow

ą

. Protokół FTP odpowiada za przesyłanie plików

a TELNET umo

ż

liwia zdaln

ą

prac

ę

na innym, odległym komputerze.

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

3

1.2.

Model TCP/IP

Podstawowym zało

ż

eniem modelu TCP/IP jest podział całego zagadnienia komunikacji sieciowej na szereg

współpracuj

ą

cych ze sob

ą

warstw (ang. layers). Ka

ż

da z nich mo

ż

e by

ć

tworzona przez programistów zupełnie

niezale

ż

nie, je

ż

eli narzucimy pewne protokoły, według których wymieniaj

ą

si

ę

one informacjami. Zało

ż

enia modelu

TCP/IP s

ą

pod wzgl

ę

dem organizacji warstw zbli

ż

one do modelu OSI. Jednak liczba warstw jest mniejsza i bardziej

odzwierciedla prawdziw

ą

struktur

ę

Internetu. Model TCP/IP składa si

ę

z czterech warstw.

Warstwa aplikacji (1)

Warstwa procesowa czy warstwa aplikacji (ang. process layer) to najwy

ż

szy poziom, w którym pracuj

ą

u

ż

yteczne dla

człowieka aplikacje takie jak, np. serwer WWW czy przegl

ą

darka internetowa. Obejmuje ona zestaw gotowych

protokołów, które aplikacje wykorzystuj

ą

do przesyłania ró

ż

nego typu informacji w sieci.

Warstwa transportowa (2)

Warstwa transportowa (ang. host-to-host layer) gwarantuje pewno

ść

przesyłania danych oraz kieruje wła

ś

ciwe

informacje do odpowiednich aplikacji. Opiera si

ę

to na wykorzystaniu portów okre

ś

lonych dla ka

ż

dego poł

ą

czenia.

W jednym komputerze mo

ż

e istnie

ć

wiele aplikacji wymieniaj

ą

cych dane z tym samym komputerem w sieci i nie

nast

ą

pi wymieszanie si

ę

przesyłanych przez nie danych. To wła

ś

nie ta warstwa nawi

ą

zuje i zrywa poł

ą

czenia mi

ę

dzy

komputerami oraz zapewnia pewno

ść

transmisji.

Warstwa Internetu (3)

Warstwa Internetu lub warstwa protokołu internetowego (ang. internet protocol layer) to sedno działania Internetu. W
tej warstwie przetwarzane s

ą

datagramy posiadaj

ą

ce adresy IP. Ustalana jest odpowiednia droga do docelowego

komputera w sieci. Niektóre urz

ą

dzenia sieciowe posiadaj

ą

t

ę

warstw

ę

jako najwy

ż

sz

ą

. S

ą

to routery, które zajmuj

ą

si

ę

kierowaniem ruchu w Internecie, bo znaj

ą

topologi

ę

sieci. Proces odnajdywania przez routery wła

ś

ciwej drogi

okre

ś

la si

ę

jako trasowanie.

Porównanie warstw modelu TCP/IP i modelu OSI

Model OSI

Model TCP/IP

Aplikacji

Prezentacji

Sesji

Aplikacji

Transportowa

Transportowa

Sieciowa

Internetu

Ł

ą

cza danych

Fizyczna

Dost

ę

pu do sieci

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

4

Warstwa dost

ę

pu do sieci (4)

Warstwa dost

ę

pu do sieci lub warstwa fizyczna (ang. network access layer) jest najni

ż

sz

ą

warstw

ą

i to ona zajmuje si

ę

przekazywaniem danych przez fizyczne poł

ą

czenia mi

ę

dzy urz

ą

dzeniami sieciowymi. Najcz

ęś

ciej s

ą

to karty sieciowe

lub modemy. Dodatkowo warstwa ta jest czasami wyposa

ż

ona w protokoły do dynamicznego okre

ś

lania adresów IP.

Aplikacje i warstwa transportowa

W warstwie transportowej mo

ż

e istnie

ć

wiele protokołów, które współegzystuj

ą

w jednej sieci. Ich algorytmy powinny

by

ć

optymalizowane, aby zapewni

ć

:

•

niezawodny transfer danych

•

du

żą

przepustowo

ść

•

krótki czas reakcji.

Niezawodny transfer danych oznacza zapewnienie,

ż

e je

ż

eli tylko istnieje taka mo

ż

liwo

ść

, ka

ż

dy komunikat dotrze do

odbiorcy. Du

ż

a przepustowo

ść

okre

ś

la ilo

ść

informacji, jak

ą

mo

ż

na przesła

ć

w zadanych czasie. Czas reakcji (ping)

musi by

ć

jak najmniejszy, co jest niezb

ę

dne, aby ograniczy

ć

opó

ź

nienie w komunikacji. W praktyce nie da si

ę

pogodzi

ć

wszystkich trzech wymogów wzgl

ę

dem warstwy transportowej. Zwykle poprawa jednego z nich dokonuje si

ę

kosztem pozostałych. Aby rozwi

ą

za

ć

ten problem w sieciach komputerowych zaprojektowano szereg protokołów

warstw transportowych. Projektant tworz

ą

cy aplikacj

ę

musi w takiej sytuacji wybra

ć

, który protokół najlepiej sprawdzi

si

ę

w jego oprogramowaniu oraz sieci.

Niezawodny transfer danych]

Niektóre zastosowania, takie jak poczta elektroniczna, przesyłanie wiadomo

ś

ci błyskawicznych, transfer plików,

terminale sieciowe, pobieranie stron internetowych i transakcje finansowe wymagaj

ą

niezawodnego przesyłania

danych, czyli bez utraty danych. Utrata danych pliku lub danych transakcji finansowej mo

ż

e mie

ć

przecie

ż

fatalne

konsekwencje (w drugim przypadku dla banku lub klienta!). Zastosowania toleruj

ą

ce utrat

ę

danych, w

ś

ród których

najbardziej wyró

ż

niaj

ą

si

ę

media strumieniowe, mog

ą

pozwoli

ć

sobie na przepadniecie okre

ś

lonej ilo

ś

ci danych. W

przypadku zastosowa

ń

multimedialnych utrata danych mo

ż

e spowodowa

ć

niewielkie zakłócenia podczas odtwarzania

danych obrazu lub d

ź

wi

ę

ku, które nie wpłyn

ą

znacz

ą

co na jako

ść

. Wpływ utraty danych na jako

ść

pracy aplikacji i

rzeczywista liczba pakietów danych, które mog

ą

przepa

ść

, w du

ż

ym stopniu zale

ż

y od aplikacji i zastosowanego

schematu kodowania.

Przepustowo

ść

Aby efektywnie działa

ć

, niektóre aplikacje musz

ą

by

ć

w stanie transmitowa

ć

dane z okre

ś

lon

ą

szybko

ś

ci

ą

. Je

ś

li na

przykład aplikacja telefonii internetowej koduje głos z szybko

ś

ci

ą

32 kb/s, z tak

ą

sam

ą

szybko

ś

ci

ą

musi mie

ć

mo

ż

liwo

ść

przesyłania danych w sieci i dostarczania ich do aplikacji odbiorczej. Je

ś

li wymagana przepustowo

ść

nie

jest dost

ę

pna, aplikacja zale

ż

na od przepustowo

ś

ci b

ę

dzie zmuszona do kodowania z inn

ą

szybko

ś

ci

ą

(i uzyskania

przepustowo

ś

ci wystarczaj

ą

cej do kontynuowania procesu) lub powinna przerwa

ć

operacj

ę

, poniewa

ż

np. połowa

żą

danej przepustowo

ś

ci to zdecydowanie za mało dla tego typu aplikacji. Wiele aktualnie istniej

ą

cych aplikacji

multimedialnych jest zale

ż

nych od przepustowo

ś

ci. Jednak aplikacje multimedialne, które powstan

ą

w przyszło

ś

ci, w

celu kodowania z szybko

ś

ci

ą

dostosowan

ą

do aktualnie dost

ę

pnej przepustowo

ś

ci mog

ą

stosowa

ć

adaptacyjne

metody kodowania. Aplikacje zale

ż

ne od przepustowo

ś

ci wymagaj

ą

okre

ś

lonej przepustowo

ś

ci, natomiast aplikacje

elastyczne s

ą

w stanie skorzysta

ć

z takiej przepustowo

ś

ci, jaka w danej chwili b

ę

dzie dost

ę

pna. Przykładami takich

aplikacji s

ą

programy pocztowe, słu

żą

ce do przesyłania plików i stron internetowych. Oczywi

ś

cie im wi

ę

ksza

przepustowo

ść

, tym lepiej.

Czas reakcji

Ostatnim z wymaga

ń

dotycz

ą

cych aplikacji jest czas. Aby efektywnie funkcjonowa

ć

, interaktywne zastosowania czasu

rzeczywistego, takie jak telefonia internetowa, wirtualne

ś

rodowiska, telekonferencje i gry dla wielu osób (MMO),

żą

daj

ą

dostarczania danych w czasie o niewielkim zakresie tolerancji. Przykładowo, wiele z tych zastosowa

ń

wymaga,

aby opó

ź

nienia mi

ę

dzyw

ę

złowe miały warto

ść

kilkuset milisekund lub mniejsz

ą

. Du

ż

e opó

ź

nienia w przypadku telefonii

internetowej powoduj

ą

zwykle nienaturalne przerwy w rozmowie. Znaczne opó

ź

nienie mi

ę

dzy wykonan

ą

czynno

ś

ci

ą

i

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

5

uzyskan

ą

odpowiedzi

ą

(na przykład od innego gracza znajduj

ą

cego si

ę

na drugim ko

ń

cu poł

ą

czenia) wyst

ę

puj

ą

ce w

przypadku gier dla wielu osób lub w interaktywnym

ś

rodowisku wirtualnym sprawiaj

ą

,

ż

e aplikacja wydaje si

ę

działa

ć

nie do ko

ń

ca w czasie rzeczywistym.

Wła

ś

ciwo

ś

ci

Protokoły te maj

ą

nast

ę

puj

ą

ce cechy charakterystyczne:

•

dobr

ą

odtwarzalno

ść

po awarii,

•

mo

ż

liwo

ść

dodawania nowych sieci bez przerywania pracy istniej

ą

cych,

•

wysoki współczynnik korekcji bł

ę

dów,

•

niezale

ż

no

ść

od platformy,

•

mały stopie

ń

obci

ąż

enia danych własnymi strukturami,

•

du

żą

wydajno

ść

.

Protokoły TCP i IP ł

ą

cznie zarz

ą

dzaj

ą

przepływem wi

ę

kszo

ś

ci danych przez sie

ć

. IP odpowiada za przesyłanie

dowolnych danych z punktu do punktu i zawiera w sobie na przykład TCP lub UDP. Zadaniem TCP jest:

•

uzgadnianie to

ż

samo

ś

ci (handshake),

•

zarz

ą

dzanie pakietami (mog

ą

dociera

ć

do adresata w innej kolejno

ś

ci ni

ż

były wysłane),

•

sterowanie przepływem,

•

wykrywanie i obsług

ę

bł

ę

dów.

Para TCP+IP jest stosowana do tzw. transmisji poł

ą

czeniowej, gdzie zagwarantowany jest przepływ danych dowolnej

długo

ś

ci w obydwie strony, lub zwrotne poinformowanie nadawcy o nieusuwalnym bł

ę

dzie.

Para protokołów UDP i IP jest najcz

ęś

ciej u

ż

ywanym standardem do tzw. transmisji bezpoł

ą

czeniowej, czyli

przesyłania w jedn

ą

stron

ę

, bez potwierdzania odbioru, niewielkich paczek danych zwanych datagramami.

1.3.

Model TCP/IP OSI a Internet

Ka

ż

dy protokół sieciowy mo

ż

na przyporz

ą

dkowa

ć

do okre

ś

lonej warstwy modelu TCP/IP. Pewn

ą

szczególn

ą

cech

ą

rodziny protokołów TCP/IP u

ż

ywanej w internecie jest podział protokołów z warstwy aplikacyjnej i poł

ą

czeniowej.

Niektóre protokoły z warstwy aplikacji wykorzystuj

ą

tylko pewne protokoły z warstwy transportowej.

Protokoły DNS, NTP wykorzystuj

ą

tylko protokół UDP z warstwy transportowej. Protokoły FTP, SMTP, POP3, SSH,

IRC posługuj

ą

si

ę

tylko TCP. Natomiast SMB (protokół Server Message Block) u

ż

ywa obu protokołów.

Protokół SSL ma szczególn

ą

rol

ę

. Mo

ż

e zosta

ć

umieszczony pomi

ę

dzy ka

ż

dym poł

ą

czeniowym protokołem warstwy

aplikacji, a TCP. Dzi

ę

ki jego wykorzystaniu dane przesyłane przez aplikacje mog

ą

zosta

ć

zaszyfrowane.

Model OSI opisuje drog

ę

danych od aplikacji w systemie jednej stacji roboczej do aplikacji w systemie drugiej. Przed

wysłaniem dane wraz z przekazywaniem do ni

ż

szych warstw sieci zmieniaj

ą

swój format, co nosi nazw

ę

procesu

kapsułkowania.

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

6

Na rysunku powy

ż

ej mo

ż

na zauwa

ż

y

ć

jak wraz z przenoszeniem kombinacji składaj

ą

cej si

ę

z danych

i nagłówka warstwy poprzedniej w dół stacji wysyłaj

ą

cej (lewa strona) ulega ona kapsułkowaniu pod

nagłówkiem warstwy kolejnej. W warstwie transportu dane obejmuj

ą

wła

ś

ciwe dane oraz nagłówek segmentu,

natomiast w warstwie sieciowej dane oprócz wła

ś

ciwych danych i nagłówka segmentu dodatkowo wzbogacone

s

ą

o nagłówek sieciowy, który zawiera adresy logiczne:

ź

ródłowy i docelowy. Adresy te pozwalaj

ą

wyznaczy

ć

drog

ę

tych pakietów mi

ę

dzy dwoma stacjami, które pracuj

ą

w odległych sieciach. W warstwie ł

ą

cza danych

pakiet z poprzedniej warstwy wzbogacony jest dodatkowo o nagłówek ramki, który okre

ś

la sposób przekazania

danych przez interfejs sieciowy do sieci fizycznej.

Ostatnia warstwa – fizyczna – pakiet z poprzedniej warstwy przekształca do postaci pozwalaj

ą

cej przesła

ć

informacj

ę

przewodem sieciowym lub za pomoc

ą

innego no

ś

nika. Dane w

ę

druj

ą

do stacji docelowej i tam s

ą

ponownie przekształcane, najpierw z bitów na nagłówek ramki oraz pozostałe dane. Kiedy dane w

ę

druj

ą

do

wy

ż

szych warstw, to wła

ś

nie nagłówki s

ą

wykorzystywane do okre

ś

lenia, w jaki sposób dane maj

ą

zosta

ć

przekazane wy

ż

szym warstwom. W zwi

ą

zku z tym, po dotarciu danych do wy

ż

szej warstwy nagłówek warstwy

poprzedniej jest zdejmowany.

Organizacja warstwowa

Model OSI definiuje, jakie zadania oraz rodzaje danych mog

ą

by

ć

przesyłane mi

ę

dzy warstwami w całkowitym

oderwaniu od ich fizycznej i algorytmicznej realizacji, czyli zakłada istnienie warstw abstrakcji w medium
transmisyjnym, sprz

ę

cie oraz oprogramowaniu i wokół tych warstw orientuje specyficzne dla nich protokoły,

realizowane przez te protokoły usługi

ś

wiadczone wy

ż

szym warstwom oraz posiadane interfejsy, umo

ż

liwiaj

ą

ce

dost

ę

p do warstwy przez procesy z innych warstw. Mimo, i

ż

ka

ż

da z warstw sama nie jest funkcjonalna, to mo

ż

liwe

jest projektowanie warstwy w całkowitym oderwaniu od pozostałych. Jest to realne, je

ż

eli wcze

ś

niej zdefiniuje si

ę

protokoły wymiany danych pomi

ę

dzy poszczególnymi warstwami.

Warstwy wy

ż

sze

Wyró

ż

niamy trzy warstwy górne, czyli warstw

ę

aplikacji, prezentacji i sesji. Ich zadaniem jest współpraca z

oprogramowaniem realizuj

ą

cym zadania zlecane przez u

ż

ytkownika systemu komputerowego. Tworz

ą

one pewien

interfejs, który pozwala na komunikacj

ę

z warstwami ni

ż

szymi. Ta sama warstwa realizuje dokładnie odwrotne zadanie

w zale

ż

no

ś

ci od kierunku przepływu danych. Przyjmijmy,

ż

e dane przepływaj

ą

w dół Modelu OSI, kiedy płyn

ą

od

u

ż

ytkownika do urz

ą

dze

ń

sieciowych oraz w gór

ę

w przeciwnym wypadku.

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

7

Warstwa aplikacji

Warstwa aplikacji jest warstw

ą

najwy

ż

sz

ą

, zajmuje si

ę

specyfikacj

ą

interfejsu, który wykorzystuj

ą

aplikacje do

przesyłania danych do sieci (poprzez kolejne warstwy modelu ISO/OSI). W przypadku sieci komputerowych aplikacje
s

ą

zwykle procesami uruchomionymi na odległych hostach. Interfejs udost

ę

pniaj

ą

cy programistom usługi dostarczane

przez warstw

ę

aplikacji opiera si

ę

na obiektach nazywanych gniazdami (ang. socket).

Je

ż

eli u

ż

ytkownik posługuje si

ę

oprogramowaniem działaj

ą

cym w architekturze klient-serwer, zwykle po jego stronie

znajduje si

ę

klient, a serwer działa na maszynie podł

ą

czonej do sieci

ś

wiadcz

ą

cej usługi równocze

ś

nie wielu osobom.

Zarówno serwer jak i klient znajduj

ą

si

ę

w warstwie aplikacji. Komunikacja nigdy nie odbywa si

ę

bezpo

ś

rednio mi

ę

dzy

tymi programami. Kiedy klient chce przesła

ć

żą

danie do serwera, przekazuje komunikat w dół do warstw ni

ż

szych,

które fizycznie przesyłaj

ą

go do odpowiedniej maszyny, gdzie informacje ponownie w

ę

druj

ą

w gór

ę

i s

ą

ostatecznie

odbierane przez serwer. Jednocze

ś

nie zapewnia interfejs mi

ę

dzy aplikacjami, których u

ż

ywamy a sieci

ą

(umo

ż

liwia

komunikacj

ę

).

Warstwa prezentacji

Podczas ruchu w dół zadaniem warstwy prezentacji jest przetworzenie danych od aplikacji do postaci kanonicznej
(ang. canonical representation) zgodnej ze specyfikacj

ą

OSI-RM, dzi

ę

ki czemu ni

ż

sze warstwy zawsze otrzymuj

ą

dane w tym samym formacie. Kiedy informacje płyn

ą

w gór

ę

, warstwa prezentacji tłumaczy format otrzymywanych

danych na zgodny z wewn

ę

trzn

ą

reprezentacj

ą

systemu docelowego. Wynika to ze zró

ż

nicowania systemów

komputerowych, które mog

ą

w ró

ż

ny sposób interpretowa

ć

te same dane. Dla przykładu bity w bajcie danych w

niektórych procesorach s

ą

interpretowane w odwrotnej kolejno

ś

ci ni

ż

w innych. Warstwa ta odpowiada za kodowanie i

konwersj

ę

danych oraz za kompresj

ę

/ dekompresj

ę

; szyfrowanie / deszyfrowanie. Warstwa prezentacji obsługuje np.

MPEG, JPG, GIF itp.

Warstwa sesji

Warstwa sesji otrzymuje od ró

ż

nych aplikacji dane, które musz

ą

zosta

ć

odpowiednio zsynchronizowane.

Synchronizacja wyst

ę

puje mi

ę

dzy warstwami sesji systemu nadawcy i odbiorcy. Warstwa sesji „wie”, która aplikacja

ł

ą

czy si

ę

z któr

ą

, dzi

ę

ki czemu mo

ż

e zapewni

ć

wła

ś

ciwy kierunek przepływu danych – nadzoruje poł

ą

czenie. Wznawia

je po przerwaniu.

Warstwy ni

ż

sze

Najni

ż

sze warstwy zajmuj

ą

si

ę

odnajdywaniem odpowiedniej drogi do celu, gdzie ma by

ć

przekazana konkretna

informacja. Dziel

ą

równie

ż

dane na odpowiednie dla urz

ą

dze

ń

sieciowych pakiety okre

ś

lane cz

ę

sto skrótem PDU

(ang. Protocol Data Unit). Dodatkowo zapewniaj

ą

weryfikacj

ę

bezbł

ę

dno

ś

ci przesyłanych danych. Wa

ż

n

ą

cech

ą

warstw dolnych jest całkowite ignorowanie sensu przesyłanych danych. Dla warstw dolnych nie istniej

ą

aplikacje, tylko

pakiety / ramki danych. Warstwy dolne to warstwa transportowa, sieciowa, ł

ą

cza danych oraz fizyczna.

Warstwa transportowa

Warstwa transportowa segmentuje dane oraz składa je w tzw. strumie

ń

. Warstwa ta zapewnia cało

ś

ciowe poł

ą

czenie

mi

ę

dzy stacjami:

ź

ródłow

ą

oraz docelow

ą

, które obejmuje cał

ą

drog

ę

transmisji. Nast

ę

puje tutaj podział danych na

cz

ęś

ci, które s

ą

kolejno numerowane i wysyłane do docelowej stacji. Stacja docelowa po odebraniu segmentu wysyła

potwierdzenie odbioru. W wyniku niedotarcia którego

ś

z segmentów stacja docelowa ma prawo zleci

ć

ponown

ą

jego

wysyłk

ę

(kontrola bł

ę

dów transportu).

Warstwa sieciowa

Warstwa sieciowa jako jedyna dysponuje wiedz

ą

dotycz

ą

c

ą

fizycznej topologii sieci. Rozpoznaje, jakie drogi ł

ą

cz

ą

poszczególne komputery (trasowanie) i decyduje, ile informacji nale

ż

y przesła

ć

jednym z poł

ą

cze

ń

, a ile innym. Je

ż

eli

danych do przesłania jest zbyt wiele, to warstwa sieciowa po prostu je ignoruje. Ona nie musi zapewnia

ć

pewno

ś

ci

transmisji, wi

ę

c w razie bł

ę

du pomija niepoprawne pakiety danych. Standardowa paczka danych w tej warstwie

czasami oznaczana jest jako NPDU (ang. Network Protocol Data Unit). Nie znajduj

ą

si

ę

w nim

ż

adne u

ż

yteczne dla

u

ż

ytkowników aplikacje. Jedyne jego zadanie, to zapewnienie sprawnej ł

ą

czno

ś

ci mi

ę

dzy bardzo odległymi punktami

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

8

sieci. Routery s

ą

podstaw

ą

budowy rozległych sieci informatycznych takich jak Internet, bo potrafi

ą

odnale

źć

najlepsz

ą

drog

ę

do przekazania informacji. Warstwa sieciowa podczas ruchu w dół umieszcza dane wewn

ą

trz pakietów

zrozumiałych dla warstw ni

ż

szych (enkapsulacja). Jednocze

ś

nie warstwa sieci u

ż

ywa czterech procesów

(adresowanie, enkapsulacja, routing, dekapsulacja). Protokoły warstwy sieci to: (IPv4, IPv6, NOVELL IPX, APPLE
TALK, CLNS/DECN et).

Warstwa ł

ą

cza danych

Warstwa ł

ą

cza danych jest czasami nazywana warstw

ą

liniow

ą

lub kanałow

ą

. Ma ona nadzorowa

ć

jako

ść

przekazywanych informacji. Nadzór ten dotyczy wył

ą

cznie warstwy ni

ż

szej. Warstwa ł

ą

cza danych ma mo

ż

liwo

ść

zmiany parametrów pracy warstwy fizycznej, tak aby obni

ż

y

ć

liczb

ę

pojawiaj

ą

cych si

ę

podczas przekazu bł

ę

dów.

Zajmuje si

ę

pakowaniem danych w ramki i wysyłaniem do warstwy fizycznej. Rozpoznaje bł

ę

dy zwi

ą

zane

z niedotarciem pakietu oraz uszkodzeniem ramek i zajmuje si

ę

ich napraw

ą

. Podczas ruchu w dół w warstwie ł

ą

cza

danych zachodzi enkapsulacja pakietów z warstwy sieciowej tak, aby uzyska

ć

ramki zgodne ze standardem. Czasami

s

ą

one oznaczane jako LPDU (ang. data Link Protocol Data Unit).

Ramka danych przewa

ż

nie składa si

ę

z:

•

ID odbiorcy – najcz

ęś

ciej adres MAC stacji docelowej lub bramy domy

ś

lnej,

•

ID nadawcy – najcz

ęś

ciej adres MAC stacji

ź

ródłowej,

•

informacja steruj

ą

ca – zawiera dane o typie ramki, trasowaniu, segmentacji, itp.,

•

CRC (ang. Cyclic Redundancy Check) – kod kontroli cyklicznej – odpowiada za korekcj

ę

bł

ę

dów i

weryfikacj

ę

poprawno

ś

ci danych otrzymywanych przez stacj

ę

docelow

ą

.

Warstwa ł

ą

cza danych dzieli si

ę

na dwie podwarstwy.

•

(1) LLC (ang. Logical Link Control) – sterowania ł

ą

czem danych – kontroluje poprawno

ść

transmisji

i współpracuje przede wszystkim z warstw

ą

sieciow

ą

w obsłudze usług poł

ą

czeniowych

i bezpoł

ą

czeniowych.

•

(2) MAC (ang. Media Access Control) – sterowania dost

ę

pem do no

ś

nika – zapewnia dost

ę

p do no

ś

nika

sieci lokalnej i współpracuje przede wszystkim z warstw

ą

fizyczn

ą

.

Urz

ą

dzenia działaj

ą

ce w tej warstwie to: most i przeł

ą

cznik.

Warstwa fizyczna

Fundamentem, na którym zbudowany jest model referencyjny OSI, jest jego warstwa fizyczna. Okre

ś

la ona wszystkie

składniki sieci niezb

ę

dne do obsługi elektrycznego, optycznego, radiowego wysyłania i odbierania sygnałów. Warstwa

fizyczna składa si

ę

z czterech obszarów funkcjonalnych:

•

mechanicznego,

•

elektrycznego,

•

funkcjonalnego,

•

proceduralnego.

Wspólnie obejmuj

ą

one wszystkie mechanizmy potrzebne do obsługi transmisji danych, takie jak techniki

sygnalizacyjne, Napi

ę

cie elektryczne powoduj

ą

ce przepływ pr

ą

du elektrycznego przenosz

ą

cego sygnał, rodzaje

no

ś

ników i odpowiadaj

ą

ce im wła

ś

ciwo

ś

ci impedancji, elektroniczne składniki kart sieciowych, a nawet fizyczny kształt

zł

ą

cza u

ż

ywanego do terminacji no

ś

nika. Specyficznymi przykładami mechanizmów, które potrzebne s

ą

do obsługi

przesyłania danych, lecz które nie nale

żą

do zakresu warstwy fizycznej, s

ą

:

•

no

ś

niki fizyczne,

•

koncentratory.

Warstwa fizyczna przesyła i odbiera sygnały zaadresowane dla wszystkich protokołów jej stosu oraz aplikacji, które je
wykorzystuj

ą

. Musi ona wi

ę

c wykonywa

ć

kilka istotnych funkcji – w szczególno

ś

ci:

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

9

Aby móc nadawa

ć

dane, musi ona:

•

zamienia

ć

dane znajduj

ą

ce si

ę

w ramkach na strumienie binarne,

•

wykonywa

ć

tak

ą

metod

ę

dost

ę

pu do no

ś

nika, jakiej

żą

da warstwa ł

ą

cza danych,

•

przesyła

ć

ramki danych szeregowo (czyli bit po bicie) w postaci strumieni binarnych.

W celu odbierania danych konieczne jest natomiast:

•

oczekiwanie na transmisje przychodz

ą

ce do urz

ą

dzenia hosta i do niego zaadresowane,

•

odbiór odpowiednio zaadresowanych strumieni,

•

przesyłanie binarnych strumieni do warstwy danych w celu zło

ż

enia ich z powrotem w ramki.

Lista ta, jak wida

ć

, nie obejmuje

ż

adnych sposobów weryfikowania integralno

ś

ci danych. Warstwa fizyczna nie

posiada bowiem mechanizmu słu

żą

cego rozpoznawaniu znaczenia wysyłanych jak te

ż

otrzymywanych danych. Słu

ż

y

wył

ą

cznie przesyłaniu logicznych jedynek i zer.

Warstwa fizyczna, w postaci okre

ś

lonej przez Model (Referencyjny-Odniesienia) OSI, składa si

ę

ze wszystkich

procesów, mechanizmów, elektroniki oraz protokołów, które potrzebne s

ą

urz

ą

dzeniu obliczaj

ą

cemu w celu wysłania i

odbierania binarnych strumieni danych. W specyfikacji warstwy fizycznej technologii LAN zamieszczone s

ą

oczekiwania odno

ś

nie wydajno

ś

ci no

ś

nika ł

ą

cz

ą

cego komunikuj

ą

ce si

ę

ze sob

ą

urz

ą

dzenia. Model jednak nie okre

ś

la

samego rodzaju no

ś

nika.

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

10

2.

Internet

mo

ż

na te

ż

zdefiniowa

ć

w inny sposób, bardziej przyjazny dla ka

ż

dego u

ż

ytkownika.

Internet to

pewien współczesny standard umożliwiający realizację szeregu niezwykle atrakcyjnych usług

jak: poczta elektroniczna, grupy dyskusyjne, zdalne sterowanie stacją komputerową,

przesyłanie dokumentów czy korzystanie z szczególnych zbiorów informacji zgromadzonych

w strukturach WWW.

Internet to sie

ć

komputerowa, w której mo

ż

liwe s

ą

nast

ę

puj

ą

ce usługi sieciowe:

−

E-MAIL, poczta elektroniczna,

−

FINGER, słu

ż

y do wyszukiwania informacji o u

ż

ytkownikach Internetu,

−

TELNET, słu

ż

y do zdalnego logowania na innych komputerach Internetu,

−

FTP, słu

ż

y do przysyłania plików pomi

ę

dzy komputerami,

−

USENET, podsie

ć

z serwerami wiadomo

ś

ci,

−

TALK, wymiana wiadomo

ś

ci na zasadzie konwersacji,

−

ARCHIE, jest systemem automatycznego gromadzenia i udost

ę

pniania wiadomo

ś

ci

przechowywanych w Internecie,

−

GOPHER, jest serwerem wiadomo

ś

ci w Internecie,

−

WAIS (ang.: Wide Area Information Serwers), system specjalnych serwerów informacyjnych,

−

WWW, 3W (ang.: World Wide Web), jest to system serwerów informacyjnych,

−

VoIP,

−

Wideokonferencja.

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

11

3.

Właściwości biznesowe Internetu

Mo

ż

liwo

ś

ci Internetu zostały wykorzystane przez firmy dla wspierania swych działa

ń

. Powstał e-biznes. Internet

obecnie jest postrzegany, jako standard gwarantuj

ą

cy wykorzystywanie nowoczesnych technologii informatycznych.

I.

W

ś

ród ró

ż

norodnych wła

ś

ciwo

ś

ci Internetu na szczególne podkre

ś

lenie zasługuje

dziesi

ęć

jego cech

lub pełnionych przeze

ń

funkcji:

jest technologi

ą

po

ś

rednicz

ą

c

ą

(1),

ma globalny zasi

ę

g (2),

charakteryzuj

ą

go sieciowe efekty zewn

ę

trzne (3),

jest kanałem dystrybucji (4),

daje mo

ż

liwo

ść

moderacji czasu (5),

redukuje asymetri

ę

zasobów informacji (6),

ma niesko

ń

czon

ą

pojemno

ść

wirtualn

ą

(7),

jest tanim standardem technicznym (8),

ma wła

ś

ciwo

ś

ci twórczej destrukcji (9)

przyczynia si

ę

do zmniejszenia kosztów transakcyjnych (10).

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

12

Internet jako technologia po

ś

rednicz

ą

ca (1)

1.1

Internet jest technologi

ą

po

ś

rednicz

ą

c

ą

, umo

ż

liwiaj

ą

c

ą

poł

ą

czenie mi

ę

dzy podmiotami, które ju

ż

s

ą

lub

chc

ą

by

ć

współzale

ż

ne.

W zale

ż

no

ś

ci od kierunku transakcji wyró

ż

niamy:

relacje mi

ę

dzy firmami (business-to-business, B2B),

relacje mi

ę

dzy firm

ą

a konsumentem (business-to-consumer, B2C),

relacje mi

ę

dzy konsumentami (consumer-to-consumer, C2C),

relacje mi

ę

dzy konsumentem a firm

ą

(consumer-to-business, C2B).

Kiedy relacje takie zachodz

ą

wewn

ą

trz przedsi

ę

biorstwa lub innego rodzaju organizacji, obsługuj

ą

cy je

system nosi nazw

ę

Intranetu.

1.2

W ka

ż

dym jednak wypadku Internet ułatwia relacje mi

ę

dzy podmiotami umiejscowionymi w ró

ż

nych

punktach

ś

wiata i ró

ż

nych strefach czasowych.

Pod pewnymi wzgl

ę

dami przypomina to zasady

ś

wiadczenia usług bankowych w gospodarce tradycyjnej:

bank jest płaszczyzn

ą

spotkania kredytodawców z kredytobiorcami, przyjmuje bowiem pieni

ą

dze od

jednych klientów, by po

ż

yczy

ć

je innym.

1.3

Pod innymi z kolei wzgl

ę

dami Internet funkcjonuje podobnie jak

ś

rodki przekazu (prasa, radio i telewizja),

które po

ś

rednicz

ą

mi

ę

dzy odbiorcami mediów a reklamodawcami.

1.4

Interakcyjny charakter Internetu jest

ź

ródłem pewnych unikatowych przewag nad wspomnianymi

mediami, umo

ż

liwia bowiem u

ż

ytkownikom prowadzenie dialogu, zadawanie pyta

ń

i udzielanie

odpowiedzi, w przeciwie

ń

stwie do sytuacji, kiedy jedna strona jest tylko nadawc

ą

, a druga wył

ą

cznie

odbiorc

ą

komunikatów.

1.5

Najistotniejsze jest jednak to,

ż

e ka

ż

dy, kto ma dost

ę

p do Internetu, mo

ż

e rozsyła

ć

informacje do wielu

jego u

ż

ytkowników. W tradycyjnych

ś

rodkach przekazu mo

ż

liwo

ść

transmisji informacji była przywilejem

garstki wybra

ń

ców.

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

13

Globalny zasi

ę

g Internetu (2)

2.1

Pochodn

ą

globalnego zasi

ę

gu Internetu jest zdolno

ść

tej technologii do subiektywnego zwi

ę

kszania

i zmniejszania rozmiarów naszego

ś

wiata. Internet „poszerza”

ś

wiat, umo

ż

liwiaj

ą

c dowolnej osobie

znajduj

ą

cej si

ę

w jakimkolwiek punkcie Ziemi udost

ę

pnienie produktów komu

ś

przebywaj

ą

cemu

gdziekolwiek indziej.

2.2

Internet sprawia,

ż

e

ś

wiat staje si

ę

mały, kiedy specjalista mieszkaj

ą

cy w RPA i chc

ą

cy pracowa

ć

w Dolinie Krzemowej nie musi w tym celu przeprowadza

ć

si

ę

do Kalifornii. Producenci oprogramowania

z Doliny Krzemowej s

ą

w stanie korzysta

ć

z umiej

ę

tno

ś

ci programistów mieszkaj

ą

cych w tak odległym

kraju jak Madagaskar.

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

14

Sieciowe efekty zewn

ę

trzne (3)

3.1

Dana technologia lub produkt przejawiaj

ą

sieciowe efekty zewn

ę

trzne, je

ś

li ich warto

ść

zwi

ę

ksza si

ę

w oczach u

ż

ytkowników w miar

ę

, jak ro

ś

nie liczba korzystaj

ą

cych z nich osób.

Aby uzmysłowi

ć

sobie sens tej zale

ż

no

ś

ci, wyobra

ź

my sobie,

ż

e kto

ś

ma aparat telefoniczny, który ł

ą

czy

go jedynie z autorami niniejszej ksi

ąż

ki. U

ż

yteczno

ść

telefonu dla tej osoby jest du

ż

o mniejsza, ni

ż

gdyby

system telefoniczny umo

ż

liwiał jej poł

ą

czenie z członkami rodziny i innymi lud

ź

mi. Jest oczywiste,

ż

e im

liczniejsze jest grono osób obj

ę

tych systemem telefonicznym, tym wi

ę

ksz

ą

warto

ść

przedstawia dla

u

ż

ytkownika.

3.2

Nie ulega w

ą

tpliwo

ś

ci,

ż

e Internet posiada tak

ą

szczególn

ą

wła

ś

ciwo

ść

: im wi

ę

cej osób jest podł

ą

czonych

za jego po

ś

rednictwem do okre

ś

lonej sieci, tym cenniejsza jest ta sie

ć

.

Przykład 1. Aukcja

Wyobra

ź

my sobie,

ż

e kolekcjoner chce sprzeda

ć

na aukcji rzadkie dzieło sztuki. W tym celu wybierze

dom aukcyjny, który ma wielu klientów, poniewa

ż

zagwarantuje to,

ż

e w licytacji we

ź

mie udział wiele

osób. Gdyby celem kolekcjonera było nabycie nowego dzieła do swoich zbiorów, równie

ż

korzystne

byłoby posłu

ż

enie si

ę

firm

ą

z du

żą

sieci

ą

klientów, bo im wi

ę

kszy dom aukcyjny, tym szersza go oferta

i wi

ę

ksze szanse znalezienia przez kolekcjonera po

żą

danego przedmiotu.

Przykład 2. Czat

T

ę

sam

ą

prawidłowo

ść

obserwujemy w wypadku osób pragn

ą

cych przył

ą

czy

ć

si

ę

do grupy czatowej: im

bardziej rozległa siatka jej uczestników, tym wi

ę

ksze prawdopodobie

ń

stwo,

ż

e uda si

ę

znale

źć

osoby o

podobnych zainteresowaniach, z którymi b

ę

dzie mo

ż

na dyskutowa

ć

.

3.3

Poniewa

ż

atrakcyjno

ść

sieci ro

ś

nie wraz z liczb

ą

jej uczestników, nale

ż

y przypuszcza

ć

,

ż

e wi

ę

ksze sieci

b

ę

d

ą

zdobywa

ć

nowych członków w szybszym tempie ni

ż

sieci o mniejszym zasi

ę

gu. Oznacza to,

ż

e im

bardziej rozległa jest obecnie dana sie

ć

, tym wi

ę

kszych rozmiarów nabierze w przyszło

ś

ci. Wyst

ę

puje tu

dodatnie sprz

ęż

enie zwrotne, dzi

ę

ki któremu firma, której udało si

ę

wyprzedzi

ć

konkurencj

ę

w budowie

wi

ę

kszej sieci u

ż

ytkowników, mo

ż

e si

ę

spodziewa

ć

raczej dalszego zwi

ę

kszenia ni

ż

kurczenia si

ę

tej

przewagi w przyszło

ś

ci.

Nasuwa si

ę

pytanie, kiedy taki efekt lawinowy przestanie działa

ć

. Generalnie efekt ten wygasa

w nast

ę

pstwie zmiany, w szczególno

ś

ci zmiany o charakterze technologicznym, dezaktualizuj

ą

cej

przesłanki, na których opieraj

ą

si

ę

atuty danej sieci.

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

15

Internet jako kanał dystrybucji (4)

4.1

Internet słu

ż

y za kanał dystrybucji produktów, które dały si

ę

sprowadzi

ć

do postaci binarnej (zer i

jedynek). Oznacza to,

ż

e przez Internet:

mo

ż

na rozprowadza

ć

tak ró

ż

ne produkty, jak oprogramowanie, muzyka na płytach i kasetach, filmy

wideo, informacje, bilety lotnicze lub kinowe, produkty ubezpieczeniowe czy dane naukowe,

je

ś

li nawet charakter danego produktu wyklucza jego dystrybucj

ę

przez Internet (np. perfum), za

po

ś

rednictwem sieci mo

ż

na przekazywa

ć

informacje o jego cechach, cenie, czasie dostawy lub

inne u

ż

yteczne dane.

4.2

Pojawienie si

ę

Internetu ma dwojakiego rodzaju skutki dla istniej

ą

cych wcze

ś

niej kanałów dystrybucji:

Internet je zast

ę

puje, lub

Internet je poszerza.

Efekt zast

ą

pienia. Z efektem zast

ą

pienia mamy do czynienia wtedy, gdy Internet słu

ż

y do obsługi tej

samej co poprzednio grupy klientów, bez pozyskania klientów nowych. Dobrym przykładem jest tutaj

zast

ą

pienie biur podró

ż

y przez serwisy Internetowe w dystrybucji biletów lotniczych. Mało kto jednak

zdecyduje si

ę

na podró

ż

samolotem tylko dlatego,

ż

e mo

ż

e kupi

ć

bilet lotniczy przez Internet.

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

16

Efekt poszerzenia kanału dystrybucji. Inaczej jest w wypadku inwestorów, których nie było sta

ć

na

zakup akcji w biurach maklerskich, a którzy teraz mog

ą

gra

ć

na giełdzie za po

ś

rednictwem Internetu,

gdy

ż

mniejsze prowizje maklerskie za transakcje online nie przekraczaj

ą

ich mo

ż

liwo

ś

ci finansowych.

Bardzo cz

ę

sto efektowi poszerzenia towarzysz

ą

pewne elementy efektu zast

ą

pienia. Przykładowo, cz

ęść

inwestorów, którzy w celu nabycia papierów warto

ś

ciowych udawali si

ę

poprzednio do biur maklerskich,

prawdopodobnie robi to obecnie samodzielnie przez Internet.

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

17

Internet jako moderator czasu (5)

5.1

Wła

ś

ciwo

ś

ci

ą

Internetu jest moderacja czasu, czyli zdolno

ść

do subiektywnego skracania lub wydłu

ż

ania

czasu.

Przykład1. Internet powoduje kompresj

ę

czasu (skrócenie) z punktu widzenia potencjalnego klienta,

który potrzebuje informacji o nowym modelu samochodu lub chciałby zobaczy

ć

, jak wygl

ą

daj

ą

domy w

pewnej dzielnicy jakiego

ś

miasta w Holandii. Te dane mo

ż

e on uzyska

ć

błyskawicznie za po

ś

rednictwem

sieci WWW.

Przykład2. Z drugiej strony Internet mo

ż

e czas „wydłu

ż

y

ć

” - klient, który nie da rady przyby

ć

na aukcj

ę

odbywaj

ą

c

ą

si

ę

w pewn

ą

sobot

ę

mi

ę

dzy godzin

ą

1200 a 1500, dowiaduje si

ę

,

ż

e te same przedmioty s

ą

sprzedawane na aukcji internetowej prowadzonej przez cał

ą

dob

ę

i przez wszystkie dni tygodnia dla

internautów z całego

ś

wiata.

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

18

Redukcja asymetrii zasobów informacji (6)

6.1

Asymetria zasobów informacji istnieje wtedy, gdy tylko jedna strona okre

ś

lonej transakcji jest w

posiadaniu pewnych istotnych dla tej operacji informacji.

6.2

Tego rodzaju asymetria była kiedy

ś

, na przykład,

ź

ródłem przewagi dealerów samochodowych nad ich

klientami. Ci pierwsi znali koszt produkcji sprzedawanych przez siebie samochodów, podczas gdy

przeci

ę

tny nabywca takiej wiedzy nie miał.

6.3

Sie

ć

WWW cz

ęś

ciowo i redukuje asymetri

ę

zasobów informacji. Poniewa

ż

obecnie mo

ż

na bez trudu

uzyska

ć

z sieci dane o zalecanych cenach producenta, klient przychodzi do dealera, maj

ą

c t

ę

sam

ą

wiedz

ę

o samochodzie co sprzedawca.

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

19

Niesko

ń

czona pojemno

ść

wirtualna (7)

7.1

Ponad trzydzie

ś

ci lat temu Gordon Moore, współzało

ż

yciel firmy Intel, sformułował tez

ę

,

ż

e moc

obliczeniowa układów scalonych b

ę

dzie si

ę

podwaja

ć

co półtora roku, podczas gdy koszt ich

wyprodukowania pozostanie niezmieniony.

Patrz

ą

c z perspektywy, mo

ż

na stwierdzi

ć

,

ż

e prognoza ta si

ę

sprawdziła.

7.2

Nadzwyczajnych osi

ą

gni

ę

cia techniczne:

pozwoliły na zwi

ę

kszenie pr

ę

dko

ś

ci procesora,

zanotowano post

ę

p w dziedzinie pojemno

ś

ci pami

ę

ci i technologii sieciowych.

Korzystanie z tych technologii daje cz

ę

sto internautom poczucie dysponowania niesko

ń

czon

ą

pojemno

ś

ci

ą

wirtualn

ą

.

Przykład1. Je

ś

li chcemy kupi

ć

akcje lub ksi

ąż

ki, nie musimy ju

ż

sta

ć

w długiej kolejce czy czeka

ć

na

poł

ą

czenie telefoniczne.

Przykład2. Dostawcy i sprzedawcy produktów rozporz

ą

dzaj

ą

obecnie wi

ę

ksz

ą

pojemno

ś

ci

ą

pami

ę

ci i

moc

ą

obliczeniow

ą

komputerów. Dzi

ę

ki temu mog

ą

zbiera

ć

wi

ę

cej danych o klientach, co z kolei

umo

ż

liwia zindywidualizowan

ą

obsług

ę

klientów, ułatwiaj

ą

c tym ostatnim u

ś

wiadomienie sobie ich

własnych potrzeb.

Przykład3. Wirtualne wspólnoty, takie jak grupy czatowe, oferuj

ą

swoim członkom niesko

ń

czon

ą

pojemno

ść

komputerów, która pozwala na prowadzenie rozmów w dowolnej chwili, w dzie

ń

i w nocy, i tak

długo, jak maj

ą

na to ochot

ę

.

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

20

Tani standard techniczny (8)

8.1

Aby korzysta

ć

z mo

ż

liwo

ś

ci oferowanych przez Internet, firmy musiały najpierw wdro

ż

y

ć

u siebie t

ę

technologi

ę

.

Adaptacja Internetu okazała si

ę

łatwa z dwóch powodów.

Po pierwsze dlatego,

ż

e technologie Internetowe, w tym WWW, s

ą

dost

ę

pne dla ka

ż

dego i bardzo

łatwe w obsłudze. U

ż

ytkownicy, niezale

ż

nie od tego, czy znajduj

ą

si

ę

w sercu kongijskiej d

ż

ungli

czy w Nowym Jorku, posługuj

ą

si

ę

t

ą

sam

ą

technik

ą

point-and-click (dosłownie: wska

ż

i kliknij) i tak

samo tworz

ą

strony WWW, które s

ą

dost

ę

pne z ka

ż

dego miejsca na

ś

wiecie. Informacje s

ą

przesyłane i odbierane przy u

ż

yciu jednakowego protokołu.

Po drugie, Internet kosztuje du

ż

o mniej ni

ż

wcze

ś

niejsze

ś

rodki ł

ą

czno

ś

ci elektronicznej, jak np.

elektroniczna wymiana danych (EDI). Dzi

ę

ki temu,

ż

e Internet jest jednolitym standardem sieci

komputerowej, spora cz

ęść

pozostałych kosztów jego utrzymania rozkłada si

ę

na miliony

u

ż

ytkowników. Gdyby zamiast pojedynczego standardu istniało wiele niepowi

ą

zanych ze sob

ą

sieci

prywatnych, u

ż

ytkownicy musieliby płaci

ć

za utrzymanie nie jednej, lecz wielu sieci. Wi

ą

załoby si

ę

to z wy

ż

szymi kosztami.

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

21

Internet jako twórcza destrukcja (9)

9.1

Internet cechuj

ą

pewne wła

ś

ciwo

ś

ci, które uruchomiły w wielu bran

ż

ach fal

ę

zjawisk zwanych, za

Josephem A. Schumpeterem, twórcz

ą

destrukcj

ą

.

9.2

Spójrzmy przykładowo na codzienn

ą

pras

ę

, która oferuje swoim czytelnikom komentarze redakcyjne,

wiadomo

ś

ci, notowania kursów akcji, prognozy pogody, ogłoszenia drobne, reklamy i promocje

handlowe. Przedstawienie takiej oferty wymaga dokonania uprzednio nakładów na maszyny drukarskie,

sie

ć

dystrybucji, publikowane tre

ś

ci i mark

ę

gazety. Konieczno

ść

dokonania takiej inwestycji stanowi

barier

ę

wej

ś

cia na ten rynek dla potencjalnych nowych graczy. Internet jest w pewnym sensie tanim

standardem „drukowania” prasy i sieci

ą

dystrybucji o nieograniczonych mo

ż

liwo

ś

ciach, której zasi

ę

g

znacznie przekracza potencjał dystrybucyjny jakiejkolwiek gazety. W ten sposób Internet w znacznej

cz

ęś

ci niweluje bariery wej

ś

cia na rynek prasowy.

9.3

Sie

ć

umo

ż

liwia ponadto natychmiastow

ą

, tani

ą

interaktywn

ą

komunikacj

ę

społeczn

ą

. Przy tak niskim

koszcie wł

ą

czenia si

ę

do gry rynkowej, elastyczno

ś

ci i praktycznie nieograniczonych mo

ż

liwo

ś

ciach

technologicznych Internetu zapewnienie dochodowo

ś

ci działalno

ś

ci w tej bran

ż

y nie wymaga ju

ż

ł

ą

czenia

w jeden pakiet komentarzy redakcyjnych, wiadomo

ś

ci, notowa

ń

giełdowych, prognoz meteorologicznych,

ogłosze

ń

, reklam i promocji handlowych.

9.4

Przedsi

ę

biorcy mog

ą

wi

ę

c skupi

ć

si

ę

na ka

ż

dej z tych dziedzin z osobna. Przykładowo, firma mo

ż

e

zajmowa

ć

si

ę

wył

ą

cznie prowadzeniem aukcji w zakresie dotychczasowych ogłosze

ń

typu

„kupi

ę

” i „sprzedam”.

9.5

Na tym polega proces twórczej destrukcji w przemy

ś

le prasowym: stare metody działania ust

ę

puj

ą

miejsca nowym, doskonalszym formom działalno

ś

ci.

9.6

Ogólnie mówi

ą

c, twórcza destrukcja przejawia si

ę

na trzy sposoby.

Po pierwsze, powstaj

ą

zupełnie nowe bran

ż

e.

Po drugie, pojawienie si

ę

Internetu prowadzi do przekształcenia si

ę

struktur, form działania

i wymogów efektywno

ś

ci w innych bran

ż

ach, niejednokrotnie niwecz

ą

c podstawy przewagi

konkurencyjnej w tych sektorach. Usługi dla podró

ż

uj

ą

cych, prasa i ubezpieczenia s

ą

jedynie

wierzchołkiem góry lodowej sektorów gospodarki, które czeka twórcza destrukcja.

Po trzecie, w jeszcze innych bran

ż

ach nast

ę

puje wzmocnienie podstawy przewagi konkurencyjnej.

Taka firma jak Intel, która zawsze była liderem w rozwoju technologii układów scalonych, staje

wobec oczekiwa

ń

stanowi

ą

cych trudny test dla jej dynamizmu i koncepcji strategicznych w

sektorze maj

ą

cym podstawowe znaczenie dla funkcjonowania Internetu.

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

22

Zmniejszenie kosztów transakcyjnych (10)

10.1

Internet zmniejsza koszty transakcyjne w wielu bran

ż

ach - cz

ęś

ciowo dzi

ę

ki globalnemu zasi

ę

gowi,

mo

ż

liwo

ś

ci odgrywania roli kanału dystrybucji, zmniejszania asymetrii zasobów informacji i dzi

ę

ki temu,

ż

e jest tanim standardem technicznym.

10.2

Na koszty transakcyjne składaj

ą

si

ę

koszty cz

ą

stkowe:

poszukiwania nabywców lub sprzedaj

ą

cych (kontrahentów),

zbierania informacji o produktach,

negocjowania i sporz

ą

dzania umów,

monitorowania wykonywania kontraktów,

egzekwowania przestrzegania warunków kontraktów,

Koszty poszukiwania kontrahentów. Niejednokrotnie firmy s

ą

zmuszone podejmowa

ć

specjalne

poszukiwania odpowiednich dostawców niezb

ę

dnych składników ich produktów. Kupuj

ą

cym s

ą

potrzebne

informacje na temat reputacji dostawców oraz cech i cen produktów. Sprzedaj

ą

cych interesuje

wiarygodno

ść

kredytowa kupuj

ą

cych i inne cechy charakteryzuj

ą

ce solidnego klienta.

Kupuj

ą

cy i sprzedaj

ą

cy musz

ą

negocjowa

ć

warunki umów i podpisywa

ć

kontrakty, stale kontrolowa

ć

i

egzekwowa

ć

wykonywanie postanowie

ń

umownych.

Wszystkie te czynno

ś

ci poci

ą

gaj

ą

za sob

ą

okre

ś

lone koszty. Zastosowanie Internetu takie koszty

transakcyjne obni

ż

a. Zmniejszenie kosztów poszukiwania kontrahentów wynika z faktu,

ż

e informacje na

temat kupuj

ą

cych, sprzedaj

ą

cych i produktów s

ą

obecnie - za po

ś

rednictwem WWW – łatwiej dost

ę

pne.

Skutkiem zdolno

ś

ci Internetu do niwelowania asymetrii w zasobach informacji s

ą

równie

ż

ni

ż

sze koszty

negocjacji, monitorowania i egzekwowania postanowie

ń

umów handlowych.

10.3

Koszty transportu. W wypadku produktów zapisanych w postaci cyfrowej, takich jak oprogramowanie,

utwory muzyczne czy obrazy wideo, mo

ż

liwo

ść

wysyłki przez Internet oznacza znaczn

ą

obni

ż

k

ę

kosztów

transportu.

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

23

II.

Internetowe „pi

ęć

C”

Wypracowanie koncepcji warto

ś

ci i dostarczenie jej klientom wymaga realizacji wielu działa

ń

, które wi

ążą

si

ę

z wymian

ą

informacji. Pi

ęć

najistotniejszych z nich to:

zadania w sferze koordynacji (coordination) (1),

obrotu handlowego (commerce) (2),

budowy wspólnoty (community) (3),

prezentacji tre

ś

ci Internetowych (content) (4),

metod komunikacji (communication) (5).

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

24

Koordynacja (coordination) (1)

W niemal ka

ż

dym przedsi

ę

biorstwie mamy cz

ę

sto do czynienia z sytuacj

ą

, kiedy wykonanie zadania Z zale

ż

y od

realizacji niezale

ż

nych podzada

ń

A, B i C, co wymaga wykorzystania wspólnego zbioru zasobów R.

Koordynacja realizacji zadania Z polega wi

ę

c na:

zapewnieniu wykonania czynno

ś

ci ni

ż

szego szczebla,

terminowym i skutecznym przekazaniu do wła

ś

ciwego adresata takich informacji o podzadaniu A,

które s

ą

niezb

ę

dne do wykonania podzadania B lub C, i udost

ę

pnieniu zasobów R na potrzeby

realizacji A, B i C, bez trwonienia tych zasobów.

Koordynacja mo

ż

e mie

ć

zasadnicze znaczenie dla powodzenia projektu, niezale

ż

nie od tego, czy chodzi

o koordynacj

ę

planów dnia trzech ró

ż

nych osób, które chc

ą

odby

ć

narad

ę

, zaprojektowanie

i przygotowanie do produkcji Pentium III czy te

ż

opracowanie konstrukcji i budow

ę

Boeinga 777. Koszt,

cechy, jako

ść

oraz czas potrzebny do uzyskania ostatecznego efektu zadania Z zale

żą

od koordynacji

podzada

ń

i niezb

ę

dnych zasobów. Dodaj

ą

c kolejne elementy warto

ś

ci w procesie konfiguracji warto

ś

ci,

firma cz

ę

sto jest zmuszona koordynowa

ć

liczne działania zespołów ludzkich zarówno wewn

ą

trz

przedsi

ę

biorstwa, jak i w jego otoczeniu. Wymiana, która ma miejsce w toku zabiegów koordynacyjnych,

dotyczy w znacznym stopniu informacji, a w tej sferze ogromnie pomocna mo

ż

e by

ć

technologia

informatyczna.

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

25

Obrót handlowy (commerce) (2)

Zakup lub sprzeda

ż

dóbr i usług przez Internet, czyli prowadzenie handlu elektronicznego, przynosi wielorakie

korzy

ś

ci. Wła

ś

ciwo

ś

ci taniego standardu i globalnego zasi

ę

gu Internetu oznaczaj

ą

na przykład,

ż

e firmy i pojedyncze

osoby uczestnicz

ą

ce w obrocie handlowym za po

ś

rednictwem Internetu mog

ą

dotrze

ć

do klientów na całym

ś

wiecie,

poniewa

ż

dost

ę

p do sieci jest zasadniczo otwarty dla konsumentów mieszkaj

ą

cych w ka

ż

dym punkcie globu.

Handel elektroniczny mo

ż

e przyjmowa

ć

posta

ć

wymiany mi

ę

dzy firmami (B2B), mi

ę

dzy firm

ą

a konsumentem (B2C),

mi

ę

dzy konsumentami (C2C) lub mi

ę

dzy konsumentem a firm

ą

(C2B).

Handel mi

ę

dzy firmami (B2B). Handel B2B (business-to-business) obejmuje transakcje kupna-sprzeda

ż

y dóbr

i usług w obrocie mi

ę

dzy firmami. Według szacunków z 1999 r, do roku 2002 obroty handlu B2B osi

ą

gn

ą

warto

ść

około 1,3 bln USD.

Handel mi

ę

dzy firm

ą

a konsumentem (B2C). Handel B2C (business-to-consumer) polega na sprzeda

ż

y produktów

przez firmy konsumentom. Efekt moderacji czasu umo

ż

liwia klientom dokonywanie zakupów w sklepach

Internetowych przez cał

ą

dob

ę

i w ka

ż

dy tydzie

ń

tygodnia. Z kolei wła

ś

ciwo

ść

niesko

ń

czonej pojemno

ś

ci wirtualnej

eliminuje konieczno

ść

czekania w kolejce bez wzgl

ę

du na moment, w którym konsumenci „wybior

ą

si

ę

na zakupy”.

Wła

ś

ciwo

ść

ta oznacza równie

ż

,

ż

e wielko

ść

asortymentu prezentowana przez elektronicznego detalist

ę

w witrynie

sklepu lub w pasa

ż

u handlowym nie podlega

ż

adnym ograniczeniom. Ponadto cecha ta umo

ż

liwia firmom zbieranie

wielu informacji o swoich klientach, co umo

ż

liwia zindywidualizowan

ą

obsług

ę

.

A poniewa

ż

Internet jest te

ż

kanałem dystrybucji, pozwala to na natychmiastowy odbiór niektórych towarów

zakupionych t

ą

drog

ą

(np. muzyki czy oprogramowania). Dzi

ę

ki wła

ś

ciwo

ś

ciom taniego standardu i globalnego

zasi

ę

gu Internet umo

ż

liwia konsumentom dokonywanie zakupów bez wychodzenia z domu.

Handel mi

ę

dzy konsumentami (C2C). W obrocie C2C (consumer-to-consumer) konsumenci sprzedaj

ą

towary innym

konsumentom. Na

ś

wiecie istniej

ą

miliony sprzedawców oferuj

ą

cych rozmaite dobra i miliony nabywców

poszukuj

ą

cych ró

ż

nych towarów.

Handel mi

ę

dzy konsumentem a firm

ą

(C2B). Pocz

ą

tkowo rynek C2B (consumer-to-business) nie osi

ą

gał takiego

stopnia rozwoju jak handel B2B, B2C czy C2C. W transakcjach typu C2B ceny produktów s

ą

okre

ś

lane przez

konsumentów, a firmy mog

ą

je zaakceptowa

ć

lub odrzuci

ć

.

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

26

Budowanie wspólnoty (community) (3)

Serwisy czatowe (chat rooms) i elektroniczne biuletyny (message boards) umo

ż

liwiaj

ą

spotkania w sieci osób

o podobnych zainteresowaniach, tworz

ą

cych grupy zwane wspólnotami lub społeczno

ś

ciami Internetowymi.

Budowanie wspólnot elektronicznych jest łatwiejsze ni

ż

budowanie społeczno

ś

ci w realnym

ś

wiecie. Globalny zasi

ę

g i

niski koszt Internetu jako standardu technicznego pozwalaj

ą

przył

ą

czy

ć

si

ę

do grupy ka

ż

dej osobie, która spełnia

kryteria członkostwa, bez wzgl

ę

du na jej miejsce zamieszkania. Odległo

ść

nie jest ju

ż

przeszkod

ą

w przynale

ż

no

ś

ci

do okre

ś

lonej wspólnoty. Z kolei efekt moderacji czasu sprawia,

ż

e członkowie grupy nie musz

ą

si

ę

spotyka

ć

w tym

samym czasie.

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

27

Tre

ś

ci internetowe (content) (4)

Tre

ś

ci Internetowe obejmuj

ą

informacje, rozrywk

ę

i innego rodzaju produkty dostarczane przez Internet. Rozrywki

dostarcza Disney online czy MTV online, a tak

ż

e na przykład udział w interaktywnych grach wideo czy

ś

ledzenie

relacji z wydarze

ń

sportowych. Internauta mo

ż

e gra

ć

w rozmaite gry z przyjaciółmi i krewnymi, którzy s

ą

od niego

oddaleni o tysi

ą

ce kilometrów.

Tre

ś

ci informacyjne obejmuj

ą

na przykład bie

żą

ce wiadomo

ś

ci, notowania giełdowe, prognozy pogody czy informacje

dla osób inwestuj

ą

cych w papiery warto

ś

ciowe. Rozpowszechnianie obu rodzajów tre

ś

ci Internetowych jest mo

ż

liwe

dzi

ę

ki temu,

ż

e Internet jest kanałem dystrybucji, tanim standardem i technologi

ą

po

ś

rednicz

ą

c

ą

.

SSW, Wydział Zamiejscowy w Chojnicach
Zakład Informatyki i Matematyki
Prof. SSW dr in

ż

. Janusz

Ż

ółkiewicz

Techniczne-biznesowe cechy Internetu

28

Komunikowanie si

ę

(communication) (5)

Pi

ą

ty element „pi

ę

ciu C” - komunikowanie si

ę

- le

ż

y u podło

ż

a czterech C, które ju

ż

omówili

ś

my. Jednak korzy

ś

ci

płyn

ą

ce z tej funkcji przekraczaj

ą

poza czynno

ś

ci koordynacji, obrotu handlowego, budowania wspólnoty i prezentacji

tre

ś

ci Internetowych.

Ludzie korzystaj

ą

z poczty elektronicznej, telefonii internetowej czy transmisji wideo w czasie rzeczywistym, aby

przekazywa

ć

sobie informacje o ró

ż

norakich aspektach funkcjonowania gospodarki tradycyjnej.

Fakt,

ż

e Internet jest technologi

ą

po

ś

rednicz

ą

c

ą

i pozwala na interaktywny kontakt umo

ż

liwia internautom wymian

ę

komunikatów elektronicznych w czasie rzeczywistym. A poniewa

ż

jest tanim standardem o ogólno

ś

wiatowym zasi

ę

gu

i daje mo

ż

liwo

ść

moderacji czasu, u

ż

ytkownik mo

ż

e rozesła

ć

w dowolnym czasie liczne wiadomo

ś

ci do wielu

odbiorców. Efekt niesko

ń

czonej pojemno

ś

ci wirtualnej stwarza mo

ż

liwo

ść

wysłania wielu wiadomo

ś

ci z rozbudowan

ą

zawarto

ś

ci

ą

. Ka

ż

dy u

ż

ytkownik mo

ż

e jednocze

ś

nie rozesła

ć

wiadomo

ś

ci do wielu odbiorców (broadcasting).

Mo

ż

liwo

ść

wielokierunkowego przekazu tre

ś

ci nie stanowi ju

ż

monopolu wła

ś

cicieli stacji radiowych i telewizyjnych.