1

1

Rola i miejsce integracji walutowej

na tle międzynarodowej integracji

gospodarczej i politycznej. Przykłady

historycznych unii walutowych.

23 lutego 2012

2

Plan wykładu:

1.

Definicja międzynarodowej integracji
gospodarczej.

2.

Stopnie międzynarodowej integracji
gospodarczej.

3.

Przesłanki integracji gospodarczej i
walutowej.

4.

Przykłady historycznych unii walutowych.

3

Integracja – (proces)

oznacza tworzenie
nowej, a jednocześnie
większej całości.

Integrować się to łączyć

w całość, jak również
osiągnąć pewien stan
złożoności na pewnym
etapie procesu
integracyjnego.

1)

Definicja międzynarodowej integracji
gospodarczej

W KANADZIE, I W ARABII SAUDYJSKIEJ MOśNA DZIŚ
ZJEŚĆ TAKIE SAME KANAPKI

4

Brak jednej i powszechnie akceptowanej definicji.

Pojęcie „

międzynarodowa integracja gospodarcza

”

może obrazować:

zaistniały stan rzeczy,

proces mający na celu powiązanie gospodarek.

Jest to proces mający na celu scalanie
gospodarek różnych państw (odniesienie do
procesu), lub też jest to wyodrębniony z
gospodarki światowej organizm gospodarczy
(odniesienie do zaistniałego stanu rzeczy).

Warunki do zaistnienia integracji gospodarczej.

1) Definicja międzynarodowej

integracji gospodarczej

2

5

Dwie podstawowe metody
przeprowadzania międzynarodowej
integracji gospodarczej:

metoda liberalna

metoda z

zastosowaniem

instytucjonalnych

form integracyjnych

1)

Definicja międzynarodowej integracji
gospodarczej

6

stopie

ń

zinstytucjonalizowania formy

wspólnoty gospodarczej

funkcjonalna

instytucjonalna

podmiot podejmuj

ą

cy procesy integracyjne

odgórna

oddolna

Typy integracji według wybranych kryteriów

7

Typy integracji według wybranych kryteriów cd.

miejsce podejmowania kluczowych

decyzji

stopie

ń

wpływu poszczególnych pa

ń

stw na

podejmowane decyzje

ograniczaj

ą

ca

suwerenno

ść

nie ograniczaj

ą

ca

suwerenno

ść

równych partnerów

nierównych partnerów

8

Typy integracji według wybranych kryteriów cd.

Stopie

ń

zaanga

ż

owania krajów w procesy

integracyjne

czynna

bierna

3

9

Typy integracji gospodarczej wg charakteru

powiązań w ugrupowaniu

Typ integracji

Przykład integracji

Międzynarodowa integracja umowna
państw suwerennych

(integracja równych partnerów)

EFTA, CEFTA, NAFTA,
MERCOSUR, ASEAN

Ponadnarodowa integracja umowna
państw dobrowolnie
ograniczających suwerenność na
rzecz instytucji integracyjnych

(integracja równych partnerów)

Unia Europejska

Integracja nierównoprawna
politycznie

(integracja nierównych

partnerów)

W przeszłości WB i jej
kolonie

Integracja nierównoprawna
gospodarczo

(integracja nierównych partnerów)

Meksyk - USA

śródło: M.Proniewski, A.Niedzwiecki, Formy europejskiej integracji gospodarczej, Wyd.

Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2004,s. 13 na podstawie: E.Oziewicz (red.)

Procesy integracyjne we współczesnej gospodarce światowej, Wyd. Nauk. PWN,
Warszawa-Poznań 2001, s. 24-25.

10

Ad2) Stopnie

międzynarodowej integracji
gospodarczej

11

Strefa wolnego handlu

Brak ceł wewn

ę

trznych

Unia celna

+ Wspólna taryfa celna

Wspólny rynek

+ Swobodny przepływ czynników produkcji

Unia Gospodarcza i Walutowa

+ Koordynacja, harmonizacja polityki ekonomicznej

+ Jednolita waluta i polityka monetarna ponadnarodowego banku centralnego

Unia Gospodarcza i Polityczna

+ Wspólna polityka fiskalna

+ Ponadnarodowy organ władzy reprezentuj

ą

cy interesy krajów członkowskich

12

Strefa wolnego handlu

Cechy charakterystyczne:

brak ograniczeń w przepływie towarów i
usług.

4

13

Unia celna

Cechy charakterystyczne:

brak ograniczeń w przepływie towarów i
usług,

ujednolicone stawki celne obowiązujące
we wszystkich krajach członkowskich.

14

Wspólny rynek

Cechy charakterystyczne:

brak ograniczeń w przepływie towarów i
usług,

ujednolicone stawki celne obowiązujące
we wszystkich krajach członkowskich,

swobodny przepływ czynników produkcji.

15

Unia gospodarcza i walutowa

Cechy charakterystyczne:

brak ograniczeń w przepływie towarów i
usług,

ujednolicone stawki celne obowiązujące
we wszystkich krajach członkowskich,

swobodny przepływ czynników produkcji,

koordynacja i harmonizacja polityki
ekonomicznej i wspólna waluta.

16

Unia gospodarcza i polityczna

Cechy charakterystyczne:

brak ograniczeń w przepływie towarów i usług,

ujednolicone stawki celne obowiązujące we
wszystkich krajach członkowskich,

swobodny przepływ czynników produkcji,

koordynacja i harmonizacja polityki ekonomicznej
i wspólna waluta,

wspólna polityka fiskalna (?),

wspólne ponadnarodowe organy władzy (?).

5

17

Ad3) Przesłanki integracji

gospodarczej i walutowej.

18

POLITYCZNE

EKONOMICZNE

GEOGRAFICZNE

KULTUROWE

Podstawowe przesłanki integracji
gospodarczej i walutowej

19

Ad4) Przykłady historycznych

unii walutowych.

20

Unie walutowe w starożytności

580 r. p.n.e. unia walutowa pomiędzy
Syrią i Pykusem;

Inne unie walutowe powstałe w tym
czasie: miasta Kroton i Sybaris, Kroton i
Temesa, Sybaris i Posydonia;

Unia peloponeska (III i II w. p.n.e. – 45
miast).

Międzypaństwowe unie walutowe

Narodowe unie walutowe

6

21

Międzypaństwowe unie walutowe

Niemiecko-austriacka unia walutowa;

Łacińska unia walutowa;

Skandynawska unia walutowa;

Strefa franka francuskich kolonii w Afryce;

Wschodniokaraibska Strefa Walutowa;

Strefa Wspólnoty Wschodnioafrykańskiej;

Wspólna Strefa Walutowa;

22

Niemiecko-austriacka unia walutowa

Unia zawarta w 1857 pomiędzy państwami
Związku Celnego (Zollverein) a Austrią i
Lichtensteinem;

Wprowadzono równoległą walutę – talara
związkowego (thaler vereinsmuenze);

1 talar = 1,75 guldena funkcjonującego w
południowych państwach niemieckich =
1,5 guldena austriackiego;

Unia przetrwała do 1867 roku (po porażce
Austrii w wojnie z Niemcami);

23

Powstała z inicjatywy Francji w 1865 roku i zaczęła

obowiązywać od 1866 roku.

Jej skład tworzyły: Francja, Włochy, Belgia, Szwajcaria,

Bułgaria (od 1867 r.), Grecja (od 1867 r.);

Cechy charakterystyczne:

nie posiadała wspólnej jednostki pieniężnej (pieniądze
wszystkich państw tworzących unię miały prawo
znajdować się w obiegu we wszystkich krajach do
unii należących)

przez pierwsze 13 lat funkcjonowania opierała się na
bimetaliźmie;

Brak było jakichkolwiek uregulowań w sprawie wspólnego
banku centralnego;

Dotrwała do 1914 roku, natomiast jej oficjalne rozwiązanie

nastąpiło w 1926 roku.

Łacińska Unia Walutowa

24

Założona w 1873 roku przez Szwecję i Danię. W 1875 roku

dołączyła Norwegia.

Cechy charakterystyczne:

państwa te wprowadziły wspólną walutę (koronę),

początkowo ustalenia traktatowe dotyczyły tylko monet
(od 1894 roku banki centralne Norwegii i Szwecji a od
1901 roku Norwegii i Danii porozumiały się co do
akceptacji swoich banknotów);

gospodarki tych państw były do siebie bardzo podobne,

unormowania prawne objęły zagadnienia monetarne
związane z funkcjonowaniem SUW (utworzono system
zunifikowanych rezerw, rozszerzono linie kredytowe dla
wzajemnego kredytowania się krajów SUW).

SUW wygasła do 1924 roku bez formalnego porozumienia.

Skandynawska Unia Walutowa

7

25

Belgijsko – luksemburska unia walutowa

Powstała w 1921 roku (zaczęła obwiązywać od
1922 roku) pomiędzy Belgią a Luksemburgiem;

Była jednym z elementów unii ekonomicznej
pomiędzy tymi krajami;

W obydwu krajach funkcjonowały odrębne waluty
– frank belgijski był legalnym środkiem
płatniczym na terenie całej unii natomiast frank
luksemburski tylko na terenie Luksemburga;

Unia ta funkcjonowała do 1999 roku.

26

Narodowe unie walutowa

Związek celny i integracja w ramach II
rzeszy niemieckiej;

Unia walutowa RFN i NRD;

27

Od 1834 roku zaczął funkcjonować tzw. Niemiecki

Związek Celny (Zollverein).

Wprowadzono zakaz stosowania ceł, w stosunku do towarów,

które przekroczyły granice państw wchodzących do tego

związku.

Uporządkowano sprawy monetarne (Deutsche Muenzen -

1838). Państwa tworzące Zollverein mogły wybrać,

(pomiędzy talarem a guldenem) którą walutę stosować.

1871 rok – zjednoczenie Niemiec.

W 1875 roku do Zollverein przystąpiła Austria.

Związek celny i integracja w ramach
II rzeszy niemieckiej

28

W 1871 roku wprowadzono nową jednostkę

pieniężną – markę (od 1876 roku stała się
jedynym legalnym środkiem płatniczym)

W 1876 roku utworzono Bank Rzeszy.

Sukces funkcjonowania tej unii celnej (obszaru

walutowego) leży w zjednoczeniu Niemiec oraz
w utworzeniu banku centralnego i
wprowadzeniu wspólnej waluty.

Związek celny i integracja w
ramach II rzeszy niemieckiej

8

29

Unia monetarna RFN i NRD

Traktat o Unii Ekonomicznej, Monetarnej i
Socjalnej (1990 rok).

Zastąpienie marki wschodnioniemieckiej
(M) marką zachodnioniemiecką (DM).

Podstawowy kurs konwersji: 1M=1DM (z
pewnymi ograniczeniami kwotowymi).

Bardzo szybka integracja walutowa NRD i
RFN.

30

Parytet i ograniczenia w wymianie marek
RFN na NRD

a)

1:1 dla kwot z tytułu wynagrodzeń i transferów
rządowych;

b)

1:1 dla kwot zgromadzonych na rachunkach
oszczędnościowych przez obywateli NRD:
- do 6000 marek dla osób w wieku lat 60 i
starszych,
- do 2000 marek dla osób w wieku 15 lat i
młodszych,
- do 4000 marek dla innych obywateli,

c)

2:1 dla depozytów bankowych przedsiębiorstw i
rządu.

31

Problemy związane ze
zjednoczeniem Niemiec

W landach wschodnich tak naprawdę nigdy nie nastąpił boom

ekonomiczny. Wręcz przeciwnie, podjęte decyzje na starcie wręcz

sparaliżowały gospodarkę dawnej NRD;

Najpoważniejszym problemem było przyjęcie parytetu wymiany marki

wschodniej na zachodnią w stosunku 1:1 oraz gwałtowne

podwyższenie płac do poziomu bliskiego temu, co otrzymywali

mieszkańcy "starych Niemiec". To natychmiast doprowadziło do

gwałtownego wzrostu bezrobocia, bo przedsiębiorstwa w dawnej NRD

z dnia na dzień przestały być konkurencyjne, a musiały działać bez

przygotowania w warunkach otwartej gospodarki;

Dodatkowe kłopoty spowodowała decyzja o przekazaniu w ramach

reprywatyzacji nieruchomości i gruntów dawnym posiadaczom, przede

wszystkim z zachodniej części kraju. Z tego powodu wiele inwestycji

przemysłowych zostało powstrzymanych do czasu wyjaśnienia praw

własności;

Niemcy wschodni nauczyli się bierności. Oczekiwali na załatwienie

spraw za nich przez rodaków z zachodu. Z kolei dla dawnej Republiki

Federalnej ciężar okazał się nie do udźwignięcia. Przez wiele lat

starano się pogodzić wysokie przywileje państwa socjalnego z

transferami na niespotykaną skalę. Koszty pracy i presja fiskalna

wzrosły jednak tak bardzo, że Niemcy, do tej pory jeden z najbardziej

konkurencyjnych rejonów świata, zaczęły odstraszać inwestorów

zagranicznych.

32

Wnioski z doświadczeń historycznych

Sukcesem zakończyły się te projekty, które były
oparte na zjednoczeniu politycznym (Niemcy,
USA).

Przy budowie unii monetarnej niezbędne jest
wprowadzenie wspólnego banku centralnego,
jednolitej waluty oraz jednolitej polityki
pieniężnej.

Nie powinno się budować unii monetarnej
pomiędzy państwami o dużym zróżnicowaniu
rozwoju gospodarczego (RFN i NRD).

9

33

Typy integracji według wybranych kryteriów

stopie

ń

zinstytucjonalizowania formy wspólnoty gospodarczej

Stopie

ń

zaanga

ż

owania krajów w procesy integracyjne

miejsce podejmowania kluczowych decyzji

stopie

ń

wpływu poszczególnych pa

ń

stw na podejmowane decyzje

podmiot podejmuj

ą

cy procesy integracyjne

funkcjonalna

instytucjonalna

oddolna

odgórna

ograniczaj

ą

ca suwerenno

ść

nie ograniczaj

ą

ca suwerenno

ść

równych partnerów

nierównych partnerów

czynna

bierna